Βραζιλία: ο νέος τοποτηρητής των ΗΠΑ.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:
(1) Τα φαντάσματα της στρατιωτικής δικτατορίας της Βραζιλίας.
(1) Τα φαντάσματα της στρατιωτικής δικτατορίας της Βραζιλίας.
Πώς η πολιτική της λήθης οδήγησε στην άνοδο του Bolsonaro.
(2) Ο Μπολσονάρο βγάζει στο σφυρί τον Αμαζόνιο.
Υποστηρικτής του Μπολσονάρο, λίγο πριν από την εκλογή του, είχε... προβλέψει τον ζεστό εναγκαλισμό του Βραζιλιάνου προέδρου με τον Αμερικανό ομόλογό του.
Η νέα εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας δεν είχε μόνο προαναγγελθεί με αλλεπάλληλες ανακοινώσεις από τον ίδιο τον Ζαΐρ Μπολσονάρο, αλλά είχε προετοιμαστεί σχολαστικά σε Ρίο ντε Τζανέιρο και Ουάσινγκτον, με τον νέο πρόεδρο να μην κρύβει το ενδιαφέρον του για μια «εξαιρετικά στενή σχέση με τις ΗΠΑ».
Μια σχέση απόλυτης ευθυγράμμισης με τα αμερικανικά συμφέροντα που αναλαμβάνει να κάνει πράξη ο 51χρονος Ερνέστο Αραούζο από τη θέση του ως υπουργός Εξωτερικών. Ενας φανατικά θρησκευόμενος χαμηλόβαθμος διπλωμάτης που μπορεί ποτέ να μην υπηρέτησε στο εξωτερικό αλλά έχει την αρετή να μοιράζεται πιστά την ακραία ατζέντα του Μπολσονάρο και υπόσχεται να εφαρμόσει μια εξωτερική πολιτική βασισμένη «στην πίστη και στον πατριωτισμό».
Σε κείμενό του με τίτλο «Για μια εξωτερική πολιτική για τον βραζιλιάνικο λαό», που τον περασμένο Δεκέμβριο δημοσιοποίησε η Folha de São Paulo, ο Αραούζο μιλά για έναν νέο διεθνή προσανατολισμό της χώρας προς τον άξονα της νέας λαϊκιστικής Δεξιάς που αναβιώνει στον κόσμο (δες Ιταλία, Πολωνία, Ουγγαρία κ.λπ.) υπό την ηγεσία των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ.
Οσον αφορά τη Λατινική Αμερική, όπως επισημαίνει ο Ισπανός αναλυτής Χερμάν Λόπεθ στο alainet.org, η διακυβέρνηση Μπολσονάρο μπορεί να μετατρέψει τη Βραζιλία σε πρότυπο της νέας γεωπολιτικής τάξης που το αμερικανικό νεοσυντηρητικό establishment επιδιώκει να εγκαταστήσει στην περιοχή. «Ενα σχέδιο που στο οικονομικό πεδίο βασίζεται στην κατάργηση όλων των ανεξάρτητων θεσμών περιφερειακής ένταξης (ALBA y MERCOSUR) από τη συντηρητική Συμμαχία του Ειρηνικού.
Στο δε πολιτικό πεδίο επιδιώκει την αντικατάσταση των καθεστώτων που δεν υπακούν στις επιταγές της Ουάσινγκτον (Βενεζουέλα, Κούβα, Νικαράγουα) με άλλα αρεστά» και στη μετατροπή της χώρας σε τοποτηρητή των συμφερόντων των ΗΠΑ με αντάλλαγμα τη στήριξή τους για να γίνει η Βραζιλία μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Την επομένη της ανάληψης της νέας κυβέρνησης, ύστερα από συνάντησή του με τον Αμερικανό ομόλογό του Μάικ Πομπέο (που εκπροσώπησε τον Ντόναλντ Τραμπ στην ορκωμοσία του Μπολσονάρο), ο Αραούζο εξήγησε πως οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του ημισφαιρίου εργάζονται ήδη για μια νέα διεθνή τάξη πραγμάτων. Ο δε Πομπέου συμπλήρωσε πως αυτή η διμερής συνάντηση δίνει την ευκαιρία «να δουλέψουμε μαζί κατά αυτών των αυταρχικών καθεστώτων (Βενεζουέλα, Κούβα και Νικαράγουα) για την αποκατάσταση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Ο ίδιος ο Μπολσονάρο σε συνέντευξή του στη δημόσια τηλεόραση της χώρας άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να υποδεχτεί μια αμερικανική βάση στα εδάφη της Βραζιλίας και πρόσθεσε πως η προσέγγισή του προς τις ΗΠΑ σχετίζεται με τον οικονομικό τομέα, αλλά και με τον στρατιωτικό: «Θα μπορούσαμε να κάνουμε μια συμφωνία για αυτό το ζήτημα. Δεν θέλουμε μια υπερδύναμη στη Νότια Αμερική, αλλά κατά τη γνώμη μου πρέπει να έχουμε μια υπεροχή».
Το όραμα του Αραούζο για την εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας περιλαμβάνει τον άνευ όρων πόλεμο κατά της παγκοσμιοποίησης που είναι «εχθρός των λαών», γιατί όπως γλαφυρά εξηγεί: «Παγκοσμιοποίηση είναι η οικονομική παγκοσμιοποίηση που πλέον κυβερνάται από τον πολιτισμικό μαρξισμό. Είναι ένα σύστημα που στρέφεται κατά του ανθρώπου και του χριστιανισμού» και «Η πίστη στον Χριστό σημαίνει σήμερα να αγωνιζόμαστε κατά της παγκοσμιοποίησης της οποίας απώτερος στόχος είναι να μας φέρει σε ρήξη με τον Θεό και τον άνθρωπο».
Ο Αραούζο υπόσχεται να δώσει μάχη κατά του κομμουνισμού στον πλανήτη, της «μαοϊκής Κίνας που θα κυριαρχήσει τον κόσμο», «της αναβίωσης του μπολιβαριανισμού στη Λατινική Αμερική, που είναι το σύστημα εφαρμογής του σοσιαλισμού του 21ου αιώνα». Αλλά και άλλων -ισμών που εφηύρε και θα ήταν ευτράπελοι αν δεν ήταν τόσο ανησυχητικοί: όπως ο «μεταναστευτισμός» ή «η ιδεολογία της απεριόριστης υποδοχής μεταναστών», αλλά και ο «κλιματιμισμός» ή «αβάσιμο δόγμα περί κλιματικής αλλαγής».
Ηδη ο Αραούζο ανακοίνωσε πως η χώρα του θα εγκαταλείψει το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Ηνωμένων Εθνών για τη Μετανάστευση – ευθυγραμμιζόμενος με την κυβέρνηση Τραμπ που αρνήθηκε να το συνυπογράψει. Και εξηγώντας πως οι θεωρίες περί κλιματικής αλλαγής «στοχεύουν στην αύξηση της εξουσίας των διεθνών θεσμών επί των εθνικών Κρατών και στην υπονόμευση της οικονομικής ανάπτυξης των δημοκρατικών καπιταλιστικών χωρών ευνοώντας την Κίνα», απέσυρε την υποψηφιότητα της Βραζιλίας για τη διοργάνωση της 25ης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP-25).
Πρώτα δείγματα μιας εξωτερικής πολιτικής που φαίνεται να την απορρίπτουν οι Βραζιλιάνοι: επτά στους δέκα, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Datafolha, απορρίπτουν την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης, που δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα των ΗΠΑ σε βάρος της σχέσης της Βραζιλίας με άλλες χώρες.
