Ελληνική Οικονομία: 2019 ...



Σκίτσο του  Α. Κουρσοβίτη.
 ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:
 (1) Οι ξένες επενδύσεις και οι εγχώριοι μικρομεσαίοι.
 (2) «Αποκλεισμένη» η Ελλάδα και το 2019
 - Τι ετοιμάζουν οι οίκοι αξιολόγησης.
(3) Οι προοπτικές της Ελληνικής οικονομίας.
Η σημερινή κυβέρνηση κληροδοτεί στην επόμενη 
τέσσερεις πιθανές εστίες αποσταθεροποίησης.
(4) Δεν έχει τέλος η κρίση στην αγορά εργασίας
 – στήριξη μόνο από τουρισμό. 

 1.
Οι ξένες επενδύσεις και οι εγχώριοι μικρομεσαίοι.

Τα μνημονιακά προγράμματα, εκτός από τον στόχο της εξισορρόπησης του δημοσιονομικού και εξωτερικού ελλείμματος, εμπεριείχαν εγγενώς κάτι που απορρέει από τη λογική που τα διέπει. Εμπεριείχαν και τον στόχο της αναδιάρθρωσης της παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας. Τα ίδια, αυτά καθ’ αυτά, τα βάναυσα κοινωνικά και αναποτελεσματικά οικονομικά μέτρα, που εφαρμόστηκαν οδήγησαν και στην αποσάθρωση μεγάλου μέρους της υπάρχουσας παραγωγικής βάσης με το σκεπτικό ότι ήταν πλήρως αναποτελεσματική σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

 Υπάρχει σαφής σχέση αιτίου και αιτιατού. Το μνημονιακό αφήγημα συνεχίζεται με την υπόθεση ότι μετά την βίαιη δημοσιονομική προσαρμογή (η οποία είναι εγγενώς αναπτυξιακή!) θα αρχίσει σιγά-σιγά να κτίζεται μια νέα παραγωγική βάση. Αυτή θα περιλαμβάνει επιχειρήσεις προσαρμοσμένες στον διεθνή ανταγωνισμό με εξαγωγικό προσανατολισμό, οι οποίες θα ενσωματώσουν καινούργια τεχνολογία κτλ. Αυταπάτη και απάτη συγχρόνως.

 Η προσδοκία σωτηρίας από το εξωτερικό ως η μόνη λύση προκύπτει από την αδυναμία να προταθεί κάτι που χτίζει πάνω σε εσωτερικές δυνατότητες. Υποστηρίζεται ότι ακόμη και το δυναμικό που σήμερα σχολάζει, απαιτεί εξωτερική πυροδότηση για να ενεργοποιηθεί: Μια εκδοχή λέει ότι λείπουν κεφάλαια. Άλλη ότι λείπει η τεχνολογία. Μια τρίτη ότι λείπει η οργάνωση. Κοινή, πλην άρρητη, παραδοχή ότι λείπει ένα κρίσιμο συστατικό που αναζητείται από το εξωτερικό.

 Πώς εξηγείται η ηττοπάθεια και η αμηχανία, η οποία θα συνεχιστεί και το 2019; Μα απλά γιατί δεν λαμβάνουν υπόψη τους την πραγματικότητα της ελληνικής οικονομίας. Βασική ατμομηχανή της δημιουργίας της νέας παραγωγικής βάσης ανακηρύσσονται οι άμεσες ξένες επενδύσεις. Δίχως αυτές δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη και νέα παραγωγική βάση.

 Καθεστωτική νεοφιλελεύθερη αντίληψη

 Η θέση αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία ούτε συγκυριακή. Αντιθέτως, βρίσκεται στο κέντρο της κυρίαρχης οικονομικής καθεστωτικής νεοφιλελεύθερης αντίληψης, η οποία μάχεται κάθε τι που σχετίζεται με την έννοια του δημόσιου νοικοκυριού και της ενδογενούς ανάπτυξης της οικονομίας. Δεν μπορούμε να υπεισέλθουμε σε περισσότερες θεωρητικές διερευνήσεις στο πλαίσιο αυτού του άρθρου.

 Είναι σημαντικό να επισημανθεί πάντως ότι οι ξένες επενδύσεις αποτελούν παράγοντες έξω από την ελληνική οικονομία. Πρόκειται για παρεμβάσεις που για να συμβάλλουν στη δυναμική της πρέπει να ισχύουν πολλές προϋποθέσεις. Δεν είναι απλοί παράγοντες, που σώζουν την παρτίδα όταν όλα έχουν χαθεί. Το ότι και τα δύο κόμματα εξουσίας έχουν προσαρμόσει τη σκέψη τους στην εξωτερική παρέμβαση (και ερίζουν ποιος θα τη διεκπεραιώσει πιο αποτελεσματικά), καταδεικνύει τη μοιρολατρία που μαστίζει την οικονομία μας.

 Αυτό φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού όταν κανείς παρατηρήσει την αδήριτη πραγματικότητα: τα αποτελέσματα, μετά από σχεδόν δέκα χρόνια εφαρμογής του μνημονιακού προγράμματος, κινούνται στον αντίποδα των προβλεπόμενων. Απ’ όλες τις πλευρές και αν κοιταχτούν, τίποτε από όσα είχαν σχεδιαστεί δεν πραγματώθηκε!

