Η πιο θανατηφόρα σύγκρουση για την οποία δεν έχετε ακούσει ποτέ.



Ένας βοσκός Fulani στέκεται στα όρια ενός αγροκτήματος παρακολουθώντας βοοειδή να βόσκουν, στο Paiko της Νιγηρίας, τον Νοέμβριο του 2018. AFOLABI SOTUNDE / REUTERS
  

Οι κτηνοτρόφοι βοοειδών της Νιγηρίας και οι αγρότες 
διεξάγουν έναν πόλεμο για τους πόρους.

Περίληψη:  Το πεδίο της μάχης είναι η πλούσια, εύφορη περιοχή που εκτείνεται σε όλο το κέντρο της Νιγηρίας. Συγκρούσεις μεταξύ δύο ομάδων εκεί έχουν σκοτώσει περισσότερους από 10.000 ανθρώπους την τελευταία δεκαετία, σχεδόν 4.000 από αυτούς μόνο τα δύο τελευταία χρόνια. Η σύγκρουση είναι κυρίως μεταξύ των μόνιμων καλλιεργητών και των νομαδικών κτηνοτρόφων αγελάδων της μεσαίας ζώνης της Νιγηρίας.

Μια από τις πιο θανατηφόρες συγκρούσεις στον κόσμο είναι αυτή που πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν ότι υπάρχει. Το πεδίο της μάχης είναι η πλούσια, εύφορη περιοχή που εκτείνεται σε όλο το κέντρο της Νιγηρίας. Συγκρούσεις μεταξύ δύο ομάδων εκεί έχουν σκοτώσει περισσότερους από 10.000 ανθρώπους [2] την τελευταία δεκαετία, σχεδόν 4.000 [3] από αυτούς μόνο τα δύο τελευταία χρόνια.

Η σύγκρουση είναι κυρίως μεταξύ των μόνιμων καλλιεργητών και των νομαδικών κτηνοτρόφων αγελάδων της μεσαίας ζώνης της Νιγηρίας, όπου ο ανταγωνισμός επί της ελαττούμενης γης και των υδάτινων πόρων έχει γίνει θανατηφόρος σε ένα περιβάλλον σχεδόν πλήρους ατιμωρησίας. 

Μια διαφορετική πηγή βίας στη Νιγηρία συχνά επισκιάζει ετούτη εδώ: Την Boko Haram, την τρομοκρατική οργάνωση που επιχειρεί στην βορειοανατολική χώρα. Ωστόσο, σύμφωνα με την International Crisis Group, το 2018 η σύγκρουση μεταξύ κτηνοτρόφων και αγροτών ήταν έξι φορές πιο θανατηφόρα από την Boko Haram, με αριθμό θανάτων 1.949, σχεδόν διπλάσιο [4] από τον αντίστοιχο του προηγούμενου έτους.

Η κυβέρνηση της Νιγηρίας δεν έχει κρατήσει επίσημα στοιχεία σχετικά με την σύγκρουση αυτή, πόσω μάλλον να έχει ανταποκριθεί αποτελεσματικά. Αντί να βοηθήσουν στην εξεύρεση λύσεων, ορισμένοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν χειροτερέψει τα πράγματα, με το να αποδίδουν ευθύνες σε ομάδες και στις δύο πλευρές πριν διεξάγουν έρευνες. Και πολλοί πολιτικοί χρησιμοποιούν την σύγκρουση για να εκμεταλλευτούν τις κοινωνικές διαιρέσεις για πολιτικούς σκοπούς, ειδικά στην πορεία προς τις γενικές εκλογές που προγραμματίζονται για τον Φεβρουάριο.

