Η Ελλάδα στο επίκεντρο των ενεργειακών εξελίξεων.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
(1) Αποκωδικοποιώντας ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδα.
(2) Ενωμένοι οι ηγέτες Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου:
Τα μηνύματα που έστειλαν από την Κρήτη.
H μονογραφή των συμβάσεων μεταξύ του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και της κοινοπραξίας των Ελληνικών Πετρελαίων-ExxonMobil-Total στα τέλη Σεπτεμβρίου για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης αποτελεί σημαντικό σταθμό για την ανάπτυξη των ενεργειακών κοιτασμάτων σε εθνικό επίπεδο. Το προσεχές διάστημα επίκειται ο έλεγχος και η έγκριση των συμβάσεων παραχώρησης από το Ελεγκτικό Συνέδριο ώστε να υπογραφούν οριστικώς και να ξεκινήσει το πρώτο στάδιο των ερευνών.
Ευκαιρίες και Προκλήσεις
Οι περιορισμένες μέχρι σήμερα δραστηριότητες για έρευνα και εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων στην ελληνική επικράτεια αποδίδονται στην περίπλοκη και δύσκολη γεωλογία, τα μεγάλα βάθη των πετρέλαιο πιθανών γεωλογικών στόχων καθώς και τις χαμηλές τιμές πετρελαίου που αποθαρρύνουν πιθανούς επενδυτές. Υπό το συγκεκριμένο πρίσμα εξηγείται το ιδιαίτερα χαμηλό ενδιαφέρον που επέδειξαν ενεργειακές εταιρίες ως προς τη συμμετοχή στον διεθνή διαγωνισμό του 2014 που προέβλεπε την παραχώρηση 20 θαλασσίων οικοπέδων στο σύνολο της Ιόνιας Ζώνης και νότια της Κρήτης. Τελικώς,στο διαγωνισμό του 2014 κατατέθηκαν προσφορές μόνο για δύο οικόπεδα στο βόρειο Ιόνιο στα όρια με την Αλβανία, και για ένα θαλάσσιο οικόπεδο στο κεντρικό Ιόνιο προς τη Δυτική Ελλάδα.
Η συμμετοχή των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ) σε κοινοπραξίες με ξένους ενεργειακούς κολοσσούς αναβαθμίζουν τον ρόλο μίας ελληνικής ενεργειακής εταιρίας στον τομέα της έρευνας και παραγωγής υδρογανθράκων. Τα ΕΛΠΕ έχουν εξερευνήσει στο παρελθόν 26 συνολικά περιοχές σε εθνικό επίπεδο και λόγω της εκτεταμένης γνώσης της ελληνικής γεωλογίας, έχουν αποκτήσει αποκλειστικά δικαιώματα εκμετάλλευσης και παραγωγής ενέργειας στον Δυτικό Πατραϊκό Κόλπο σε κοινοπραξία με την ιταλική Edison, και στις δύο χερσαίες περιοχές «Βορειοδυτική Πελοπόννησος» και «Άρτα-Πρέβεζα» όπου οι συμβάσεις μίσθωσης υπεγράφησαν το 2017. Επίσης, η ελληνική ενεργειακή εταιρία στο πλαίσιο κοινοπραξίας με την γαλλική Total και την ιταλική Edison έχει αποκτήσει δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης στο θαλάσσιο οικόπεδο 2 σε περιοχή δυτικά της Κέρκυρας, ενώ κατατέθηκε εντός του 2018 προσφορά για την έρευνα ενεργειακών κοιτασμάτων από την κοινοπραξία ΕΛΠΕ-Repsol σε θαλάσσιο οικόπεδο του Ιονίου.
Σε κάθε περίπτωση, το ενδιαφέρον των διεθνών και ελληνικών ενεργειακών εταιριών την τρέχουσα περίοδο εστιάζει νοτιοδυτικά της Κρήτης και όχι την περιοχή που εκτείνεται νοτιοανατολικά της Κρήτης μέχρι και το Καστελόριζο όπου υφίστανται εκτιμήσεις για εμπορεύσιμες ποσότητες υδρογονανθράκων.Και τούτο διότι η αναβλητικότητα στην οριοθέτηση της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) με τις Κύπρο και Αίγυπτο στην οποία περιλαμβάνεται το σύμπλεγμα του Καστελόριζου τείνει να παγιώσει μία κατάσταση στασιμότητας την οποία εκμεταλλεύεται πολιτικά η γειτονική Τουρκία. Συγκεκριμένα, η Άγκυρα υποστηρίζει ότι το Καστελόριζο μαζί με τα χωρικά του ύδατα επικάθεται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα και ότι δεν διαθέτει κανένα δικαίωμα στην ΑΟΖ. Στόχος της τουρκικής διπλωματίας συνιστά αφενός ο αποκλεισμός της Ελλάδας από την θαλάσσια περιοχή εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων περίπου 50 χιλιομέτρων που καθορίζουν τη ζώνη επαφής των ΑΟΖ της Κύπρου με την Ελλάδα. Αφετέρου η Τουρκία επιδιώκει τη συμμετοχή της στο ενεργειακό παίγνιο της Ανατολικής Μεσόγειου με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε γεωπολιτικό επίπεδο.
Επτά Προτάσεις Πολιτικής
Υπό τα δεδομένα, η Ελλάδα, παρά την οικονομική κρίση την οποία υφίσταται την τελευταία οκταετία οφείλει να ενεργοποιηθεί τάχιστα προς την κατεύθυνση της ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την προώθηση ελληνικών αμιγώς συμφερόντων. Προς τούτο η χώρα μας οφείλει να επικεντρωθεί:
Πρώτον, στην επίσπευση των διαδικασιών αδειοδότησης στην έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων εντός της ελληνικής επικράτειας, καθώς η ύπαρξη αξιόλογων ενεργειακών κοιτασμάτων μπορούν να μετατρέψουν την Ελλάδα από χώρα - καταναλωτή σε χώρα - διαμετακομιστή και εν ευθέτω χρόνο σε χώρα - παραγωγό ενέργειας.
Δεύτερον, στην ανάδειξη του ελληνικού διαμετακομιστικού ρόλου στηρίζοντας αφενός την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού East Med που θα διέρχεται από την Ελλάδα και θα μεταφέρει το φυσικό αέριο των παράκτιων χωρών της Λεβαντίνης, και αφετέρου την μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου στον τερματικό σταθμό της νήσου Ρεβυθούσας και την επανεξαγωγή προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη.
Τρίτον, στην ολοκλήρωση του συνόλου των διεθνών projects που εστιάζουν στις υποδομές φυσικού αερίου όπως το νέο σχέδιο South Stream και το LNG Αλεξανδρούπολης, καθώς και στη διευκόλυνση ιδιωτικών επενδύσεων για την μεταφορά φυσικού αερίου στην περιφέρεια και τα ελληνικά νησιά.
Τέταρτον, στην προσέλκυση νέων επενδύσεων στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης ενεργειακών κοιτασμάτων στην ελληνική επικράτεια με την προκήρυξη νέου γύρου αδειοδοτήσεων σε θαλάσσιες περιοχές. Ιδιαίτερα σημαντική προκρίνεται η ολοκλήρωση των διαδικασιών υπογραφής συμβάσεων εντός σαφώς προσδιορισμένων χρονοδιαγραμμάτων προκειμένου να ενισχυθούν οι προσπάθειες για έρευνα και εκμετάλλευση όλων των δυνητικών κοιτασμάτων.
Πέμπτον, στην ενίσχυση της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων θεσμοθετώντας πενταετή θητεία του Διοικητικού Συμβουλίου το οποίο θα ορίζεται με αυξημένη πλειοψηφία 3/5 της Βουλής ώστε να αποτελέσει αξιόπιστο συνομιλητή που θα εγγυάται τη συνέχεια της εθνικής πολιτικής στον τομέα της αξιοποίησης των ελληνικών ενεργειακών κοιτασμάτων.