Ηδη οι επιθέσεις κατά της Κούβας οδήγησαν στην αποχώρηση από τη Βραζιλία 8.500 Κουβανών γιατρών που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους σε περισσότερους από 2.200 απομακρυσμένους φτωχούς δήμους, αφήνοντας χωρίς ιατρική κάλυψη 20 εκατ. πολίτες.
Και η πρόθεση να μεταφερθεί η πρεσβεία της χώρας στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ έχει προκαλέσει την αντίδραση πολλών αραβικών χωρών, μια ομάδα ιδιαίτερα σημαντική για την οικονομία της Βραζιλίας καθώς το 2017 είχε εισαγάγει προϊόντα αξίας 13,5 δισ. δολαρίων.
9/1/2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Βραζιλιάνοι στρατιώτες κατά την διάρκεια προετοιμασιών ασφαλείας για την ορκωμοσία του Bolsonaro στη Μπραζίλια, τον Δεκέμβριο του 2018. ADRIANO MACHADO / REUTERS
1.
Τα φαντάσματα της στρατιωτικής δικτατορίας της Βραζιλίας.
Τα φαντάσματα της στρατιωτικής δικτατορίας της Βραζιλίας.
Πώς η πολιτική της λήθης οδήγησε στην άνοδο του Bolsonaro.
- Αντί να αναπτύξει μια πολιτική μνήμης για την εποχή της δικτατορίας, όπως έπραξαν άλλες λατινοαμερικανικές χώρες, η Βραζιλία επέλεξε να ακολουθήσει μια πολιτική λήθης. Αυτή η αντίδραση μπορεί να βοηθήσει για να εξηγηθεί το πώς ένας απολογητής των βασανιστηρίων και της δικτατορίας κατάφερε να ανέλθει στην εξουσία στην Βραζιλία το 2018.
Χθες η Βραζιλία όρκισε έναν νέο πρόεδρο: Τον Jair Bolsonaro [1], έναν ακροδεξιό βουλευτή και πρώην στρατιωτικό αξιωματούχο. Ο Bolsonaro είναι τόσο ένα φάντασμα από το παρελθόν της Βραζιλίας όσο κι ένας προφήτης του μέλλοντός της. Έχει εκφράσει νοσταλγία για την στρατιωτική δικτατορία που κυβέρνησε την Βραζιλία από το 1964 έως τα 1985 –χρόνια των οποίων η ανάμνηση είναι πηγή πόνου για πολλούς Βραζιλιάνους. Όπως και παρόμοια καθεστώτα σε γειτονικά κράτη, η στρατιωτική δικτατορία της Βραζιλίας κατέπνιγε την ελευθερία του λόγου και κατέστελλε βίαια την αντιπολίτευση, σκότωσε ή εξαφάνισε περίπου 475 επικριτές, συμπεριλαμβανομένων μελών της ένοπλης αντίστασης, και βασάνισε χιλιάδες ακόμη.
Βίαιες στρατιωτικές δικτατορίες κυβέρνησαν πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και του 1980. Αλλά οι περισσότερες από αυτές τις χώρες -συμπεριλαμβανομένων της Αργεντινής, της Χιλής και της Ουρουγουάης- καθιέρωσαν επιτροπές αλήθειας αφότου τελείωσε η καταστολή. Αυτές οι διαδικασίες συμφιλίωσης επέτρεψαν στις μετέπειτα κυβερνήσεις να ασκήσουν δίωξη τουλάχιστον σε ορισμένους παραβάτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και να δημιουργήσουν ένα εθνικό αφήγημα που θα μπορούσε να αρχίσει να ειρηνεύει τα δαιμόνια εκείνης της περιόδου.
Η κυβέρνηση της Βραζιλίας πήρε μια διαφορετική πορεία. Περίμενε μέχρι το 2012 για να συστήσει την επιτροπή της, δεν κατηγόρησε ποτέ κανέναν για έγκλημα σε σχέση με την δικτατορία, και δεν ενθάρρυνε σοβαρά έναν εθνικό διάλογο για το αυταρχικό παρελθόν της χώρας. Αντί να αναπτύξει μια πολιτική μνήμης, όπως έπραξαν άλλες λατινοαμερικανικές χώρες, η Βραζιλία επέλεξε να ακολουθήσει μια πολιτική λήθης. Αυτή η αντίδραση μπορεί να βοηθήσει για να εξηγηθεί το πώς ένας απολογητής των βασανιστηρίων και της δικτατορίας [2] κατάφερε να ανέλθει στην εξουσία στην Βραζιλία το 2018.
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ
Οι αυταρχικές κυβερνήσεις ήρθαν στην εξουσία σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική την δεκαετία του '70 και του '80 με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες τις είδαν ως προπύργιο κατά της εξάπλωσης του κομμουνισμού. Μεταξύ αυτών των καθεστώτων, η δικτατορία της Αργεντινής ήταν ιδιαίτερα διαβόητη. Μεταξύ του 1976 και του 1983, η κυβέρνηση αυτή σκότωσε τουλάχιστον 15.000 ανθρώπους, με πολλά από τα σώματα να εξαφανίζονται σε μυστικούς τάφους ή να πετάγονται από αεροπλάνα πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Στην Χιλή, η δικτατορία του στρατηγού Αουγκούστο Πινοσέτ σκότωσε ή εξαφάνισε τουλάχιστον 3.000 άτομα μεταξύ του 1973 και του 1990 και βασάνισε περίπου 35.000. Επίσης, η Ουρουγουάη υπέφερε πάνω από μια δεκαετία εξαφανίσεων, λογοκρισίας και βασανιστηρίων υπό την πολιτικοστρατιωτική δικτατορία της από το 1973 έως το 1985.
Όταν αυτές οι δικτατορίες έπεσαν, οι διάδοχες κυβερνήσεις κινήθηκαν γρήγορα για να θεραπεύσουν τις πληγές που είχε ανοίξει η καταπίεση. Η νέα κυβέρνηση της Αργεντινής δίκασε δημοσίως τους πρώην ηγέτες και καταδίκασε πολλούς σε φυλάκιση. Μια βίαιη αντίδραση από τον στρατό οδήγησε την κυβέρνηση να περάσει νόμους αμνηστίας και να αμνηστεύσει ορισμένους δράστες στα τέλη της δεκαετίας του '80. Ωστόσο, το 2005, το Ανώτατο Δικαστήριο της Αργεντινής ανέτρεψε τους νόμους περί αμνηστίας, δηλώνοντάς τους αντισυνταγματικούς. Στην Χιλή, οι κυβερνήσεις μετά τον Πινοσέτ δημιούργησαν δύο επιτροπές διερεύνησης της αλήθειας: Μια αμέσως, το 1990, για την αποζημίωση των οικογενειών των νεκρών˙ και μια δεύτερη το 2003, για τον υπολογισμό του αριθμού των θυμάτων βασανιστηρίων και άλλων καταχρήσεων, και την αποζημίωσή τους. Η Χιλή άσκησε δίωξη σε παραβάτες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ουρουγουάη δημιούργησε επίσης δύο επιτροπές αληθείας, με μια να καθιερώνεται αμέσως μετά την δικτατορία το 1985 και την άλλη πολύ αργότερα, το 2001.
Οι επιτροπές αληθείας και η δίωξη [των δραστών] των εγκλημάτων για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν θα μπορούσαν να ανατρέψουν το παρελθόν, αλλά βοήθησαν να δημιουργηθεί μια προσδοκία δικαιοσύνης και λογοδοσίας σε κοινωνίες που μόλις είχαν υποφέρει δεκαετίες κατά τις οποίες η δημοκρατία και το κράτος δικαίου είχαν γίνει μια πρόφαση. Βοήθησαν επίσης να υπάρξει ένα τέλος για τους συγγενείς των θυμάτων που είχαν πεθάνει ή υπέστησαν ανεξίτηλα τραύματα.