Μια καλύτερη ηγεσία είναι απολύτως απαραίτητη. Η κυβέρνηση πρέπει να αντιμετωπίσει τα βασικά αίτια της σύγκρουσης με τη μεταρρύθμιση των πρακτικών διαχείρισης των βοοειδών και την βελτίωση των πολιτικών για τη γεωργία και την πρόσβαση στην γη. Πρέπει επίσης να ενισχύσει τους μηχανισμούς για την επίλυση των συγκρούσεων, να διερευνήσει τις επιθέσεις, να διώξει ποινικά τους δράστες, και να απαντήσει σε περιπτώσεις βίας με συμβολικές κινήσεις όπως η επίσκεψη και η υποστήριξη των κοινοτήτων που πλήττονται από αυτή την κρίση.

ΠΟΛΕΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ

Η μεσαία ζώνη της Νιγηρίας είναι ο σιτοβολώνας της χώρας και φιλοξενεί 50 έως 100 εθνοτικές μειονοτικές ομάδες. Οι καλλιεργητές στην περιοχή αυτή είναι κυρίως μόνιμοι ιδιοκτήτες γης, κυρίως από τις μεγαλύτερες από αυτές τις εθνοτικές ομάδες: Τους Berom, Jukun, Tiv, Idoma, Mambila και Nyandan. Για δεκαετίες, νομαδικοί κτηνοτρόφοι από τον βορρά, ως επί το πλείστον Fulani, ταξίδευαν στη μεσαία ζώνη για να βοσκήσουν τα βοοειδή τους κατά την διάρκεια της ξηράς περιόδου, η οποία διαρκεί περίπου από τον Νοέμβριο μέχρι τον Ιούνιο. Οι καλλιεργητές και οι νομαδικοί κτηνοτρόφοι εργάζονταν μαζί σε σχετική ειρήνη. Όταν περιστασιακά προέκυπταν συγκρούσεις μεταξύ των δύο ομάδων, τις αντιμετώπιζαν μέσω τοπικής διαμεσολάβησης.

Αλλά την τελευταία δεκαετία, η αλλαγή του κλίματος έχει επιφέρει ερήμωση, η οποία έχει μειώσει την προσφορά νερού και αρόσιμων εκτάσεων στη Νιγηρία, ενώ η αύξηση του πληθυσμού έχει αυξήσει τη ζήτηση για αυτά. Το Nigeria Conservation Foundation, ένας από τους κορυφαίους περιβαλλοντικούς οργανισμούς της χώρας, εκτιμά ότι η Νιγηρία χάνει περίπου 350.000 εκτάρια γης ανά έτος. Σημαντικές πηγές νερού συρρικνώνονται. Η λίμνη Τσαντ, για παράδειγμα, που αγγίζει το Καμερούν, το Τσαντ και την βορειοανατολική Νιγηρία, έχει συρρικνωθεί έως και 90% [5] από την δεκαετία του 1960. Η υπερβόσκηση στο οροπέδιο Mambila, όπου εδρεύουν βοοτροφικοί οικισμοί, κατέστρεψε περαιτέρω τις διαθέσιμες γεωργικές εκτάσεις. Οι οικισμοί των ανθρώπων στη μεσαία ζώνη επεκτείνονται. Οι βιομηχανίες έντασης πόρων, όπως του βόειου κρέατος, επεκτάθηκαν για να καλύψουν την ζήτηση αυτού του μεγαλύτερου και πλουσιότερου πληθυσμού.

Τούτες οι μετατοπίσεις, τις οποίες το κράτος της Νιγηρίας δεν έχει καταφέρει να διαχειριστεί αποτελεσματικά, προκαλούν βίαιες συγκρούσεις επί των πόρων. Οι συγκρούσεις προκαλούνται συχνά από παρεξηγήσεις μεταξύ αγροτών και κτηνοτρόφων που προκύπτουν, για παράδειγμα, όταν τα βοοειδή περιπλανιούνται στις αγροτικές περιοχές για να βοσκήσουν και καταστρέφουν τυχαία τις καλλιέργειες. Εν τη απουσία εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο ομάδων ή [εν τη απουσία] αποτελεσματικών συστημάτων δικαιοσύνης, ήσσονος σημασίας διαμάχες συχνά διογκώνονται ταχέως σε πλήρεις κρίσεις. Τα μέλη των αγροτικών κοινοτήτων προβαίνουν σε αντίποινα με την θανάτωση ή την κλοπή βοοειδών˙ οι κτηνοτρόφοι στην συνέχεια ζητούν αποζημίωση ή επιτίθενται στις αγροτικές κοινότητες, σκοτώνοντας ανυποψίαστους χωρικούς, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών. Πολλές αγροτικές κοινότητες έχουν επίσης κατηγορήσει τους κτηνοτρόφους για βιασμούς. Και ο κύκλος συνεχίζεται, πιέζοντας τα όρια των τοπικών μηχανισμών για την επίλυση συγκρούσεων πέρα από το σημείο θραύσης τους.

