Βοηθώντας εχθρούς, βλάπτοντας φίλους.
Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να δηλώσει νικητής στη Συρία και να αποσύρει αμέσως τις αμερικανικές δυνάμεις από τη χώρα προκαλεί σοκ για πολλούς λόγους.
Ο σημαντικότερος είναι ότι η κίνηση αυτή καταργεί μία από τις θεμελιώδεις αρχές της διεθνούς πολιτικής – ότι κριτήριο της συμπεριφοράς χωρών δεν είναι η φιλία, αλλά μονάχα τα συμφέροντα των ισχυρότερων. Ο Τραμπ υπονομεύει ουσιαστικά συμφέροντα της χώρας του: εγκαταλείπει έδαφος που αποκτήθηκε με πόλεμο, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στη Ρωσία και στο Ιράν· υπονομεύει κάθε συμμαχία των Αμερικανών, σημερινή και μελλοντική· εκμηδενίζει την αυθεντία, την εγκυρότητα, την αυτοπεποίθηση και τις θυσίες Αμερικανών στρατιωτικών, διπλωματών και υπηρεσιών πληροφοριών· καθιστά τον κόσμο πιο επικίνδυνο για όλους, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η αρχή ότι προτεραιότητα των μεγάλων δυνάμεων είναι τα δικά τους συμφέροντα ήταν, έως τώρα, σταθερή επειδή δεν επέτρεπε να διατηρούμε ψεύτικες ελπίδες περί ηθικής υποχρέωσης προς συμμάχους, κ.ά. Γι’ αυτό ήταν αναμενόμενο ότι κάποια στιγμή οι ΗΠΑ θα πρόδιδαν τους Κούρδους πάλι, όπως έπραξαν προκάτοχοι του Τραμπ το 1975 και το 1991. Εως και οι Κούρδοι, που έχουν σηκώσει το βάρος του πολέμου εναντίον του αυτοαποκαλούμενου «Ισλαμικού Κράτους», θα το ανέμεναν, παρότι ήλπιζαν σε κάτι καλύτερο αυτή τη φορά. Ο τρόπος, όμως, που αυτό συνέβη δείχνει λιγότερο κυνισμό και περισσότερο επικίνδυνη επιπολαιότητα. Αποδυναμώνει την Αμερική και τους συμμάχους της, ενώ ενισχύει τους εχθρούς της. Από σήμερα, ποιος σύμμαχος θα βλέπει τις ΗΠΑ όπως πριν;
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν χαιρέτισε την απόφαση Τραμπ. Ενθουσιασμός θα υπάρχει στη Δαμασκό, στην Τεχεράνη, και όπου τρομοκράτες του Ι.Κ. ετοιμάζουν την αντεπίθεσή τους. Ο Τραμπ έλαβε την απόφαση έπειτα από τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν, όπου ο δεύτερος επανέλαβε την πρόθεσή του να επιτεθεί στους Κούρδους συμμάχους των ΗΠΑ στη Συρία. Οι δύο συμφώνησαν, επίσης, και στην αγορά αντιπυραυλικού συστήματος Πάτριοτ από την Τουρκία.
Εάν ο Τραμπ πιστεύει ότι τώρα ο Ερντογάν (που δεν χάνει ευκαιρία να επιτίθεται λεκτικά στις ΗΠΑ) θα χαλαρώσει τους δεσμούς με τον Πούτιν, ότι θα σταματήσει να πιέζει τον διάδοχο του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας (λόγω της υπόθεσης Κασόγκι), θα απογοητευθεί. Ενώ ο ίδιος σπαταλάει το κύρος και τη δύναμη της Αμερικής, άλλοι –όπως η Τουρκία, η Ρωσία, το Ιράν, οι τρομοκράτες– αντλούν δύναμη από αυτό.
ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ
21/12/2018
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο Λευκός Οίκος πάσχει από έλλειψη ενηλίκων!
Βαρύ πλήγμα για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους η αποχώρηση του Τζιμ Μάτις. Γιατί είχε ρόλο-κλειδί στην αμερικανική κυβέρνηση. Η δύσκολη σχέση με τον Τραμπ και η απόφαση που ξεχείλισε το ποτήρι.
Και δεν έμεινε κανένας.
Η άποψη ότι ο Τζιμ Μάτις, ο απερχόμενος υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, ήταν ο τελευταίος από τον «άξονα των ενηλίκων» του Ντόναλντ Τραμπ, απέχει ελάχιστα από την πραγματικότητα.
Σε όλο τον πλανήτη, οι σύμμαχοι, αλλά και οι αντίπαλοι της Αμερικής, αντιμετώπιζαν τον κ. Μάτις ως δικλείδα ασφαλείας. Όσο παρορμητικός και αν ήταν ο επικεφαλής του, ο κ. Μάτις βρισκόταν πάντα εκεί για να συγκρατήσει τα ένστικτά του. Τα τελευταία δύο χρόνια γύριζε ακούραστα όλον τον κόσμο για να καθησυχάσει τους εταίρους της Αμερικής πως δεν έχει αλλάξει κάτι ριζικά. Κάποιες φορές τον πίστευαν.
Τώρα αποχωρεί. Θα γίνει μέλος μιας μεγάλης -και όχι τόσο περίβλεπτης- λίστας εν ενεργεία και πρώην στρατηγών και διπλωματών που περιστοίχιζαν τον Αμερικανό πρόεδρο στην αρχή της θητείας του.