Έκτον, στη συγκρότηση ολιγομελούς υπερκομματικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων που θα διαμορφώνει την εθνική ενεργειακή στρατηγική μεσοπρόθεσμα και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Έβδομον, στην ενδυνάμωση της γεωοικονομικής διπλωματίας ως προς την ανάπτυξη και εκμετάλλευση ενεργειακών κοιτασμάτων σε θαλάσσια οικόπεδα της Ανατολικής Μεσογείου προωθώντας έτι περαιτέρω τις τριγωνικές συνεργασίες Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου, Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου και Ελλάδας-Ιορδανίας-Κύπρου.
Αναμφίβολα, η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο μίας περιοχής που εμφανίζει πολιτικά απρόοπτα, αλλά και εξελίξεις που δημιουργούν νέες ευκαιρίες. Στο χέρι της είναι να αδράξει την όποια ευκαιρία προκειμένου να αναδείξει το γεωστρατηγικό της πρόσημο στον τομέα της ενέργειας και να αυξήσει την αξία των μετοχών της στο ενεργειακό χρηματιστήριο αξιών τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στο διεθνές στερέωμα.
Της Αντωνίας Δήμου*
(*Η Αντωνία Δήμου είναι επικεφαλής του Τομέα Μέσης Ανατολής στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας (ΙΑΑΑ) με έδρα την Αθήνα καθώς και Εταίρος στο Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες.)
9/10/2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Αποκωδικοποιώντας ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδα.
Στην Ελλάδα «ανακαλύψαμε» την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) κάπου το 2010, μόλις... 38 ολόκληρα χρόνια μετά την υπογραφή της Σύμβασης του Δικαίου της Θαλάσσης (United Nations Convention on the Law of the Sea UNCLOS III-Montego Bay, 1982) που την καθιέρωσε νομικά, και 23 από την κύρωσή της από την ελληνική Βουλή (21 Αυγ. 1995), όταν η Κυπριακή Δημοκρατία, μετά τη συμφωνία οριοθέτησης AOZ με το Ισραήλ, αρχίζει έρευνες για υδρογονάνθρακες.
Το ακρωνύμιο ΑΟΖ εισέρχεται στη ζωή μας, γράφονται πολλά και ακούγονται ακόμα περισσότερα, ο μέσος πολίτης, που «βομβαρδίζεται» από ειδικούς και μη, μπερδεύεται, ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι απλά και μόνο με την κήρυξή της θα βρούμε τη λύση στο... οικονομικό μας πρόβλημα!
Τους επόμενους 2-3 μήνες θα ειπωθούν πολλά, αφενός μεν λόγω κινητικότητας στην Κυπριακή ΑΟΖ, αφετέρου επειδή εκτιμάται ότι θα προχωρήσει ο λεγόμενος «ελληνοτουρκικός διάλογος» και πάνω σε αυτό το θέμα. Με αυτό το άρθρο «δεν κομίζουμε γλαύκα εις Αθήνας», αλλά επιχειρούμε να συνοψίσουμε χωρίς «ευσεβο-ποθισμούς» και με απλά λόγια τι ισχύει και τι όχι, για να διευκολύνουμε τους αναγνώστες μας στην κατανόηση βασικών εννοιών.
Τι είναι ΑΟΖ
Στο 5o μέρος (V) της Σύμβασης των ΗΕ για το ΔΘ-UNCLOS (Άρθρα 55-75) καθορίζεται το νομικό καθεστώς της ΑΟΖ, ενώ σε άλλα μέρη βρίσκουμε σχετιζόμενα θέματα που αφορούν τη διευθέτηση των διαφορών, τη θαλάσσια έρευνα και την προστασία του περιβάλλοντος.
ΑΟΖ είναι η θαλάσσια περιοχή πέρα από την παρακείμενη αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα), εκτεινόμενη μέχρι 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Να υπενθυμίσουμε ότι Υφαλοκρηπίδα είναι ο θαλάσσιος βυθός και το υπέδαφός του που εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων έως 200 ν.μ. ή και πέραν αυτών (εξαρτάται από το υφαλοπρανές), μετρούμενα από τις γραμμές βάσης.
Στη Σύμβαση αναφέρεται ρητά (Άρθρο 121) ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ και η Υφαλοκρηπίδα ενός νησιού καθορίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζονται και για τις ηπειρωτικές περιοχές.
Το παράκτιο κράτος ασκεί μέσα στην ΑΟΖ ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα σε θέματα που έχουν σχέση με την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και τη διαχείριση των φυσικών πηγών, των υδάτων, του βυθού και του υπεδάφους της θάλασσας, καθώς και δικαιώματα που αναφέρονται στην εξερεύνηση και την οικονομική εκμετάλλευση των ρευμάτων και των υπερκείμενων της θάλασσας και των ανέμων.
Δεν συνιστούν δηλαδή εδαφική κυριαρχία όπως συμβαίνει στα χωρικά ύδατα που για την Ελλάδα είναι ακόμα 6 ν.μ. (σ.σ. λόγω του casus belli της Άγκυρας αλλά και άλλων παραγόντων, η Ελλάδα δεν ασκεί το δικαίωμα που της δίνει η Σύμβαση για επέκταση στα 12 ν.μ.)
Διαφορές ΑΟΖ - Υφαλοκρηπίδας
Η ΑΟΖ είναι καθαρά νομικός-οικονομικός όρος, χωρίς γεωλογικό χαρακτήρα. Η υφαλοκρηπίδα ξεκίνησε ως γεωλογική έννοια και μετά απέκτησε και νομική διάσταση.
Η υφαλοκρηπίδα υπάρχει εξαρχής («ab initio») και αυτοδικαίως («ipso facto»), ενώ η ΑΟΖ πρέπει να ανακηρυχθεί («ipso jure»).
Η υφαλοκρηπίδα εμπεριέχεται στην ΑΟΖ και, κατά συνέπεια, υπερκαλύπτεται από αυτήν, παρ' όλα αυτά διατηρούν «την αυτονομία τους».
Η υφαλοκρηπίδα αναφέρεται μόνο στον ορυκτό πλούτο του βυθού και του υπεδάφους, ενώ η ΑΟΖ, εκτός από αυτό, συμπεριλαμβάνει αλιεία και εναέριο χώρο για αιολική ενέργεια.
Κρίσιμα χαρακτηριστικά-πλεονεκτήματα
Υπάρχει λοιπόν ελληνική Υφαλοκρηπίδα αλλά όχι ελληνική ΑΟΖ, καθόσον πολύ απλά αυτή δεν έχει... κηρυχθεί! Σε ό,τι αφορά στην εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου του βυθού και του υπεδάφους (υδρογονάνθρακες) η Υφαλοκρηπίδα μας καλύπτει πλήρως, με την προϋπόθεση να οριοθετηθεί με τις παρακείμενες χώρες. Η κήρυξη της ΑΟΖ δεν πρέπει όμως να συγχέεται με την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, όπως συχνά πυκνά κάνει ο... ΥΕΘΑ Πάνος Καμμένος!
Η ΑΟΖ, ως οικονομική και όχι γεωλογική έννοια, ισχυροποιεί νομικά την Ελλάδα στο θέμα των νησιών, καθόσον εξασθενεί το επιχείρημα της Τουρκίας που επισημαίνεται ότι επιμένει διαρκώς για το Αιγαίο στην Υφαλοκρηπίδα, ότι τα νησιά (σ.σ.: πάντα τα αναφέρει ως νησιά του Αιγαίου και όχι ως ελληνικά) δεν έχουν Υφαλοκρηπίδα, διότι επικάθονται σε αυτή της Ανατολίας.
Επισημαίνεται ότι η ΑΟΖ ως «πολυλειτουργική» δίνει νέες δυνατότητες στην αλιεία, που είναι παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης, με τη διασφάλιση των αλιευτικών πηγών, ενώ προσφέρει προοπτική οικονομικής εκμετάλλευσης πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, όπως παραγωγή ενέργειας από ρεύματα, ύδατα και ανέμους. Τέλος, θεωρείται ότι διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας.
Η μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά δεν δίνει αυτομάτως την κυριότητα, δεν οριστικοποιεί την έκτασή της και, επομένως, δεν... «ανοίγει αυτόματα τους κρουνούς παροχής υδρογονανθράκων», όπως ίσως κάποιοι θέλουν να νομίζουν.