Όταν οι συγκρούσεις έγιναν βίαιες, υπήρξε ελάχιστη ή και καθόλου λογοδοσία για τους δράστες. Η κυβέρνηση, απαντώντας στην κριτική σε μια έκθεση του Δεκεμβρίου 2018 [3] της Διεθνούς Αμνηστίας, ισχυρίζεται ότι προχώρησε σε διώξεις εναντίον 843 ατόμων για τις δολοφονίες. Αλλά αυτά τα δεδομένα είναι αναξιόπιστα, και αν είναι ακριβή, ο αριθμός είναι ελάχιστος σε σχέση με την κλίμακα της βίας. Τα μέλη και των δύο ομάδων συχνά αισθάνονται υποχρεωμένα να παίρνουν την δικαιοσύνη στα χέρια τους μέσω των δολοφονιών αντεκδίκησης. Οι Νιγηριανοί δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση για να παρεμβαίνει αποτελεσματικά εξαιτίας της μέχρι στιγμής αποτυχίας της και λόγω της αντίληψης ότι είναι προκατειλημμένη υπέρ των κτηνοτρόφων. 

Τα κόστη ήταν καταστροφικά. Εκτός από τις χαμένες ζωές, χιλιάδες άνθρωποι έχουν μετακινηθεί σε άλλα μέρη της Νιγηρίας. Χιλιάδες παιδιά είναι εκτός σχολείου. Η παραγωγική ικανότητα έχει υποστεί σοβαρή ζημιά. Οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν, παράλληλα με την φτώχεια και την πείνα. Μια εθνική επισιτιστική κρίση απειλείται. Για να χειροτερέψουν τα πράγματα, πολλοί φοβούνται ότι η Μπόκο Χαράμ έχει διεισδύσει στην σύγκρουση και θα το εκμεταλλευτεί για να προκαλέσει ακόμα περισσότερο χάος στην χώρα.

ΜΙΑ ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΚΡΙΣΗ

Η νιγηριανή κυβέρνηση απέτυχε να συνεργαστεί με τους κτηνοτρόφους και τους αγρότες για να επιλύσει τις διαφορές ή να αντιμετωπίσει τα βασικά αίτια της σύγκρουσης. Ορισμένα μέλη των πληγεισών κοινοτήτων έχουν κατηγορήσει την κυβέρνηση για προκατάληψη -ή και χειρότερα, για την προώθηση της βίας για πολιτικό κέρδος. Το 2018, ένας πρώην Υπουργός Άμυνας από την επαρχία Taraba κατηγόρησε τον στρατό ότι προστάτευσε τους δολοφόνους και κάλεσε τις εθνοτικές μειονότητες να ξεσηκωθούν και να αμυνθούν. Ορισμένοι ηγέτες των Tiv στην [επαρχία] Benue κατηγόρησαν επίσης τον Νιγηριανό στρατό ότι παρέχει κάλυψη στους δολοφόνους, έτσι ώστε να μπορούν να καταλάβουν εδάφη των Tiv.

