Μιχάλης Μοδινός: Κάνουμε τροχάδην επιτόπου.



Μιχάλης Μοδινός στην «K»:
 Κάνουμε τροχάδην επιτόπου.

«Ο κόσμος τρέχει με χίλια κι εμείς κάνουμε τροχάδην επιτόπου», λέει ο Μιχάλης Μοδινός, ένας αναγεννησιακός άνθρωπος – περιβαλλοντολόγος, γεωγράφος, μηχανικός, δοκιμιογράφος, ερευνητής, εκδότης του περιοδικού «Νέα Οικολογία», πανεπιστημιακός, κριτικογράφος, μυθιστοριογράφος... «Οσο η Ελλάδα συζητάει για μνημόνια και διαφωνεί για τον ρόλο της Ευρώπης, ακόμη και η Αφρική υπεραναπτύσσεται», σημειώνει. Στη Μαύρη Ηπειρο «γίνονται σήμερα τεράστιες επενδύσεις, κυρίως από Κινέζους, αυτοκινητόδρομοι, καζίνα, αεροδρόμια...».

Ο κ. Μοδινός έζησε και δούλεψε στην Αφρική, στη Νότια Αμερική και στην ελληνική περιφέρεια και ταξίδεψε στις πέντε ηπείρους ως ερευνητής και συνεργάτης διεθνών οργανισμών. Από τα πρώτα στελέχη του διεθνούς οικολογικού κινήματος, πιστεύει ότι «ο κόσμος μας κινδυνεύει να ντεραπάρει υπό το βάρος της επιτυχίας του. Η Αμερική με τη βιομηχανική της γεωργία τρέφει τον μισό πλανήτη, η Κίνα παράγει αγαθά για όλον τον κόσμο, η Ινδία σημειώνει τρομακτικές επιτυχίες – μια χώρα που είχε λιμούς μέχρι το 1990, σήμερα είναι πρωταγωνίστρια στις ήπιες μορφές ενέργειας, στα ηλεκτρονικά, στη βιοτεχνολογία». Υπερπαραγωγή, υπερκατανάλωση, αθρόες μετακινήσεις, «δυσβάσταχτο βάρος για το πλανητικό οικοσύστημα – όσο φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες και να έχεις αναπτύξει».

Για τις ΜΚΟ, που έχουν επεκταθεί θεαματικά, θεωρεί ότι έκαναν για μεγάλο διάστημα τη δουλειά που αδυνατούσε να κάνει το κράτος. Για παράδειγμα στο Καράτσι του Πακιστάν, μία ΜΚΟ έκανε τα έργα υποδομής, ύδρευση - αποχέτευση, γιατί τα λύματα έτρεχαν στους δρόμους, δεν υπήρχαν τουαλέτες, καθαρό νερό. Δεκάδες οργανώσεις ανέλαβαν τη σίτιση όταν ξέσπασαν οι λιμοί στην Αιθιοπία και αλλού στην υποσαχάρια Αφρική ενώ ξεπήδησαν ποικίλες οργανώσεις που έδρασαν αποτελεσματικά ενάντια στη εκπτώχευση και στην ερημοποίηση. Σταδιακά, όμως, έγιναν μεγάλοι δύσκαμπτοι οργανισμοί που ελέγχονται από τις συζύγους των υπουργών, όπως λένε χαριτολογώντας οι ίδιοι οι Αφρικανοί.

«Ο κόσμος μας κινδυνεύει να ντεραπάρει υπό το βάρος της επιτυχίας του»,
 λέει ο Μιχάλης Μοδινός.

– Ποιος είναι ο ρόλος των ΜΚΟ σήμερα;

– Σημαντικός για την εκπαίδευση των νέων ανθρώπων, την κοινωνική συμμετοχή, την απασχόληση, ειδικά στην Ελλάδα, αλλά και την ουσιώδη νεανική ριζοσπαστικοποίηση, τη διαφώτιση. Οταν εκδόθηκε το Π.Δ. για την προστασία της Πλάκας υπήρξαν τρομακτικές αντιδράσεις. Η πλειονότητα των κατοίκων ήθελε πολυκατοικίες όπως στην Κυψέλη και στο Παγκράτι, σήμερα συνειδητοποιούν τι κέρδος είχαν. Οταν έγιναν οι πρώτοι πεζόδρομοι κόντεψε να χυθεί αίμα.