 Από την άποψη της ποσότητας, τα τελευταία 20 χρόνια αποτελούν περίπου κατά μέσο όρο με 1% του ΑΕΠ, όταν ο Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου (ΑΣΠΚ) κυμαίνεται αντίστοιχα περίπου στο 20%. Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι άμεσες ξένες επενδύσεις και ο Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου σε απόλυτους αριθμούς (σε εκατομμύρια ευρώ).
1. Πηγή:  ΕΛΣΤΑΤ – Τράπεζα Ελλάδος

 Από το 2011 ο Καθαρός Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου έχει περάσει σε αρνητικές τιμές (όπως φαίνεται παρακάτω. Αυτό είναι συνέπεια της δραστικής μείωσης του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου από το 2010. Διατηρείται σε αρνητικές τιμές μέχρι και σήμερα.
2. Πηγή: European Commission’s AMECO database, May 2018

 Στο ξέσπασμα της κρίσης (2008), οι επενδύσεις (Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου, Γραφική παράσταση 2) ανέρχονταν σε 23% του ΑΕΠ (εκ των οποίων 7,5% του ΑΕΠ σε κατοικίες, 5,6% του ΑΕΠ σε δημόσιες επενδύσεις, και 9,9% σε ιδιωτικές επιχειρηματικές επενδύσεις). Αντιστοίχως το 2017, το σύνολο των επενδύσεων είναι 12,9% του ΑΕΠ (εκ των οποίων 0,5% του ΑΕΠ είναι σε κατοικίες, 4,4% του ΑΕΠ δημόσιες επενδύσεις και 8% του ΑΕΠ σε ιδιωτικές επιχειρηματικές επενδύσεις).

 Οι ιδιωτικές επιχειρηματικές επενδύσεις είναι σήμερα χαμηλότερες από το επίπεδο πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Οι επενδύσεις σε κατοικίες έχουν κυριολεκτικά καταρρεύσει και είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου. Προσοχή, ο Ακαθάριστος Σχηματισμός Παγίου Κεφαλαίου στις κατοικίες προσέφερε ετησίως πάνω από 20 δισ. ευρώ στις συνολικές επενδύσεις.

 Το βασικό ερώτημα

 Το καυτό ερώτημα είναι: ποιος θα υποκαταστήσει αυτές τις επενδύσεις για να πλησιάσουμε πάλι το μέσο όρο της ΕΕ στον Ακαθάριστο Σχηματισμό Παγίου Κεφαλαίου; Ποιος θα επενδύει ετησίως 20 δισ. ευρώ επιπλέον από τις σημερινές επενδύσεις; Αυτή είναι η αδήριτη πραγματικότητα. Γίνεται αμέσως κατανοητό ότι τουλάχιστον ένα μέρος από αυτό θα πρέπει να καλυφθεί από την αύξηση των επενδύσεων σε κατοικίες. Όμως, η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην αγορά κατοικιών, στο τραπεζικό σύστημα αλλά και στο διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων μας απομακρύνει από μια μεσοπρόθεσμη λύση. Είναι, ωστόσο, αναγκαία για να αυξηθούν αυτού του είδους οι επενδύσεις.

 Οι δημόσιες επενδύσεις, επίσης, έχουν συμπιεσθεί σε ανεπίτρεπτα χαμηλό επίπεδο. Πολλές δημόσιες υποδομές έχουν μεγάλη ανάγκη αναβάθμισης. Όμως και εδώ υπάρχουν αντικειμενικοί περιορισμοί (έλλειψη πόρων), αλλά και υποκειμενικοί (δημιουργία υπερπλεονασμάτων από μια «αριστερή» κυβέρνηση, εις βάρος των δημοσίων επενδύσεων, προκειμένου να αυξηθεί η επιδοματική πολιτική.
3. Πηγή: Εβδομαδιαίο Δελτίο ΣΕΒ 20.12.2018

 Τα τελευταία σχεδόν 50 χρόνια  οι Έλληνες οικονομολόγοι (προερχόμενοι από κάθε οικονομική σχολή) ανακοίνωναν το τέλος της ελληνικής μικρής οικογενειακής επιχείρησης και την επικράτηση της μεγάλου μεγέθους. Κάθε φορά διαψεύδονταν, καθώς έκλειναν οι μεγάλοι και επιζούσαν οι μικροί και ευέλικτοι. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν δεσπόζουσα θέση στην ελληνική οικονομία και αυτό αποτελεί αδήριτη πραγματικότητα.

 Η διαφορά αυτής της κρίσης από τις άλλες –και ένας από τους λόγους που είμαστε ακόμη εγκλωβισμένοι– είναι ότι τώρα η κρίση έχει πλήξει περισσότερο τις μικρές ντόπιες επιχειρήσεις. Αναφέρω μόνο ένα παράδειγμα: στον μεταποιητικό τομέα, πριν την κρίση, οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις (με πάνω από 9 εργαζόμενους συμπεριλαμβανομένου του ιδιοκτήτη) συμμετείχαν με 46% της απασχόλησης και 32% της προστιθέμενης αξίας (14% και 7% αντίστοιχα στην ΕΕ-27).