Η κυβέρνηση είναι επίσης κάπως περιορισμένη από την θρησκευτική διαμόρφωση της σύγκρουσης. Επειδή οι αγρότες είναι κατά κύριο λόγο Χριστιανοί και οι κτηνοτρόφοι κυρίως Μουσουλμάνοι, οι Νιγηριανοί, οι ξένοι διπλωμάτες και οι δημοσιογράφοι τείνουν να ερμηνεύουν την σύγκρουση με θρησκευτικούς όρους και να συμπαθούν τη μια ή την άλλη πλευρά αναλόγως. Αν και αυτό το πλαίσιο μπορεί να είναι υπερβολικά απλοποιημένο, η αποτυχία της κυβέρνησης της Νιγηρίας να διερευνήσει ποιος χρηματοδοτεί τους δολοφόνους, να καθιστά τους ιδιοκτήτες βοοειδών υπεύθυνους για το πού βόσκουν τα βοοειδή τους ή να λογαριάζουν σωστά τον αριθμό των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί ή σκοτωθεί, έχει τροφοδοτήσει την δυσπιστία και δημιούργησε ένα πρόβλημα αξιοπιστίας για την κυβέρνηση. Επιπλέον, ο σημερινός πρόεδρος, Muhammadu Buhari, είναι Μουσουλμάνος Fulani, κάτι που οδήγησε τους Χριστιανούς ηγέτες και αγρότες στη μεσαία ζώνη να τον εκλαμβάνουν ως ανεπαρκώς σκληρό προς τους δολοφόνους κτηνοτρόφους ή αυτούς που τους χρηματοδοτούν. Η κυβέρνηση Buhari δεν κάνει αρκετά για να ξεπεράσει αυτήν την αντίληψη και να σηματοδοτήσει την αντικειμενικότητά της.

Οι περιβαλλοντικές πιέσεις στους κτηνοτρόφους δεν σταματούν στα σύνορα της Νιγηρίας. Η κακή ασφάλεια των συνόρων επέτρεψε την εισροή παράνομων όπλων και ένοπλων κτηνοτρόφων από γειτονικές χώρες, όπως το Καμερούν και τον Νίγηρα. Σύμφωνα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα, στη Νιγηρία κυκλοφορούν 300 εκατομμύρια παράνομα όπλα [6]. Η Νιγηρία πρέπει να κάνει πιο αυστηρά τα σύνορά της και να αναπτύξει ένα καλύτερο σύστημα για την συλλογή των παράνομων όπλων. Αυτό θα απαιτήσει τολμηρή αστυνόμευση, σε συνδυασμό με πιο εξελιγμένη συλλογή πληροφοριών. Οι υπηρεσίες ασφαλείας, από την πλευρά τους, δεν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά παρά μέχρι να οικοδομήσουν περισσότερη εμπιστοσύνη στις κοινότητες στις οποίες επιχειρούν.

Υπήρξαν μικρά σημάδια προόδου. Τον Ιούνιο του 2018, η κυβέρνηση εισήγαγε τελικά την πρώτη ολοκληρωμένη στρατηγική για την διαχείριση των ζώων, που ονομάζεται Εθνικό Σχέδιο Μετασχηματισμού της Κτηνοτροφίας (National Livestock Transformation Plan, NLTP). Το NLTP βασίζεται σε έξι πυλώνες: Οικονομικές επενδύσεις, επίλυση συγκρούσεων, νόμος και τάξη, ανθρωπιστική βοήθεια, στρατηγική επικοινωνία και διατομεακά ζητήματα (όπως η έρευνα και η καινοτομία). Μέχρι στιγμής, το σχέδιο έχει εφαρμοστεί αποσπασματικά, ενώ η ιδιοκτησία σε όλη την χώρα εξακολουθεί να παρουσιάζει καθυστέρηση. Ορισμένες κοινότητες που θα επηρεαστούν από το NLTP δεν διαθέτουν ουσιαστικές πληροφορίες για το πώς θα λειτουργήσει ή την πεποίθηση ότι θα είναι αποτελεσματική. Προκειμένου το σχέδιο να επιτύχει, η κυβέρνηση πρέπει να εκπαιδεύσει το κοινό σχετικά με τις διατάξεις του, να κάνει τα πιο επηρεασμένα [εμπλεκόμενα] μέρη να ασχοληθούν για την επιτυχία του και να διασφαλίσει ότι το σχέδιο εκτελείται αυστηρά. Δυστυχώς, τίποτα από αυτά δεν θα συμβεί πριν από την εκλογική περίοδο, και οι προοπτικές επιτυχούς εφαρμογής εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αποτέλεσμα των εκλογών.

ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΜΠΡΟΣΤΑ

Η σύγκρουση στη μεσαία ζώνη της Νιγηρίας ξεδιπλώνεται απέναντι σε ένα ευρύτερο εθνικό σκηνικό ανασφάλειας, πολιτικής αναταραχής και οικονομικής πίεσης. Πολλοί Νιγηριανοί δυσπιστούν βαθιά για την κυβέρνηση και μια γενική αίσθηση θυμού για την αποτυχία της αντιμετώπισης της βίας, της διαφθοράς και της φτώχειας διαπερνά την χώρα. Επιπλέον, οι εθνικές εκλογές πλησιάζουν τον Φεβρουάριο και η ανασφάλεια στη μεσαία ζώνη μπορεί να θέσει σοβαρά εμπόδια στην επιτυχία τους. Οι άνθρωποι που εκτοπίστηκαν από τη μεσαία ζώνη θα το βρουν δύσκολο να ψηφίσουν και η διεξαγωγή ασφαλών και δίκαιων εκλογών στις χειρότερα πληγείσες περιοχές θα είναι δύσκολη. Φήμες ήδη αφθονούν ότι οι μάχες είναι μια κάλυψη για την καταπίεση των ψηφοφόρων. Πολλοί πολιτικοί έχουν κατηγορηθεί ότι υποκινούν την βία σε περιοχές όπου δεν είναι δημοφιλείς. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι θα πρέπει να βοηθήσουν τις πληγείσες κοινότητες να ξεπεράσουν αυτά τα εμπόδια, ασφαλίζοντας και δημοσιοποιώντας τις εκλογικές περιοχές, μεταξύ άλλων μέτρων, αν θέλουν να επιτύχουν οι εκλογές.

Αλλά το έργο που είναι μπροστά για την κυβέρνηση της Νιγηρίας έχει μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι της χώρας πρέπει να επιδείξουν ακομμάτιστη δέσμευση για την ειρήνη -όχι απλώς για να περάσουν από τις εκλογές αλλά για να βρουν μια βιώσιμη λύση στον θάνατο που θερίζει στη μεσαία ζώνη. Μετά τις εκλογές, η κυβέρνηση πρέπει να επενδύσει στην ανακούφιση της φτώχειας, να βελτιώσει τις υπηρεσίες ασφαλείας, να διώξει ποινικά και να τιμωρήσει εμφανώς αυτούς που παραβιάζουν τους νόμους και να επικοινωνήσει με σαφήνεια με λόγια και με δράση την δέσμευσή της για την ασφάλεια και την προστασία όλων των Νιγηριανών.


Στα αγγλικά:  

Σύνδεσμοι:


Udo Jude Ilo, Ier Jonathan-Ichaver και 'Yemi Adamolekun

Ο UDO JUDE ILO είναι ο εκπρόσωπος της χώρας της Νιγηρίας στην Open Society Initiative for West Africa.Η IER JONATHAN-ICHAVER είναι εκτελεστική διευθύντρια στο Sesor Empowerment Foundation, έναν οργανισμό βοήθειας για έκτακτες καταστάσεις.
Η ‘YEMI ADAMOLEKUN είναι εκτελεστική διευθύντρια στην EiE Nigeria [1], μια μη κερδοσκοπική ομάδα που προάγει την χρηστή διακυβέρνηση και την υπευθυνότητα.

24/01/2019