Απαιτείται σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με τα γειτονικά κράτη και, σε περίπτωση ασυμφωνίας, εύρεση δίκαιης λύσης με βάση τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου (Άρθρο 74 της Σύμβασης και Άρθρο 38 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου). Τότε μόνο νομιμοποιούμαστε να προχωρήσουμε σε οικοπεδοποίηση και μετά σε αδειοδότηση έρευνας και εξόρυξης.
Οριοθέτηση ΑΟΖ - Υφαλοκρηπίδας, το Καστελόριζο
Ενώ οι κανόνες οριοθέτησης τόσο της ΑΟΖ όσο και της Υφαλοκρηπίδας είναι ίδιοι, επισημαίνεται ότι όσα κράτη προσφεύγουν όμως στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης επικαλούνται την ΑΟΖ. Σε περίπτωση που έχει προηγηθεί οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας, η γραμμή οριοθέτησης της ΑΟΖ δεν διαφέρει ουσιαστικά. Η Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει οριοθετήσει Υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ με καμία γειτονική χώρα, πλην της Ιταλίας, και αυτό αποτελεί αρνητικό στοιχείο (η συμφωνία με την Αλβανία ακυρώθηκε).
Το μεγάλο πρόβλημα όμως είναι η οριοθέτηση με την Τουρκία. Μεταξύ χωρών που έχουν παρακείμενες ακτές χρησιμοποιείται πρωτίστως, σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου (Άρθρο 74, παρ. 1), η αρχή με εθιμική ισχύ της «μέσης γραμμής», με απλά λόγια «στα ίσα» και αυτό υποστηρίζεται από τη χώρα μας!
Η Άγκυρα όμως απορρίπτει αυτή την αρχή λόγω «ειδικών περιστάσεων» και «τοπικών ιδιομορφιών» και προτείνει οριοθέτηση με βάση την αρχή της «ευθυδικίας» και της «αναλογικότητας». Όμως η Τουρκία, η οποία δεν έχει κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο των Θαλασσών, θέσπισε ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, την οποία οριοθέτησε με τη Σοβιετική Ένωση και κατόπιν με Βουλγαρία και Ρουμανία, με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, έστω και αν της δίνει άλλο όνομα!
Το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου είναι το κλειδί για την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας - ΑΟΖ και αποτελεί για την Τουρκία ένα «αγκάθι στο μάτι» της. Αν μπορούσε, θα το εξαφάνιζε από τον... χάρτη και ο λόγος είναι ότι με πλήρη επήρεια επιτρέπει στις Υφαλοκρηπίδες Ελλάδος και Κύπρου να συνορεύουν.
Οι Τούρκοι διαχρονικά υποστηρίζουν με προκλητικότητα ότι και αυτό δεν έχει Υφαλοκρηπίδα, καθόσον επικάθεται στην Υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας. Και επειδή σε περίπτωση ΑΟΖ δεν υπεισέρχεται η γεωλογική διάσταση, ισχυρίζεται με βάση την «αναλογικότητα» ότι το μέγεθος του νησιώτικου αυτού συμπλέγματος δεν επιτρέπει ίσα δικαιώματα με την ηπειρωτική Τουρκία, η οποία διαθέτει πολλαπλάσια σε μέγεθος ακτογραμμή.
Πώς διευθετείται η «διαφορά»
Η ελληνοτουρκική διαφορά για την Υφαλοκρηπίδα πάει πίσω στον Νοέμβριο 1973, όταν δημοσιεύεται στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως απόφαση παραχώρησης στην τουρκική εταιρεία πετρελαίων TRAO του δικαιώματος εξερεύνησης του βυθού στο Β.Α. Αιγαίο για εντοπισμό υδρογονανθράκων. Αργότερα σε αυτούς χάρτες συμπεριλήφθηκαν περιοχές στο τρίγωνο Λήμνου, Λέσβου, Χίου. Εκτοτε, δύο φορές τουλάχιστον φθάσαμε στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης για το θέμα αυτό.
Η Ελλάδα αναγνωρίζει τη διαφορά ως νομική, όπως και είναι άλλωστε, ενώ η Τουρκία επιθυμεί την πολιτική διευθέτηση μέσω διμερών συνομιλιών, προφανώς για να χρησιμοποιεί εκβιαστικά την ισχύ της. Το ζήτημα μπορεί να παραπεμφθεί είτε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είτε στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας στο Αμβούργο (μόνο μία περίπτωση όμως εξετάσθηκε σε αυτό). Όχι όμως διμερείς συνομιλίες, με την απειλή χρήσης στρατιωτικής ισχύος, όπως έχει υπονοήσει τουλάχιστον δύο φορές το τελευταίο εξάμηνο ο Τούρκος ΥΠΕΞ κ. Τσαβούσογλου.
Σε περίπτωση προσφυγής «στη Χάγη» με την Τουρκία, ενώ η χώρα μας έχει νομικώς ισχυρή επιχειρηματολογία, εκτιμάται ότι το δικαστήριο αυτό θα συνεξετάσει μαζί με την αρχή «της μέσης γραμμής» και αυτήν της ευθυδικίας και αναλογικότητας, ενώ θα κρίνει και με πολιτικά κριτήρια. Άρα, ενώ δεν πρόκειται να αμφισβητηθεί για το Καστελόριζο η ύπαρξη Υφαλοκρηπίδας - ΑΟΖ το ερώτημα είναι ποια «επήρεια» (έκταση) θα αποδώσει.
Αντί επιλόγου
Το θέμα της ΑΟΖ δεν πρέπει να προσφέρεται για εσωτερική κατανάλωση ούτε να χρησιμοποιείται με ευκολία ως αφήγημα... «εθνικής νίκης». Και για να προλάβουμε κάποιους «ΑΟΖολόγους», αυτό δεν σημαίνει απεμπόληση του συγκεκριμένου δικαιώματος.
Χωρίς η ΑΟΖ να αποτελεί... πανάκεια, παρέχει αναντίρρητα σημαντικά πλεονεκτήματα στη χώρα. Το κύριο πρόβλημα όμως είναι η οριοθέτησή της, όπως και της Υφαλοκρηπίδας, που σε ό,τι αφορά τους ενεργειακούς πόρους, μας καλύπτει. Η Ελλάδα, χωρίς φοβικά σύνδρομα αλλά και ανόητους λεονταρισμούς, θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να προχωρήσει στη θέσπιση ΑΟΖ, αφού κάνει συνετά και καλά υπολογισμένα βήματα, όπως:
* Έντονη και συστηματική διπλωματική προετοιμασία.
* Οικοδόμηση συμμαχιών με βάση κοινά συμφέροντα.
* Ολοκληρωμένη νομική και τεχνική υποστήριξη.
* Επικοινωνιακή σχεδίαση για τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό.
* Περαιτέρω ισχυροποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων και ειδική σχεδίαση για διασφάλιση των δικαιωμάτων που πηγάζουν από την ΑΟΖ.
Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου *
(* Ο αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι συντονιστής - υπεύθυνος για θέματα Γεωπολιτικής - Γεωστρατηγικής, Άμυνας και Διπλωματίας στο liberal.gr και επικεφαλής στο Παρατηρητήριο Liberal)
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 5ης Οκτωβρίου
https://www.liberal.gr/arthro/223070/amyna--diplomatia/2018/
apokodikopoiontasaoz-kai-yfalokripida.html
8/10/2018
Οι σημαίες της Ελλάδας, της Αιγύπτου και της Κύπρου κυματίζουν στην 6η Τριμερή Σύνοδο Κορυφής Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου, που πραγματοποιήθηκε στην Ελούντα της Κρήτης, Τετάρτη 10 Οκτωβρίου 2018. ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΝΙΚΟΣ ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗΣ
2.
Ενωμένοι οι ηγέτες Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου:
Τα μηνύματα που έστειλαν από την Κρήτη.