Ο κ. Μοδινός συνεργάστηκε με τον ΟΗΕ, εκπροσώπησε την Ελλάδα σε ποικίλες Διασκέψεις Κορυφής, μεταξύ των οποίων εκείνες στο Ρίο και στο Γιοχάνεσμπουργκ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Πιστεύει ότι προσέφεραν πολλά, αλλά άνισα κατανεμημένα. «Η Κίνα δεν ήθελε να ακολουθήσει, οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες δεν θέλησαν να περάσουν σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας. Είναι μια δύσκολη μάχη της ανθρωπότητας που μοιάζει να έχει χαθεί, αλλά μόνο ψιθυριστά μπορεί να το πει κανείς». Υπερπληθυσμός, εξάντληση πόρων, ρύπανση, κλιματική αλλαγή. «Σηκώνεις τα χέρια μπροστά στην ευθραυστότητα αυτής της κατασκευής που είναι η παγκόσμια οικονομία». Ωστόσο, οι διασκέψεις «άλλαξαν την ατζέντα». Στα αρνητικά η «γενναιοδωρία της Δύσης υπό το βάρος των ενοχών της. Οποιος δήλωνε υπέρ της προστασίας κάποιου φυσικού είδους μπορούσε να βρει ένα ωραίο εισιτήριο για τουρισμό στη Νέα Υόρκη ή στο Παρίσι. Οι δε Ελληνες αποδείχθηκαν πρωταθλητές. Αφρικανές και Ελληνίδες γονάτισαν τα μαγαζιά της 5ης Λεωφόρου στη Νέα Υόρκη. Σπαταλήθηκαν πολλά χρήματα και σπαταλιούνται ακόμη, λόγω και ανισομέρειας στα κόστη, π.χ. στην Αφρική μπορείς να στήσεις ένα σχολείο με 2.000-3.000 ευρώ. Ομως, τόσο κοστίζει η μετακίνηση και διαμονή ενός εμπειρογνώμονα».

– Πού πάει το οικολογικό κίνημα σήμερα;

– Μοιάζει να έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του. Η περί την οικολογία προβληματική, έγινε διαχείριση, νομοθεσία, εθνικές και διεθνικές πολιτικές, κυρίως σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Μια μεγάλη διαδήλωση, π.χ. η πρόσφατη για την κλιματική αλλαγή, δεν συνιστά κίνημα που να έχει παραδοχές ιδεολογικές, δεσμεύσεις, εμπλοκή. Υπάρχουν βεβαίως περιφερειακά μονοθεματικά τοπικά κινήματα, π.χ. πώς να κρατήσω καθαρή τη γειτονιά μου ή πώς να προστατεύσω ένα κομμάτι της φύσης – πολύ χρήσιμα. Το οικολογικό κίνημα ξεκίνησε το 1970 και πέτυχε όσα μπορούσε να πετύχει μέχρι το 1995. Τότε σταμάτησε και η παραγωγή θεωρητικών έργων, –το ένιωσα κι εγώ πως ό,τι είχα να πω σε θεωρητικό επίπεδο το είχα πει και πλέον μόνο διά της λογοτεχνίας μπορούσα να εκφράσω την πραγματικότητα. Ηδη στα δοκιμιακά /οικογεωγραφικά μου βιβλία χρησιμοποιούσα συχνά πρώτο πρόσωπο: Ο παρατηρητής εμπλεκόταν με το αντικείμενο της αφήγησης. Οπως η οικολογία στοχεύει στη διεπιστημονικότητα, έτσι και η λογοτεχνία απαντά στο αίτημα της σύνθεσης: την οργανική ανασύσταση ενός κατατεμαχισμένου κόσμου, την ανάδειξη της σχέσης ανθρώπου - φύσης, εντέλει την κάθαρση.

– Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα;

– Εχουμε την ασφάλεια της Ευρώπης – είναι εντυπωσιακό πώς πολλοί άνθρωποι και κυβερνήσεις ασχολήθηκαν με τη σωτηρία μιας μικρής χώρας. Δίκαιο, δημοκρατικοί θεσμοί, ελεύθερη διακίνηση αγαθών και εργαζομένων. Ας σκεφθούμε πόσοι νέοι άνεργοι απορροφήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Είναι ασφαλιστική βαλβίδα και ονόρε το να είσαι Ευρωπαίος, σε τοποθετεί ψηλά στα μάτια της λοιπής ανθρωπότητας.

