Άρθρο 16 (ιδιωτικά πανεπιστήμια) και τα μυαλά στα κάγκελα.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:
(1) Το άρθρο 16 του Συντάγματος: Μία ακόμη χαμένη ευκαιρία.
(2) Ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα: Η ευκαιρία και τα οφέλη.
(3) To παραμύθι της δημόσιας και δωρεάν Παιδείας.
(4) Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες. Στη φύση οι ιδέες διακινούνται
στο νευρικό σύστημα.
(4) Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες. Στη φύση οι ιδέες διακινούνται
στο νευρικό σύστημα.
Ο εγκλωβισμός της συζήτησης για την αναθεώρηση του συντάγματος στη Βουλή, στο ζήτημα της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, καταδεικνύει πως η αναθεώρηση δεν γίνεται για την αναβάθμιση της δημοκρατίας, αλλά για την κατοχύρωση του πολιτικού μονοπωλίου από τα κόμματα εις βάρος των πολιτών. Η συνταγματοποίηση του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού που ευνοεί η ΝΔ και η συνταγματοποίηση του εκλογικού συστήματος που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ καταδεικνύουν τη βαριά ιδεοληπτική πάθηση που ταλανίζει τα δύο κόμματα.
Ένα επικίνδυνο σύμπτωμα αυτής της παθογένειας είναι το περιβόητο άρθρο 16 που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, που ο μεν Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει να καταργήσει, ο δε Αλέξης Τσίπρας θέλει να το διατηρήσει ως έχει. Από τις ευρύτερες συζητήσεις που γίνονται εκτός πολιτικής, η ιδέα του μη κρατικού-μη κερδοσκοπικού πανεπιστημίου, που μάλλον υιοθετεί και η ΝΔ, μοιάζει να κυριαρχεί.
Υπέρ των μη κρατικών-μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων είναι τα επιχειρήματα: στροφή της πανεπιστημιακής παιδείας και της έρευνας προς τις ανάγκες της αγοράς, γεγονός που θα προσέλκυε περί τις 110.000 φοιτητές από το εξωτερικό (το 2,5% του κυπριακού ΑΕΠ προέρχεται από την εισροή φοιτητών), ενώ ταυτόχρονα 35.000 Έλληνες φοιτητές σπουδάζουν στο εξωτερικό.
Στα πανεπιστήμια αυτά θα μπορούν να φοιτούν με υποτροφίες το 1/5 των φοιτητών τους, με κοινωνικά κριτήρια και επιδόσεις αριστείας. Ο ανταγωνισμός θα βοηθήσει στην αναβάθμιση και των κρατικών πανεπιστημίων.
Κατά των μη κρατικών
Κατά των μη κρατικών-μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων είναι τα επιχειρήματα: η ποιότητα των σπουδών στα περισσότερα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι αμφιβόλου ποιότητας, ενώ στα καλά η έρευνα έχει κατεύθυνση εμπορευματική. Επίσης, συχνά τα πανεπιστήμια αυτά αποκτούν έντονα ταξικό χαρακτήρα με τα υψηλά δίδακτρα που δημιουργούν αποκλεισμούς.
Στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, το δημόσιο πανεπιστήμιο εμφανίζει άθλια εικόνα που φαίνεται από την απαξίωση του χώρου (αφίσες, εμπορία ναρκωτικών, βιοτεχνίες μολότοφ κλπ), τις ντροπιαστικές πανεπιστημιακές σημειώσεις των κομματικών νεολαιών, τα θέματα της εξεταστικής που μοίρασε η ΔΑΠ, το συστηματικό bulling αλλά και τη βία που ασκείται σε καθηγητές. Φυσικά φαίνεται και στους πανεπιστημιακούς αμφίβολης αξίας και τίτλων που δεν παράγουν ερευνητικό έργο κ.ο.κ.
Η συνταγματική αναθεώρηση παρέχει την ευκαιρία της υιοθέτησης των μη κρατικών-μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων και είναι πολιτικό καθήκον της Αριστεράς να μην κρύβεται πίσω από το δάκτυλό της και να τα αποδεχθεί. Και ταυτόχρονα να φροντίσει με την τροποποίηση του άρθρου 16 τη ρύθμιση ολόκληρης της μεταλυκειακής εκπαίδευσης, όπως προτείνει το Ποτάμι.
Θα είναι τερατώδης βλακεία αν η Αριστερά χώσει και πάλι τη μούρη της στην άμμο. Τώρα είναι η ευκαιρία του ΣΥΡΙΖΑ να ρυθμίσει το νομοτελειακά αναπόφευκτο. Βέβαια, εδώ υπάρχει ένα ρίσκο. Μπορεί να αποδεχθεί την τροποποίηση του άρθρου 16 τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά στην επόμενη Βουλή, όταν πιθανώς να μην έχει την πλειοψηφία, η τροποποίηση του περιεχομένου να μην είναι της αρεσκείας του. Γι’ αυτό και πρέπει από τώρα να προχωρήσει σε μια συμφωνία και επί του περιεχομένου με τη ΝΔ.
Έρευνα του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών
Με τον τίτλο «Έρευνα και καινοτομία χωρίς οικονομικό αποτύπωμα», ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ) παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνας και καινοτομίας στην Ελλάδα (European Innovation Scoreboard 2018). Ο ΣΕΒ επισημαίνει ότι παρότι υπάρχουν διαθέσιμοι ανθρώπινοι πόροι υψηλής εξειδίκευσης και ενώ δαπανώνται μεγάλα ποσά για Έρευνα και Ανάπτυξη από το ελληνικό δημόσιο και τα πανεπιστήμια, τίθενται περιορισμοί λόγω εγγενών διαρθρωτικών αδυναμιών.
Παρά το γεγονός ότι δημοσιεύονται πολλές διεθνείς επιστημονικές εργασίες από Έλληνες επιστήμονες, η Ελλάδα δεν έχει να επιδείξει αντίστοιχα αποτελέσματα εμπορικής εκμετάλλευσης της παραγόμενης γνώσης. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει, διότι οι αντίστοιχες διασυνδέσεις του κράτους και των πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις είναι από ασθενείς έως ανύπαρκτες, τονίζει ο ΣΕΒ.
Σύμφωνα με τη μελέτη του Συνδέσμου, «οι κοινές ερευνητικές δημοσιεύσεις μεταξύ φορέων του δημοσίου (και πανεπιστημίων) και του ιδιωτικού τομέα είναι μόλις το 1/4 του μέσου όρου στην ΕΕ-28. Έτσι, η παραγόμενη γνώση παραμένει εσωστρεφής, με την έρευνα να είναι μια σχεδόν βιοποριστική δραστηριότητα, χωρίς να δημιουργούνται δευτερογενείς επωφελείς επιδράσεις στην οικονομία της χώρας.
«Ως αποτέλεσμα, προκύπτει μια μεγάλη αναντιστοιχία μεταξύ της υψηλής παραγωγής γνώσης από τους ερευνητές και καινοτομικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων από τη μια πλευρά, και των λιγοστών αιτήσεων για ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας (μισή πατέντα ανά δισ. ΑΕΠ, έναντι 3,5 πατεντών στην ΕΕ-28, εννιά στη Σουηδία και δέκα στο Ισραήλ), και για κατοχύρωση εμπορικών σημάτων και εμπορικών σχεδίων προϊόντων (design) σε σχέση με την ΕΕ-28, από την άλλη.
«Επίσης, οι εξαγωγές προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας, καθώς και υπηρεσιών εντάσεως γνώσης, παραμένουν σε σχετικώς χαμηλά επίπεδα, σε σύγκριση με την ΕΕ-28, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μεμονωμένες εξαγωγές υψηλής ποιότητας ή και καινοτομίας. Προφανώς, το παράδοξο αυτό φαινόμενο σχετίζεται με την έλλειψη ενός βιώσιμου οικοσυστήματος καινοτομίας που να ενθαρρύνει την ανάπτυξη προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και να αποτελεί την κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα.
«Διαπιστώνουμε επιπλέον μια λιγότερο γνωστή διάσταση του brain drain, καθώς υπάρχουν πολλοί Έλληνες ερευνητές σε εγχώρια πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα που στοχεύουν στην εμπορική εκμετάλλευση της έρευνάς τους, όμως επιλέγουν να αναπτύσσουν εμπορικές ιδέες με χρηματοδότηση και συνεταίρους στο εξωτερικό».