 730.000 χαμένες θέσεις εργασίας

 Στα χρόνια της κρίσης περίπου 220.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις (30% των υπαρχόντων έκλεισαν) και περίπου 730.000 θέσεις εργασίας απωλέσθηκαν. Όλα τα περιοριστικά μέτρα που πάρθηκαν είχαν σημαντικά δυσμενέστερες συνέπειες στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε σχέση με τις μεγάλες. Ένα παράδειγμα αρκεί. Η δυναμική, μικρή οικογενειακή επιχείρηση ανέκαθεν αξιοποιούσε τα ασαφή σύνορα μεταξύ επιχείρησης και οικογένειας προς όφελος της παραγωγής.

 Τα οικογενειακά ακίνητα αξιοποιούνταν ως ενέχυρο για χρηματοδότηση της επιχείρησης. Ο ΕΝΦΙΑ μετέτρεψε το πλεονέκτημα σε θανάσιμο μειονέκτημα για την επιχειρηματικότητα, τη στιγμή που η τραπεζική πίστη στέρευε. Η υπερφορολόγηση, με αποκορύφωμα τις ασφαλιστικές εισφορές του 2016, έφερε άλλο ένα πλήγμα. Όταν η φορολογία έπληττε τη ρευστότητα, η λιτότητα ήλθε να περικόψει κατά προτεραιότητα τις υπηρεσίες προς την επιχειρηματικότητα που χρειάζονται οι μικρές επιχειρήσεις, προκειμένου να δικτυωθούν στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

 Έτσι, η μικρή επιχείρηση χτυπήθηκε τόσο στη χρηματοδότηση, όσο και από τη μείωση της ποιότητας των απαραίτητων υπηρεσιών. Πώς εξηγείται αυτή η αντιμετώπιση; Οι εγχώριοι οικονομολόγοι ήταν πάντα απορριπτικοί για τη μικρή επιχείρηση. Η Αριστερά ποτέ δεν απογαλακτίστηκε από τον Μπάτση και τη «Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα». Το ίδιο και οι νεοφιλελεύθεροι Δεξιοί που αναφέρουν τη μικρή επιχείρηση μόνο ως τροχοπέδη: είτε επειδή ενθαρρύνει τη φοροδιαφυγή είτε ως ανίκανη να αφομοιώσει τεχνολογία.

 Η προκατάληψη αυτή εναντίον του μικρού μεγέθους έχει ως αποτέλεσμα η μικρή επιχείρηση να γίνεται στόχος, για τον οποίο ελάχιστοι κόπτονται πραγματικά. Όταν λείπουν πόροι, οι πολιτικοί προτιμούν να επισωρεύουν και άλλα βάρη σε επιχειρήσεις, παρά να δυσαρεστήσουν κάποιους ψηφοφόρους. Η ελληνική μικρή επιχείρηση είναι το εύκολο θύμα.

 Η κατακλείδα είναι ότι, αφού η ελληνική οικονομία αποτελείται πρωταρχικά από μικρές επιχειρήσεις, θα πρέπει να βρεθεί κάποια λύση που δεν απαιτεί θαυματουργή εξωτερική παρέμβαση, αλλά πολιτικές που θα βοηθήσουν τις υπαρκτές εγχώριες επιχειρήσεις.

 Κώστας Μελάς

Ο Κώστας Μελάς διδάσκει oικονομικά στο Πάντειο πανεπιστήμιο. Είναι συγγραφέας των κάτωθι βιβλίων: Το Ανυπόφορο Βουητό του Κενού (με Γιάννη Παπαμιχαήλ, 2017), Αργεντινή- Ελλάδα (2015), 5 Οικουμενικοί Έλληνες Στοχαστές (συλλογικό 2014), Η Ατελέσφορη Επιστήμη (2013), Μικρά Μαθήματα για την Ελληνική Οικονομία (2013), Μετά τον Ερντογάν τι; (με Σταύρος Λυγερό, 2013), Οι Σύγχρονες Κρίσεις του Παγκόσμιου Χρηματοπιστωτικού Συστήματος (2011), Η Σαστισμένη Ευρώπη (2009), Πλανόγραμμα (2009), Νεοσυντηρητικοί (2007), Παγκοσμιοποίηση και Πολυεθνικές Επιχειρήσεις (με Γιάννη Πολλάλη 2005), Ζητήματα Θεωριών Παραγωγής (2005), Περιδιαβαίνοντας σε ζητήματα της Μακροοικονομικής Θεωρίας, Αγορά Συναλλάγματος και Ιδιωτικοποίηση του Κινδύνου (2003), Εισαγωγή στην Τραπεζική Χρηματοοικονομική Διοικητική (2002 και 2009), Αρχές Νομισματικής Θεωρίας και Πολιτικής (με Κώστα Καρφάκη και Θεοφάνη Μπένο 2000), Διεθνής Τραπεζική στην Αλλαγή του Αιώνα (με Φιλομήλα Χρηστίδου, 1999), Παγκοσμιοποίηση (1999).

 https://slpress.gr/oikonomia/oi-xenes-ependyseis-kai-oi-egchorioi-mikromesaioi/?fbclid=IwAR1lWDnOMof_YQCUHSDLbgkl01nZHVrl2uPANsKRueGBEjexbXmPSKr3V7w
 9 Ιανουαρίου 2019 

Σκίτσο του Γ.Ιωάννου

2.
«Αποκλεισμένη» η Ελλάδα και το 2019
 - Τι ετοιμάζουν οι οίκοι αξιολόγησης.