Η Μαύρη Αφρική, η οικολογία και η συγγραφή βιβλίων

«Από νωρίς με ενδιέφερε το γράψιμο», λέει ο Μιχάλης Μοδινός, ο οποίος, εκτός από έξι δοκίμια («Μύθοι της Ανάπτυξης στους Τροπικούς» 1986, «Από την Εδέμ στο Καθαρτήριο» 1988, «Τοπογραφίες» 1990, «Πού βαδίζει ο κόσμος», 1991, «Το παιχνίδι της Ανάπτυξης» 1993, «Η Αρχαιολογία της Ανάπτυξης» 1996), τις δεκάδες επιμέλειες και συλλογικά έργα, έχει συγγράψει και οκτώ μυθιστορήματα: «Χρυσή Ακτή» 2005, «Ο Μεγάλος Αμπάι» 2007, «Επιστροφή» 2009, «Η Σχεδία» 2011, «Αγρια Δύση» 2013, «Τελευταία Εξοδος Στυμφαλία» 2014, «Εκουατόρια» 2016, «Το πλέγμα» 2018, ένα αθηνοκεντρικό μυθιστόρημα, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, που παρουσιάστηκε προ ημερών.

«Αυτό προήλθε από οικογενειακές καταβολές – ακόμη έχω πολλά βιβλία του πατέρα μου, στρατιωτικός που πολέμησε πολλά χρόνια, αρχίζοντας από το αλβανικό μέτωπο, μορφωμένος, διώχθηκε από τη χούντα». Πολλή ποίηση, Δροσίνης, Παλαμάς, Βαλαωρίτης, «μεγάλωσα με τον αυτοσαρκασμό του Σουρή, θησαυρό λαογραφίας», μετά Καζαντζάκης, Δέλτα... «Ο πατέρας μου με πήγαινε σε διάφορα μέρη. Με πήγε στη λίμνη των Γιαννιτσών, μεγάλη η απορία μου που δεν υπήρχε πια λίμνη, είχε αποξηρανθεί, δεν υπήρχαν οι καλαμιώνες, οι πλάβες, οι καλύβες των μακεδονομάχων των “Μυστικών του Βάλτου”». Πέρασμα στην αμερικανική λογοτεχνία, Πολυτεχνείο, στρατός, μεταπολίτευση, «ασφυκτιούσα στην Ελλάδα». Φυγή στα 25 στην Αφρική –πολλές οι επιδράσεις από τον Ουίλιαμ Φόκνερ– Καμερούν και κατασκευή έργων οδοποιίας.

«Η Μαύρη Αφρική –τεράστια επιρροή, άλλαξε τη ζωή μου– είναι ένα ταξίδι στον χρόνο, σαν να βλέπεις σε μια ζωφόρο διάφορες φάσεις της ανθρωπότητας, από τον πρωτογονισμό έως και σύγχρονες εκδοχές του πολιτισμού. Οι φυλές εκεί ζούσαν σε καθεστώς αυτάρκειας, ισορροπίας, με ευρύ πολιτιστικό υπόβαθρο, – μουσικές, χοροί, γλυπτική... Υπήρχε μια ελευθεριότητα στα ερωτικά ζητήματα, δεν συνάντησα ποτέ την απαξίωση της γυναίκας και τότε δεν υπήρχε πορνεία – δυστυχώς υπάρχει σε τεράστιο βαθμό σήμερα».

Επιστροφή στην Ελλάδα μέσω... Σκωτίας. «Σμίξαμε διάφορες τάσεις τότε, η ομάδα του Πολίτη, ο Ελεφάντης, ο Παπαγιαννάκης, ο Μπαλτάς, ενώ το 1982 εκδόθηκε το περιοδικό Οικολογία και Περιβάλλον. Το 1984 ίδρυσα τη “Νέα Οικολογία”, με συνεργάτες τους Ηλία Ευθυμιόπουλο, Κίμωνα Χατζημπίρο, Λεωνίδα Λουλούδη κ.ά. Μια διευρυμένη ομάδα επιστημόνων στήσαμε αυτό το μακρόβιο περιοδικό το οποίο αποτέλεσε για μία δεκαπενταετία πόλο παραγωγής γνώσης, έρευνας, πολιτικής παρέμβασης, ακτιβισμού. Ενα μηνιαίο περιοδικό, απαιτητικό, κερδοφόρο, που απασχολούσε ανθρώπους, χωρίς κρατική επιδότηση. Αποχώρησα στα τέλη του 1996, είχα πια κουραστεί από τα αδιέξοδα και το πολυσχιδές των συχνά ασυνάρτητων αιτημάτων». Στο μεταξύ είχε γράψει έξι βιβλία. Διδασκαλία σε ιδρύματα του Τρίτου Κόσμου και της Αμερικής, αλλά και στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, για αρκετά χρόνια. Ιδρυση, το 2000, του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος, «ήταν αυτό που ήθελα πάντα να κάνω». Διεθνής εκπροσώπηση, εκπόνηση στρατηγικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Το 2005, «βλέποντας ότι κοινωνία και πολιτικές δυνάμεις δεν θέλουν περιβαλλοντικές δεσμεύσεις, παραιτήθηκα».