Πίσω από την Ευρώπη
«Σημειώνεται ότι η μεταποίηση που κατά τεκμήριο συγκεντρώνει στοιχεία εξωστρέφειας και καινοτομίας, αντιπροσωπεύει το 9,4% του ελληνικού ΑΕΠ (έναντι 14,7% στην ΕΕ-28), και το 9,2% της απασχόλησης (14,2% σε κλάδους υψηλής και μέσης τεχνολογίας), έναντι 15,5% (και 37,2%) αντιστοίχως στην ΕΕ-28. Επίσης, ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων που διαθέτουν ικανό μέγεθος για να πραγματοποιούν δαπάνες έρευνας και καινοτομίας είναι χαμηλότερος ως ποσοστό του ΑΕΠ έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης.
«Συγκεκριμένα, ο τζίρος των μεγάλων επιχειρήσεων (>250 απασχολούμενων) είναι 27,9% του συνόλου στην Ελλάδα έναντι 44,4% στην ΕΕ-28 και των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων 39,1% στην Ελλάδα και 38% στην ΕΕ. Επίσης, ο αριθμός επιχειρήσεων με σημαντική δαπάνη για Ε&Α ανά 10 εκατ. πληθυσμού είναι 4,3 στην Ελλάδα έναντι 19,7 στην ΕΕ-28. Παράλληλα, η προστιθέμενη αξία ξένων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι στο 3,8% του συνόλου, όταν στην ΕΕ-28 είναι 12,5%.
«Τέλος, οι καθαρές Ξένες Άμεσες Επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι 1,1% στην Ελλάδα (2% περίπου στο εννιάμηνο του 2018) έναντι 3,6% στην ΕΕ-28. Επιπλέον όλων αυτών, ο λόγος επιχειρηματικότητας ανάγκης (για βιοποριστικούς λόγους) προς την επιχειρηματικότητα ευκαιρίας (για αξιοποίηση επιχειρηματικών ευκαιριών) είναι σχεδόν διπλάσιος στην Ελλάδα απ’ ό,τι στις χώρες υψηλής καινοτομίας».
Αυτά είναι μεν στατιστικά στοιχεία που αποκαλύπτουν την ελληνική δυστοπία απέναντι στο καινούργιο. Γι΄αυτό, τα μηχανήματα του Μετρό δεν δίνουν ρέστα από χαρτονόμισμα των 20 ευρώ. Γι΄αυτό έγινε το βατερλό με τις διάφορες αιτήσεις στο ΕΦΚΑ, στο οποίο αποδεικνύεται ότι μέσω TAXIS το ΑΦΜ και ο ΑΜΚΑ δεν είναι συνδεδεμένα. Γι’ αυτό τα ταμεία που απορρόφησε ο ΕΦΚΑ παραμένουν λειτουργικά ανεξάρτητα. Γι΄αυτό οι πόρτες ασφαλείας στις τράπεζες, αντί να ανοίγουν προς τα μέσα για να δυσκολεύουν τον ληστή, ανοίγουν προς τα έξω για να τον διευκολύνουν…
Ο Μάκης Ανδρονόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Διετέλεσε διευθυντής σύνταξης στη “Ναυτεμπορική”, στον “Κόσμο του Επενδυτή”, στην “Απογευματινή της Κυριακής” και αρχισυντάκτης στο “Κέρδος”. Εργάστηκε ως οικονομικός συντάκτης στην “Καθημερινή”, το “Έθνος”, το “Ποντίκι” και παρουσίασε οικονομικές εκπομπές στα κανάλια ΜΕGA, TEMPO, SevenX. Εργάστηκε, επίσης, στο χώρο της πολιτικής επικοινωνίας. Έχει γράψει τα βιβλία “Η Ελλάδα στο ντιβάνι - Διεργασίες ανατροπής γύρω από την ιστορία, τη γλώσσα και τα κοινωνικά στερεότυπα” (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2011), “Το γερμανικό σύνδρομο - Η Ελλάδα και η Ευρώπη απέναντι στη γερμανική ιδιαιτερότητα” (εκδόσεις Ταξιδευτής, 2013) και έχει μεταφράσει το φουτουριστικό μυθιστόρημα του Τσέχου συγγραφέα Γιαν Βάις “Το σπίτι με τα χίλια πατώματα” (εκδόσεις Οδυσσέας, 1982).
14 Φεβρουαρίου 2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Το άρθρο 16 του Συντάγματος:
Μία ακόμη χαμένη ευκαιρία.
Σε μία πρόσφατη συζήτηση σε επιτροπή της Βουλής, βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, αναφερόμενοι στην αναθεώρηση του άρθρου 16, που προτείνουν ΝΔ και ΔΗΣΥ, είτε από άγνοια είτε εσκεμμένως προσπάθησαν να παραπλανήσουν και παραποιήσουν την πραγματικότητα. Κάποιος είπε ότι τα διεθνούς φήμης πανεπιστήμια Harvard, Yale, Stanford, MIT, Princeton δεν είναι ιδιωτικά, αλλά δημόσια, ό άλλος είπε ότι όλα αυτά είναι ιδιωτικά, επειδή είναι κερδοσκοπικά, ο τρίτος ότι είναι δημόσια επειδή έχουν χρηματοδότηση από την Κυβέρνηση των ΗΠΑ, ενώ ακούστηκε και το φαιδρό ότι όλα τα πανεπιστήμια της Ευρώπης είναι ιδιωτικά, επειδή λαμβάνουν χρηματοδότηση και από ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Αποδεικνύοντας έτσι τόσο την ιδεολογική σύγχυση, που επικρατεί, όσο και την άγνοιά τους. Έτσι, για μία ακόμη φορά (η πρώτη ήταν το 2006, όταν ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης αρνήθηκε να συναινέσει στην αναθεώρηση του άρθρου 16, που πρότεινε η κυβέρνηση) θα συνεχίσουμε να αποτελούμε την μοναδική πλέον εξαίρεση του κανόνα (ακόμη και η Βόρειος Κορέα επέτρεψε την λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων). Στις ΗΠΑ υπάρχουν αφ’ ενός μεν τα πολιτειακά πανεπιστήμια, όπως τα Michigan State, Wayne State, University of California, Ohio State, Pennsylvania State, και τα μη πολιτειακά ιδρυματικά πανεπιστήμια, όπως τα Harvard, MIT, Princeton, Columbia, Stanford, University of Michigan. Όλα τα πανεπιστήμια στις ΗΠΑ βασίζουν τα έσοδά τους στα ιδρύματα, που στηρίζουν το πανεπιστήμιο, στις δωρεές ιδιωτών, στα δίδακτρα φοιτητών και στα έσοδα από ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα σε διαφορετικά ποσοστά βέβαια τα πολιτειακά από τα ιδρυματικά.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι στη Δημοκρατία της Κύπρου λειτουργούν τρία δημόσια πανεπιστήμια και έξι ιδιωτικά, τα οποία συνεισφέρουν το 5% του ετήσιου ΑΕΠ. Συγχρόνως, στην Κατεχόμενη Κύπρο λειτουργούν έξι ιδιωτικά πανεπιστήμια, τα οποία συνεισφέρουν το 55% του ΑΕΠ του παράνομου κράτους.
Όσον αφορά στα ήδη λειτουργούντα κρατικά ΑΕΙ, η εγκατάλειψή τους είναι δεδομένη. Με τακτικό προϋπολογισμό στο 25% εκείνου του 2011, με πολύ μειωμένες τις δημόσιες επενδύσεις. με μία πρωτοφανή στα χρονικά γραφειοκρατία για τη λειτουργία των ερευνητικών προγραμμάτων (εννοώ το καθεστώς που διέπει τους ΕΛΚΕ), με ενσωμάτωση χωρίς αξιολόγηση των ΤΕΙ στα Πανεπιστήμια, υποβαθμίζοντας έτσι το ακαδημαϊκό επίπεδο, και με μειωμένες τις αμοιβές του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, τα πανεπιστήμιά μας έχουν χάσει τα τελευταία χρόνια ένα σοβαρό ποσοστό ικανών ερευνητών. Οι τελευταίοι μεταναστεύουν πλέον σε Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα τους εξωτερικού με αμοιβές πολλαπλάσιες αυτών, που είχαν, και προοπτικές εξέλιξης μέσα σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον.
