Επανάληψη της Ιστορίας και μια ερμηνεία για τη… γερμανική λατρεία για την Τουρκία




Πριν λίγες ημέρες ανακοινώθηκε ότι ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών επισκέφθηκε την Τουρκία, [1]. Σύμφωνα με την Καθημερινή 
«…Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Πέτερ Αλτμάιερ ξεκίνησε (…) διήμερη επίσκεψη στην Τουρκία (…) ο Αλτμάιερ βλέπει την υπόθεση της αποστολής του σε ιστορικές διαστάσεις. …Θυμίζει ότι στον Πρώσο στρατάρχη, Κόλμαρ φον ντερ Γκολτς, ο οποίος αναδιοργάνωσε τον οθωμανικό στρατό από το 1883 ως το 1895, του απονεμήθηκε ο τίτλος του Πασά (…) Ένα από τα πλέον φιλόδοξα σχέδια που θα συζητηθούν, ο εκσυγχρονισμός του σιδηροδρομικού δικτύου αξίας 35 δισ. ευρώ, είχε ξεκινήσει έπειτα από πρωτοβουλία του Γερμανού Κάιζερ Βίλχεμ Β΄ με τον σουλτάνο στα τέλη του 19ου αιώνα. Μαζί με τον Αλτμάιερ ταξιδεύει μια μεγάλη αντιπροσωπεία, αποτελούμενη από 35 μέλη, ανάμεσά τους στελέχη των BASF, Siemens, SAP, Eon».

Σε ειδικό αφιέρωμα του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel [2], η οποία δημοσιεύθηκε πριν από την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου Erdoğan στη Γερμανία, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου 2018, φανερώνεται ότι η εξέλιξη των σχέσεων των δύο χωρών παραμένει ανεπηρέαστη από τη συνεχιζόμενη κρίση.

Σύμφωνα με το εκτενές αφιέρωμα του Der Spiegel, ο Γερμανός ηλεκτρονικός και τεχνολογικός γίγαντας Siemens ενδιαφέρθηκε πολύ για το εκτεταμένο έργο αναβάθμισης της σιδηροδρομικής υποδομής της Τουρκίας. Η γερμανική κυβέρνηση αναφέρθηκε ότι παρέχει επίσημες εγγυήσεις για το έργο με συνολική προβλεπόμενη αξία 35 δισ. Ευρώ.

Το Der Spiegel υπενθύμισε τον στρατηγικό σιδηροδρομικό σιδηρόδρομο του 19ου αιώνα “Bagdad-Bahn” – που έφερε το Βερολίνο στο Βόσπορο και στη συνέχεια στη Βαγδάτη – ο οποίος κατασκευάσθηκε με γερμανική οικονομική υποστήριξη κατόπιν συμφωνίας μεταξύ του οθωμανικού σουλτάνου Abdülhamid II και του γερμανικού Kaiser Wilhelm II.

Το Der Spiegel έγραψε: «Μετά από 140 χρόνια, η Τουρκία προγραμματίζει για μια ακόμη φορά ένα γιγαντιαίο έργο κατασκευής σιδηροδρόμων. Η Τουρκία αναμένεται να εκσυγχρονίσει το σιδηροδρομικό της δίκτυο με ξένη τεχνογνωσία και χρήμα. Και για άλλη μια φορά η Γερμανία είναι ο προτιμώμενος συνεργάτης όπως ήταν εκείνες τις ημέρες.»

Σύμφωνα με το Der Spiegel, το νέο σιδηροδρομικό έργο περιλαμβάνει την κατασκευή νέων γραμμών υψηλής ταχύτητας, την αναβάθμιση των συστημάτων ηλεκτροκίνησης και σηματοδότησης των υφιστάμενων γραμμών, συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης σηράγγων στις γραμμές αυτές και της παραγωγής των μηχανών και των φορταμαξών που θα λειτουργούν.

Σύμφωνα με το Der Spiegel, ο Erdoğan μέσω ειδικών απεσταλμένων πρότεινε ότι η Siemens θα ηγηθεί της κοινοπραξίας που θα αναλάβει την υλοποίηση του έργου και η εθνική σιδηροδρομική εταιρεία Deutsche Bahn θα ενταχθεί στην κοινοπραξία και η γερμανική κυβέρνηση θα παράσχει οικονομική στήριξη.