Η Βραζιλία, αντιθέτως, δεν καθιέρωσε μια επιτροπή αλήθειας παρά το 2012, σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά το τέλος της στρατιωτικής κυριαρχίας. Πριν από αυτό, μόνο μια από τις καταχρήσεις του στρατιωτικού καθεστώτος είχε οδηγηθεί σε δίκη και καταδίκη, και αυτό έγινε όταν η χρήση των βασανιστηρίων από τον στρατό έγινε εναντίον του: Το 1973, στο αποκορύφωμα της εξουσίας της δικτατορίας, οκτώ στρατιώτες και δύο αστυνομικοί βασάνισαν και σκότωσαν τέσσερις 19χρονους απλούς στρατιώτες που είχαν δει να διαπράττονται στρατιωτικές καταχρήσεις. Οι δολοφόνοι χτύπησαν τα θύματά τους φορώντας γάντια στα χέρια τους, τους μαστίγωσαν με ζώνες και σύρματα, τρύπησαν τα νύχια τους, τους χτύπησαν με έναν σιδερένιο σωλήνα, έκαναν ηλεκτροσόκ στο σώμα τους και συνέτριψαν τα κεφάλια και τα πόδια τους με μέγγενη. Οι δράστες κρίθηκαν ένοχοι τόσο για το έγκλημα όσο και για μια απόπειρα συγκάλυψης. Το γεγονός ότι το καθεστώς αναγκάστηκε να παραδεχτεί δημοσίως την αδικοπραγία σε αυτή την περίπτωση οφειλόταν στις παρασκηνιακές προσπάθειες ενός κορυφαίου προοδευτικού καθολικού επισκόπου που καταδίκαζε τα εγκλήματα. Η παρέμβαση του επισκόπου ήταν αντιπροσωπευτική ενός κινήματος μέσα σε τμήματα της Καθολικής Εκκλησίας στην Βραζιλία και σε ολόκληρη την Λατινική Αμερική υπέρ της ζωηρής υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της επιστροφής στην δημοκρατία.
Ο πρώην πολιτικός κρατούμενος και δημοτικός σύμβουλος, Gilberto Natalini, κρατά ένα βιβλίο που αναφέρει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας στο Σάο Πάολο, στην Βραζιλία, τον Οκτώβριο του 2018. PAULO WHITAKER / REUTERS
Αλλά οι δολοφονίες στην υπόθεση του 1973 είχαν συμβεί στο ίδιο στρατόπεδο όπου οι μπράβοι του καθεστώτος βασάνιζαν πολιτικούς κρατούμενους -και αυτά τα εγκλήματα παρέμειναν ατιμώρητα. Στους πιο γνωστούς θαλάμους βασανιστηρίων της Βραζιλίας, οι πολιτικοί κρατούμενοι υπέστησαν τρομερές κακοποιήσεις: Υφίσταντο ηλεκτροσόκ σε μια μεταλλική καρέκλα (την «καρέκλα του δράκου») και δένονταν χειροπόδαρα και αιωρούνταν από μια οριζόντια μεταλλική ράβδο. Μια επικίνδυνη αίσθηση ατιμωρησίας κυριάρχησε σε έναν στρατό που χρησιμοποίησε τόσο ελεύθερα τα βασανιστήρια και θεώρησε ότι είναι απαραίτητο κακό για να νικήσει την ένοπλη αντίσταση.
Αλλά όταν ο σχετικά μετριοπαθής στρατηγός Ernesto Geisel έγινε ο τέταρτος στρατιωτικός πρόεδρος το 1974, φοβήθηκε μια αμφισβήτηση από τους βασανιστές και τους σκληροπυρηνικούς διοικητές τους στον στρατό. Άρχισε να φιλελευθεροποιεί το καθεστώς χαλαρώνοντας την λογοκρισία και μειώνοντας την καταστολή. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, η κυβέρνηση κήρυξε έναν Νόμο περί Αμνηστίας το 1979. Επέτρεψε την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων και την επιστροφή των πολιτικών αντιπάλων από την εξορία -αλλά, με έναν πολιτικό συμβιβασμό, προστάτεψε επίσης από την άσκηση δίωξης κατά των υπευθύνων για πράξεις βασανιστηρίων υπό δικτατορία. Αυτή η αμνηστία ισχύει μέχρι σήμερα και εμπόδισε την Βραζιλία να εντρυφήσει στο παρελθόν της με τον τρόπο που η Αργεντινή, η Χιλή και η Ουρουγουάη αντιμετώπισαν το δικό τους.
ΠΟΛΥ ΛΙΓΑ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ
Η δικτατορία της Βραζιλίας έφτασε στο τέλος της τον Μάρτιο του 1985, έχοντας απαξιωθεί τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά. Και αυτό που δεν θα έκανε η νέα κυβέρνηση, το επιχείρησαν οι ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Τέσσερις μήνες μετά την ορκωμοσία του πολίτη πολιτικού José Sarney ως προέδρου, ένα βιβλίο με τίτλο Brasil: Nunca mais (Βραζιλία: Ποτέ ξανά) άρχισε να εμφανίζεται στα ράφια των καταστημάτων στην χώρα. Είχε δημοσιευθεί και διανεμηθεί μέσω μιας μυστικής, μη κυβερνητικής εκστρατείας υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συντονίστηκε από την Καθολική Εκκλησία. Χρησιμοποιώντας πληροφορίες από στρατιωτικά αρχεία, το βιβλίο αποκάλυψε για πρώτη φορά την σοβαρότητα και την έκταση της καταστολής της δικτατορίας. Η Αρχιεπισκοπή του Σάο Πάολο δημοσιοποίησε ανοιχτά έναν κατάλογο 444 βασανιστών που ταυτοποίησαν οι ερευνητές του βιβλίου. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους συνέχισαν να εργάζονται για την αστυνομία ή τον στρατό, αλλά περιστασιακά καταδεικνύονταν από ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το «Βραζιλία: Ποτέ Ξανά» έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή βιβλία μη-φαντασίας στην ιστορία της Βραζιλίας. Σύμφωνα με τα λόγια του ανώνυμου συγγραφέα της εισαγωγής, το βιβλίο είχε αποκαλύψει ότι «μια σκοτεινή πραγματικότητα κρατιόταν μυστική στα μπουντρούμια της παρατεταμένης πολιτικής καταπίεσης». Αλλά ένα βιβλίο δεν είναι μια επιτροπή αλήθειας: Ο πολιτικός του αντίκτυπος ήταν περιορισμένος και οι συγγραφείς του φάνηκαν να δέχονται τον συμβιβασμό που ενυπήρχε στον νόμο περί Αμνηστίας όταν έγραψαν: «Δεν είναι η πρόθεση αυτού του έργου να συλλέξει στοιχεία που θα χρησιμοποιηθούν σε μια βραζιλιάνικη Νυρεμβέργη. … Στην αναζήτηση της δικαιοσύνης, ο λαός της Βραζιλίας δεν είχε ποτέ ως κίνητρο τα αισθήματα εκδίκησης».