Η αναθεώρηση του άρθρου 16 πρέπει να γίνει προς δύο κατευθύνσεις. Πρώτον, θα πρέπει να επιτραπεί η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, όπως συμβαίνει παντού. Δεύτερον, τα ήδη λειτουργούντα Πανεπιστήμια θα πρέπει να μετατραπούν από ν.π.δ.δ. (νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου) σε ν.π.ι.δ. (νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου), ώστε να ξεφύγουν από την κρατική μέγγενη, την κομματικοποίηση και την ισοπέδωση. Η Χούντα 1967-1974 τα μετέτρεψε σε ν.π.δ.δ., προκειμένου να διατηρήσει τον πλήρη έλεγχο σε αυτά. Κάτι, που η Μεταπολίτευση δεν τόλμησε να αγγίξει, αφού η κυρίαρχη ιδεολογία της Αριστεράς απαιτούσε την επιβολή του κρατισμού σε όλο το φάσμα του βίου μας και είχε επιβληθεί ακόμη και στα αστικά κόμματα.
Η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων θα επιτρέψει αφ’ ενός μεν τον επαναπατρισμό εκατοντάδων έως χιλιάδων Ελλήνων επιστημόνων και φοιτητών, αφ’ ετέρου δε την προσέλκυση χιλιάδων αλλοδαπών φοιτητών, οι οποίοι θα σπουδάσουν σε μία χώρα με ένα υπέροχο κλίμα και τοπίο και με έναν ιδιαίτερο πολιτισμό σε περιζήτητα γνωστικά αντικείμενα. Εάν αυτό μπορεί να το κάνει η Μεγάλη Βρετανία και η Κύπρος, δεν αντιλαμβάνομαι γιατί να μην μπορεί να το κάνει η Ελλάδα. Μόνο εμπόδιο ο δογματισμός της Αριστεράς και η αδυναμία υπέρβασης της μετριότητας, που τους χαρακτηρίζει. Είναι αδιανόητο στον 21ο αιώνα να θεωρείται απολύτως θεμιτό και νόμιμο η σπουδή δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων σε ιδιωτικά και αναγνωρισμένα από την Πολιτεία πανεπιστήμια της αλλοδαπής, ενώ την ίδια στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ μαζί με το ΚΚΕ και την Χρυσή Αυγή αρνούνται την αναθεώρηση του άρθρου 16.
Δυστυχώς, η επόμενη κυβέρνηση δεν θα έχει στη διάθεσή της ένα αναθεωρημένο άρθρο 16. Όμως, θα έχει να επιτελέσει ένα τιτάνιο έργο, μετά την ισοπέδωση όλου του φάσματος της Παιδείας. Ένα μέρος του έργου της θα είναι η αναβάθμιση της ΑΔΙΠ (Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας και Πιστοποίησης της Ανωτάτης Εκπαίδευσης) και η επαναφορά του νόμου 4009/2011, προκειμένου να επανέλθει σε ισχύ το τρίπτυχο Αριστεία – Αξιολόγηση – Αξιοκρατία. Ένα βέβαια είναι αδιαμφισβήτητο. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και οι διατελέσαντες υπουργοί παιδείας (Α. Μπαλτάς, Ν. Φίλης, Κ. Γαβρόγλου) θα μείνουν στην ιστορία με μελανά γράμματα, ως οι καταστροφείς της Παιδείας, δηλαδή των θεμελίων της Ηθικής και της Δικαιοσύνης, που αποτελούν τους πυλώνες της Δημοκρατίας.
Ιωακείμ Γρυσπολάκης,
ομότιμος καθηγητής και π. πρύτανης Πολυτεχνείου Κρήτης.
https://www.liberal.gr/arthro/240277/apopsi/arthra/to-arthro-16-tou-suntagmatos-mia-akomi-chameni-eukairia.html
14 Φεβρουαρίου 2019
2.
Ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα:
Η ευκαιρία και τα οφέλη.
Η επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση έφερε (ξανά) στην επιφάνεια το θέμα της ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών - μη κρατικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας. Το ισχύον Σύνταγμα (άρθρο 16, παράγραφος 5 και παράγραφος 8) είναι σαφές και απαγορεύει την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων και από ό,τι φαίνεται, η αναθεώρηση του άρθρου αυτού αναβάλλεται για μία ακόμη φορά.
Ως Πανεπιστημιακοί που εργαζόμαστε στον (δημόσιο και ιδιωτικό) ακαδημαϊκό χώρο Αραβικών κρατών, θέλουμε να συμβάλλουμε στο δημόσιο διάλογο που έχει ξεκινήσει. Έχοντας ζήσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, θέλουμε να καταθέσουμε τη δική μας οπτική, απαλλαγμένοι ίσως από τις προσλαμβάνουσες της καθημερινής τριβής στην Ελλάδα. Οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε πως, αν και προερχόμαστε από διαφορετικό κοινωνικό και ιδεολογικό υπόβαθρο, η προσέγγισή μας στο θέμα δεν στηρίζεται σε ιδεολογικές δεσμεύσεις (ή και αγκυλώσεις), αλλά στη σύγχρονη πραγματικότητα και ανάγκες στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον μας, καθώς έχουμε εμπειρίες από τις σπουδές, τη διαβίωση και την εργασία σε πολλές χώρες στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και αλλού.
Η συνταγματική αυτή δέσμευση, που όντως υπαγορευόταν από συγκεκριμένες ανάγκες μιας άλλης εποχής, σήμερα αποτελεί μάλλον έναν αναχρονιστικό περιορισμό. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου υπάρχει ανάλογη απαγόρευση. Η πραγματική επιλογή δεν (θα έπρεπε να) είναι μεταξύ δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, αλλά μεταξύ χαμηλής και υψηλής ποιότητας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το πραγματικό ερώτημα είναι ποιους όρους και προϋποθέσεις μπορεί και πρέπει να θέσει η Πολιτεία, με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, ώστε να διασφαλίσει εκπαιδευτικές υπηρεσίες και έρευνα υψηλής ποιότητας αλλά και ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη υγιούς επιχειρηματικότητας.
Το ζητούμενο σε ένα Πανεπιστήμιο, δημόσιο και/ή ιδιωτικό, όπως και σε ένα σχολείο, ένα νοσοκομείο κλπ., είναι οι παρεχόμενες υπηρεσίες να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας και να ικανοποιούν θεσμοθετημένα πρότυπα υψηλής ποιότητας. Εμπιστευόμαστε τα παιδιά μας σε ιδιωτικά σχολεία και σε ιδιωτικά φροντιστήρια, την υγεία μας σε ιδιωτικά νοσοκομεία, κλινικές και ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά σχεδόν πανικοβαλλόμαστε στην ιδέα ενός ιδιωτικού Πανεπιστημίου. Την ίδια στιγμή, κλείνουμε τα μάτια στα ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ήδη υπάρχουν στην Ελλάδα και αποκαλούνται κολέγια, τα οποία φυσικά και δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τα δημόσια πανεπιστήμια σε παραγωγή επιστημονικού έργου και γνώσης. Παρακολουθούμε τη σταδιακή υποβάθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων, την υπο-χρηματοδότησή τους, τις παλινωδίες σχετικά με μία ουσιαστική αξιολόγηση του διδακτικού και ερευνητικού έργου. Παράλληλα, η χώρα μας έρχεται δεύτερη (αναλογικά με τον πληθυσμό) πανευρωπαϊκά σε αριθμό νέων 18-25 ετών που μεταναστεύουν για σπουδές (στοιχεία ΥΠ.ΕΞ.), ενώ το 60% των Ελλήνων πανεπιστημιακών καθηγητών απασχολούνται στο εξωτερικό (11% ο ευρωπαϊκός μέσος όρος), έχοντας μάλιστα πέντε φορές περισσότερες κορυφαίες δημοσιεύσεις από τον παγκόσμιο μέσο όρο σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.
Τα ιδιωτικά μη κρατικά Πανεπιστήμια, μέσα από ένα αυστηρό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και ελέγχου, μπορούν να ενισχύσουν τον ρόλο του Πανεπιστημίου στην οικονομία και την κοινωνία και να στηρίξουν την Παιδεία. Μπορούν να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μέσω των αποφοίτων τους και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο - Βαλκάνια, αλλά και η πολιτική ως μέλος της ΕΕ, αποτελεί ανεκμετάλλευτο συγκριτικό πλεονέκτημα για την προσέλκυση ξένων φοιτητών. Συμφωνα με την ίδια μελέτη της Εθνικής Τράπεζας, η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει πάνω από 100.000 ξένους φοιτητές, περιορίζοντας τις εκροές Ελλήνων φοιτητών στο εξωτερικό, συμβάλλοντας θετικά στην οικονομία και στο ΑΕΠ της χώρας, αναδεικνυόμενη έτσι ως ένα περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης. Μπορούμε να μάθουμε πολλά από το παράδειγμα της κοντινής μας Κύπρου. Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, από τους περίπου 45.000 φοιτητές που σπούδαζαν στα ΑΕΙ το 2017, σχεδόν οι μισοί (47%) είναι πολίτες άλλων χωρών (31,3% Ευρωπαϊκών χωρών και 16,2% τρίτων χωρών).