Οι παρατηρητές που παραπέμπουν στις πρόσφατες παραγγελίες 10 σιδηροδρόμων υψηλής ταχύτητας της Siemens της Τουρκικής Εταιρείας Σιδηροδρόμων της Τουρκίας δηλώνουν: «Κατά την κατασκευή του σιδηρόδρομου Βαγδάτης-Βερολίνου οι Οθωμανοί προτιμούσαν τις ράγες της Krupp και τις μηχανές Borsig, Henschel και Maffei».

Ίσως όλα τα παραπάνω θυμίζουν κάτι στους αναγνώστες το DP. Ίσως θυμίζουν παλαιότερη αρθρογραφία του DP στις 5 Μαρτίου 2018 [3], δηλαδή επτά μήνες πριν την επίσκεψη του κ. Erdoğan στη Γερμανία η οποία πραγματοποιήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 2018.

Τίτλος του άρθρου ήταν «Σημερινές ομοιότητες με τις συνθήκες που οδήγησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Σε εκείνο το άρθρο του DP είχαν αναφερθεί επιλέξει τα εξής όσο αφορά το σιδηρόδρομο Βαγδάτης-Βερολίνου:

>Εμπνευστής και χρηματοδότης του σιδηρόδρομου Βαγδάτης – Βερολίνου ήταν ο Dr. Georg von Siemens.

>Ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης – Βερολίνου, που κατασκευάσθηκε από Γερμανούς μηχανικούς, συνετέλεσε στην ήττα της Ελλάδας το 1922 (και του 1897) καθώς οι Οθωμανοί μπορούσαν και μετέφεραν με ευκολία πολεμοφόδια από το εσωτερικό της αυτοκρατορίας προς το μέτωπο.

>Ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης – Βερολίνου ήταν η γενεσιουργός αιτία του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου: «…diplomacy has nothing to do with this. Diplomacy does not create a Krupp or an I.G Farben, but Krupp or a Farben gives a new edge to diplomacy…»

>Οι γεωπολιτικές συνθήκες που τείνουν να διαμορφωθούν σήμερα στην περιοχή μας μοιάζουν με τις αντίστοιχες συνθήκες των Α΄ και Β΄ Βαλκανικών πολέμων, καθώς και του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

>Ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης-Βερολίνου εξυπηρετούσε τα γερμανικά επιχειρηματικά συμφέροντα καθώς μέσω αυτού θα τροφοδοτούνταν η διψασμένη για πρώτες ύλες πανίσχυρη γερμανική βιομηχανία. Ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης-Βερολίνου αφορούσε τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών της περιοχής από τις Ινδίες μέχρι το Βερολίνο, τη Μέση Ανατολή έως και την Αφρική.

>Αυτοί οι πόλεμοι σχετίζονταν με τον έλεγχο περιοχών αλλά πιο πολύ με τον έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πηγών. Αντίστοιχες πλουτοπαραγωγικές πηγές σήμερα είναι οι υδρογονάνθρακες (και όχι οι υδατάνθρακες !!!)

>Αντίστοιχα projects σήμερα είναι ο «Δρόμος του Μεταξιού» (One Belt, One Road) τον οποίο θέλει να κατασκευάσει η Κίνα αλλά και ο αγωγός East-Med τον οποίο πολεμά η Ρωσία, η Τουρκία, και ίσως ορισμένα λόμπυ της Γερμανίας(;).

Έπειτα, οι παραπάνω απόψεις επαναλήφθηκαν προς επίρρωση δύο φορές σε άλλες ιστοσελίδες, στις 11 Μαρτίου 2018 [4], και στις 10 Σεπτεμβρίου 2018 [5]. Πριν από επτά μήνες λοιπόν, υπήρχε απλώς μία θολή διαίσθηση με ερωτηματικό ότι… η ιστορία ίσως επαναλαμβάνεται;

Τώρα πια η ομίχλη αρχίζει να καθαρίζει και αυτή η διαίσθηση τείνει να γίνει βεβαιότητα. Το ερωτηματικό φεύγει. Η ιστορία όντως επαναλαμβάνεται και κάποιοι όπως φαίνεται επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη.