Στο βαθμό που η χώρα προχώρησε, η επιλογή των εκλεγμένων Προέδρων της εξέφρασε αυτό. Ο Fernando Henrique Cardoso, που εξελέγη το 1994, ήταν ένας αντίπαλος του στρατού του οποίου το think tank είχε βομβαρδιστεί από δεξιούς τρομοκράτες υπέρ της δικτατορίας το 1976. Ως πρόεδρος ίδρυσε μια επιτροπή που αναγνώρισε επίσημα την ευθύνη της δικτατορίας για τους θανάτους και τις εξαφανίσεις των αντιπάλων της και που αποζημίωσε τις οικογένειές τους. Ο Luiz Inácio Lula da Silva, πρόεδρος από το 2003 έως το 2011, είχε παρόμοιο υπόβαθρο, έχοντας φυλακιστεί για έναν μήνα υπό την δικτατορία λόγω της ανοιχτής αντιπολίτευσής του. Η διοίκησή του ενέκρινε την δημοσίευση της πρώτης επίσημης έκθεσης για τις βιαιοπραγίες κατά των αντιπάλων του καθεστώτος.
Αλλά μέσα σε οκτώ χρόνια, η διοίκηση του Λούλα δεν βρήκε ούτε ένα σώμα εξαφανισθέντα -και πιο σημαντικό, ούτε ο Καρντόσο ούτε ο Λούλα θα εξέταζαν να άρουν την αμνηστία που προστατεύει τους δράστες [εγκλημάτων κατά] των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την δίωξη. Ο Λούλα, ειδικότερα, ήταν πραγματιστής και δεν ήθελε να δημιουργήσει ανατριχίλες στον στρατό. Πέρα από μια μικρή ομάδα μη κυβερνητικών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συγγενών των νεκρών και εξαφανισθέντων, υπήρξε μικρή δημόσια πίεση για την ανατροπή του νόμου περί Αμνηστίας. Εν τω μεταξύ, οι υπερασπιστές της δικτατορίας αντιστάθηκαν στην ανάκληση στο κοινό και στα δικαστήρια. Χωρίς καμία δημόσια κατακραυγή, η εθνική συνέλευση της Βραζιλίας δεν είχε κανένα κίνητρο να εξετάσει το θέμα. Το 2010, ο δικηγορικός σύλλογος της Βραζιλίας ζήτησε από το Ανώτατο Δικαστήριο να ανακαλέσει την προστασία των βασανιστών σύμφωνα με τον νόμο περί Αμνηστίας, αλλά το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημα.
Ένας ιθαγενής περπατά ανάμεσα σε εικόνες ανθρώπων που εξαφανίστηκαν κατά την διάρκεια της δικτατορίας σε μια διαμαρτυρία κατά της 49ης επετείου του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 1964 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, τον Απρίλιο του 2013. RICARDO MORAES / REUTERS
Η Βραζιλία απέκτησε τελικά την Επιτροπή Εθνικής Αλήθειας το 2012 υπό την πρόεδρο Ντίλμα Ρουσέφ, η οποία ως νεαρή επαναστάτρια το 1970 είχε υποστεί 22 ημέρες βασανιστηρίων σε μια μονάδα ανάκρισης, και μετά δύο χρόνια ως πολιτική κρατούμενη. Η επιτροπή αλήθειας επιφορτίστηκε με την διερεύνηση των θανάτων και των εξαφανίσεων που διεξήγαγαν οι ένοπλες δυνάμεις. Αλλά δεν διέθετε ποινικές εξουσίες και δεν μπορούσε να αναγκάσει τον στρατό να παραδώσει έγγραφα σχετικά με τις θέσεις των εξαφανισθέντων. Όπως και οι προκάτοχοί της, η Ρουσέφ αντιτάχθηκε στην αναθεώρηση του Νόμου περί Αμνηστίας επειδή δεν ήθελε να αντιμετωπίσει τον στρατό. Και όπως οι συγγραφείς του Brasil: Nunca mais, εξέφρασε την αποδοκιμασία της για οποιαδήποτε παρόρμηση προς την «εκδίκηση».
ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ;
Για 40 χρόνια, η Βραζιλία έχει υποστηρίξει έναν Νόμο περί Αμνηστίας που υιοθετήθηκε από ένα στρατιωτικό καθεστώς το οποίο χρησιμοποίησε την ισχύ του για να αυτοανακηρυχθεί ως άτρωτο από την λογοδοσία. Πράγματι, στην Βραζιλία ορισμένοι παρατηρητές αναφέρουν τον νόμο του 1979 ως «αυτοαμνηστία» για τον στρατό. Εξαιτίας αυτού, η χώρα απέφυγε να συμμετάσχει σε μια εθνική συζήτηση για την ιστορία της και απέκλεισε την δυνατότητα δικαιοσύνης για τα θύματα και τις οικογένειές τους. Σύμφωνα με τον Paulo de Tarso Vannuchi, πρώην επικεφαλής της Ειδικής Γραμματείας για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Βραζιλία, «Δεν έχουμε πλέον μεγάλα κοινωνικά κινήματα που να συζητούν το στρατιωτικό καθεστώς».
Οι ένοπλες δυνάμεις της Βραζιλίας δεν αντιμετώπισαν ποτέ το γεγονός ότι η δικτατορία αποκόπηκε από την δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Ως εκ τούτου, ο στρατός δεν αποδέχεται καμία ευθύνη για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι σε κάθε περίπτωση έμφορτη στην κοινωνία της Βραζιλίας. Τα βασανιστήρια στις φυλακές και στα αστυνομικά τμήματα της Βραζιλίας προηγήθηκαν της δικτατορίας και εξακολουθούν να αποτελούν μείζον πρόβλημα. Πολλοί Βραζιλιάνοι αποδέχονται τέτοιες πρακτικές ως κανονικές και θεωρούν τις καταγγελίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα ως ειδική συνηγορία για την προστασία εγκληματιών.
Η εκλογή του Bolsonaro είναι το τελευταίο σύμπτωμα της πολιτικής της λήθης στην Βραζιλία. Κατά την διάρκεια της διαδικασίας του Κογκρέσου του 2016 που οδήγησε στην μομφή κατά της προέδρου Ρουσέφ, ο Bolsonaro αφιέρωσε την ψήφο του εναντίον της προέδρου στον βασανιστή της: Τον συνταγματάρχη Carlos Alberto Brilhante Ustra, ο οποίος διοικούσε το κέντρο ανακρίσεων όπου η Ρουσέφ κρατείτο το 1970. Ο Bolsonaro εξέφρασε την περιφρόνησή του για την ειδική Γραμματεία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και έκανε έκκληση για εκκαθάριση των αριστερών της Βραζιλίας. Η εκλογή του απειλεί τη μετριοπαθή, επίπονη πρόοδο της Βραζιλίας προς την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας.
Ο Bolsonaro θα αναλάβει την εξουσία εν μέσω ενός βίαιου πολέμου κατά των ναρκωτικών και λίγο μετά από ένα ακόμα έτος ρεκόρ σχετικά με δολοφονίες (63.880 το 2017). Υποστηρίζει την λήξη της απαγόρευσης κατοχής όπλων (η οποία ισχύει σήμερα για όλους, πλην της αστυνομίας, των δικαστών και των εισαγγελέων) και δήλωσε ότι οι αστυνομικοί που σκοτώνουν πολίτες πρέπει να απαλλάσσονται από διώξεις. Κάποιοι παρατηρητές φοβούνται ότι ο Bolsonaro θα μπορούσε να ακολουθήσει το παράδειγμα του προέδρου των Φιλιππίνων, Ροντρίγκο Ντουτέρτε, ο οποίος συγχωρεί την εξωδικαστική δολοφονία υποτιθέμενων διακινητών και χρηστών ναρκωτικών.