Παράλληλα, ο ευγενής ανταγωνισμός μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων και η εφαρμογή των ίδιων κριτηρίων θα προσέδιδε ένα ακόμη κίνητρο για τη βελτίωση γενικότερα του επιπέδου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η εμπειρία από άλλες χώρες (π.χ. στην ΕΕ και τις ΗΠΑ) έχει δείξει ότι πολλές δράσεις ιδιωτικών ιδρυμάτων, όπως είναι η παροχή υποτροφιών και η διάθεση μέρους των εσόδων για έρευνα, συμβάλλουν και στον κοινωνικό ρόλο που έχει ένα ανώτατο ίδρυμα, αυτόν της κοινωνικής κινητικότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Εξάλλου, βάσει της αρχής της διαφοράς του Rawls, θα μπορούσε επίσης να διατυπωθεί πως οικονομικές ανισότητες, όπως είναι η πληρωμή διδάκτρων από τους έχοντες, μειώνουν τις κοινωνικές ανισότητες.
Είναι προφανές πως η ουσία στη συζήτηση είναι η ύπαρξη ικανού θεσμικού πλαισίου με κανόνες διαφάνειας και εποπτείας αλλά και η απαρέγκλιτη εφαρμογή τους, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, να προωθείται η υγιής επιχειρηματικότητα αλλά και να αποθαρρύνονται όσοι θεωρήσουν μια τέτοια μεταρρύθμιση ως μια ακόμη ευκαιρία για εύκολο κέρδος. Σχεδόν όλα τα κορυφαία ιδιωτικά πανεπιστήμια που συναντάμε στις σχετικές λίστες είναι μη-κερδοσκοπικά, δηλαδή δεν έχουν ως κύριο στόχο τους το κέρδος (χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι είναι απαραιτήτως ζημιογόνα) αλλά επενδύουν τα όποια κέρδη τους στη βελτίωση των υποδομών τους, στην παροχή υποτροφιών, στην έρευνα κλπ. Υπάρχουν μάλιστα και ιδιωτικά Πανεπιστήμια που, αν και ζημιογόνα, συνεχίζουν τη λειτουργία τους καθώς αντιλαμβάνονται ότι επιτελούν ένα ευρύτερο κοινωνικό έργο. Μη-κρατικά Πανεπιστήμια μπορεί εξάλλου να ανήκουν, εκτός από ιδιώτες, και σε μη-κρατικούς φορείς όπως η τοπική αυτοδιοίκηση (νομαρχίες, δήμοι), η εκκλησία, ιδρύματα και κληροδοτήματα.
Η Πολιτεία μπορεί να κερδίσει από τη λειτουργία ιδιωτικών, μη κρατικών Πανεπιστημίων τόσο σε οικονομικό-αναπτυξιακό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό. Είναι τουλάχιστον παράδοξο και αντιπαραγωγικό το κράτος να κρατά το μονοπώλιο σε ένα συγκεκριμένο τομέα, τη στιγμή που επιτρέπει την ιδιωτική πρωτοβουλία σε άλλους τομείς εξίσου σημαντικούς. Σίγουρα, η πλειοψηφία των νέων θα εξακολουθήσει να σπουδάζει σε κρατικά ιδρύματα (π.χ. στην Γερμανία μόνο το 1% των φοιτητών σπουδάζει στα 80 ιδιωτικά πανεπιστήμια), κάτι που σημαίνει πως η ανάγκη αναβάθμισης του δημόσιου Πανεπιστημίου θα παραμένει πάντοτε πρώτη προτεραιότητα. Εξάλλου, η Ελλάδα αναγνωρίζει τίτλους μη κρατικών πανεπιστημίων του εξωτερικού, την στιγμή που δεν επιτρέπει την ίδρυση τέτοιων πανεπιστημίων στη χώρα.
Συγκριτικά, να αναφέρουμε πως στο Σουλτανάτο του Ομάν (μια χώρα 4,5 εκατ. κατοίκων) όπου και δραστηριοποιούμαστε ακαδημαϊκά, υπάρχει 1 μόλις κρατικό και 7 ιδιωτικά Πανεπιστήμια, παράλληλα με μεγάλο αριθμό κρατικών (15) και ιδιωτικών (21) Κολεγίων που συνθέτουν το σκηνικό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα. Η κυβέρνηση έχει επιλέξει να στηρίζει με υποτροφίες μεγάλο ποσοστό των φοιτητών για σπουδές στα (πολλά) ιδιωτικά ιδρύματα, στηριζόμενη στην και στηρίζοντας την ιδιωτική πρωτοβουλία. Αξίζει να σημειωθεί πως πολλά από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στη χώρα μέχρι στιγμής δεν παράγουν κέρδος. Είναι επίσης χαρακτηριστικό πως, χωρίς να υπάρχουν αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, περίπου 50 Ομανοί φοιτητές φοιτούν ήδη σε ιδιωτικά Κολέγια. Η δημιουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα αποτελούσε μία πρώτης τάξης ευκαιρία για την «εισαγωγή» φοιτητών τόσο από το Ομάν όσο και από τις άλλες χώρες του Κόλπου που ψάχνουν συνεχώς για καινούργιους, ελκυστικούς εκπαιδευτικούς προορισμούς.
Η ουσία λοιπόν στην όλη συζήτηση (θα έπρεπε να) είναι ο εξορθολογισμός και η αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου με αξιοκρατία, αξιολόγηση, καλύτερη οργάνωση και υποδομές, σύνδεση με την κοινωνία, υιοθέτηση μιας πιο εξωστρεφούς στάσης προς τις παραγωγικές δυνάμεις (π.χ. τη βιομηχανία), γιατί όχι και η απομάκρυνση των κομματικών οργανώσεων από τον ακαδημαϊκό χώρο που θα επέτρεπε την απρόσκοπτη συγκέντρωση στο ακαδημαϊκό και εκπαιδευτικό έργο. Η ίδρυση μη κρατικών ιδρυμάτων θα μπορούσε να προσθέσει και όχι να αφαιρέσει, να λειτουργήσει συμπληρωματικά, καλύπτοντας μέρος των κοινωνικών αναγκών, ενώ θα ενδυνάμωνε και το αίσθημα ελευθερίας και ισότητας που αποτελεί βάση μιας σύγχρονης δημοκρατίας.
Υπογραφές
Το κείμενο υπογράφουν οι Δρ Ηλίας Νικολακόπουλος (Επίτιμος Πρόξενος της Ελλάδος στο Σουλτανάτο του Ομάν), Δρ Αλέξανδρος Στεφανάκης (German University of Technology, Ομάν), Δρ Κωνσταντίνος Χρυσού (Αντιπρύτανης, University of Muscat, Ομάν), Δρ Κωνσταντίνος Μ. Πιτυχούτης (University of Nizwa, Ομάν), Νικολάου Παναγιώτης (International Maritime College, Ομάν), Δρ Εμμανουήλ Μπουζάκης (German University of Technology, Ομάν), Δρ Αντώνης Μανουσάκης, (University of Sharjah, Hνωμένα Αραβικά Εμιράτα).
https://www.liberal.gr/arthro/240356/apopsi/arthra/
idiotika-panepistimia-stin-ellada-i-eukairia-kai-ta-ofeli.html
14 Φεβρουαρίου 2019
© ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΤΣΙΑΡΗΣ / INTIME NEWS
3.
To παραμύθι της δημόσιας και δωρεάν Παιδείας.