Μην ξεχνάμε: ο όρος «γεωπολιτική» προήλθε από τους Γερμανούς. Αυτή η γεωπολιτική φαίνεται πως επιστρέφει ως ζόμπι. Με δεδομένο πλέον το πραγματικό γεγονός της ανασύστασης παλαιότερων γεωπολιτικών βλέψεων της γερμανικής βιομηχανίας ας προστεθούν ορισμένες επιπλέον συγκριτικές σκέψεις.

Ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης – Βερολίνου δεν είχε αποτελέσει μόνο την αιτία του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου και την αιτία της Μικρασιατικής Καταστροφής και της ήττας του 1897. Θα πρέπει να δει κανείς ολόκληρη την εικόνα της περιοχής (τη Μεγάλη Εικόνα) και να θυμηθεί ποιά άλλα παράλληλα γεωπολιτικά γεγονότα συνέβαιναν τότε.

Ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης – Βερολίνου συνέβαλλε εμμέσως και στην καθυστέρηση της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προήλθε τόσο το Ελληνικό Κράτος, όσο και το Κράτος του Ισραήλ…

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ







  Δρ. Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος
(PhD Σχολής Μηχανικών Ορυκτών Πόρων Πολυτεχνείου Κρήτης)

3/11/2018


               ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ                 


COMMONS WIKIMEDIA
Βρετανικά ατμόπλοια στον Τίγρη στην Βαγδάτη

Στις κρίσιμες στιγμές που διέρχεται η χώρα μας, στιγμές οι οποίες ίσως συμβαίνουν μία φορά στα 100 χρόνια, καλό είναι να θυμηθούμε ορισμένα γεγονότα. Γεγονότα τα οποία συνέβησαν πολύ παλιά, αλλά ίσως προσομοιάζουν με τις σύγχρονες συνθήκες.

Αφορμή για το παρόν άρθρο στάθηκε ένα ιστορικό βιβλίο το οποίο βρίσκεται φυλαγμένο στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια. Το βιβλίο έχει τίτλο «The War and the Baghdad Railway: the story of Asia Minor and its relation to the present conflict». Το βιβλίο δημοσιεύθηκε το 1917 από έναν γερμανοσπουδαγμένο αμερικανό καθηγητή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια: τον Morris Jastrow. Όπως αντιλαμβανόμαστε το βιβλίο δημοσιεύθηκε εν μέσω του Α’ παγκόσμιου πολέμου και γι’αυτό ο συγγραφέας του αναφέρεται στην «παρούσα σύγκρουση». Με λίγα λόγια για την εποχή του το βιβλίο του Jastrow ήταν απολύτως επίκαιρο. Το βιβλίο ακόμη και σήμερα θεωρείται ως ένα από τα πιο σημαντικά γραπτά κείμενα-ντοκουμέντα για την ιστορία του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Ακόμη και στις μέρες μας χρησιμοποιείται ως βιβλιογραφική αναφορά για την εκπόνηση masters (πχ. το 2013 στο πανεπιστήμιο του Austin του Texas).

PRINT COLLECTOR VIA GETTY IMAGES

Το βιβλίο αναφέρεται στο σιδηρόδρομο που συνέδεε τη Βαγδάτη με το Βερολίνο μέσω της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας. Ο σιδηρόδρομος ήταν Γερμανικής έμπνευσης καθώς με αυτόν τον τρόπο οι Γερμανοί θα αποκτούσαν πρόσβαση στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της περιοχής από την Ινδία μέχρι το Βερολίνο.