«Θα βγούμε στις αγορές τουλάχιστον δύο φορές μέχρι τις ευρωεκλογές». Αυτή είναι η πεποίθηση που κυριαρχεί στην κυβέρνηση καθώς οι ζυμώσεις με οίκους αξιολόγησης και επενδυτικές τράπεζες έχουν κορυφωθεί και το ελληνικό δημόσιο προετοιμάζεται για την έκδοση 5ετούς ομολόγου ύψους 2 δισ. ευρώ μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Μπορεί η έκδοση να είναι «στημένη» και στην ουσία να μην συμβάλει ιδιαίτερα στην προσπάθεια επιστροφής στις αγορές, ωστόσο η απόφαση είναι ειλημμένη για… προεκλογικούς λόγους.

Τις εξελίξεις παρακολουθούν από κοντά και οι ελληνικές τράπεζες καθώς πιθανή έξοδος του δημοσίου θα διευκολύνει και τη δική τους πρόσβαση, ενώ αν αναβαθμιστεί το ελληνικό αξιόχρεο θα ακολουθήσει και αναβάθμιση των τραπεζών, βελτιώνοντας τις συνθήκες για χρηματοδότηση και πωλήσεις δανείων.

Όπως έχει αποκαλύψει το Liberal.gr, η κυβέρνηση έχει… προσπαθήσει πολύ για την αναβάθμιση από την Standard &Poor’ s στις 18 Ιανουαρίου και από την Moody’ s την 1η Μαρτίου. Οι προσπάθειες έχουν επικεντρωθεί στους συγκεκριμένους οίκους καθώς αυτοί έχουν «θετικό outlook». Η αξιολόγηση της Moody’ s, μάλιστα, υστερεί των υπόλοιπων οίκων κατά 2 και 3 βαθμίδες που σημαίνει ότι είναι η… επικρατέστερη να μας ανεβάσει σκαλί.

Στόχος του Αλέξη Τσίπρα είναι να στείλει μήνυμα στην επενδυτική κοινότητα και κυρίως… στους ψηφοφόρους, ότι η οικονομία ξεφεύγει από το τέλμα, όμως η πραγματική «επιστροφή» στις αγορές και στην κανονικότητα είναι σίγουρο πλέον ότι θα επιτευχθεί από την επόμενη κυβέρνηση.

Και αυτό γιατί το χρονοδιάγραμμα των προγραμματισμένων ανακοινώσεων των τριών μεγαλύτερων οίκων αξιολόγησης (S&P, Moody’s, Fitch) υποδεικνύει, σε συνδυασμό με το καθόλου ευνοϊκό κλίμα στις διεθνείς αγορές και ιδιαίτερα στις αγορές ομολόγων, ότι το 2019 θα περάσει με την Ελλάδα να παραμένει στην κατηγορία «junk», ήτοι μακριά από μακροπρόθεσμα επενδυτικά κεφάλαια, ανεξάρτητα από την ημερομηνία διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών. Άρα, άλλη μία χρονιά χάνεται για τη χώρα μας όσον αφορά την εισροή ξένων επενδυτικών κεφαλαίων που θα έδιναν την απαιτούμενη ώθηση στην ανάπτυξη.

Άλλωστε και ο ίδιος ο Ευκλείδης Τσακαλώτος έχει παραδεχθεί ότι η ακραία μεταβλητότητα δυσκολεύει σε σημαντικό βαθμό την προσπάθεια του ελληνικού δημοσίου να επιστρέψει για τα καλά στις αγορές.

Η απόφαση, λοιπόν, της κυβέρνησης για... προεκλογική έξοδο με έκδοση 5ετούς ομολόγου προς τα τέλη Ιανουαρίου ή στις αρχές Φεβρουαρίου είναι ειλημμένη, ωστόσο οι επόμενες κινήσεις θα κριθούν από τις αποφάσεις των οίκων αξιολόγησης. Αν το ελληνικό δημόσιο προσπαθούσε να δοκιμάσει άμεσα την τύχη τους στις διεθνείς αγορές με έκδοση 10ετούς ομολόγου το επιτόκιο θα ήταν υψηλότερο του 4%, που σημαίνει ότι η χώρα μας δεν μπορεί να επιστρέψει σε... φυσιολογικές συνθήκες δανεισμού. Παρά το γεγονός ότι τα μνημόνια αποτελούν παρελθόν, η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται πολύ πίσω σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες που βρέθηκαν σε πρόγραμμα διάσωσης, όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, ακόμη και η Κύπρος.