Αυτή είναι η μάχη που δίνει αυτές τις μέρες η κυβέρνηση
Η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος έγινε η αφορμή να ξανακούσουμε εκείνο το παραμύθι που αντί για δράκο και βασιλοπούλα, έχει μια Παιδεία που είναι «δημόσια» και «δωρεάν». Το παραμύθι είναι πολύ παλιό και οι περισσότεροι από εμάς αρκετά μεγάλοι για να το πιστεύουμε, αλλά ακόμα υπάρχουν συμπολίτες που, ανεπηρέαστοι από τα χρόνια της κρίσης, αρνούνται να εγκαταλείψουν την νηπιακή πολιτική ηλικία και ακόμα πιστεύουν πως κάπου ψηλά στον Όλυμπο υπάρχει μια πηγή που αναβλύζει ευρώ με τα οποία χρηματοδοτούνται η Παιδεία, η Υγεία, τα ΜΜΜ και όλα όσα τα νομίζουν δωρεάν. Είναι οι ίδιοι συμπολίτες που αρνούνται να καταλάβουν πως οτιδήποτε λειτουργεί με όποιον τρόπο επιθυμεί η κάθε κυβέρνηση δεν είναι δημόσιο, αλλά κυβερνητικό. Αυτό το κείμενο είναι γι’ αυτούς.
Για αρχή ας πούμε ξανά, όσο βαρετό κι αν καταντάει, πως ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ.
Για να υπήρχε θα έπρεπε δάσκαλοι και καθηγητές να εργάζονταν εθελοντικά, τα σχολικά κτίρια να κατασκευάζονταν και να συντηρούνταν από μόνα τους, τα αναλώσιμα να φύτρωναν σαν τα αγριόχορτα στη γη, το πετρέλαιο να μην κόστιζε ούτε σεντ κ.ο.κ. Δυστυχώς, επειδή η Παραμυθοχώρα υπάρχει μόνο στα πρωτοσέλιδα της Αυγής και του Ριζοσπάστη, κάποιοι πληρώνουν μισθούς, υποδομές και λειτουργικά έξοδα σε δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια, Α.Ε.Ι., Τ.Ε.Ι. και διάφορα άλλα αρχικά. Κι αυτοί οι κάποιοι είμαστε ΟΛΟΙ εμείς. Όλοι όσοι πνιγόμαστε στην ασφυκτική αγκαλιά της εφορίας και όλοι όσοι νομίζουν πως η εφορία δεν τους αφορά. Γιατί ακόμα κι αυτοί κάθε φορά που βάζουν το χέρι στην τσέπη να ψωνίσουν, το 1/8 ή το 1/4 των χρημάτων που δίνουν πάει στα κυβερνητικά ταμεία που χρηματοδοτούν όλα τα «δωρεάν».
Και τη «δωρεάν» Παιδεία δεν την πληρώνουμε απλώς όλοι. Την πληρώνουμε και σχετικά ακριβά. Σύμφωνα με μια μελέτη του ΙΟΒΕ για την περίοδο 2008-2011 υπολόγισε τον ΜΟ του ετήσιου κόστους ανά μαθητή για τις δυο πρώτες βαθμίδες της «δημόσιας» εκπαίδευσης στα 4.585 ευρώ όταν στην ιδιωτική εκπαίδευση με τα σχολικά, τις προσεγμένες εγκαταστάσεις και το κέρδος των ιδιοκτητών, το κόστος ήταν 6.451 ευρώ ανά μαθητή.
Αν κανείς υπολογίσει και τα φροντιστήρια των ξένων γλωσσών και τα φροντιστήρια των μαθημάτων που ήδη διδάσκονται στα σχολεία, θα καταλήξει σε ένα εξοργιστικό συμπέρασμα: η «δημόσια» παιδεία όχι μόνο δεν είναι δωρεάν, αλλά μπορεί να είναι και πιο ακριβή από την «ιδιωτική».
Για τους γνωστούς συμπολίτες που δεν καταλαβαίνουν τι διαβάζουν να διευκρινίσω πως δεν υπονοώ ότι πρέπει να καταργηθούν τα κρατικά σχολεία. Θέλω απλώς να εξηγήσω γιατί η λέξη «δωρεάν» είναι παραμύθι και να ονειρευτώ τη μέρα που οι παρεχόμενες υπηρεσίες στα κρατικά σχολεία θα ανταποκρίνονται στο κόστος της φοίτησης.
Κι αφού διευκρίνισα, να συνεχίσω με το δεύτερο παραμύθι, αυτό της «δημόσιας» παιδείας.
Για αρχή να πούμε πως, υπο μία έννοια, όλα τα σχολεία είναι δημόσια με τον ίδιο τρόπο που ένα ταξί, παρ’ ότι έχει ιδιοκτήτη, είναι «όχημα δημοσίας χρήσεως». Αλλά αυτό είναι μια μάλλον ασήμαντη λεπτομέρεια για την οποία μπορούμε να διαφωνούμε επ’ άπειρον και να έχουμε όλοι δίκιο. Αυτό που μόνο ασήμαντη λεπτομέρεια δεν είναι, είναι το ότι χρησιμοποιούμε τον όρο «δημόσια» για σχολεία και σχολές που ακόμα και ο όρος «κρατικά» είναι ουτοπικός.
Γιατί είναι η κυβέρνηση και όχι κάποια ανεξάρτητη κρατική αρχή, που καθορίζει τα πάντα στη λειτουργία των «δημόσιων» σχολών και σχολείων. Η κυβέρνηση καθορίζει το πρόγραμμα σπουδών, η κυβέρνηση καθορίζει τα βιβλία, η κυβέρνηση καθορίζει τον αριθμό των καθηγητών, η κυβέρνηση (ελπίζω να μην πεταχτεί κανείς χιουμορίστας να πει τις λέξεις «τοπική αυτοδιοίκηση»)καθορίζει οτιδήποτε έχει να κάνει με αυτό που με επιπολαιότητα αποκαλούμε «δημόσια» Παιδεία ενώ στην πραγματικότητα είναι Παιδεία κυβερνητική. Με δεδομένο το κουμάντο που κάνει και η Εκκλησία ΑΕ, ο ακόμα ακριβέστερος όρος θα ήταν κυβερνητικοεκκλησιαστική Παιδεία. Πάντως σίγουρα όχι δημόσια.
Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το μυστικό της πεισματικής άρνησης των κυβερνητικών να συζητήσουν το άρθρο 16. Εδώ είναι η αιτία της αντίδρασης του καθηγητικού και φοιτητικού κατεστημένου. Ξέρουν καλά όλοι αυτοί οι συμπολίτες που σήμερα κάνουν κουμάντο στα πανεπιστήμια της χώρας πως αν επιτρέψουν την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων θα χάσουν ένα ακόμα μονοπώλιο. Και ξέρουν ακόμα καλύτερα πως μαζί με τα μονοπώλια χάνονται (ή έστω εξασθενούν) και τα νταβατζηλίκια. Και κανείς νταβατζής ποτέ δεν έχει εγκαταλείψει τα προνόμια του χωρίς να δώσει μια μάχη να τα διατηρήσει. Κι αυτή είναι η μάχη που δίνει αυτές τις μέρες η κυβέρνηση για τη «δωρεάν» και «δημόσια» Παιδεία. Και μπράβο της.
Υ.Γ. Επειδή κάποιοι μπορεί να αναρωτηθείτε, προφανώς και το νταβατζηλίκι στην Παιδεία δεν είναι αριστερή επινόηση. Το ελληνικό κράτος δημιουργήθηκε ως νταβατζής και διατηρήθηκε ως τέτοιος, για όσο περισσότερο άντεχε η κοινωνία. Απλώς η Αριστερά (και λόγω της μεγαλύτερης απόστασης που τη χωρίζει από την πραγματικότητα) δεν θέλει να καταλάβει πως η κοινωνία δεν αντέχει άλλο.
Μάνος Βουλαρίνος
https://www.athensvoice.gr/politics/519745
_paramythi-tis-dimosias-kai-dorean-paideias
15/2/2019
THEGREEKPHOTOHOLIC VIA GETTY IMAGES
4.
Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες.
Στη φύση οι ιδέες διακινούνται στο νευρικό σύστημα.
Άκουσα πρόσφατα σε βίντεο μια ομιλία του άξιου Στέφανου Μάνου. Μιλάει για το άρθρο 16 του Συντάγματος που προτείνει ότι πρέπει να αλλάξει. Το βασικό του επιχείρημα είναι ότι μετά από πολλές δεκαετίες, προσπάθειες για να βελτιωθεί η παιδεία μας έχουν αποτύχει, άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο, Επομένως, πρέπει να αλλάξει το Συνταγματικό άρθρο. Συμφωνώ. Όμως...