Ο Μπολσόναρο έχει ήδη αρχίσει να επαναστελεχώνει την κυβέρνηση με νυν ή συνταξιούχους αξιωματικούς του στρατού, αναστρέφοντας μια μεταδικτατορική τάση να αποφεύγεται η συμμετοχή των ενόπλων δυνάμεων στο υπουργικό συμβούλιο. Από τις 22 θέσεις του υπουργικού συμβουλίου που έχει συμπληρώσει έως τώρα, πέντε έχουν πάει σε σημερινούς ή συνταξιούχους αξιωματικούς. Ο εκλεγμένος αντιπρόεδρος Hamilton Mourão είναι επίσης στρατηγός εν αποστρατεία. Μια κυβέρνηση γεμάτη με μέλη του στρατού δεν τα πάει καλά με την λογοδοσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Υπάρχει μια εξαίρεση από αυτές τις ανησυχητικές τάσεις. Σε μια πολιτικά πανούργα κίνηση, ο Bolsonaro επέλεξε τον πρώην ομοσπονδιακό δικαστή Sérgio Moro για να διευθύνει ένα διευρυμένο και ισχυρότερο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο Moro ήταν ο εξαιρετικά σεβαστός και δημοφιλής δικαστικός προϊστάμενος της «Επιχείρησης Car Wash», της έρευνας για την διαφθορά και τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες που ξεκίνησε το 2014 και είχε ως αποτέλεσμα την φυλάκιση του Lula και εξεχόντων επιχειρηματικών ηγετών. Ο έλεγχος της διαφθοράς υποδεικνύει ότι θα μπορούσε να ασκηθεί πραγματική πίεση στην παράδοση της Βραζιλίας να αφήνει ατιμώρητους τους πλούσιους και τους ισχυρούς. Τώρα, ο Μόρο μπορεί να γίνει ο νομικός, πολιτικός ή ακόμα και ηθικός μοχλός για μια χώρα που τρεκλίζει προς τα πίσω. Αυτός ίσως να είναι η τελευταία γραμμή άμυνας για την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε μια Βραζιλία υπό την ηγεσία ενός προέδρου που αναθυμάται, και ακόμη και λαχταρά, μια από τις πιο σκοτεινές και λιγότερο δημοκρατικές εποχές της χώρας.
Kenneth P. Serbin,
καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο και ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο From Revolution to Power in Brazil: How Radical Leftists Embraced Capitalism and Struggled with Leadership (University of Notre Dame Press, forthcoming 2019).
Στα αγγλικά:
Σύνδεσμοι:
2/1/2019
2.
Ο Μπολσονάρο βγάζει στο σφυρί τον Αμαζόνιο.
Τον περασμένο Νοέμβριο η διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή προγραμματιζόταν να διεξαχθεί στη Βραζιλία, ωστόσο η νέα κυβέρνηση της χώρας ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από την οργάνωση και τη φιλοξενία της διεθνούς συνόδου. Απόφαση την οποία πήρε ο ακροδεξιός πρόεδρος της χώρας Ζαΐχ Μπολσονάρο, ο οποίος εκτός του ότι θέλει να καθαρίσει τη χώρα από τα «μαρξιστικά σκουπίδια» και να χαλαρώσει το καθεστώς οπλοκατοχής, σκοπεύει να αποσύρει από τη Συμφωνία του Παρισιού τη Βραζιλία.
Η δέσμευσή του αυτή τρομάζει τους περιβαλλοντολόγους, και όχι μόνο, όπως και τα σχέδιά του να κατασκευάσει υδροηλεκτρικά φράγματα στον Αμαζόνιο ή να εγκρίνει εξορύξεις στα εδάφη των ιθαγενών, των τελευταίων «φυλάκων» του μεγαλύτερου τροπικού δάσους του κόσμου.
Το γεγονός ότι το 60% της επιφάνειας του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, που θεωρείται «ο πνεύμονας του πλανήτη», βρίσκεται στη Βραζιλία σημαίνει ότι αυτήν τη στιγμή περνάει στα «χέρια» και τις «ορέξεις» του 63χρονου πρώην στρατιωτικού. Ο Αμαζόνιος αλλά και οι φυλές του αφού όπως είπε ο ίδιος: «Οι μειονότητες θα πρέπει να προσαρμοστούν στην πλειοψηφία, ή απλά να εξαφανιστούν». Ταυτόχρονα, σκοπεύει να κυνηγήσει τους συνδικαλιστές και τους ακτιβιστές, όπως τους ηγέτες του Kινήματος των Ακτήμονων Εργατών (MST), τους οποίους αποκάλεσε «αλήτες και τομάρια που πρέπει να μπουν φυλακή».
Στη Βραζιλία κρίνεται το μέλλον του πλανήτη
Μεταξύ του 2005 και του 2012, η Βραζιλία διεξήγαγε μια επιτυχημένη εκστρατεία για τη μείωση της αποψίλωσης των δασών κατά περίπου 80%. Ο Μπολσονάρο όμως πιστεύει ότι η οικονομική ανάπτυξη και η προστασία του περιβάλλοντος δεν πάνε μαζί. Έτσι υποσχέθηκε να ανοίξει νέες περιοχές της Αμαζονίας σε εξορυκτικές δραστηριότητες, να καταργήσει το δικαίωμα των αυτοχθόνων να διεκδικούν προστατευόμενες περιοχές, να στείλει στα δικαστήρια τους οικολόγους ακτιβιστές και να ενισχύσει τις γεωργικές δραστηριότητες.
«Η προεδρία Μπολσονάρο ισοδυναμεί με ανυπολόγιστη καταστροφή για το δάσος του Αμαζονίου και τις φυλές που κατοικούν σε αυτό», δήλωσε στην Deutsche Welle ο διευθυντής της οργάνωσης Amazon Watch Κριστιάν Πουαριέ. «Η εχθρότητά του για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων στη γη και η απέχθειά του για την περιβαλλοντική προστασία θέτουν σε κίνδυνο γιγάντιες εκτάσεις προστατευόμενων δασών, που μπορεί να γίνουν βορά σε δραστηριότητες όπως η βιομηχανική γεωργία και κτηνοτροφία και οι εξορύξεις», προσέθεσε.
«Η ανήκεστος βλάβη στο μεγαλύτερο τροπικό δάσος του πλανήτη απειλεί να επιταχύνει την κλιματική αλλαγή με μη αναστρέψιμο τρόπο, επηρεάζοντας τις μελλοντικές γενιές σε όλο τον κόσμο», σημείωσε η επικεφαλής του βραζιλιάνικου τμήματος της οργάνωσης Cafod, Εστερ Γκίλιγκαμ.
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ο Μπολσονάρο κέρδισε την υποστήριξη του εμπορικού λόμπι της Βραζιλίας, που πλέον αποτελούν ένα από τα πιο ισχυρά μπλοκ του Κογκρέσου. Ενώ οι δωρεές εταιρικών εκστρατειών είναι παράνομες στη Βραζιλία, πολλοί πλούσιοι γαιοκτήμονες ήταν σε θέση να αυτοχρηματοδοτήσουν τις εκστρατείες τους και να εκλεγούν, με αποτέλεσμα να έχουν γίνει μια ισχυρή δύναμη στο Κογκρέσο.
Οι αυτόχθονες προστατευόμενες εκτάσεις, που είναι νόμιμα ιδιοκτησία του κράτους, αποτελούν το 13% της συνολικής επικράτειας της Βραζιλίας. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί της χώρας ζουν από τις περιοχές αυτές, οι οποίες βρίσκονται στο τροπικό δάσος και αναμένεται να συμβάλλουν στην προστασία της. Η δραστηριότητα εξόρυξης απαγορεύεται σε αυτές τις προστατευόμενες περιοχές εκτός εάν το Βραζιλιανό Κογκρέσο και οι αντίστοιχες φυλές των αυτόχθονων που κατοικούν στην περιοχή συμφωνούν να το επιτρέψουν.