Οι ευθύνες

– Τι θα λέγατε σε έναν νέο;

– Η Ελλάδα ασχολείται με τα λάθος πράγματα, όταν ο κόσμος τρέχει... Δεν μπορούμε να αποφασίσουμε, π.χ. αν θα γίνει η επένδυση στο Ελληνικό, 20 -30 χρόνια τώρα, με επιχειρήματα του τύπου να το κάνουμε εθνικό δρυμό, ενώ δεν μπορούμε να συντηρήσουμε τον Εθνικό Κήπο ή αφήνουμε στην τύχη του το Πεδίον του Αρεως. Τα ίδια παλιότερα με τον Ελαιώνα. Δεν έγινε τίποτα. Oταν τολμήσαμε στη ''Νέα Οικολογία'' να πούμε να δοθεί το 25% σε εκμεταλλεύσεις εμπορικού τύπου για να σωθεί το υπόλοιπο, έπεσε να μας φάει μια δήθεν κινηματική Αριστερά. Αυτή είναι η λογική της μιζέριας. Αν αναγνωρίσεις ότι ευθυνόμαστε για τις επιλογές μας, αν αποδεχθείς την ατομική ενοχή για την υπερχρέωση της χώρας, ονομάζεσαι αντιδραστικός. Φταίνε αποκλειστικά οι εταιρείες, οι ξένοι, οι τράπεζες. Αυτογνωσία, θα συνιστούσα, λοιπόν σε έναν νέο. Να αναλαμβάνει ρίσκα, αλλά και το κόστος τους.

Η συνάντηση

Γευματίσαμε στο roof garden του ξενοδοχείου Electra Metropolis στη Μητροπόλεως, σε άπλετο φθινοπωρινό φως και με πεντακάθαρη τη θέα της Ακρόπολης και της Πλάκας. Πήραμε μία σαλάτα από άγρια σπαράγγια με μαγιονέζα αμυγδάλου, καρδιά πορτοκαλιού και σαλάμι Λευκάδας. Για κύριο πιάτο ο κ. Μοδινός επέλεξε φρέσκο ελληνικό λαβράκι με πουρέ μαϊντανόριζας, ζεστή πατατοσαλάτα και τηνιακή κάππαρη, κι εγώ φρέσκο σολομό με μπρόκολο, κουνουπίδι, κινόα και σάλτσα από εσπεριδοειδή. Ηπιε ένα ποτήρι μπίρα κι εγώ ένα ποτήρι λευκό κρασί. Ο λογαριασμός ήταν 90,30 ευρώ.

Οι σταθμοί του

1973
Απόφοιτος του ΕΜΠ, ιδρύματος από το οποίο θα αποκτήσει αργότερα τον τίτλο του διδάκτορος στην Οικογεωγραφία.

1976
Αναχώρηση για το Καμερούν, πρώτο σταθμό μακροχρόνιας επιστημονικής και ακτιβιστικής εμπλοκής με τα ζητήματα του Τρίτου Κόσμου.

1984
Ιδρυση της «Νέας Οικολογίας», την οποία θα διευθύνει για μία 15ετία.

1986
Εκδοση του πρώτου βιβλίου του («Μύθοι της Ανάπτυξης στους Τροπικούς», τώρα στην 6η του έκδοση), απαρχή μιας πολυποίκιλης συγγραφικής καριέρας.

1990
Υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων.

2000
Ιδρυτής και πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος 
και Βιώσιμης Ανάπτυξης.

2005
Λογοτεχνική στροφή με την έκδοση του πρώτου μυθοπλαστικού του έργου «Χρυσή Ακτή». Θα ακολουθήσουν άλλα επτά, με πιο πρόσφατο«Το πλέγμα». 

2011
Απονομή του βραβείου μυθιστορήματος από την Ακαδημία Αθηνών για την «Επιστροφή». Θα ακολουθήσουν κι άλλες βραβεύσεις.

ΤΑΣΟΥΛΑ ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ 
Εικονογράφηση: Τιτίνα Χαλματζή.

8/10/2018