Το ίδιο επιχείρημα ισχύει για ολόκληρο το Σύνταγμά μας. Ολόκληρη η πολιτική μας μετά από πολλές δεκαετίες, έχει αποτύχει. Επομένως, με αυτή τη λογική, χρειάζεται ριζική αλλαγή ολόκληρο το Σύνταγμα. Έχω επανειλημμένα τονίσει αυτή την ανάγκη. Αλλά, να επανέλθω στο άρθρο 16. Φυσικά, ο Σ. Μάνος, στα λίγα λεπτά της ομιλίας του δεν μπόρεσε να αναπτύξει ποιες αλλαγές πρέπει να επενεχθούν στο επίμαχο άρθρο. Το λέω, διότι οι αλλαγές που έχουν γίνει στο Σύνταγμά μας συνέβαλαν ως τώρα στην επιδείνωση μάλλον παρά στη βελτίωσή του. Αλλαγή σημαίνει βελτίωση, αλλά εξίσου μπορεί να σημαίνει και επιδείνωση.
Η όλη γενική συζήτηση και αντιπαράθεση πάνω στο άρθρο 16 περιστρέφεται κυρίως σε ένα μέρος του:”...Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια...”. Και ”...Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση...”. Με αυτά τα σημεία, οι αντίθετες γνώμες μεταφέρονται πρακτικά στη λειτουργία είτε μόνον κρατικών ή και ιδιωτικών ΑΕΙ. Κι αυτό σημαίνει ”αριστερή” (υποτίθεται) ή ”δεξιά” τοποθέτηση. Η αριστερά θέλει τα πάντα κρατικά, η δεξιά θέλει τα πάντα ιδιωτικά. Επενδύονται τα επιχειρήματά τους με την κατηγορία ότι η δωρεάν παιδεία για όλους είναι λαϊκισμός, ενώ η ιδιωτική είναι αξιοκρατία. Η, αντιστρόφως, ότι η δωρεάν παιδεία είναι δημοκρατία, ενώ η ιδιωτική αριστοκρατία. Κάπως έτσι. Η συζήτηση εκτρέπεται από το στόχο της, που είναι η καλύτερη δυνατή παιδεία.Κι αυτός είναι κι από τις δυο μεριές ο χειρότερος δυνατός λαϊκισμός.
Προφανώς δεν έχω εγώ τη λύση. Ωστόσο, θα κάνω μερικές σκέψεις που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σε κάθε συζήτηση. Η εκπαίδευση διαιρείται σε βαθμίδες από την κατώτερη ως την ανώτατη. Όμως η παιδεία του καθενός μας αρχίζει από τη γέννησή μας και τελειώνει με το θάνατό μας. ”Γηράσκω αεί διδασκόμενος”. Σ΄ αυτό το διάστημα υπάρχει η υποχρεωτική εκπαίδευση που το Σύνταγμά μας την ορίζει σε 9 το λιγότερο χρόνια. Είναι διεθνής απαίτηση και συμφωνώ. Επανειλημμένα όμως έχω τονίσει ότι η εθνική παιδεία του καθενός μας συνεχίζεται και με την, επίσης υποχρεωτική, θητεία μας στις αμυντικές δυνάμεις. Και δεν έχω ακούσει κανέναν να εκφράζει αντιρρήσεις σ΄ αυτά τα θέματα. Το σημαντικό διακύβευμα είναι, ωστόσο, στην ανώτατη παιδεία που έχει ιδιαιτερότητες.
Τα ΑΕΙ δεν διαφέρουν μόνο ποσοτικά από τη μέση εκπαίδευση προσφέροντας περισσότερες και πιο ειδικές γνώσεις στον εκπαιδευόμενο. Διαφέρουν και ποιοτικά: Δεν μεταδίδουν μόνο, αλλά και παράγουν, γνώσεις. Είναι υποχρεωμένα δηλαδή να κάνουν έρευνα. Η παραγωγή γνώσεων απαιτεί ανεξαρτησία από οποιονδήποτε παράγοντα πλην της γνώσης καθεαυτήν. Αλλιώς είναι προκατειλημμένη, πλύση εγκεφάλου δηλαδή μάλλον παρά παιδεία.
Ένα ιδιωτικό ερευνητικό ίδρυμα αναμενόμενο είναι να παράγει γνώση που προάγει τα συμφέροντα του ερευνητικού χρηματοδότη του. Η διεθνής βιβλιογραφία εμφανίζει σωρεία άρθρων που, με επιστημονική αληθοφάνεια, φθάνουν σε σφαλερά αποτελέσματα, που, τελικά είτε παρασύρουν επιζήμια τις διεθνείς αποφάσεις ή απαξιώνουν ολόκληρη την επιστήμη. Επομένως, η έρευνα πρέπει να είναι κρατική; Και πάλι υπάρχει πρόβλημα, ιδιαίτερα έντονο στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά όχι μόνο. Στην περίοδο της ναζιστικής Γερμανίας δεν ήταν δυνατό να γίνει εκεί έρευνα και να παρουσιαστούν αποτελέσματα που να ενισχύουν την άποψη πως το περιβάλλον διαμορφώνει τη συμπεριφορά μας. Αντιστρόφως, σε κράτη που προέκυψαν από επαναστάσεις, όπως η Γαλλία και, προπάντων, η ΕΣΣΔ, απαξίωναν την κληρονομικότητα προάγοντας την αντίληψη πως το περιβάλλον είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για διαμόρφωση της συμπεριφοράς μας. Πάλι πλύση εγκεφάλου. Σε πόσα Τουρκικά ερευνητικά κέντρα γίνεται έρευνα που να προβάλλει την Ελληνική παράδοση του τόπου που κατέχουν σήμερα και τα δεινά που επέφεραν στους Έλληνες οι Τούρκοι αυτού του τόπου; Και, το ίδιο, σε πόσα Ελληνικά κέντρα ερευνάται η Τουρκική παράδοση που κατείχε τούτο τον τόπο για 4 αιώνες και τα δεινά που επιφέραμε στους Τούρκους, γεννημένους πάππου προς πάππου για πάνω από 10 γενιές στην Ελλάδα; Μόνο σπάνιοι ανεξάρτητοι ερευνητές, όσο γίνεται περισσότερο αποσιωπόμενοι, παρουσιάζουν τέτοια στοιχεία, ενώ, όχι σπάνια, χαρακτηρίζονται ως προδότες. Το δίλημμα είναι επομένως όχι αν πρέπει να είναι κρατική ή ιδιωτική η ανώτατη παιδεία, αλλά πώς θα είναι ανεξάρτητη.
Εκτός από τα ΑΕΙ, υπάρχουν παντού και ανεξάρτητα ερευνητικά κέντρα. Αυτά διαφέρουν από τα ΑΕΙ κατά τούτο: Τα ΑΕΙ είναι υποχρεωμένα, τυπικά τουλάχιστον, να συνδέουν την έρευνα με την εκπαίδευση, την παραγωγή με τη διάδοση της γνώσης. Δεν είναι νοητή η απόρρητη έρευνα στα ΑΕΙ. Αντίθετα τίποτε δεν εμποδίζει τα ανεξάρτητα (κρατικά ή ιδιωτικά) ερευνητικά κέντρα να διεξάγουν απόρρητη έρευνα. Τα προϊόντα γνώσης των τελευταίων ανήκουν στο χρηματοδότη τους, ιδιώτη (π.χ. βιομηχανική έρευνα) ή το κράτος (π.χ. έρευνα σε αμυντικά θέματα)· των ΑΕΙ ανήκουν στην Επιστήμη, δηλαδή στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Το μη απόρρητο της έρευνας στα ΑΕΙεξασφαλίζεται μόνον με υποχρεωτική επιβολή διαφάνειας σε όλα τα στάδια της έρευνας από το σχεδιασμό της ως την παρουσίασή της, δημοσίευσή προφορική, γραπτή ή ηλεκτρονική.
Ένας άλλος τρόπος για να εξασφαλισθεί η ανεξαρτησία της ανώτατης παιδείας είναι το περίφημο ”άσυλο”. Παραβιάστηκε βάναυσα τον καιρό της δικτατορίας, ενώ εξελίχθηκε σε διάτρητο σύστημα που επιτρέπει την άνετη είσοδο κακοποιών στοιχείων που δεν προάγουν, αλλά εμποδίζουν, την ανεξάρτητη έρευνα, απαγορεύοντας όμως την είσοδο του κράτους στα ΑΕΙ. Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες. Στη φύση οι ιδέες διακινούνται στο νευρικό σύστημα. Κι αυτό προστατεύεται από εισβολείς αφενός με μηχανικά μέσα (π.χ. σκελετός) και αφετέρου με ένα στρατό από ειδικά κύτταρα φύλακες, τα νευρογλοιακά. Η είσοδος στα κοινά αμυντικά κύτταρα απαγορεύεται ρητά, εκτός αν έχει καταληφθεί το νευρικό σύστημα από εχθρικά κύτταρα, π.χ. μικρόβια. Η διαφορά είναι ότι τα κοινά αμυντικά κύτταρα (φαγοκύτταρα) ”τρώνε” το καθετί, ενώ τα νευρογλοιακά σέβονται απόλυτα το νευρικό ιστό. Ένα αποτελεσματικό ασφαλιστικό σώμα από άτομα που βρίσκονται κάτω από τον αποκλειστικό έλεγχο των ΑΕΙ (π.χ. πρυτανικό συμβούλιο) θα μπορούσε να επιτελέσει το δύσκολο έργο της ασφάλειας της γνώσης.