ULLSTEIN BILD DTL. VIA GETTY IMAGES
Οι εργασίες κατασκευής

Μη ξεχνάμε σε ποιά περίοδο οι Γερμανοί κατασκεύασαν το συγκεκριμένο σιδηρόδρομο: λίγο καιρό πριν οι Βρετανοί είχαν ανακαλύψει πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου στην τότε περιοχή της Μεσοποταμίας και ίδρυσαν την Anglo Persian Oil Company (μετέπειτα BP) με παρότρυνση-στήριξη του Ουίνστον Τσώρτσιλ ο οποίος ήταν ο τότε υπουργός ναυτικών του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Τσώρτσιλ ήθελε να αλλάξει την κίνηση των πλοίων του Ηνωμένου Βασιλείου από το κάρβουνο σε πετρέλαιο. Με αυτόν τον τρόπο το Ηνωμένο Βασίλειο θα κυριαρχούσε στις θάλασσες. Όπως γνωρίζουμε, όποιος κυριαρχεί στις θάλασσες, κυριαρχεί στον κόσμο («Μέγα τὸ τῆς θαλάσσης κράτος»). Ένα χρόνο πριν δημοσιευθεί το βιβλίο του Jastrow είχε πραγματοποιηθεί η μυστική συμφωνία Sykes-Picot για τον έλεγχο της ίδιας ακριβώς περιοχής και των πετρελαίων της. Υπουργός εξωτερικών την ίδια περίοδο ήταν ο Balfour, γνωστός μετέπειτα από τη Διακήρυξη Balfour με την οποία ιδρύθηκε το Κράτος του Ισραήλ την ίδια ακριβώς χρονιά που δημοσιεύθηκε το βιβλίο του Jastrow. 

Η κατασκευή του σιδηρόδρομου Βαγδάτης-Βερολίνου ξεκίνησε το 1889 και ολοκληρώθηκε το 1893. Χρηματοδότης του σιδηρόδρομου ήταν ο Dr. Georg von Siemens (της γνωστής εταιρείας).

ULLSTEIN BILD VIA GETTY IMAGES
Georg von Siemens 

Ο Dr. Siemens ήταν ο διευθυντής της Deutsche Bank και πρόεδρος της εταιρείας του σιδηρόδρομου Βαγδάτης-Βερολίνου. Η εταιρεία είχε τίτλο «La Societe Imperiale Ottomane du Chemin de Fer de Bagdad» (Anatolian Railway Company). Η κατασκευή του σιδηρόδρομου θα μετέτρεπε τη Γερμανική βιομηχανία σε κυρίαρχο του κόσμου... Ο γερμανοσπουδαγμένος αμερικανός καθηγητής Jastrow θεωρούσε το 1917 τη Μικρά Ασία ως την περιοχή-κλειδί για τον έλεγχο ολόκληρης της περιοχής από το Βερολίνο μέχρι τις Ινδίες, τον Περσικό κόλπο αλλά και της Μεσογείου ολόκληρης μαζί με τη Βόρεια Αφρική.

Ας σημειωθεί ότι ο εν λόγω σιδηρόδρομος ο οποίος κατασκευάσθηκε από Γερμανούς μηχανικούς, συνετέλεσε στην ήττα της Ελλάδας το 1922 καθώς οι Οθωμανοί μπορούσαν και μετέφεραν με ευκολία πολεμοφόδια από το εσωτερικό της αυτοκρατορίας προς το μέτωπο.

ULLSTEIN BILD DTL. VIA GETTY IMAGES

Ο Jastrow ανέφερε ακόμη κάτι ενδιαφέρον στο βιβλίο του: με το πέρας των γεωπολιτικών ανακατατάξεων του Α’ παγκόσμιου πολέμου ΟΛΑ τα νησιά του Αιγαίου θα επανέλθουν στην Ελλάδα καθώς της ανήκουν (αυτολεξεί στην αγγλική γλώσσα: “...Greece will obtain possession of all the islands in the archipelago, which by natural conditions belong to her...”)

Οι Βρετανοί, οι Ρώσοι και οι Γάλλοι αντιστάθηκαν σθεναρώς στη διατήρηση του εν λόγω σιδηρόδρομου καθώς διέβλεπαν ότι με αυτόν τον τρόπο η Γερμανία θα ήλεγχε ολόκληρη την περιοχή από το Βερολίνο μέχρι τις Ινδίες και τον Περσικό κόλπο, αλλά και νότια, τη Μεσόγειο ολόκληρη συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου. 

Ο Jastrow υποστήριζε ότι ο εν λόγω σιδηρόδρομος ήταν η γεννεσιουργός αιτία του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Το ίδιο ακριβώς υποστήριξε αρκετά χρόνια μετά (1958) ακόμη ένας ερευνητής: ο Arthur Maloney. O Maloney έγραψε μία έρευνα για λογαριασμό του «Center for Naval Analyses» της Virginia και του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Η έρευνα αναδημοσιεύθηκε το 1984. Ο τίτλος της έρευνας ήταν «The Berlin-Baghdad railway as a cause of World War I». Ο Morey θεωρούσε επίσης ότι γεννεσιουργός αιτία του Α’ παγκόσμιου πολέμου ήταν αποκλειστικά και μόνο ο σιδηρόδρομος Βαγδάτης-Βερολίνου και όχι η δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάδου στο Σεράγεβο.

