Αυτή δεν είναι η Σαουδική Αραβία που γνωρίζαμε.
Ιατροδικαστές καταφθάνουν για να εξετάσουν το Προξενείο της Σαουδικής Αραβίας
στην Κωνσταντινούπολη, τον Οκτώβριο του 2018. OSMAN ORSAI / REUTERS
Αυτή δεν είναι η Σαουδική Αραβία που γνωρίζαμε.
Η υπόθεση Khashoggi αποκαλύπτει την απερισκεψία του MBS.
Tο ιστορικό του πρίγκιπα-διαδόχου Mohammed bin Salman στην εξουσία στην Σαουδική Αραβία είναι θλιβερό, παρά τις φανφάρες περί οικονομικής μεταρρύθμισης της χώρας. Το ερώτημα είναι λοιπόν: Τι θα χρειαστεί για να συγκρατηθεί ο αχαλίνωτος πρίγκιπας-διάδοχος του βασιλείου;
Μετά την δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου Jamal Khashoggi [1], άναυδο το παγκόσμιο ακροατήριο παρακολούθησε σε πραγματικό χρόνο ένα θέαμα που συνήθως προορίζεται για τα πιο ανώτερα επίπεδα μιας κυβέρνησης: Την δημιουργία ενός απενοχοποιητικού φύλλου συκής για μια φρικαλεότητα.
Αυτή η δουλειά έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Η Σαουδική Αραβία εμφανίζεται στα πρόθυρα να πει την ιστορία της σωστά, για το πώς μια ανάκριση πήγε τρομερά λάθος αλλά δεν είχε καμία σχέση με τον πρίγκιπα-διάδοχο Mohammed bin Salman [2], γνωστό ως MbS. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έχει σχεδόν ολοκληρώσει ένα πρόσχημα για να συνεχίσει να πωλεί όπλα στο Ριάντ και να διατηρεί στενή σχέση με την σαουδαραβική ηγεσία. Η Τουρκία ίσως να δεχθεί ακόμη μια εισροή μετρητών για την προβληματική οικονομία της με αντάλλαγμα να κάνει τα «στραβά μάτια» για τα καταδικαστικά αποδεικτικά στοιχεία της δολοφονίας στο προξενείο της Κωνσταντινούπολης. Όσο ηχηρές όμως κι αν είναι οι διαμαρτυρίες περί αθωότητας, μόνο οι πιο ηθελημένα τυφλοί θα μπορούσαν να πιστέψουν ότι ο άνθρωπος που κυβερνάει στην πραγματικότητα την Σαουδική Αραβία δεν εξουσιοδότησε την επιχείρηση που κόστισε την ζωή του Khashoggi.
Η κακοφτιαγμένη ανάκριση -εάν πράγματι αυτό συνέβη- έχει προκαλέσει δικαιολογημένη ηθική οργή. Έχει επίσης κάνει επείγουσα και αναπόφευκτη την ανάγκη να επανεξεταστεί η αμερικανο-σαουδαραβική σχέση. Ο MbS, ο 33χρονος που ονομάστηκε διάδοχος του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας μόλις πριν από δύο χρόνια, και απεικονίστηκε ως φιλόδοξος μεταρρυθμιστής, μετέτρεψε σύντομα το modus operandi της κυβέρνησής του εγχωρίως, αλλά κυρίως στο εξωτερικό, από βαθιά ριζωμένη σύνεση σε βάναυση παρορμητικότητα. Με αυτόν τον τρόπο, έχει επιδείξει μια απερισκεψία που έρχεται σε μεγάλη αντίθεση με τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Δείτε την απόσταση που διανύθηκε από την παραδοσιακή σωφροσύνη της σαουδαραβικής βασιλικής οικογένειας: Πριν από τον θάνατο του βασιλιά Αμπντουλάχ, προκάτοχο του κυβερνώντος, αν και όχι υπερβολικά ζωηρού, βασιλιά Σαλμάν, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας θα έμπαιναν σε δράση. Το αποτύπωμα των σαουδαραβικών δυνάμεων από την εποχή του πολέμου του Κόλπου το 1990 ήταν η αποστολή 1.000 στρατιωτών στο Μπαχρέιν το 2011, στο πλαίσιο μιας αποστολής του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) για να βοηθήσει την κυβέρνηση να καταστείλει τις διαμαρτυρίες της Αραβικής Άνοιξης. Το βασίλειο είχε μια όρεξη για αγορές όπλων πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά όχι για έναν πραγματικά ικανό στρατό˙ το κοινό μυστικό ήταν ότι ο [οίκος των] Al Saud προτιμούσε μια δύναμη «ασφαλή από πραξικόπημα». Αλλά αυτός ο υπολογισμός έχει αλλάξει. Από το 2015, ο στρατός της Σαουδικής Αραβίας βάλτωσε σε μια καταστροφική σύγκρουση στην Υεμένη, ενάντια στους αντάρτες Houthi και τους φυλετικούς συμμάχους τους που τώρα ελέγχουν την [πρωτεύουσα] Sanaa.