Αυτή η κατάσταση θα συντηρείται για όσο διάστημα οι «τρεις αδελφές» θα διατηρούν το ελληνικό αξιόχρεο στην κατηγορία «junk», καθώς μόνο αν περάσει στην «επενδυτική βαθμίδα» θα αρχίσουν οι εισροές μακροπρόθεσμων επενδυτικών κεφαλαίων. Πόσο πιθανό είναι να συμβεί κάτι τέτοιο μέσα στο 2019;

Δυστυχώς, οι οιωνοί δεν είναι καλοί. Όπως εκτίμησε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, σε πρόσφατη συνέντευξή του στον Φιλελεύθερο, «καλώς εχόντων των πραγμάτων, ίσως σε έναν χρόνο από τώρα, εάν οι εξελίξεις είναι ομαλές, θα έχουμε επιστρέψει στην επενδυτική βαθμίδα».

Η αισιοδοξία του κ. Στουρνάρα βασίζεται σε μία δυνητική αλληλουχία θετικών εξελίξεων, ωστόσο συνοδεύεται από αρκετούς «αστερίσκους». Αν, για παράδειγμα, οι εκλογές διενεργηθούν τον ερχόμενο Οκτώβριο, τότε το πιθανότερο σενάριο είναι το ελληνικό δημόσιο να έχει αναβαθμιστεί μόνο από τον οίκο Moody' s, που σημαίνει ότι θα απέχει από την... κανονικότητα ακόμη 3, 4 ή 5 «σκαλιά».

Για να καταφέρει η Ελλάδα να ξεφύγει μέσα στο 2019 από την κατηγορία «junk» και να εισέλθει μετά από πολλά χρόνια στα ραντάρ των θεσμικών επενδυτών, θα πρέπει η Fitch να αναβαθμίσει το ελληνικό αξιόχρεο κατά 3 βαθμίδες, η S&P κατά 4 βαθμίδες και η Moody' s κατά 6 βαθμίδες. Fitch και Moody' s αξιολογούν την Ελλάδα δύο φορές το χρόνο και η S&P τρεις φορές. Επομένως, θα πρέπει να υπάρξουν τόσο θετικές εξελίξεις που θα υποχρεώσουν τους οίκους σε διπλές αναβαθμίσεις, οι οποίες θα φέρουν πιο κοντά την έξοδο των ελληνικών τίτλων από τα «σκουπίδια». Αναλυτές τονίζουν ότι ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών θα παίξει σημαντικό ρόλο καθώς είναι πολύ πιθανό οι αναβαθμίσεις να «παγώσουν» - με μία ή δύο εξαιρέσεις – εξαιτίας του προεκλογικού κλίματος.

Πρόγραμμα ανακοινώσεων:

Standard & Poor' s: 18 Ιανουαρίου, 26 Απριλίου, 25 Οκτωβρίου

Fitch: 8 Φεβρουαρίου, 2 Αυγούστου

Moody' s: 1 Μαρτίου, 23 Αυγούστου

  Κωνσταντίνος Μαριόλης
 8 Ιανουαρίου 2019 

Σκίτσο του Αρκά

3.
Οι προοπτικές της Ελληνικής οικονομίας.
Η σημερινή κυβέρνηση κληροδοτεί στην επόμενη 
τέσσερεις πιθανές εστίες αποσταθεροποίησης.

Στο κατώφλι της νέας χρονιάς, οι προοπτικές της Ελληνικής οικονομίας διαγράφονται αρνητικές. Οι επενδύσεις μειώνονται, οι τραπεζικοί δείκτες καταρρέουν, το διεθνές περιβάλλον χειροτερεύει, και η χώρα παραμένει εκτός αγορών. Όλες οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η απαισιοδοξία κυριαρχεί στην Ελληνική οικονομία. Το μόνο θετικό στοιχείο είναι η προοπτική εκλογής νέας κυβέρνησης, φιλικής προς την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις. 

H κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ προσπαθεί να προσελκύσει επενδύσεις ενώ ταυτόχρονα τις μπλοκάρει. Στο εξωτερικό δηλώνει ότι η οικονομία γύρισε σελίδα, επικαλούμενη την «καθαρή έξοδο» από τα μνημόνια, ενώ στο εσωτερικό συντάσσεται με τον αναχρονιστικό συνδικαλισμό, μοιράζει «κοινωνικά μερίσματα» και υπόσχεται ανάσχεση των επίπονων μέτρων το ταχύτερο δυνατόν. Σκουριές και Ελληνικό κάνουν τεράστια ζημιά στην εικόνα της χώρας ως επενδυτικό  προορισμό. Με ένα φορολογικό καθεστώς δυσβάσταχτο και εχθρικό προς την επιχειρηματικότητα, με περιορισμένη αναπτυξιακή προοπτική, με ιδεοληψίες που ακυρώνουν επενδύσεις και μπλοκάρουν ιδιωτικοποιήσεις, με τις συνθήκες διωγμού που έχουν βιώσει σχεδόν όλοι οι ξένοι όμιλοι που επένδυσαν στην χώρα, η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να προσελκύσει επενδύσεις πέρα από τις καφετέριες και τα σουβλατζίδικα που ανοίγουν σωρηδόν. Οι επιχειρήσεις μεταναστεύουν, οι επαγγελματίες κλείνουν τα βιβλία τους και οι νέοι επιστήμονες ξενιτεύονται. 