Την αποφασιστικότητά τους να εντατικοποιήσουν τον τριμερή τους διάλογο, ώστε να επιτύχουν βαθύτερες συνεργασίες σε όλους τους τομείς εξέφρασαν οι ηγέτες Κύπρου, Ελλάδας και Αιγύπτου, μετά το πέρας της Τριμερούς Συνόδου Κορυφής, που πραγματοποιήθηκε χθες στην Ελούντα της Κρήτης.
Στο πλαίσιο της Συνόδου, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα και τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι για το Κυπριακό. Σε δηλώσεις του μετά το πέρας της Συνόδου, επανέλαβε την αποφασιστικότητά του να εμπλακεί ενεργά σε ένα διάλογο «που θα φέρει επιτέλους την ειρήνη στην Κύπρο με τη δημιουργία ενός κράτους που θα είναι απόλυτα συμβατό» με τις υποχρεώσεις ως κράτους-μέλους της ΕΕ, με πλήρη σεβασμό στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.
Από την πλευρά του, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας εξέφρασε τη διαρκή στήριξη της Αθήνας σε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού, αλλά και στα κυριαρχικά δικαιώματα της Λευκωσίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη. Σημείωσε παράλληλα ότι ο τομέας της ενέργειας ήταν ένα από τα σημαντικά σημεία των συζητήσεων στην Ελούντα. Αναφέρθηκε επίσης στη σημασία της οριοθέτησης της ΑΟΖ, λέγοντας ότι κατά τη διμερή συνάντηση του με τον κ. Σίσι συμφώνησαν να βρουν τρόπο να παρακάμψουν «τις όποιες τεχνικές δυσκολίες και να συμφωνήσουμε να προχωρήσουμε το συντομότερο σε συμφωνία για το ζήτημα αυτό».
Ο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι αναφέρθηκε από την πλευρά του στην ανάγκη συνέχισης του διαλόγου στο Κυπριακό, στη βάση της διεθνούς νομιμότητας και των διεθνών ψηφισμάτων».
Κατά τη Σύνοδο στην Ελούντα, συμφωνήθηκε εξάλλου η δημιουργία μιας Μόνιμης Γραμματείας για καλύτερο συντονισμό της τριμερούς συνεργασίας, με έδρα της Κύπρο, ενώ υιοθετήθηκε και η Διακήρυξη της Κρήτης. Στις δηλώσεις του ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε ότι η συνάντηση στην Ελούντα σηματοδοτεί μια νέα προοπτική για την περαιτέρω ενδυνάμωση των ήδη εξαίρετων σχέσεων και ισχυρών δεσμών φιλίας των τριών χωρών. Είπε ακόμη ότι η υιοθέτηση της Κοινής Διακήρυξης αποτελεί ένα ακόμη καθοριστικό βήμα προς την υλοποίηση του οράματος και των προτεραιοτήτων του τριμερούς μηχανισμού «που έχει παρουσιάσει απτά αποτελέσματα σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο». «Αυτή η τριμερής συνεργασία δεν γίνεται για να αποκλειστούν οι οποιοιδήποτε. Γίνεται για να χτίσουμε συμμαχίες και να διευρύνουμε τις σχέσεις, όπως έχουμε πράξει ήδη με τον Έλληνα Πρωθυπουργό» με Λίβανο, Ιορδανία, Παλαιστίνη και Ισραήλ. Επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε συγκυρίες συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής, ώστε να επιτευχθεί η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και της περιοχής, αλλά και η επικράτηση της ειρήνης, συμπλήρωσε.
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αναφέρθηκε παράλληλα στην προσπάθεια να καταστεί η Κύπρος πλήρως ανεξάρτητη «μακριά από τους όποιους αναχρονιστικούς θεσμούς των εγγυήσεων ή παρουσίας στρατευμάτων», δίνοντας την ευκαιρία για ειρηνική συνύπαρξη των σύνοικων στοιχείων. Ευχαρίστησε παράλληλα για την αμέριστη συμπαράσταση της Ελλάδας και την «εξίσου σημαντική συμβολή και συμπαράσταση της Αιγύπτου στα θέματα αρχών που άπτονται των βασικών προϋποθέσεων για μια επιτυχή λύση του Κυπριακού προβλήματος». Είπε ακόμη ότι διαπίστωση μετά την Άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Σάλτσμπουργκ είναι ότι «επιτέλους έφτασε η ώρα να γίνει μια σύνοδο της ΕΕ με τον Αραβικό κόσμο, με προεξάρχουσα την Αίγυπτο» για ενίσχυση των σχέσεων και για την εξεύρεση των πολιτικών πρακτικών που θα βοηθήσουν την Αίγυπτο ως χώρα σταθερότητας και παράγοντα ειρήνης στην περιοχή.
Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας σημείωσε εξάλλου την απόφαση για σύσταση μιας Μόνιμης Γραμματείας παρακολούθησης των όσων συμφωνούνται στο πλαίσιο της Τριμερούς, με έδρα την Κύπρο. Συνέχισε, λέγοντας ότι η Γραμματεία θα λειτουργεί ως ένα συντονιστικό όργανο, χωρίς παρεμβάσεις στις εσωτερικές λειτουργίες των κρατών, που θα υποδεικνύει «πού υστερούμε, πού θα πρέπει να λάβουμε περισσότερα μέτρα και δράσεις, έτσι ώστε να γίνουμε αποτελεσματικότεροι στα όσα συμφωνούνται». Καταληκτικά, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αναφέρθηκε στον EuroAfricaInterconnector, το έργο διασύνδεσης Αιγύπτου-Κύπρου-Ελλάδας με υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο, λέγοντας ότι θα αποτελέσει «έναν ακόμα συνδετικό κρίκο στις σχέσεις μας» πέραν από τον αγωγό EastMed.
Σημείωσε ότι το έργο θα δώσει την ευκαιρία να υπάρχει επάρκεια ηλεκτρισμού «εάν και εφόσον παρατηρηθεί η οποιαδήποτε δυσκολία μεταξύ των χωρών μας αλλά και της ΕΕ».
Στις δικές του δηλώσεις, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, υπογράμμισε τη στήριξη της Αθήνας στις προσπάθειες του Προέδρου Αναστασιάδη για λύση στο Κυπριακό, στη βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας. «Ως Ελλάδα υποστηρίζουμε την επανέναρξη των διαβουλεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού, αλλά υποστηρίζουμε σταθερά ότι η επανέναρξη των διαβουλεύσεων για ασφάλεια πρέπει να γίνει από το σημείο που τερματίστηκαν οι συνομιλίες στο Κραν Μοντάνα, στη βάση του πλαισίου Γκουτέρες, με κατάργηση των εγγυήσεων και αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων» υπογράμμισε ο Έλληνας Πρωθυπουργός.
Είπε επίσης ότι οι τρεις πλευρές συμφωνούν ότι το διεθνές δίκαιο και ο σεβασμός του, αποτελούν τη μόνη βάση στην οποία μπορούν να οικοδομηθούν σταθερές σχέσεις φιλίας μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου. «Εκφράσαμε σαφώς δε τη στήριξή μας στην Κύπρο στην προσπάθεια της να αξιοποιήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα που απορρέουν από διεθνές δίκαιο σε ό,τι αφορά την ΑΟΖ της και να προχωρήσει στην αξιοποίησή τους έναντι οποιασδήποτε απειλής τρίτης χώρας». Παράλληλα αναφέρθηκε στη σημασία των εξορύξεων στην ΑΟΖ της Κύπρου για όλο των Κυπριακό λαό, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους.
Όσον αφορά τις εξελίξεις στα ενεργειακά, ο κ. Τσίπρας είπε ότι συνομίλησαν γενικότερα για τις αλλαγές στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής στις οποίες πρωτοστατούν οι τρεις χώρες, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των νέων ενεργειακών διόδων από απειλές «μεταξύ άλλων και μέσω της συνεργασίας μας με τρίτες χώρες».
Ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε επίσης στις μεγάλες ευκαιρίες που ανοίγονται για μεταφορά LNG μέσω των σταθμών στη Ρεβυθούσα και στην Αλεξανδρούπολη, αλλά και λόγω της ανάπτυξης του αγωγού EastMed.
Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου, μιλώντας μέσω διερμηνέα, αναφέρθηκε στην ανάγκη σύσφιγξης των σχέσεων των τριών χωρών αλλά και στη δυνατότητα συνεργασίας στον ενεργειακό τομέα και αλλού, «Συζητήσαμε θέματα που αφορούν την ανάληψη ευθυνών από περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις ώστε να αποφύγει η περιοχή τους διάφορους κινδύνους που ελλοχεύουν, τονίζοντας την ανάγκη της ειρηνικής συμβίωσης και της αποτροπής της μισαλλοδοξίας και την ανάγκη ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών ως τη μοναδική λύση για τη διευθέτηση των προβλημάτων στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή» είπε ο κ. Σίσι.
Στο πλαίσιο τελετής, μετά το πέρα της Συνόδου, υπογράφηκαν εξάλλου 4 τριμερή Μνημόνια. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα Μνημόνιο με αντικείμενο την Τεχνική Συνεργασία Τελωνείων, Μνημόνιο για τη Συνεργασία στον Τομέα της Εκπαίδευσης, Μνημόνιο για τη Συνεργασία στον Τομέα Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και Επιχειρηματικότητας και Μνημόνιο μεταξύ του Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Επενδύσεων με τον αντίστοιχο οργανισμό της Αιγύπτου και της Ελλάδας.
Ελλάδα και Αίγυπτος υπέγραψαν παράλληλα διμερή συμφωνία για την κοινωνική ασφάλιση. Σύμφωνα εξάλλου με τη Διακήρυξη της Κρήτης, οι αρχηγοί Κύπρου – Ελλάδας – Αιγύπτου επαναλαμβάνουν την αμέριστη στήριξη τους στις προσπάθειες της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας για επίτευξη μιας συνολικής, δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου.
Προς τον σκοπό αυτό, προστίθεται, ο τερματισμός των αναχρονιστικών διευθετήσεων ασφάλειας και η αποχώρηση ξένων στρατευμάτων παραμένει απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει η Κυπριακή Δημοκρατία να λειτουργήσει ως ένα κανονικό κυρίαρχο κράτος, μέλος των Ηνωμένων Εθνών και της ΕΕ, ελεύθερο από ξένες εξαρτήσεις.
Τονίζουν παράλληλα ότι τα ΗΕ παραμένουν το μόνο πλαίσιο μέσω του οποίου μπορεί να επιτευχθεί λύση, ενώ η παρουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ παραμένει απαραίτητη για όσο συνεχίζεται η παράνομη τουρκική στρατιωτική κατοχή. Επίσης τονίζουν τη σημασία για σεβασμό της κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας κάθε κράτους στις θαλάσσιες του ζώνες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όπως αντανακλάται και στη Σύμβαση των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Εκφράζουν ακόμη την επιθυμία τους να ενισχύσουν τη συνεργασία τους μέσω σειράς συμφωνιών για την εκμετάλλευση και τη μεταφορά φυσικού αερίου, κάτι που ενισχύει περαιτέρω το γεγονός ότι η ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την περιφερειακή σταθερότητα και ευημερία. Καλούν παράλληλα την Τουρκία να σταματήσει τις παράνομες της δραστηριότητες στις ναυτικές ζώνες της Κύπρου και να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον. Όπως εξάλλου πληροφορείται το ΚΥΠΕ από αρμόδια πηγή, κατά τη Σύνοδο συμφωνήθηκε ότι το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας επηρεάζει όλες τις χώρες. «Η απειλή για έναν αποτελεί ουσιαστικά απειλή εναντίον όλων» ανέφερε η ίδια πηγή. Παράλληλα, δόθηκαν οδηγίες στους αρμόδιους Υπουργούς να προχωρήσουν με τη δημιουργία σχηματισμών με νέες χώρες, που θα περιλαμβάνουν και τη Γαλλία. Επίσης, τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία ενός Άτυπου Ενεργειακού Φόρουμ, με έδρα την Αίγυπτο, στο οποίο θα συμμετέχουν όλες οι χώρες της περιοχής, περιλαμβανομένου του Ισραήλ, για να συζητούν τα ενεργειακά ζητήματα.
ΚΥΠΕ του απεσταλμένου μας Αντώνη Γκιλδάκη Ελλάδα/ΕΛΟΥΝΤΑ
Πηγή:
https://hellasjournal.com/2018/10/enomenoi-oi-igetes-elladas-aigyptoy-kai-kyproy-ta-minymata-poy-esteilan-apo-tin-kriti/
11/10/2018
1.
Αποκωδικοποιώντας ΑΟΖ και Υφαλοκρηπίδα.
Στην Ελλάδα «ανακαλύψαμε» την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) κάπου το 2010, μόλις... 38 ολόκληρα χρόνια μετά την υπογραφή της Σύμβασης του Δικαίου της Θαλάσσης (United Nations Convention on the Law of the Sea UNCLOS III-Montego Bay, 1982) που την καθιέρωσε νομικά, και 23 από την κύρωσή της από την ελληνική Βουλή (21 Αυγ. 1995), όταν η Κυπριακή Δημοκρατία, μετά τη συμφωνία οριοθέτησης AOZ με το Ισραήλ, αρχίζει έρευνες για υδρογονάνθρακες.
Το ακρωνύμιο ΑΟΖ εισέρχεται στη ζωή μας, γράφονται πολλά και ακούγονται ακόμα περισσότερα, ο μέσος πολίτης, που «βομβαρδίζεται» από ειδικούς και μη, μπερδεύεται, ενώ κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι απλά και μόνο με την κήρυξή της θα βρούμε τη λύση στο... οικονομικό μας πρόβλημα!
Τους επόμενους 2-3 μήνες θα ειπωθούν πολλά, αφενός μεν λόγω κινητικότητας στην Κυπριακή ΑΟΖ, αφετέρου επειδή εκτιμάται ότι θα προχωρήσει ο λεγόμενος «ελληνοτουρκικός διάλογος» και πάνω σε αυτό το θέμα. Με αυτό το άρθρο «δεν κομίζουμε γλαύκα εις Αθήνας», αλλά επιχειρούμε να συνοψίσουμε χωρίς «ευσεβο-ποθισμούς» και με απλά λόγια τι ισχύει και τι όχι, για να διευκολύνουμε τους αναγνώστες μας στην κατανόηση βασικών εννοιών.
Τι είναι ΑΟΖ
Στο 5o μέρος (V) της Σύμβασης των ΗΕ για το ΔΘ-UNCLOS (Άρθρα 55-75) καθορίζεται το νομικό καθεστώς της ΑΟΖ, ενώ σε άλλα μέρη βρίσκουμε σχετιζόμενα θέματα που αφορούν τη διευθέτηση των διαφορών, τη θαλάσσια έρευνα και την προστασία του περιβάλλοντος.
ΑΟΖ είναι η θαλάσσια περιοχή πέρα από την παρακείμενη αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα), εκτεινόμενη μέχρι 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Να υπενθυμίσουμε ότι Υφαλοκρηπίδα είναι ο θαλάσσιος βυθός και το υπέδαφός του που εκτείνεται πέραν των χωρικών υδάτων έως 200 ν.μ. ή και πέραν αυτών (εξαρτάται από το υφαλοπρανές), μετρούμενα από τις γραμμές βάσης.
Στη Σύμβαση αναφέρεται ρητά (Άρθρο 121) ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ και η Υφαλοκρηπίδα ενός νησιού καθορίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζονται και για τις ηπειρωτικές περιοχές.
Το παράκτιο κράτος ασκεί μέσα στην ΑΟΖ ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα σε θέματα που έχουν σχέση με την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και τη διαχείριση των φυσικών πηγών, των υδάτων, του βυθού και του υπεδάφους της θάλασσας, καθώς και δικαιώματα που αναφέρονται στην εξερεύνηση και την οικονομική εκμετάλλευση των ρευμάτων και των υπερκείμενων της θάλασσας και των ανέμων.