Από το 2004, ολοένα και μεγαλύτερες περιοχές της επικράτειας χαρακτηρίστηκαν ως αυτόχθονες εκτάσεις και φυσικά αποθέματα. Αυτό βοήθησε σημαντικά στην επιβράδυνση της αποψίλωσης του τροπικού δάσους του Αμαζονίου. Το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας (INEP) ανέφερε ότι η αποψίλωση των δασών μειώθηκε από ετήσια έκταση 25.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε μόλις 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα το 2014. Ωστόσο, από τότε, η εκκαθάριση και η υλοτόμηση στην πλάγια όψη αυξάνονται και πάλι . Υπολογίζεται ότι 7.900 τετραγωνικά χιλιόμετρα τροπικού δάσους καταστράφηκαν το 2018.
Όπως επισημαίνει και το δημοσίευμα του Foreign Policy, η σημαντικότερη συμβολή της Βραζιλίας στην παγκόσμια υγεία του κλίματος είναι η μείωση της αποψίλωσης του Αμαζονίου. Σύμφωνα με τη συμφωνία για το κλίμα του Παρισιού, η Βραζιλία δεσμεύτηκε να εξαλείψει την παράνομη αποψίλωση των δασών στο Αμαζόνιο και να αναδασώσει 12 εκατομμύρια εκτάρια μέχρι το 2030. Οι προσπάθειες της χώρας στο θέμα αυτό έχουν παγκόσμια σημασία: Ο Αμαζόνιος εκτιμάται ότι περιέχει το 10% της παγκόσμιας βιομάζας αποθηκεύοντας τεράστιες ποσότητες ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα. Το 2015, το 46% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της Βραζιλίας προέκυψε από την αλλαγή χρήσης της γης, όπως η αποψίλωση και η αύξηση των καλλιεργειών, και η τεράστια μείωση των εκπομπών της Βραζιλίας μεταξύ 2005 και 2012 οφειλόταν κυρίως στη μείωση της αποδάσωσης. Αυτό δείχνει ότι είναι δυνατή η πρόοδος, αλλά η αύξηση της αποψίλωσης από το 2012 σημαίνει ότι η Βραζιλία πρέπει να κάνει πολλά περισσότερα.
Οι πολιτικές για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των καθαρών μεταφορών και της διατήρησης έχουν καταστήσει τη Βραζιλία μοντέλο παγκόσμιου κλιματολογικού ρόλου τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά ο Μπολσονάρο αποτελεί σοβαρή απειλή για την πρόοδο αυτή και αντίθετα φαίνεται πως οδηγεί στην τραγική απώλεια μιας μεγάλης παγκόσμιας οικονομίας από την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Για την ώρα, ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐχ Μπολσονάρου εξέδωσε προεδρικό διάταγμα, το οποίο ορίζει ότι στο εξής αρμόδιος φορέας για τη διαχείριση της γης των αυτοχθόνων θα είναι το υπουργείο Γεωργίας. Η απόφαση θεωρείται μια νίκη του λόμπι των μεγαλοϊδιοκτητών και των επιχειρήσεων του αγροτικού τομέα. Προεκλογικά ο Μπολσονάρου είχε επίσης υποσχεθεί ότι θα μειώσει τα πρόστιμα για παράνομη υλοτομία και ότι θα αποδυναμώσει την επιρροή της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος.
Μάλιστα, επειδή υπάρχει ένα κίνημα αλληλεγγύης προς τους αυτόχθονες, από κοινωνικές, οικολογικές οργανώσεις, αλλά και θεσμικό από διεθνείς οργανισμούς, υπέγραψε και ένα άλλο προσωρινό εκτελεστικό διάταγμα (η ισχύς του οποίου είναι τρίμηνη και θα παύσει να ισχύσει σε περίπτωση που δεν το επικυρώσει το Κογκρέσο της Βραζιλίας) που ορίζει ότι ο γενικός γραμματέας της κυβέρνησης έχει, πλέον, τη δυνατότητα να «επιβλέπει, να συντονίζει, να παρακολουθεί και να συνοδεύει τις δραστηριότητες και τις ενέργειες των διεθνών οργανισμών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων στην επικράτεια» της Βραζιλίας.
Στην ουσία ο Κάλος Αλμπέρτο Ντος Σάντος Κρους θα επιχειρήσει να περιορίσει τη δράση των συγκεκριμένων οργανισμών και φορέων στη χώρα, δικαιολογώντας την απόφασή του αυτή με το επιχείρημα ότι «εκμεταλλεύονται και χειραγωγούν τον ιθαγενή πληθυσμό της χώρας».
Οι φυλές του Αμαζονίου υπό απειλή
Ο Txana Bane, 32 ετών, είναι ο γιος του αρχηγού της φυλής Huni Kuin, που αποτελείται από περίπου 15.000 άτομα.. Η φυλή ζει στο Αμαζόνιο της Βραζιλίας στην πολιτεία Acre. Ο Bane πήγε στο σχολείο στην περιφερειακή πόλη Rio Branco στην ηλικία των 13 ετών και όταν ήταν 17 ετών ταξίδεψε στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Πρόσφατα έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα Tageszeitung, στην οποία λέει χαρακτηριστικά: «Παλαιότερα ήμασταν πολύ απομονωμένοι. Εξασφαλίζαμε ότι χρειαζόμασταν για την καθημερινή ζωή από το δάσος και τα παράγαμε οι ίδιοι. Παραδοσιακά ο πολιτισμός μας δεν ξέρει από χρήματα. Μας αρέσει πολύ να δωρίζουμε τα πράγματά μας. Γι 'αυτό ήταν πολύ δραματικό για εμάς όταν είχαμε επαφή με ανθρώπους απόεξω, γιατί δίναμε πολλά και παίρναμε λίγα πίσω. Δεν γνωρίζαμε πώς λειτουργεί το σύστημα. Ακόμα δεν είναι εύκολο για μας να καταλάβουμε ότι τα πράγματα έχουν μια συγκεκριμένη τιμή. Έχουμε ιδρύσει έναν συνεταιρισμό που μας επιτρέπει την απο κοινού οικονομική διαχείριση. Αυτή είναι η πρώτη συλλογική οικονομική οργάνωση των Huni Kuin. Είναι σημαντικό εμείς οι Huni Kuin να πάρουμε την οικονομία μας οι ίδιοι στα χέρια μας. Ο συνεταιρισμός πωλεί τα αγαθά που παράγουμε στο δάσος, για παράδειγμα τα κοσμήματα και τα ρούχα και ταυτόχρονα προσφέρει αγαθά που χρειάζονται οι άνθρωποί μας σε φθηνότερη τιμή από ότι στα μεγάλα καταστήματα. Τώρα με τον Μπολσονάρο η γη της φυλής μας απειλείται. Η άμεση καταστολή εκφράζεται προφορικά αυτή τη στιγμή. Αλλά πολλοί ακτιβιστές δολοφονούνται στη Βραζιλία - και αυτό είναι βέβαιο ότι θα επιδεινωθεί. Είναι απειλητικό, αλλά τι σημαίνει αυτό για κάθε άτομο, δεν το γνωρίζουμε ακόμα. Η προστασία του πολιτισμού μας μαζί με τη προστασία της φύση στην οποία ζούμε, είναι πάντα μέρος της ζωής μας. Δεν ξέρω ακριβώς τι καταλαβαίνετε με τον όρο αυτόχθονες. Για μένα, «αυτόχθων» σημαίνει να ζει αρμονικά και σε συνεργασία με τη φύση. Ο Μπολσονάρο, μας ζητάει να γίνουμε μέρος του καταναλωτικού συστήματος και να εγκαταλείψουμε την αυτόχθονη ταυτότητά μας».