Παρά τις εκκλήσεις των εταίρων, οι ιδιωτικοποιήσεις και οι διαρθρωτικές αλλαγές δεν προχωρούν ενόψει εκλογών. Η έλλειψη έντονα θετικής αναπτυξιακής προοπτικής και γρήγορης αναβάθμισης της Ελλάδας στην επενδυτική βαθμίδα καθιστούν απαγορευτικό το κόστος δανεισμού της χώρας και περιορίζουν την δυνατότητα προσέλκυσης επενδύσεων. Στο αρνητικό κλίμα συμβάλλουν οι αναταράξεις στις διεθνείς αγορές και η ανησυχία για το ενδεχόμενο  ανατροπής μεταρρυθμίσεων που εφαρμόστηκαν στη διάρκεια των τριών προγραμμάτων σταθεροποίησης.

Για να βελτιωθεί το κλίμα απαιτείται αποφασιστική και έμπρακτη στροφή της πολιτικής προς την μείωση της φορολογίας και πάταξη της χαοτικής γραφειοκρατίας που αποτρέπει τις επενδύσεις και αναπαράγει τη διαφθορά. Όμως αντί να στηρίξει την επιχειρηματικότητα, η κυβέρνηση ασχολείται με την ψηφοθηρία. Στο τέλος της θητείας της σχεδιάζει τις προσλήψεις της επόμενης τριετίας αντί να ετοιμάζεται για την κρίσιμη αξιολόγηση του Φεβρουαρίου που θα κρίνει την επιστροφή των κερδών του Ευρωσυστήματος από ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου. Σε περίπτωση μη τήρησης των δεσμεύσεων στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, η αξιολόγηση θα είναι αρνητική και οι συνέπειες για την προοπτική πρόσβασης στις αγορές οδυνηρές. Μία χώρα που αδυνατεί να εξυπηρετεί τις χρηματοδοτικές της ανάγκες αμιγώς με ιδιωτικά κεφάλαια δεν εμπνέει εμπιστοσύνη. Όσο η κυβέρνηση αναλίσκει το «μαξιλάρι» ρευστών διαθεσίμων που διαθέτει χωρίς πρόσβαση στις αγορές, τόσο θα πλησιάζει στο κατώφλι νέας κρίσης. 