Δεν συνιστούν δηλαδή εδαφική κυριαρχία όπως συμβαίνει στα χωρικά ύδατα που για την Ελλάδα είναι ακόμα 6 ν.μ. (σ.σ. λόγω του casus belli της Άγκυρας αλλά και άλλων παραγόντων, η Ελλάδα δεν ασκεί το δικαίωμα που της δίνει η Σύμβαση για επέκταση στα 12 ν.μ.)
Διαφορές ΑΟΖ - Υφαλοκρηπίδας
Η ΑΟΖ είναι καθαρά νομικός-οικονομικός όρος, χωρίς γεωλογικό χαρακτήρα. Η υφαλοκρηπίδα ξεκίνησε ως γεωλογική έννοια και μετά απέκτησε και νομική διάσταση.
Η υφαλοκρηπίδα υπάρχει εξαρχής («ab initio») και αυτοδικαίως («ipso facto»), ενώ η ΑΟΖ πρέπει να ανακηρυχθεί («ipso jure»).
Η υφαλοκρηπίδα εμπεριέχεται στην ΑΟΖ και, κατά συνέπεια, υπερκαλύπτεται από αυτήν, παρ' όλα αυτά διατηρούν «την αυτονομία τους».
Η υφαλοκρηπίδα αναφέρεται μόνο στον ορυκτό πλούτο του βυθού και του υπεδάφους, ενώ η ΑΟΖ, εκτός από αυτό, συμπεριλαμβάνει αλιεία και εναέριο χώρο για αιολική ενέργεια.
Κρίσιμα χαρακτηριστικά-πλεονεκτήματα
Υπάρχει λοιπόν ελληνική Υφαλοκρηπίδα αλλά όχι ελληνική ΑΟΖ, καθόσον πολύ απλά αυτή δεν έχει... κηρυχθεί! Σε ό,τι αφορά στην εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου του βυθού και του υπεδάφους (υδρογονάνθρακες) η Υφαλοκρηπίδα μας καλύπτει πλήρως, με την προϋπόθεση να οριοθετηθεί με τις παρακείμενες χώρες. Η κήρυξη της ΑΟΖ δεν πρέπει όμως να συγχέεται με την επέκταση των χωρικών μας υδάτων, όπως συχνά πυκνά κάνει ο... ΥΕΘΑ Πάνος Καμμένος!
Η ΑΟΖ, ως οικονομική και όχι γεωλογική έννοια, ισχυροποιεί νομικά την Ελλάδα στο θέμα των νησιών, καθόσον εξασθενεί το επιχείρημα της Τουρκίας που επισημαίνεται ότι επιμένει διαρκώς για το Αιγαίο στην Υφαλοκρηπίδα, ότι τα νησιά (σ.σ.: πάντα τα αναφέρει ως νησιά του Αιγαίου και όχι ως ελληνικά) δεν έχουν Υφαλοκρηπίδα, διότι επικάθονται σε αυτή της Ανατολίας.
Επισημαίνεται ότι η ΑΟΖ ως «πολυλειτουργική» δίνει νέες δυνατότητες στην αλιεία, που είναι παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης, με τη διασφάλιση των αλιευτικών πηγών, ενώ προσφέρει προοπτική οικονομικής εκμετάλλευσης πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, όπως παραγωγή ενέργειας από ρεύματα, ύδατα και ανέμους. Τέλος, θεωρείται ότι διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας.
Η μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά δεν δίνει αυτομάτως την κυριότητα, δεν οριστικοποιεί την έκτασή της και, επομένως, δεν... «ανοίγει αυτόματα τους κρουνούς παροχής υδρογονανθράκων», όπως ίσως κάποιοι θέλουν να νομίζουν.
Απαιτείται σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με τα γειτονικά κράτη και, σε περίπτωση ασυμφωνίας, εύρεση δίκαιης λύσης με βάση τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου (Άρθρο 74 της Σύμβασης και Άρθρο 38 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου). Τότε μόνο νομιμοποιούμαστε να προχωρήσουμε σε οικοπεδοποίηση και μετά σε αδειοδότηση έρευνας και εξόρυξης.
Οριοθέτηση ΑΟΖ - Υφαλοκρηπίδας, το Καστελόριζο
Ενώ οι κανόνες οριοθέτησης τόσο της ΑΟΖ όσο και της Υφαλοκρηπίδας είναι ίδιοι, επισημαίνεται ότι όσα κράτη προσφεύγουν όμως στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης επικαλούνται την ΑΟΖ. Σε περίπτωση που έχει προηγηθεί οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδας, η γραμμή οριοθέτησης της ΑΟΖ δεν διαφέρει ουσιαστικά. Η Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει οριοθετήσει Υφαλοκρηπίδα - ΑΟΖ με καμία γειτονική χώρα, πλην της Ιταλίας, και αυτό αποτελεί αρνητικό στοιχείο (η συμφωνία με την Αλβανία ακυρώθηκε).
Το μεγάλο πρόβλημα όμως είναι η οριοθέτηση με την Τουρκία. Μεταξύ χωρών που έχουν παρακείμενες ακτές χρησιμοποιείται πρωτίστως, σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου (Άρθρο 74, παρ. 1), η αρχή με εθιμική ισχύ της «μέσης γραμμής», με απλά λόγια «στα ίσα» και αυτό υποστηρίζεται από τη χώρα μας!
Η Άγκυρα όμως απορρίπτει αυτή την αρχή λόγω «ειδικών περιστάσεων» και «τοπικών ιδιομορφιών» και προτείνει οριοθέτηση με βάση την αρχή της «ευθυδικίας» και της «αναλογικότητας». Όμως η Τουρκία, η οποία δεν έχει κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο των Θαλασσών, θέσπισε ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, την οποία οριοθέτησε με τη Σοβιετική Ένωση και κατόπιν με Βουλγαρία και Ρουμανία, με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, έστω και αν της δίνει άλλο όνομα!
Το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου είναι το κλειδί για την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας - ΑΟΖ και αποτελεί για την Τουρκία ένα «αγκάθι στο μάτι» της. Αν μπορούσε, θα το εξαφάνιζε από τον... χάρτη και ο λόγος είναι ότι με πλήρη επήρεια επιτρέπει στις Υφαλοκρηπίδες Ελλάδος και Κύπρου να συνορεύουν.
Οι Τούρκοι διαχρονικά υποστηρίζουν με προκλητικότητα ότι και αυτό δεν έχει Υφαλοκρηπίδα, καθόσον επικάθεται στην Υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας. Και επειδή σε περίπτωση ΑΟΖ δεν υπεισέρχεται η γεωλογική διάσταση, ισχυρίζεται με βάση την «αναλογικότητα» ότι το μέγεθος του νησιώτικου αυτού συμπλέγματος δεν επιτρέπει ίσα δικαιώματα με την ηπειρωτική Τουρκία, η οποία διαθέτει πολλαπλάσια σε μέγεθος ακτογραμμή.
Πώς διευθετείται η «διαφορά»
Η ελληνοτουρκική διαφορά για την Υφαλοκρηπίδα πάει πίσω στον Νοέμβριο 1973, όταν δημοσιεύεται στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβερνήσεως απόφαση παραχώρησης στην τουρκική εταιρεία πετρελαίων TRAO του δικαιώματος εξερεύνησης του βυθού στο Β.Α. Αιγαίο για εντοπισμό υδρογονανθράκων. Αργότερα σε αυτούς χάρτες συμπεριλήφθηκαν περιοχές στο τρίγωνο Λήμνου, Λέσβου, Χίου. Εκτοτε, δύο φορές τουλάχιστον φθάσαμε στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης για το θέμα αυτό.
Η Ελλάδα αναγνωρίζει τη διαφορά ως νομική, όπως και είναι άλλωστε, ενώ η Τουρκία επιθυμεί την πολιτική διευθέτηση μέσω διμερών συνομιλιών, προφανώς για να χρησιμοποιεί εκβιαστικά την ισχύ της. Το ζήτημα μπορεί να παραπεμφθεί είτε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είτε στο Διεθνές Δικαστήριο για το Δίκαιο της Θάλασσας στο Αμβούργο (μόνο μία περίπτωση όμως εξετάσθηκε σε αυτό). Όχι όμως διμερείς συνομιλίες, με την απειλή χρήσης στρατιωτικής ισχύος, όπως έχει υπονοήσει τουλάχιστον δύο φορές το τελευταίο εξάμηνο ο Τούρκος ΥΠΕΞ κ. Τσαβούσογλου.