Τελικά, ναι στην αλλαγή του άρθρου 16, λαμβάνοντας όμως υπόψη τις παραπάνω παρατηρήσεις.
Δημήτρης Α. Σιδερής
Ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας
https://www.huffingtonpost.gr/entry/arthro-16_gr_5c6332fce4b03de942967351?utm_hp_ref=gr-politiki
13/2/2019
Σκίτσο του ΣΤΑΘΗ
1.
Το άρθρο 16 του Συντάγματος:
Μία ακόμη χαμένη ευκαιρία.
Σε μία πρόσφατη συζήτηση σε επιτροπή της Βουλής, βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, αναφερόμενοι στην αναθεώρηση του άρθρου 16, που προτείνουν ΝΔ και ΔΗΣΥ, είτε από άγνοια είτε εσκεμμένως προσπάθησαν να παραπλανήσουν και παραποιήσουν την πραγματικότητα. Κάποιος είπε ότι τα διεθνούς φήμης πανεπιστήμια Harvard, Yale, Stanford, MIT, Princeton δεν είναι ιδιωτικά, αλλά δημόσια, ό άλλος είπε ότι όλα αυτά είναι ιδιωτικά, επειδή είναι κερδοσκοπικά, ο τρίτος ότι είναι δημόσια επειδή έχουν χρηματοδότηση από την Κυβέρνηση των ΗΠΑ, ενώ ακούστηκε και το φαιδρό ότι όλα τα πανεπιστήμια της Ευρώπης είναι ιδιωτικά, επειδή λαμβάνουν χρηματοδότηση και από ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Αποδεικνύοντας έτσι τόσο την ιδεολογική σύγχυση, που επικρατεί, όσο και την άγνοιά τους. Έτσι, για μία ακόμη φορά (η πρώτη ήταν το 2006, όταν ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης αρνήθηκε να συναινέσει στην αναθεώρηση του άρθρου 16, που πρότεινε η κυβέρνηση) θα συνεχίσουμε να αποτελούμε την μοναδική πλέον εξαίρεση του κανόνα (ακόμη και η Βόρειος Κορέα επέτρεψε την λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων). Στις ΗΠΑ υπάρχουν αφ’ ενός μεν τα πολιτειακά πανεπιστήμια, όπως τα Michigan State, Wayne State, University of California, Ohio State, Pennsylvania State, και τα μη πολιτειακά ιδρυματικά πανεπιστήμια, όπως τα Harvard, MIT, Princeton, Columbia, Stanford, University of Michigan. Όλα τα πανεπιστήμια στις ΗΠΑ βασίζουν τα έσοδά τους στα ιδρύματα, που στηρίζουν το πανεπιστήμιο, στις δωρεές ιδιωτών, στα δίδακτρα φοιτητών και στα έσοδα από ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα σε διαφορετικά ποσοστά βέβαια τα πολιτειακά από τα ιδρυματικά.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι στη Δημοκρατία της Κύπρου λειτουργούν τρία δημόσια πανεπιστήμια και έξι ιδιωτικά, τα οποία συνεισφέρουν το 5% του ετήσιου ΑΕΠ. Συγχρόνως, στην Κατεχόμενη Κύπρο λειτουργούν έξι ιδιωτικά πανεπιστήμια, τα οποία συνεισφέρουν το 55% του ΑΕΠ του παράνομου κράτους.
Όσον αφορά στα ήδη λειτουργούντα κρατικά ΑΕΙ, η εγκατάλειψή τους είναι δεδομένη. Με τακτικό προϋπολογισμό στο 25% εκείνου του 2011, με πολύ μειωμένες τις δημόσιες επενδύσεις. με μία πρωτοφανή στα χρονικά γραφειοκρατία για τη λειτουργία των ερευνητικών προγραμμάτων (εννοώ το καθεστώς που διέπει τους ΕΛΚΕ), με ενσωμάτωση χωρίς αξιολόγηση των ΤΕΙ στα Πανεπιστήμια, υποβαθμίζοντας έτσι το ακαδημαϊκό επίπεδο, και με μειωμένες τις αμοιβές του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, τα πανεπιστήμιά μας έχουν χάσει τα τελευταία χρόνια ένα σοβαρό ποσοστό ικανών ερευνητών. Οι τελευταίοι μεταναστεύουν πλέον σε Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα τους εξωτερικού με αμοιβές πολλαπλάσιες αυτών, που είχαν, και προοπτικές εξέλιξης μέσα σε ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον.
Η αναθεώρηση του άρθρου 16 πρέπει να γίνει προς δύο κατευθύνσεις. Πρώτον, θα πρέπει να επιτραπεί η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, όπως συμβαίνει παντού. Δεύτερον, τα ήδη λειτουργούντα Πανεπιστήμια θα πρέπει να μετατραπούν από ν.π.δ.δ. (νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου) σε ν.π.ι.δ. (νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου), ώστε να ξεφύγουν από την κρατική μέγγενη, την κομματικοποίηση και την ισοπέδωση. Η Χούντα 1967-1974 τα μετέτρεψε σε ν.π.δ.δ., προκειμένου να διατηρήσει τον πλήρη έλεγχο σε αυτά. Κάτι, που η Μεταπολίτευση δεν τόλμησε να αγγίξει, αφού η κυρίαρχη ιδεολογία της Αριστεράς απαιτούσε την επιβολή του κρατισμού σε όλο το φάσμα του βίου μας και είχε επιβληθεί ακόμη και στα αστικά κόμματα.
Η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων θα επιτρέψει αφ’ ενός μεν τον επαναπατρισμό εκατοντάδων έως χιλιάδων Ελλήνων επιστημόνων και φοιτητών, αφ’ ετέρου δε την προσέλκυση χιλιάδων αλλοδαπών φοιτητών, οι οποίοι θα σπουδάσουν σε μία χώρα με ένα υπέροχο κλίμα και τοπίο και με έναν ιδιαίτερο πολιτισμό σε περιζήτητα γνωστικά αντικείμενα. Εάν αυτό μπορεί να το κάνει η Μεγάλη Βρετανία και η Κύπρος, δεν αντιλαμβάνομαι γιατί να μην μπορεί να το κάνει η Ελλάδα. Μόνο εμπόδιο ο δογματισμός της Αριστεράς και η αδυναμία υπέρβασης της μετριότητας, που τους χαρακτηρίζει. Είναι αδιανόητο στον 21ο αιώνα να θεωρείται απολύτως θεμιτό και νόμιμο η σπουδή δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων σε ιδιωτικά και αναγνωρισμένα από την Πολιτεία πανεπιστήμια της αλλοδαπής, ενώ την ίδια στιγμή ο ΣΥΡΙΖΑ μαζί με το ΚΚΕ και την Χρυσή Αυγή αρνούνται την αναθεώρηση του άρθρου 16.
Δυστυχώς, η επόμενη κυβέρνηση δεν θα έχει στη διάθεσή της ένα αναθεωρημένο άρθρο 16. Όμως, θα έχει να επιτελέσει ένα τιτάνιο έργο, μετά την ισοπέδωση όλου του φάσματος της Παιδείας. Ένα μέρος του έργου της θα είναι η αναβάθμιση της ΑΔΙΠ (Αρχή Διασφάλισης Ποιότητας και Πιστοποίησης της Ανωτάτης Εκπαίδευσης) και η επαναφορά του νόμου 4009/2011, προκειμένου να επανέλθει σε ισχύ το τρίπτυχο Αριστεία – Αξιολόγηση – Αξιοκρατία. Ένα βέβαια είναι αδιαμφισβήτητο. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ και οι διατελέσαντες υπουργοί παιδείας (Α. Μπαλτάς, Ν. Φίλης, Κ. Γαβρόγλου) θα μείνουν στην ιστορία με μελανά γράμματα, ως οι καταστροφείς της Παιδείας, δηλαδή των θεμελίων της Ηθικής και της Δικαιοσύνης, που αποτελούν τους πυλώνες της Δημοκρατίας.