Πέρα από την επενδυτική απραξία, η σημερινή κυβέρνηση κληροδοτεί στην επόμενη τέσσερεις πιθανές εστίες αποσταθεροποίησης: 
  • Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια παραμένουν σχεδόν στο ήμισυ του συνόλου των τραπεζικών δανείων, περιορίζοντας σημαντικά την δυνατότητα των τραπεζών να προσφέρουν νέες πιστώσεις και δεσμεύοντας κεφάλαια σε μη αποδοτικές χρήσεις. Οι μετοχές των τραπεζών έχουν χάσει το 98% της αξίας τους από την ημέρα που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας τον Ιανουάριο 2015 μέχρι σήμερα. Η απαξίωση των τραπεζών οφείλεται τόσο στους δαίμονες που έσπειρε η κυβέρνηση ως αντιπολίτευση και ως κυβέρνηση το πρώτο εξάμηνο του 2015 (κίνημα «δεν πληρώνω», «σεισάχθεια», μαζικές αναλήψεις καταθέσεων, capital controls), όσο και σε καθυστερήσεις στην προσπάθεια εξυγίανσης των τραπεζών (ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί, εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών, πτωχευτικό δίκαιο). Υπάρχουν προτάσεις στο τραπέζι για συστημικές λύσεις που θα επιτρέψουν την ταχεία αποκλιμάκωση των κόκκινων δανείων, τις οποίες η κυβέρνηση θα πρέπει να προωθήσει επειγόντως. 
  • Δικαστικές αποφάσεις που εκκρεμούν μπορούν να ανατρέψουν μέτρα που έχουν ψηφιστεί από τη Βουλή, θέτοντας σε κίνδυνο τους δημοσιονομικούς στόχους και τη βιωσιμότητα του χρέους.Οι δημοσιονομικές εξελίξεις ουσιαστικά υπαγορεύονται από τις αποφάσεις των δικαστηρίων για την συνταγματικότητα των μνημονιακών περικοπών σε μισθούς και συντάξεις. Πρόσφατη δικαστική απόφαση έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές των δώρων Χριστουγέννων και Πάσχα και του επιδόματος αδείας σε δημοσίους υπαλλήλους που ψηφίστηκαν το 2012. Αν η ολομέλεια του ΣτΕ οριστικοποιήσει αυτή την απόφαση, το κόστος για τον προϋπολογισμό θα είναι της τάξης των 800 εκ. το χρόνο. Ακόμη μεγαλύτερο θα είναι το κόστος από ενδεχόμενη επιστροφή αναδρομικών στους συνταξιούχους που υπέστησαν περικοπές το 2012. Συνολικά το κόστος μπορεί να ξεπεράσει τα 10δις ευρώ, ποσό μη διαχειρίσιμο με αντισταθμιστικά μέτρα. 
  • Οι πέντε υπερχρεωμένες ΔΕΚΟ (ΛΑΡΚΟ, ΕΛΤΑ, ΟΣΕ, ΕΑΒ, ΕΒΖ) –εμβληματικές περιπτώσεις της πελατειακής διαχείρισης της εξουσίας που οδήγησε στην κρίση– βρίσκονται σήμερα σε αδιέξοδο, καθώς η κυβέρνηση επιχείρησε να δώσει βραχυπρόθεσμες λύσεις με ρυθμίσεις χρεών, χωρίς να επιλύει την ουσία του προβλήματος που είναι η ζημιογόνος λειτουργία τους. Στις 31/12/15 οι συνολικές υποχρεώσεις της ΛΑΡΚΟ ανέρχονταν 481 εκ, εκ των οποίων πάνω από 300εκ ήταν χρέη προς τη ΔΕΗ. Έκτοτε η εταιρία δεν έχει δημοσιεύσει ισολογισμούς. Τα ΕΛΤΑ χρωστούν επίσης στη ΔΕΗ, καθώς παρακρατούσαν παράνομα τις εξοφλήσεις λογαριασμών ΔΕΗ. Ο ΟΣΕ βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την ιδιωτικοποιημένη ΤΡΑΙΝΟΣΕ που παραπονείται για την κατάσταση των υποδομών. Η ΕΒΖ είναι στα πρόθυρα να κλείσει, με την κυβέρνηση να υπόσχεται πάντως «προσυνταξιοδοτικά πακέτα» στους εργαζόμενους άνω των 57 και μετατάξεις στους υπολοίπους, σε αντιδιαστολή με τον ιδιωτικό τομέα όπου δεν υφίσταται παρόμοια προνομιακή μεταχείριση. 
  • Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του δημοσίου προς ιδιώτες προμηθευτές, φορολογούμενους, εν αναμονή συνταξιούχους, και τράπεζες ανέρχονται σε αρκετά δισεκατομμύρια. Με βάση τα επίσημα στοιχεία, που δεν περιλαμβάνουν το σύνολο των υποχρεώσεων, το Δημόσιο χρωστούσε σε ιδιώτες 2.6δις ευρώ στο τέλος Οκτωβρίου, κατά παρέκκλιση της συμφωνίας με τους θεσμούς που προέβλεπε εξόφληση των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων στο τέλος του προγράμματος τον Αύγουστο. 
Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπιστούν όλες οι παραπάνω προκλήσεις θα κρίνει κατά πόσο θα μειωθεί η αβεβαιότητα, θα επιταχυνθεί η ανάκαμψη και θα ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Η αποφασιστική αντιμετώπιση των προκλήσεων αποτελεί προϋπόθεση για την διατηρήσιμη επιστροφή του Ελληνικού Δημοσίου στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, που θα σηματοδοτήσει την οριστική έξοδο από την κρίση. 

  Μιράντα Ξαφά,
senior scholar στο Centre for International Governance Innovation (CIGI) 
και μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ).

8/1/2019
Σκίτσο του Μ. Κουντούρη

Σκίτσο του Μ.Κουντούρη

 4.
Δεν έχει τέλος η κρίση στην αγορά εργασίας
 – στήριξη μόνο από τουρισμό. 

 Οι απώλειες σε θέσεις εργασίας αλλά και σε αμοιβές τα χρόνια των μνημονίων ήταν τεράστιες και το πλήγμα συνεχίζεται σε πάρα πολλούς παραγωγικούς κλάδους όπως αποκαλύπτουν τα αναλυτικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. 

 Οι αμοιβές καταρρακώθηκαν σε όλους σχεδόν τους κλάδους με την εξαίρεση των τουριστικών  (Δραστηριότητες Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Υπηρεσιών Εστίασης). Όσο για το "αναπτυξιακό" έτος 2018 δεν έφερε άνοδο στους μισθούς όλων των εργαζόμενων. Σε πολλούς κλάδους οι πιέσεις συνεχίσθηκαν ενώ οι συνολικές απώλειες από την αρχή της κρίσης φτάνουν έως το 60%. Αλλά και σε όρους απασχόλησης, με πολύ λίγες εξαιρέσεις (τον τουρισμό αλλά και τις υπηρεσίες παροχής νερού, επεξεργασίας λυμάτων και τις μεταφορές) η απώλεια θέσεων ήταν τεράστια τα χρόνια που προηγήθηκαν. Έφτασαν ακόμη και το 42%, με την ανάκαμψη του 2018 να μην τους αγνίζει όλους.