Σε περίπτωση προσφυγής «στη Χάγη» με την Τουρκία, ενώ η χώρα μας έχει νομικώς ισχυρή επιχειρηματολογία, εκτιμάται ότι το δικαστήριο αυτό θα συνεξετάσει μαζί με την αρχή «της μέσης γραμμής» και αυτήν της ευθυδικίας και αναλογικότητας, ενώ θα κρίνει και με πολιτικά κριτήρια. Άρα, ενώ δεν πρόκειται να αμφισβητηθεί για το Καστελόριζο η ύπαρξη Υφαλοκρηπίδας - ΑΟΖ το ερώτημα είναι ποια «επήρεια» (έκταση) θα αποδώσει.
Αντί επιλόγου
Το θέμα της ΑΟΖ δεν πρέπει να προσφέρεται για εσωτερική κατανάλωση ούτε να χρησιμοποιείται με ευκολία ως αφήγημα... «εθνικής νίκης». Και για να προλάβουμε κάποιους «ΑΟΖολόγους», αυτό δεν σημαίνει απεμπόληση του συγκεκριμένου δικαιώματος.
Χωρίς η ΑΟΖ να αποτελεί... πανάκεια, παρέχει αναντίρρητα σημαντικά πλεονεκτήματα στη χώρα. Το κύριο πρόβλημα όμως είναι η οριοθέτησή της, όπως και της Υφαλοκρηπίδας, που σε ό,τι αφορά τους ενεργειακούς πόρους, μας καλύπτει. Η Ελλάδα, χωρίς φοβικά σύνδρομα αλλά και ανόητους λεονταρισμούς, θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να προχωρήσει στη θέσπιση ΑΟΖ, αφού κάνει συνετά και καλά υπολογισμένα βήματα, όπως:
* Έντονη και συστηματική διπλωματική προετοιμασία.
* Οικοδόμηση συμμαχιών με βάση κοινά συμφέροντα.
* Ολοκληρωμένη νομική και τεχνική υποστήριξη.
* Επικοινωνιακή σχεδίαση για τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό.
* Περαιτέρω ισχυροποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων και ειδική σχεδίαση για διασφάλιση των δικαιωμάτων που πηγάζουν από την ΑΟΖ.
Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου *
(* Ο αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι συντονιστής - υπεύθυνος για θέματα Γεωπολιτικής - Γεωστρατηγικής, Άμυνας και Διπλωματίας στο liberal.gr και επικεφαλής στο Παρατηρητήριο Liberal)
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 5ης Οκτωβρίου
https://www.liberal.gr/arthro/223070/amyna--diplomatia/2018/
apokodikopoiontasaoz-kai-yfalokripida.html
8/10/2018
2.
Ενωμένοι οι ηγέτες Ελλάδας, Αιγύπτου και Κύπρου:
Τα μηνύματα που έστειλαν από την Κρήτη.
Την αποφασιστικότητά τους να εντατικοποιήσουν τον τριμερή τους διάλογο, ώστε να επιτύχουν βαθύτερες συνεργασίες σε όλους τους τομείς εξέφρασαν οι ηγέτες Κύπρου, Ελλάδας και Αιγύπτου, μετά το πέρας της Τριμερούς Συνόδου Κορυφής, που πραγματοποιήθηκε χθες στην Ελούντα της Κρήτης.
Στο πλαίσιο της Συνόδου, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα και τον Πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι για το Κυπριακό. Σε δηλώσεις του μετά το πέρας της Συνόδου, επανέλαβε την αποφασιστικότητά του να εμπλακεί ενεργά σε ένα διάλογο «που θα φέρει επιτέλους την ειρήνη στην Κύπρο με τη δημιουργία ενός κράτους που θα είναι απόλυτα συμβατό» με τις υποχρεώσεις ως κράτους-μέλους της ΕΕ, με πλήρη σεβασμό στο ευρωπαϊκό κεκτημένο και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.
Από την πλευρά του, ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας εξέφρασε τη διαρκή στήριξη της Αθήνας σε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του Κυπριακού, αλλά και στα κυριαρχικά δικαιώματα της Λευκωσίας στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη. Σημείωσε παράλληλα ότι ο τομέας της ενέργειας ήταν ένα από τα σημαντικά σημεία των συζητήσεων στην Ελούντα. Αναφέρθηκε επίσης στη σημασία της οριοθέτησης της ΑΟΖ, λέγοντας ότι κατά τη διμερή συνάντηση του με τον κ. Σίσι συμφώνησαν να βρουν τρόπο να παρακάμψουν «τις όποιες τεχνικές δυσκολίες και να συμφωνήσουμε να προχωρήσουμε το συντομότερο σε συμφωνία για το ζήτημα αυτό».
Ο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι αναφέρθηκε από την πλευρά του στην ανάγκη συνέχισης του διαλόγου στο Κυπριακό, στη βάση της διεθνούς νομιμότητας και των διεθνών ψηφισμάτων».
Κατά τη Σύνοδο στην Ελούντα, συμφωνήθηκε εξάλλου η δημιουργία μιας Μόνιμης Γραμματείας για καλύτερο συντονισμό της τριμερούς συνεργασίας, με έδρα της Κύπρο, ενώ υιοθετήθηκε και η Διακήρυξη της Κρήτης. Στις δηλώσεις του ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε ότι η συνάντηση στην Ελούντα σηματοδοτεί μια νέα προοπτική για την περαιτέρω ενδυνάμωση των ήδη εξαίρετων σχέσεων και ισχυρών δεσμών φιλίας των τριών χωρών. Είπε ακόμη ότι η υιοθέτηση της Κοινής Διακήρυξης αποτελεί ένα ακόμη καθοριστικό βήμα προς την υλοποίηση του οράματος και των προτεραιοτήτων του τριμερούς μηχανισμού «που έχει παρουσιάσει απτά αποτελέσματα σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο». «Αυτή η τριμερής συνεργασία δεν γίνεται για να αποκλειστούν οι οποιοιδήποτε. Γίνεται για να χτίσουμε συμμαχίες και να διευρύνουμε τις σχέσεις, όπως έχουμε πράξει ήδη με τον Έλληνα Πρωθυπουργό» με Λίβανο, Ιορδανία, Παλαιστίνη και Ισραήλ. Επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε συγκυρίες συνεργασίας μεταξύ των χωρών της περιοχής, ώστε να επιτευχθεί η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και της περιοχής, αλλά και η επικράτηση της ειρήνης, συμπλήρωσε.
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αναφέρθηκε παράλληλα στην προσπάθεια να καταστεί η Κύπρος πλήρως ανεξάρτητη «μακριά από τους όποιους αναχρονιστικούς θεσμούς των εγγυήσεων ή παρουσίας στρατευμάτων», δίνοντας την ευκαιρία για ειρηνική συνύπαρξη των σύνοικων στοιχείων. Ευχαρίστησε παράλληλα για την αμέριστη συμπαράσταση της Ελλάδας και την «εξίσου σημαντική συμβολή και συμπαράσταση της Αιγύπτου στα θέματα αρχών που άπτονται των βασικών προϋποθέσεων για μια επιτυχή λύση του Κυπριακού προβλήματος». Είπε ακόμη ότι διαπίστωση μετά την Άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Σάλτσμπουργκ είναι ότι «επιτέλους έφτασε η ώρα να γίνει μια σύνοδο της ΕΕ με τον Αραβικό κόσμο, με προεξάρχουσα την Αίγυπτο» για ενίσχυση των σχέσεων και για την εξεύρεση των πολιτικών πρακτικών που θα βοηθήσουν την Αίγυπτο ως χώρα σταθερότητας και παράγοντα ειρήνης στην περιοχή.
Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας σημείωσε εξάλλου την απόφαση για σύσταση μιας Μόνιμης Γραμματείας παρακολούθησης των όσων συμφωνούνται στο πλαίσιο της Τριμερούς, με έδρα την Κύπρο. Συνέχισε, λέγοντας ότι η Γραμματεία θα λειτουργεί ως ένα συντονιστικό όργανο, χωρίς παρεμβάσεις στις εσωτερικές λειτουργίες των κρατών, που θα υποδεικνύει «πού υστερούμε, πού θα πρέπει να λάβουμε περισσότερα μέτρα και δράσεις, έτσι ώστε να γίνουμε αποτελεσματικότεροι στα όσα συμφωνούνται». Καταληκτικά, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αναφέρθηκε στον EuroAfricaInterconnector, το έργο διασύνδεσης Αιγύπτου-Κύπρου-Ελλάδας με υποθαλάσσιο ηλεκτρικό καλώδιο, λέγοντας ότι θα αποτελέσει «έναν ακόμα συνδετικό κρίκο στις σχέσεις μας» πέραν από τον αγωγό EastMed.
Σημείωσε ότι το έργο θα δώσει την ευκαιρία να υπάρχει επάρκεια ηλεκτρισμού «εάν και εφόσον παρατηρηθεί η οποιαδήποτε δυσκολία μεταξύ των χωρών μας αλλά και της ΕΕ».
Στις δικές του δηλώσεις, ο Έλληνας Πρωθυπουργός, υπογράμμισε τη στήριξη της Αθήνας στις προσπάθειες του Προέδρου Αναστασιάδη για λύση στο Κυπριακό, στη βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας. «Ως Ελλάδα υποστηρίζουμε την επανέναρξη των διαβουλεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού, αλλά υποστηρίζουμε σταθερά ότι η επανέναρξη των διαβουλεύσεων για ασφάλεια πρέπει να γίνει από το σημείο που τερματίστηκαν οι συνομιλίες στο Κραν Μοντάνα, στη βάση του πλαισίου Γκουτέρες, με κατάργηση των εγγυήσεων και αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων» υπογράμμισε ο Έλληνας Πρωθυπουργός.
Είπε επίσης ότι οι τρεις πλευρές συμφωνούν ότι το διεθνές δίκαιο και ο σεβασμός του, αποτελούν τη μόνη βάση στην οποία μπορούν να οικοδομηθούν σταθερές σχέσεις φιλίας μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου. «Εκφράσαμε σαφώς δε τη στήριξή μας στην Κύπρο στην προσπάθεια της να αξιοποιήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα που απορρέουν από διεθνές δίκαιο σε ό,τι αφορά την ΑΟΖ της και να προχωρήσει στην αξιοποίησή τους έναντι οποιασδήποτε απειλής τρίτης χώρας». Παράλληλα αναφέρθηκε στη σημασία των εξορύξεων στην ΑΟΖ της Κύπρου για όλο των Κυπριακό λαό, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους.
Όσον αφορά τις εξελίξεις στα ενεργειακά, ο κ. Τσίπρας είπε ότι συνομίλησαν γενικότερα για τις αλλαγές στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής στις οποίες πρωτοστατούν οι τρεις χώρες, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των νέων ενεργειακών διόδων από απειλές «μεταξύ άλλων και μέσω της συνεργασίας μας με τρίτες χώρες».
Ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε επίσης στις μεγάλες ευκαιρίες που ανοίγονται για μεταφορά LNG μέσω των σταθμών στη Ρεβυθούσα και στην Αλεξανδρούπολη, αλλά και λόγω της ανάπτυξης του αγωγού EastMed.
Ο Πρόεδρος της Αιγύπτου, μιλώντας μέσω διερμηνέα, αναφέρθηκε στην ανάγκη σύσφιγξης των σχέσεων των τριών χωρών αλλά και στη δυνατότητα συνεργασίας στον ενεργειακό τομέα και αλλού, «Συζητήσαμε θέματα που αφορούν την ανάληψη ευθυνών από περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις ώστε να αποφύγει η περιοχή τους διάφορους κινδύνους που ελλοχεύουν, τονίζοντας την ανάγκη της ειρηνικής συμβίωσης και της αποτροπής της μισαλλοδοξίας και την ανάγκη ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών ως τη μοναδική λύση για τη διευθέτηση των προβλημάτων στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή» είπε ο κ. Σίσι.
Στο πλαίσιο τελετής, μετά το πέρα της Συνόδου, υπογράφηκαν εξάλλου 4 τριμερή Μνημόνια. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα Μνημόνιο με αντικείμενο την Τεχνική Συνεργασία Τελωνείων, Μνημόνιο για τη Συνεργασία στον Τομέα της Εκπαίδευσης, Μνημόνιο για τη Συνεργασία στον Τομέα Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και Επιχειρηματικότητας και Μνημόνιο μεταξύ του Κυπριακού Οργανισμού Προώθησης Επενδύσεων με τον αντίστοιχο οργανισμό της Αιγύπτου και της Ελλάδας.
Ελλάδα και Αίγυπτος υπέγραψαν παράλληλα διμερή συμφωνία για την κοινωνική ασφάλιση. Σύμφωνα εξάλλου με τη Διακήρυξη της Κρήτης, οι αρχηγοί Κύπρου – Ελλάδας – Αιγύπτου επαναλαμβάνουν την αμέριστη στήριξη τους στις προσπάθειες της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας για επίτευξη μιας συνολικής, δίκαιης και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου.
Προς τον σκοπό αυτό, προστίθεται, ο τερματισμός των αναχρονιστικών διευθετήσεων ασφάλειας και η αποχώρηση ξένων στρατευμάτων παραμένει απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσει η Κυπριακή Δημοκρατία να λειτουργήσει ως ένα κανονικό κυρίαρχο κράτος, μέλος των Ηνωμένων Εθνών και της ΕΕ, ελεύθερο από ξένες εξαρτήσεις.
Τονίζουν παράλληλα ότι τα ΗΕ παραμένουν το μόνο πλαίσιο μέσω του οποίου μπορεί να επιτευχθεί λύση, ενώ η παρουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ παραμένει απαραίτητη για όσο συνεχίζεται η παράνομη τουρκική στρατιωτική κατοχή. Επίσης τονίζουν τη σημασία για σεβασμό της κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας κάθε κράτους στις θαλάσσιες του ζώνες σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, όπως αντανακλάται και στη Σύμβαση των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Εκφράζουν ακόμη την επιθυμία τους να ενισχύσουν τη συνεργασία τους μέσω σειράς συμφωνιών για την εκμετάλλευση και τη μεταφορά φυσικού αερίου, κάτι που ενισχύει περαιτέρω το γεγονός ότι η ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την περιφερειακή σταθερότητα και ευημερία. Καλούν παράλληλα την Τουρκία να σταματήσει τις παράνομες της δραστηριότητες στις ναυτικές ζώνες της Κύπρου και να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον. Όπως εξάλλου πληροφορείται το ΚΥΠΕ από αρμόδια πηγή, κατά τη Σύνοδο συμφωνήθηκε ότι το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας επηρεάζει όλες τις χώρες. «Η απειλή για έναν αποτελεί ουσιαστικά απειλή εναντίον όλων» ανέφερε η ίδια πηγή. Παράλληλα, δόθηκαν οδηγίες στους αρμόδιους Υπουργούς να προχωρήσουν με τη δημιουργία σχηματισμών με νέες χώρες, που θα περιλαμβάνουν και τη Γαλλία. Επίσης, τέθηκαν οι βάσεις για τη δημιουργία ενός Άτυπου Ενεργειακού Φόρουμ, με έδρα την Αίγυπτο, στο οποίο θα συμμετέχουν όλες οι χώρες της περιοχής, περιλαμβανομένου του Ισραήλ, για να συζητούν τα ενεργειακά ζητήματα.
ΚΥΠΕ του απεσταλμένου μας Αντώνη Γκιλδάκη Ελλάδα/ΕΛΟΥΝΤΑ
Πηγή:
https://hellasjournal.com/2018/10/enomenoi-oi-igetes-elladas-aigyptoy-kai-kyproy-ta-minymata-poy-esteilan-apo-tin-kriti/
11/10/2018