Τι θα θέλατε να πείτε στους ανθρώπους εκεί έξω;, τον ρωτάει ο δημοσιογράφος και ο Txana Bane απαντά: «Έχω ένα μήνυμα από το δάσος: Δεν είμαστε μόνοι. Είμαστε συνδεδεμένοι. Η φύση είναι πολύ όμορφη. Ας πάμε μαζί στο μέλλον, τότε θα είμαστε πολύ ισχυρότεροι και ασφαλέστεροι. Οι διαφορετικές ήπειροι είναι σαν την καρδιά μας και την ψυχή μας. Αλλά το σώμα μας είναι η γη».
Μαριάνθη Πελεβάνη
https://tvxs.gr/news/kosmos/o-mpolsonaro-bgazei-sto-sfyri-ton-amazonio?fbclid=IwAR1LpvHwFXy8H9prT-VBtfyMNel7b1FULWVjRLTqOrsWPRFzG9qe_S6oTRI
8/1/2019
Ο Μπολσονάρο βγάζει στο σφυρί τον Αμαζόνιο.
Τον περασμένο Νοέμβριο η διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή προγραμματιζόταν να διεξαχθεί στη Βραζιλία, ωστόσο η νέα κυβέρνηση της χώρας ανακοίνωσε ότι αποσύρεται από την οργάνωση και τη φιλοξενία της διεθνούς συνόδου. Απόφαση την οποία πήρε ο ακροδεξιός πρόεδρος της χώρας Ζαΐχ Μπολσονάρο, ο οποίος εκτός του ότι θέλει να καθαρίσει τη χώρα από τα «μαρξιστικά σκουπίδια» και να χαλαρώσει το καθεστώς οπλοκατοχής, σκοπεύει να αποσύρει από τη Συμφωνία του Παρισιού τη Βραζιλία.
Η δέσμευσή του αυτή τρομάζει τους περιβαλλοντολόγους, και όχι μόνο, όπως και τα σχέδιά του να κατασκευάσει υδροηλεκτρικά φράγματα στον Αμαζόνιο ή να εγκρίνει εξορύξεις στα εδάφη των ιθαγενών, των τελευταίων «φυλάκων» του μεγαλύτερου τροπικού δάσους του κόσμου.
Το γεγονός ότι το 60% της επιφάνειας του τροπικού δάσους του Αμαζονίου, που θεωρείται «ο πνεύμονας του πλανήτη», βρίσκεται στη Βραζιλία σημαίνει ότι αυτήν τη στιγμή περνάει στα «χέρια» και τις «ορέξεις» του 63χρονου πρώην στρατιωτικού. Ο Αμαζόνιος αλλά και οι φυλές του αφού όπως είπε ο ίδιος: «Οι μειονότητες θα πρέπει να προσαρμοστούν στην πλειοψηφία, ή απλά να εξαφανιστούν». Ταυτόχρονα, σκοπεύει να κυνηγήσει τους συνδικαλιστές και τους ακτιβιστές, όπως τους ηγέτες του Kινήματος των Ακτήμονων Εργατών (MST), τους οποίους αποκάλεσε «αλήτες και τομάρια που πρέπει να μπουν φυλακή».
Στη Βραζιλία κρίνεται το μέλλον του πλανήτη
Μεταξύ του 2005 και του 2012, η Βραζιλία διεξήγαγε μια επιτυχημένη εκστρατεία για τη μείωση της αποψίλωσης των δασών κατά περίπου 80%. Ο Μπολσονάρο όμως πιστεύει ότι η οικονομική ανάπτυξη και η προστασία του περιβάλλοντος δεν πάνε μαζί. Έτσι υποσχέθηκε να ανοίξει νέες περιοχές της Αμαζονίας σε εξορυκτικές δραστηριότητες, να καταργήσει το δικαίωμα των αυτοχθόνων να διεκδικούν προστατευόμενες περιοχές, να στείλει στα δικαστήρια τους οικολόγους ακτιβιστές και να ενισχύσει τις γεωργικές δραστηριότητες.
«Η προεδρία Μπολσονάρο ισοδυναμεί με ανυπολόγιστη καταστροφή για το δάσος του Αμαζονίου και τις φυλές που κατοικούν σε αυτό», δήλωσε στην Deutsche Welle ο διευθυντής της οργάνωσης Amazon Watch Κριστιάν Πουαριέ. «Η εχθρότητά του για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων στη γη και η απέχθειά του για την περιβαλλοντική προστασία θέτουν σε κίνδυνο γιγάντιες εκτάσεις προστατευόμενων δασών, που μπορεί να γίνουν βορά σε δραστηριότητες όπως η βιομηχανική γεωργία και κτηνοτροφία και οι εξορύξεις», προσέθεσε.
«Η ανήκεστος βλάβη στο μεγαλύτερο τροπικό δάσος του πλανήτη απειλεί να επιταχύνει την κλιματική αλλαγή με μη αναστρέψιμο τρόπο, επηρεάζοντας τις μελλοντικές γενιές σε όλο τον κόσμο», σημείωσε η επικεφαλής του βραζιλιάνικου τμήματος της οργάνωσης Cafod, Εστερ Γκίλιγκαμ.
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ο Μπολσονάρο κέρδισε την υποστήριξη του εμπορικού λόμπι της Βραζιλίας, που πλέον αποτελούν ένα από τα πιο ισχυρά μπλοκ του Κογκρέσου. Ενώ οι δωρεές εταιρικών εκστρατειών είναι παράνομες στη Βραζιλία, πολλοί πλούσιοι γαιοκτήμονες ήταν σε θέση να αυτοχρηματοδοτήσουν τις εκστρατείες τους και να εκλεγούν, με αποτέλεσμα να έχουν γίνει μια ισχυρή δύναμη στο Κογκρέσο.
Οι αυτόχθονες προστατευόμενες εκτάσεις, που είναι νόμιμα ιδιοκτησία του κράτους, αποτελούν το 13% της συνολικής επικράτειας της Βραζιλίας. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί της χώρας ζουν από τις περιοχές αυτές, οι οποίες βρίσκονται στο τροπικό δάσος και αναμένεται να συμβάλλουν στην προστασία της. Η δραστηριότητα εξόρυξης απαγορεύεται σε αυτές τις προστατευόμενες περιοχές εκτός εάν το Βραζιλιανό Κογκρέσο και οι αντίστοιχες φυλές των αυτόχθονων που κατοικούν στην περιοχή συμφωνούν να το επιτρέψουν.
Από το 2004, ολοένα και μεγαλύτερες περιοχές της επικράτειας χαρακτηρίστηκαν ως αυτόχθονες εκτάσεις και φυσικά αποθέματα. Αυτό βοήθησε σημαντικά στην επιβράδυνση της αποψίλωσης του τροπικού δάσους του Αμαζονίου. Το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας (INEP) ανέφερε ότι η αποψίλωση των δασών μειώθηκε από ετήσια έκταση 25.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων σε μόλις 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα το 2014. Ωστόσο, από τότε, η εκκαθάριση και η υλοτόμηση στην πλάγια όψη αυξάνονται και πάλι . Υπολογίζεται ότι 7.900 τετραγωνικά χιλιόμετρα τροπικού δάσους καταστράφηκαν το 2018.