 Αναλυτικά, στην Μεταποίηση, που αποτελεί έναν από τους πιο βασικούς κλάδους, η απασχόληση από το 2010 έως το 2018 μειώθηκε κατά 16,9% και φέτος η πτώση συνεχίστηκε (κατά 0,2% με βάση στοιχεία 3ου τριμήνου σε ετήσια βάση). Οι ώρες εργασίας περιορίστηκαν περισσότερο λόγω της μείωσης της παραγωγής (κατά 15,8% την 8ετία με μηδενική άνοδο πέρυσι) ενώ η πτώση στις αμοιβές ήταν πολύ μεγαλύτερη: οι αποδοχές περιορίσθηκαν κατά  24,1% από το 2010 και αναστροφή της τάξης του 3% κατεγράφη πέρυσι.

Στον τουρισμό καταγράφεται η μόνη "εξαίρεση". Στις δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης καταγράφεται άνοδος της απασχόλησης κατά 87,6% τα χρόνια της κρίσης και κατά 3,4% το 2018, οι ώρες εργασίας αυξήθηκαν πολύ περισσότερο: κατά  171,1% από το 2010 και κατά 5% πέρυσι. Όσο για τις αμοιβές, υπάρχει άνοδος 106% τα χρόνια της κρίσης και κατά 5,5% το 2018. Να σημειωθεί βεβαίως ότι ως αποδοχές υπολογίζονται οι μεικτές, δηλαδή και το εργασιακό κόστος που έχει αυξηθεί λόγω των νέων εισφορών.

Η ΕΛΣΤΑΤ στα αναλυτικά στοιχεία της για την  εξέλιξη των Βραχυχρόνιων Δεικτών Απασχόλησης, Ωρών Εργασίας και Αμοιβών σε βασικούς τομείς της Οικονομίας μετρά την απασχόληση, τις ώρες εργασίας και τις αμοιβές. Κάθε 3 μήνες παρουσιάζονται αναλυτικά οι εν λόγω δείκτες σε δέκα βασικούς τομείς Οικονομικών Δραστηριοτήτων. Σκοπός των δεικτών είναι η καταγραφή της μεταβολής του αριθμού των απασχολουμένων ατόμων, των ωρών εργασίας που πραγματοποιήθηκαν και των μισθών και ημερομισθίων.   

 Ως αριθμός απασχολουμένων ορίζεται ο συνολικός αριθμός των ατόμων που εργάζονται στην επιχείρηση, ανεξάρτητα από την ιδιότητα (ιδιοκτήτες, συνεταίροι και μέλη των οικογενειών τους) και την ειδικότητά τους (διευθυντές, πωλητές, βοηθητικό προσωπικό) και ανεξάρτητα αν εργάζονται προσωρινά ή εποχικά, με πλήρη ή μερική απασχόληση, με αμοιβή ή χωρίς αμοιβή.

 Ως ώρες εργασίας ορίζεται ο συνολικός αριθμός των ωρών που πραγματοποιήθηκαν στην επιχείρηση κατά τη διάρκεια του τριμήνου αναφοράς. Περιλαμβάνονται οι ώρες εργασίας που πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια του κανονικού ωραρίου, οι επιπλέον ώρες εργασίας που πραγματοποιήθηκαν υπερωριακά, με αμοιβή ή χωρίς αμοιβή, η διάρκεια νυκτερινής εργασίας ή εργασίας τις Κυριακές ή τις αργίες. Δεν υπολογίζεται ως χρόνος εργασίας, ο χρόνος για αμοιβές που καταβλήθηκαν χωρίς να έχει παρασχεθεί εργασία όπως π.χ. ετήσια άδεια ή αναρρωτική άδεια.

 Ως μισθοί και ημερομίσθια ορίζεται το σύνολο των μεικτών αμοιβών, σε χρήμα ή σε είδος, που καταβάλλονται σε όλα τα άτομα που περιλαμβάνονται στη μισθολογική κατάσταση σε αντάλλαγμα της εργασίας που προσέφεραν.

   Δήμητρα Καδδά

 http://www.capital.gr/oikonomia/3335951/den-exei-telos-i-krisi-stin-agora-ergasias-stirixi-mono-apo-tourismo?fbclid=IwAR2aQkh-j3OUb1yYfSyCr51dhzA_DBeNiSTIkHeGBowlbFpi691YsVIm1sc

1/1/2019


Οι απόψεις, που δημοσιεύονται στα εκάστοτε- αποκλειστικά χάριν ενημέρωσης και προβληματισμού-αναρτώμενα άρθρα (ή κάθε είδους κείμενα) του ιστολογίου μου, εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τους αρθρογράφους που επώνυμα τις διατυπώνουν.  Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν αποκλειστικά και μόνο στους δημιουργούς των κειμένων, εικόνων κλπ και των ιστολογίων που αναφέρονται.  
  Οι ''υπογραμμίσεις'' -χρώμα,μέγεθος γραμματοσειράς και οι εικονογραφήσεις-με εικόνες από το World Wide Web-στις αναρτήσεις γίνονται με ευθύνη του blogger. Στο αρχικό  πρωτότυπο κείμενο  παραπέμπεστε μέσω των επισυναπτόμενων ενεργών συνδέσμων.