Για όσους είχαν εργαστεί με τους Σαουδάραβες σε θέματα ασφάλειας στο παρελθόν, η κίνηση στην Υεμένη σαφώς έστελνε το μήνυμα: Αυτή δεν είναι η Σαουδική Αραβία [της εποχής] του πατέρα σας. Ομοίως ανησυχητική ήταν η απότομη εξαφάνιση ενός άνδρα που υπήρξε κεντρικό στοιχείο στην συνεργασία μεταξύ των ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας, του πρίγκιπα Mohammed bin Nayef. Ως υπουργός Εσωτερικών και σε διάφορες άλλες θέσεις εργασίας, ο MbN, όπως είναι γνωστός, ήταν ο επικεφαλής της σαουδαραβικής αντιτρομοκρατίας και θεωρήθηκε ευρέως ως ο καλύτερος φίλος των Ηνωμένων Πολιτειών στο βασίλειο. Υπό τον MbN, η συνεργασία της Σαουδικής Αραβίας σε αυτό το θέμα έγινε όλο και πιο πολύτιμη -μέχρι το σημείο που θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ήταν σημαντικότερη για την διμερή σχέση από όσο η σαουδαραβική βοήθεια για την διατήρηση των τιμών του πετρελαίου σταθερών. Σε περισσότερες από μια περιπτώσεις, η δουλειά του MbN έσωσε αμερικανικές ζωές. Όταν ο Salman έγινε βασιλιάς, ο MbN ονομάστηκε πρώτος πρίγκιπας-διάδοχος και αργότερα πρίγκιπας-διάδοχος.
Το 2017, ο Σαλμάν τον έβαλε στο περιθώριο και έκανε τον γιο του Μοχάμεντ διάδοχο. Σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, ο MbN βρίσκεται υπό κατ’ οίκον περιορισμό και πολλοί από τους κορυφαίους βοηθούς του έχουν απολυθεί. Όταν ρωτούνται σήμερα για τον MbN, αξιωματούχοι των ΗΠΑ μιλούν αόριστα για την κατάστασή του και φοβούνται ότι στην εποχή του φλερτ μεταξύ του προεδρικού ανώτερου συμβούλου, Jared Kushner, και του MbS, κανείς δεν τολμά να αναφέρει το όνομα του MbN. Οι ημέρες των βολικών συνταξιοδοτήσεων για τους βασιλικούς συναγωνιστές φαίνεται να έχει τελειώσει.
Το ίδιο και οι ημέρες μιας ελάχιστης ευγένειας με τους γείτονες στον Κόλπο. Οι τριβές μεταξύ των Al Saud και των Al Thani, οι οποίοι κυβερνούν το Κατάρ, έχουν ιστορία δεκαετιών, αλλά οι παρελθούσες συγκρούσεις έχουν υποχωρήσει επανειλημμένα, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποσυμπιέζουν περιστασιακά κάποιες εντάσεις για να διατηρήσουν κάτι που να μοιάζει με ενότητα στο GCC. Τον περασμένο Μάιο, ωστόσο, η σαουδαραβική κυβέρνηση προχώρησε σε αποκλεισμό του Κατάρ. Μαζί με πολλές άλλες σουνιτικές δυνάμεις που συντάχθηκαν -και κυρίως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- το Ριάντ προσπάθησε να σπρώξει το Κατάρ στο σημείο κατάρρευσης και μάλιστα φάνηκε να υποστηρίζει ένα επαναστατημένο μέλος των Al Thani ως αντικαταστάτη του εμίρη.