Από την αρχή ο κ. Μάτις αντιμετωπιζόταν ως αναντικατάστατος. Ήταν σχεδόν ο μόνος από τους σημαντικούς υπουργούς της κυβέρνησης Τραμπ που αρνήθηκε να πλέξει δημοσίως το εγκώμιο του προέδρου και που ήταν ευρέως γνωστό πως είχε πει κατ’ ιδίαν κάποιες σκληρές αλήθειες στον κ. Τραμπ.
Στην πρώτη του χρονιά, ο κ. Τραμπ άκουγε σε γενικές γραμμές τις συμβουλές του. Χωρίς τον κ. Μάτις, ο κ. Τραμπ θα ήταν ακόμα πιο απαξιωτικός απέναντι στο ΝΑΤΟ. Θα είχε επίσης πιθανότατα καταργήσει τις στρατιωτικές ασκήσεις των ΗΠΑ με τη Νότια Κορεά, θα είχε αποσύρει τις ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και θα είχε ανακοινώσει νωρίτερα την αμερικανική αποχώρηση από τη Συρία.
Στην αρχή ο κ. Τραμπ αγαπούσε την αύρα του πρώην στρατηγού του σώματος των πεζοναυτών: περιέγραφε τον «Τρελό Σκύλο» Μάτις σαν να ήταν ο τέλειος άνθρωπος για τη θέση. Το πρόβλημα ήταν πως ο κ. Μάτις δεν επιβεβαίωσε το παρατσούκλι του. Όποτε ο κ. Τραμπ είχε μια θεότρελη ιδέα, ο υπουργός Άμυνας του ήταν εκεί για να τη μετριάσει.
Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε την αποχώρηση του ως κάτι αντίστοιχο με αυτή των υπολοίπων. Είναι πολύ πιο σοβαρή. Ο Ρεξ Τίλερσον, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, απολύθηκε. Ο Χ.Ρ. Μακμάστερ, ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, απαλλάχθηκε των καθηκόντων του. Και ο στρατηγός Τζον Κέλι, ο απερχόμενος επιτελάρχης του Λευκού Οίκου, βρισκόταν στα «μαχαίρια» με τον απείθαρχο πρόεδρό του από την πρώτη ημέρα. Η ασφάλεια που προσέφερε στον πλανήτη η παρουσία τους δεν συγκρίνεται με αυτήν που προσέφερε ο κ. Μάτις.
Η παραίτηση του ήταν αναμενόμενη και ταυτόχρονα σοκαριστική. Οι στρατιωτικοί δεν παραιτούνται. Η μόνη δυνατή σύγκριση θα ήταν αν ο πρώην στρατηγός Κόλιν Πάουελ είχε παραιτηθεί από υπουργός Εξωτερικών του Τζορτζ Μπους πριν τον πόλεμο του Ιράκ. Δεν το έκανε. Οι στρατιωτικοί ακολουθούν εντολές. Αν οι συμβουλές τους αγνοούνται, στρώνονται στη δουλειά. Ο κ. Μάτις το κατάπινε αυτό για δύο ολόκληρα χρόνια. Οι φίλοι του πίστευαν ότι έπρεπε να είχε παραιτηθεί τον Οκτώβριο, όταν ο κ. Τραμπ διέταξε τον αμερικανικό στρατό να υπερασπιστεί τα σύνορα των ΗΠΑ με το Μεξικό από μια υποτιθέμενη εισβολή μεταναστών από την Κεντρική Αμερική.
Για πρώτη φορά, ο κ. Μάτις δέχθηκε σφοδρές επικρίσεις όταν συμφώνησε πειθήνια να ακολουθήσει τη διαταγή αυτή. Η κίνηση, η οποία ήταν ένας κλασσικός θεατρινισμός του κ. Τραμπ ενόψει τον ενδιάμεσων εκλογών, παραβίαζε τα όρια μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών αρμοδιοτήτων.
Αλλά το τελικό χτύπημα ήταν το «τιτίβισμα» του κ. Τραμπ την Τετάρτη για την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συρία. Πήγαινε κόντρα στις εκκλήσεις του κ. Μάτις και σχεδόν όλων των υπολοίπων. Επιπλέον, ο ισχυρισμός του κ. Τραμπ ότι νίκησε το ISIS διαψεύδεται από τα γεγονότα. Σε ορισμένα σημεία της Συρίας και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, η τρομοκρατική οργάνωση έχει επανεμφανιστεί.
Τι γίνεται τώρα; Ανεξάρτητα από το ποιος θα αντικαταστήσει τον κ. Μάτις, ο πλανήτης έχει χάσει μια πολύτιμη βοήθεια , όπως στα τηλεπαιχνίδια. Μπορεί να πάρει τηλέφωνο διάφορους φίλους, οι οποίοι θα τον καταλάβουν. Μπορεί επίσης να ρωτήσει το κοινό (η αντίδραση θα είναι η ίδια). Αλλά γνωρίζει πως οι στρατιωτικοί δεν παραιτούνται στην αμερικανική πολιτική.
Το γεγονός ότι ο κ. Μάτις δεν μπορούσε να αντέξει πλέον τη δουλειά του αποτελεί ένα ορόσημο για μια κυβέρνηση η οποία χάνει τάχιστα όποια αξιοπιστία της είχε μείνει.
Edward Luce
22 Δεκεμβρίου 2018