Όπως επισημαίνει και το δημοσίευμα του Foreign Policy, η σημαντικότερη συμβολή της Βραζιλίας στην παγκόσμια υγεία του κλίματος είναι η μείωση της αποψίλωσης του Αμαζονίου. Σύμφωνα με τη συμφωνία για το κλίμα του Παρισιού, η Βραζιλία δεσμεύτηκε να εξαλείψει την παράνομη αποψίλωση των δασών στο Αμαζόνιο και να αναδασώσει 12 εκατομμύρια εκτάρια μέχρι το 2030. Οι προσπάθειες της χώρας στο θέμα αυτό έχουν παγκόσμια σημασία: Ο Αμαζόνιος εκτιμάται ότι περιέχει το 10% της παγκόσμιας βιομάζας αποθηκεύοντας τεράστιες ποσότητες ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα. Το 2015, το 46% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της Βραζιλίας προέκυψε από την αλλαγή χρήσης της γης, όπως η αποψίλωση και η αύξηση των καλλιεργειών, και η τεράστια μείωση των εκπομπών της Βραζιλίας μεταξύ 2005 και 2012 οφειλόταν κυρίως στη μείωση της αποδάσωσης. Αυτό δείχνει ότι είναι δυνατή η πρόοδος, αλλά η αύξηση της αποψίλωσης από το 2012 σημαίνει ότι η Βραζιλία πρέπει να κάνει πολλά περισσότερα.
Οι πολιτικές για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των καθαρών μεταφορών και της διατήρησης έχουν καταστήσει τη Βραζιλία μοντέλο παγκόσμιου κλιματολογικού ρόλου τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά ο Μπολσονάρο αποτελεί σοβαρή απειλή για την πρόοδο αυτή και αντίθετα φαίνεται πως οδηγεί στην τραγική απώλεια μιας μεγάλης παγκόσμιας οικονομίας από την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Για την ώρα, ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐχ Μπολσονάρου εξέδωσε προεδρικό διάταγμα, το οποίο ορίζει ότι στο εξής αρμόδιος φορέας για τη διαχείριση της γης των αυτοχθόνων θα είναι το υπουργείο Γεωργίας. Η απόφαση θεωρείται μια νίκη του λόμπι των μεγαλοϊδιοκτητών και των επιχειρήσεων του αγροτικού τομέα. Προεκλογικά ο Μπολσονάρου είχε επίσης υποσχεθεί ότι θα μειώσει τα πρόστιμα για παράνομη υλοτομία και ότι θα αποδυναμώσει την επιρροή της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος.
Μάλιστα, επειδή υπάρχει ένα κίνημα αλληλεγγύης προς τους αυτόχθονες, από κοινωνικές, οικολογικές οργανώσεις, αλλά και θεσμικό από διεθνείς οργανισμούς, υπέγραψε και ένα άλλο προσωρινό εκτελεστικό διάταγμα (η ισχύς του οποίου είναι τρίμηνη και θα παύσει να ισχύσει σε περίπτωση που δεν το επικυρώσει το Κογκρέσο της Βραζιλίας) που ορίζει ότι ο γενικός γραμματέας της κυβέρνησης έχει, πλέον, τη δυνατότητα να «επιβλέπει, να συντονίζει, να παρακολουθεί και να συνοδεύει τις δραστηριότητες και τις ενέργειες των διεθνών οργανισμών και των μη κυβερνητικών οργανώσεων στην επικράτεια» της Βραζιλίας.
Στην ουσία ο Κάλος Αλμπέρτο Ντος Σάντος Κρους θα επιχειρήσει να περιορίσει τη δράση των συγκεκριμένων οργανισμών και φορέων στη χώρα, δικαιολογώντας την απόφασή του αυτή με το επιχείρημα ότι «εκμεταλλεύονται και χειραγωγούν τον ιθαγενή πληθυσμό της χώρας».
Οι φυλές του Αμαζονίου υπό απειλή
Ο Txana Bane, 32 ετών, είναι ο γιος του αρχηγού της φυλής Huni Kuin, που αποτελείται από περίπου 15.000 άτομα.. Η φυλή ζει στο Αμαζόνιο της Βραζιλίας στην πολιτεία Acre. Ο Bane πήγε στο σχολείο στην περιφερειακή πόλη Rio Branco στην ηλικία των 13 ετών και όταν ήταν 17 ετών ταξίδεψε στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Πρόσφατα έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα Tageszeitung, στην οποία λέει χαρακτηριστικά: «Παλαιότερα ήμασταν πολύ απομονωμένοι. Εξασφαλίζαμε ότι χρειαζόμασταν για την καθημερινή ζωή από το δάσος και τα παράγαμε οι ίδιοι. Παραδοσιακά ο πολιτισμός μας δεν ξέρει από χρήματα. Μας αρέσει πολύ να δωρίζουμε τα πράγματά μας. Γι 'αυτό ήταν πολύ δραματικό για εμάς όταν είχαμε επαφή με ανθρώπους απόεξω, γιατί δίναμε πολλά και παίρναμε λίγα πίσω. Δεν γνωρίζαμε πώς λειτουργεί το σύστημα. Ακόμα δεν είναι εύκολο για μας να καταλάβουμε ότι τα πράγματα έχουν μια συγκεκριμένη τιμή. Έχουμε ιδρύσει έναν συνεταιρισμό που μας επιτρέπει την απο κοινού οικονομική διαχείριση. Αυτή είναι η πρώτη συλλογική οικονομική οργάνωση των Huni Kuin. Είναι σημαντικό εμείς οι Huni Kuin να πάρουμε την οικονομία μας οι ίδιοι στα χέρια μας. Ο συνεταιρισμός πωλεί τα αγαθά που παράγουμε στο δάσος, για παράδειγμα τα κοσμήματα και τα ρούχα και ταυτόχρονα προσφέρει αγαθά που χρειάζονται οι άνθρωποί μας σε φθηνότερη τιμή από ότι στα μεγάλα καταστήματα. Τώρα με τον Μπολσονάρο η γη της φυλής μας απειλείται. Η άμεση καταστολή εκφράζεται προφορικά αυτή τη στιγμή. Αλλά πολλοί ακτιβιστές δολοφονούνται στη Βραζιλία - και αυτό είναι βέβαιο ότι θα επιδεινωθεί. Είναι απειλητικό, αλλά τι σημαίνει αυτό για κάθε άτομο, δεν το γνωρίζουμε ακόμα. Η προστασία του πολιτισμού μας μαζί με τη προστασία της φύση στην οποία ζούμε, είναι πάντα μέρος της ζωής μας. Δεν ξέρω ακριβώς τι καταλαβαίνετε με τον όρο αυτόχθονες. Για μένα, «αυτόχθων» σημαίνει να ζει αρμονικά και σε συνεργασία με τη φύση. Ο Μπολσονάρο, μας ζητάει να γίνουμε μέρος του καταναλωτικού συστήματος και να εγκαταλείψουμε την αυτόχθονη ταυτότητά μας».
Τι θα θέλατε να πείτε στους ανθρώπους εκεί έξω;, τον ρωτάει ο δημοσιογράφος και ο Txana Bane απαντά: «Έχω ένα μήνυμα από το δάσος: Δεν είμαστε μόνοι. Είμαστε συνδεδεμένοι. Η φύση είναι πολύ όμορφη. Ας πάμε μαζί στο μέλλον, τότε θα είμαστε πολύ ισχυρότεροι και ασφαλέστεροι. Οι διαφορετικές ήπειροι είναι σαν την καρδιά μας και την ψυχή μας. Αλλά το σώμα μας είναι η γη».
Μαριάνθη Πελεβάνη
https://tvxs.gr/news/kosmos/o-mpolsonaro-bgazei-sto-sfyri-ton-amazonio?fbclid=IwAR1LpvHwFXy8H9prT-VBtfyMNel7b1FULWVjRLTqOrsWPRFzG9qe_S6oTRI
8/1/2019