Η Σαουδική Αραβία και οι εταίροι της εξέδωσαν ένα τελεσίγραφο με 13 αιτήματα -συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων όπως το κλείσιμο του Al Jazeera, την τερματισμό της κατασκευής μιας τουρκικής αεροπορικής βάσης, και την υποβάθμιση των σχέσεων με το Ιράν, συνιδιοκτήτη μαζί με το Κατάρ, του μεγαλύτερου στον κόσμο κοιτάσματος φυσικού αερίου- που κανένας κυρίαρχος κυβερνήτης δεν θα μπορούσε να δεχθεί. Ο MbS και οι σύμβουλοί του φαίνεται να μην είχαν σκεφτεί [το ενδεχόμενο για] μια στεγνή απόρριψη από τη Ντόχα. Όταν αυτή ήρθε, το Ριάντ δεν είχε σχέδιο «Β». Οι χώρες έχουν κλειδωθεί έκτοτε σε ένα παράξενο αδιέξοδο.
Αυτό μας φέρνει στον Khashoggi. Η ταπείνωση από την σκέψη ότι τα πράγματα πηγαίνουν στραβά ήταν ένας σημαντικός περιορισμός στην συμπεριφορά της Σαουδικής Αραβίας εδώ και δεκαετίες. Η επιχείρηση που πήγε στραβά στην Κωνσταντινούπολη ήταν κάτι το οποίο πολύ πιο τολμηρές χώρες, με πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες πληροφοριών, σπάνια θα σκέπτονταν. Βεβαίως, υπάρχει μια μακρά ιστορία βασανιστηρίων στην Σαουδική Αραβία -ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο μέχρι σήμερα οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν [υπογράψει αμοιβαία] συνθήκη έκδοσης [κατηγορουμένων] με το βασίλειο- αλλά όχι μια διεθνής μυστική σύλληψη [και ανάκριση] ή δολοφονία. Πριν από τον Khashoggi, αυτά δεν ήταν επιχειρήσεις που θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί κανείς ότι θα προσπαθούσαν οι Σαουδάραβες.
Κάποιοι ίσως να υποστηρίξουν ότι μια τέτοια απροσεξία απλώς εκδηλώνει τους αυξανόμενους πόνους μιας νέας Σαουδικής Αραβίας –μιας χώρας που θα μεταρρυθμιστεί, θα διαφοροποιήσει την οικονομία της και θα αποτινάξει το συνηθισμένο χαμηλό προφίλ της στις διεθνείς υποθέσεις για να γίνει πιο αποτελεσματικός, αποφασιστικός παίκτης. Όμως, τα στοιχεία -συμπεριλαμβανομένης της σύντομης και εκπληκτικής ομηρίας του πρωθυπουργού του Λιβάνου και της διαμάχης με τον Καναδά σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα- υποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει εξέλιξη που να συμβαίνει εκεί. Υπάρχει μόνο ανυπομονησία και υπερβολική φιλοδοξία.
Για τις Ηνωμένες Πολιτείες, το κόστος της υποβοήθησης προς τον Mohammed bin Salman αυξάνεται. Ο αποκλεισμός του Κατάρ απειλεί να καταστρέψει ό, τι έχει απομείνει από το GCC, το οποίο η Ουάσινγκτον έχει υποστηρίξει από παλιά ως προπύργιο σταθερότητας στην περιοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αεροπορική βάση -τη μεγαλύτερη στην περιοχή και το επίκεντρο για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους (γνωστού και ως ISIS)- στο Κατάρ και, συνεπώς, σε μια χώρα αποκομμένη από τους γείτονες εταίρους της Ουάσινγκτον. Αυτό είναι τουλάχιστον προβληματικό: Οι διοικητές των ΗΠΑ παραπονούνται ότι ο σχεδιασμός μεγάλης απόστασης είναι εξαιρετικά δύσκολος. Η πολιτική αστάθεια στην περιοχή υπονομεύει επίσης τις προσπάθειες των ΗΠΑ να διατηρήσουν ένα ενωμένο μέτωπο για να περιορίσουν το Ιράν. Ακόμα κι αν κάποιος πιστεύει ότι η διοίκηση Trump έχει υιοθετήσει μια υπερβολικά εχθρική, προκλητική προσέγγιση έναντι της Ισλαμικής Δημοκρατίας -και έχει κινηθεί πολύ κοντά στην συγκρουσιακή στάση της Σαουδικής Αραβίας- οι συνεργάτες που φιλονικούν [μεταξύ τους] δεν είναι χρήσιμοι για την προώθηση των στόχων των ΗΠΑ στην περιοχή.