ULLSTEIN BILD DTL. VIA GETTY IMAGES

 Η δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάνδου ήταν η αφορμή και όχι η αιτία δημιουργίας του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Η γιγάντωση της γερμανικής βιομηχανίας η οποία θα πραγματοποιούταν μέσω του έλεγχου της Μικράς Ασίας και του “γερμανικού” σιδηρόδρομου Βαγδάτης-Βερολίνου ήταν η γεννεσιουργός αιτία του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Σύμφωνα με τον Morey η διπλωματία δεν σχετιζόταν καθόλου με τις αιτίες του Α’ παγκόσμιου πολέμου. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά: «...diplomacy has nothing to do with this. Diplomacy does not create a Krupp or an I.G Farben, but Krupp or a Farben gives a new edge to diplomacy…» Επίσης o Morey ανέφερε ότι μπορεί οι παίκτες να είχαν αλλάξει στην περιοχή (το 1958) αλλά η γεωπολιτική διαδικασία στην περιοχή δεν άλλαξε (εξαιτίας των πλουτοπαραγωγικών πηγών της περιοχής). 

Ας κλείσουμε με τούτες τις σκέψεις:

- Οι γεωπολιτικές συνθήκες που τείνουν να διαμορφωθούν σήμερα στην περιοχή μας προσομοιάζουν ίσως με τις αντίστοιχες συνθήκες των Α’ και Β’ Βαλκανικών πολέμων, καθώς και του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου.

- Αυτοί οι πόλεμοι σχετίζονταν μεν με τον έλεγχο περιοχών, αλλά πιο πολύ σχετίζονταν με τον έλεγχο πλουτοπαραγωγικών πηγών.

- Αντίστοιχες πλουτοπαραγωγικές πηγές σήμερα είναι οι υδρογονάνθρακες.

- Αντίστοιχα projects με το σιδηρόδρομο Βαγδάτης-Βερολίνου σήμερα είναι ο «Δρόμος του Μεταξιού» (One Belt, One Road) τον οποίο θέλει να κατασκευάσει η Κίνα, αλλά και ο αγωγός EastMed τον οποίο πολεμούν σφόδρα η Ρωσία, η Τουρκία, και ίσως ορισμένα λόμπυ της Γερμανίας(;) καθώς γνωρίζουν ότι ο αγωγός EastMed θα σημάνει το τέλος του φυσικού τους και μοναδικού τους συμμάχου: της Τουρκίας. Άραγε, αν ζούσε σήμερα ο Dr. Siemens, θα πολεμούσε με νύχια και με δόντια τον αγωγό EastMed;

- Η Τουρκία για να αντέξει ως ενιαία χώρα, συγκροτημένη σε κράτος, πρέπει να αποκτήσει οπωσδήποτε πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους. Ειδάλλως δεν θα μπορέσει να ταίσει και ζεστάνει τα 100 περίπου εκατομμύρια πληθυσμού της το έτος 2050. Αν δεν αποκτήσει πρόσβαση σε ενέργεια, η Τουρκία θα καταρρεύσει. Θα διαλυθεί.

- Η Τουρκία συμπεριφέρεται στη Μεσόγειο όπως συμπεριφέρεται η Κίνα στη νότια Σινική θάλασσα. Ακόμη περισσότερο, η Tουρκία επιθυμεί να μετατρέψει τη Μεσόγειο σε κλειστή νεο-οθωμανική λίμνη. Θα επιτραπεί αυτό από τους υπόλοιπους παίκτες της περιοχής;


ΥΓ. Επειδή ορισμένοι στο παρελθόν είχαν ειρωνευθεί τη σχέση ενός μηχανικού με την ιστορία (και τη γεωπολιτική) ας κατανοήσουν ότι αν δεν γνωρίζει κάποιος ιστορία δεν μπορεί να κατανοήσει θέματα για τη βιώσιμη αξιοποίηση των ορυκτών πόρων... 

(PhD., M.Eng., PE)

11/03/2018