Οι μάχες στην Υεμένη έχουν προκαλέσει χειρότερους δαίμονες. Μακρινός και με ανεπαρκή πληροφόρηση προς τον κόσμο, ο πόλεμος στην Υεμένη έχει γίνει στο μυαλό των περισσότερων μια «διαμάχη σε μια μακρινή χώρα μεταξύ ανθρώπων για τους οποίους δεν γνωρίζουμε τίποτα». Δεν υπάρχει αξιόπιστος αριθμός για τους θανάτους πολιτών από την βία και την χολέρα, αλλά το όριο των 10.000 έχει ξεπεραστεί πριν από δύο χρόνια και οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι ή και περισσότεροι κινδυνεύουν από πείνα τους επόμενους μήνες. (Οι παρατηρητές της Υεμένης σημείωσαν ότι η δολοφονία του Khashoggi κινητοποίησε ασύγκριτα μεγαλύτερη δημόσια αντίθεση απέναντι στους Σαουδάραβες απ’ ό, τι όλες οι ειδήσεις από την Υεμένη, συνδυασμένες). Ο πρόεδρος Trump δεν έδειξε πολύ ενδιαφέρον για τις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, αλλά εάν υπάρξει λιμός σε αυτή την κλίμακα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς -και απωθητικό να το πιστέψει- ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα κάνουν τίποτα.
Το χάος στην Υεμένη απειλεί να ενισχύσει την τρομοκρατική απειλή, όπως ακριβώς συνέβη και αλλού στην περιοχή. Οι τζιχαντιστές ευδοκιμούν στις ζώνες πολέμου, όπου η στρατολόγηση αυξάνεται και η απόκτηση εμπειρίας με τα όπλα και τα εκρηκτικά είναι εύκολη. Αν και οι περισσότεροι από αυτούς τους μαχητές δεν θα εγκαταλείψουν ποτέ την Υεμένη, οι αυξανόμενοι αριθμοί τους αυξάνουν και τις πιθανότητες ότι κάποιοι θα το κάνουν -ενδεχομένως με νέες τεχνικές και δυνατότητες. Πολλοί ειδικοί προειδοποιούν ότι το ότι αφέθηκε ο πόλεμος να μαίνεται, έδωσε μια ευκαιρία στην Αλ Κάιντα και στο ISIS να ανοικοδομηθούν.
Οι προηγούμενες αμερικανικές διοικήσεις συχνά εξέφραζαν δυσφορία για την χρόνια διστακτικότητα των Σαουδαράβων κυβερνώντων. Αλλά η ταλάντευση τόσο βαθιά προς το άλλο άκρο φαίνεται να είναι χειρότερη. Το ιστορικό του MbS στην εξουσία είναι θλιβερό, παρά τις φανφάρες περί οικονομικής μεταρρύθμισης. Το ερώτημα γίνεται λοιπόν: Τι θα χρειαστεί για να συγκρατηθεί ο αχαλίνωτος πρίγκιπας-διάδοχος του βασιλείου; Φήμες κυκλοφόρησαν πριν από την δολοφονία του Khashoggi ότι ο βασιλιάς Σαλμάν ήταν αρκετά ανήσυχος ώστε να εξετάσει το ενδεχόμενο να βάλει κάποια χαλινάρια στον διάδοχό του. Είτε το κάνει είτε όχι, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να καθιερώσουν κάποια απόσταση από τον ισχυρογνώμονα πρίγκιπα –και το να του μειώσουν τις προμήθειες όπλων μπορεί να είναι ένα καλό μέρος για αρχή. Το να καθίσταται ικανός δεν μας βοηθάει.
Στα αγγλικά:
Σύνδεσμοι:
Daniel Benjamin
Ο DANIEL BENJAMIN είναι διευθυντής του Κέντρου για την Διεθνή Κατανόηση John Sloan Dickey στο Dartmouth College. Διετέλεσε Συντονιστής για την Αντιτρομοκρατία στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ από το 2009 έως το 2012.
19/10/2018