Ιωακείμ Γρυσπολάκης,
ομότιμος καθηγητής και π. πρύτανης Πολυτεχνείου Κρήτης.
https://www.liberal.gr/arthro/240277/apopsi/arthra/to-arthro-16-tou-suntagmatos-mia-akomi-chameni-eukairia.html
14 Φεβρουαρίου 2019
2.
Ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα:
Η ευκαιρία και τα οφέλη.
Η επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση έφερε (ξανά) στην επιφάνεια το θέμα της ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών - μη κρατικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας. Το ισχύον Σύνταγμα (άρθρο 16, παράγραφος 5 και παράγραφος 8) είναι σαφές και απαγορεύει την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων και από ό,τι φαίνεται, η αναθεώρηση του άρθρου αυτού αναβάλλεται για μία ακόμη φορά.
Ως Πανεπιστημιακοί που εργαζόμαστε στον (δημόσιο και ιδιωτικό) ακαδημαϊκό χώρο Αραβικών κρατών, θέλουμε να συμβάλλουμε στο δημόσιο διάλογο που έχει ξεκινήσει. Έχοντας ζήσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα και το εξωτερικό, θέλουμε να καταθέσουμε τη δική μας οπτική, απαλλαγμένοι ίσως από τις προσλαμβάνουσες της καθημερινής τριβής στην Ελλάδα. Οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε πως, αν και προερχόμαστε από διαφορετικό κοινωνικό και ιδεολογικό υπόβαθρο, η προσέγγισή μας στο θέμα δεν στηρίζεται σε ιδεολογικές δεσμεύσεις (ή και αγκυλώσεις), αλλά στη σύγχρονη πραγματικότητα και ανάγκες στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον μας, καθώς έχουμε εμπειρίες από τις σπουδές, τη διαβίωση και την εργασία σε πολλές χώρες στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και αλλού.
Η συνταγματική αυτή δέσμευση, που όντως υπαγορευόταν από συγκεκριμένες ανάγκες μιας άλλης εποχής, σήμερα αποτελεί μάλλον έναν αναχρονιστικό περιορισμό. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου υπάρχει ανάλογη απαγόρευση. Η πραγματική επιλογή δεν (θα έπρεπε να) είναι μεταξύ δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, αλλά μεταξύ χαμηλής και υψηλής ποιότητας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το πραγματικό ερώτημα είναι ποιους όρους και προϋποθέσεις μπορεί και πρέπει να θέσει η Πολιτεία, με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, ώστε να διασφαλίσει εκπαιδευτικές υπηρεσίες και έρευνα υψηλής ποιότητας αλλά και ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη υγιούς επιχειρηματικότητας.
Το ζητούμενο σε ένα Πανεπιστήμιο, δημόσιο και/ή ιδιωτικό, όπως και σε ένα σχολείο, ένα νοσοκομείο κλπ., είναι οι παρεχόμενες υπηρεσίες να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας και να ικανοποιούν θεσμοθετημένα πρότυπα υψηλής ποιότητας. Εμπιστευόμαστε τα παιδιά μας σε ιδιωτικά σχολεία και σε ιδιωτικά φροντιστήρια, την υγεία μας σε ιδιωτικά νοσοκομεία, κλινικές και ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά σχεδόν πανικοβαλλόμαστε στην ιδέα ενός ιδιωτικού Πανεπιστημίου. Την ίδια στιγμή, κλείνουμε τα μάτια στα ιδιωτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ήδη υπάρχουν στην Ελλάδα και αποκαλούνται κολέγια, τα οποία φυσικά και δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τα δημόσια πανεπιστήμια σε παραγωγή επιστημονικού έργου και γνώσης. Παρακολουθούμε τη σταδιακή υποβάθμιση των δημόσιων πανεπιστημίων, την υπο-χρηματοδότησή τους, τις παλινωδίες σχετικά με μία ουσιαστική αξιολόγηση του διδακτικού και ερευνητικού έργου. Παράλληλα, η χώρα μας έρχεται δεύτερη (αναλογικά με τον πληθυσμό) πανευρωπαϊκά σε αριθμό νέων 18-25 ετών που μεταναστεύουν για σπουδές (στοιχεία ΥΠ.ΕΞ.), ενώ το 60% των Ελλήνων πανεπιστημιακών καθηγητών απασχολούνται στο εξωτερικό (11% ο ευρωπαϊκός μέσος όρος), έχοντας μάλιστα πέντε φορές περισσότερες κορυφαίες δημοσιεύσεις από τον παγκόσμιο μέσο όρο σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.
Τα ιδιωτικά μη κρατικά Πανεπιστήμια, μέσα από ένα αυστηρό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και ελέγχου, μπορούν να ενισχύσουν τον ρόλο του Πανεπιστημίου στην οικονομία και την κοινωνία και να στηρίξουν την Παιδεία. Μπορούν να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μέσω των αποφοίτων τους και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο - Βαλκάνια, αλλά και η πολιτική ως μέλος της ΕΕ, αποτελεί ανεκμετάλλευτο συγκριτικό πλεονέκτημα για την προσέλκυση ξένων φοιτητών. Συμφωνα με την ίδια μελέτη της Εθνικής Τράπεζας, η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει πάνω από 100.000 ξένους φοιτητές, περιορίζοντας τις εκροές Ελλήνων φοιτητών στο εξωτερικό, συμβάλλοντας θετικά στην οικονομία και στο ΑΕΠ της χώρας, αναδεικνυόμενη έτσι ως ένα περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης. Μπορούμε να μάθουμε πολλά από το παράδειγμα της κοντινής μας Κύπρου. Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, από τους περίπου 45.000 φοιτητές που σπούδαζαν στα ΑΕΙ το 2017, σχεδόν οι μισοί (47%) είναι πολίτες άλλων χωρών (31,3% Ευρωπαϊκών χωρών και 16,2% τρίτων χωρών).
Παράλληλα, ο ευγενής ανταγωνισμός μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών ιδρυμάτων και η εφαρμογή των ίδιων κριτηρίων θα προσέδιδε ένα ακόμη κίνητρο για τη βελτίωση γενικότερα του επιπέδου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η εμπειρία από άλλες χώρες (π.χ. στην ΕΕ και τις ΗΠΑ) έχει δείξει ότι πολλές δράσεις ιδιωτικών ιδρυμάτων, όπως είναι η παροχή υποτροφιών και η διάθεση μέρους των εσόδων για έρευνα, συμβάλλουν και στον κοινωνικό ρόλο που έχει ένα ανώτατο ίδρυμα, αυτόν της κοινωνικής κινητικότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Εξάλλου, βάσει της αρχής της διαφοράς του Rawls, θα μπορούσε επίσης να διατυπωθεί πως οικονομικές ανισότητες, όπως είναι η πληρωμή διδάκτρων από τους έχοντες, μειώνουν τις κοινωνικές ανισότητες.
Είναι προφανές πως η ουσία στη συζήτηση είναι η ύπαρξη ικανού θεσμικού πλαισίου με κανόνες διαφάνειας και εποπτείας αλλά και η απαρέγκλιτη εφαρμογή τους, ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, να προωθείται η υγιής επιχειρηματικότητα αλλά και να αποθαρρύνονται όσοι θεωρήσουν μια τέτοια μεταρρύθμιση ως μια ακόμη ευκαιρία για εύκολο κέρδος. Σχεδόν όλα τα κορυφαία ιδιωτικά πανεπιστήμια που συναντάμε στις σχετικές λίστες είναι μη-κερδοσκοπικά, δηλαδή δεν έχουν ως κύριο στόχο τους το κέρδος (χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι είναι απαραιτήτως ζημιογόνα) αλλά επενδύουν τα όποια κέρδη τους στη βελτίωση των υποδομών τους, στην παροχή υποτροφιών, στην έρευνα κλπ. Υπάρχουν μάλιστα και ιδιωτικά Πανεπιστήμια που, αν και ζημιογόνα, συνεχίζουν τη λειτουργία τους καθώς αντιλαμβάνονται ότι επιτελούν ένα ευρύτερο κοινωνικό έργο. Μη-κρατικά Πανεπιστήμια μπορεί εξάλλου να ανήκουν, εκτός από ιδιώτες, και σε μη-κρατικούς φορείς όπως η τοπική αυτοδιοίκηση (νομαρχίες, δήμοι), η εκκλησία, ιδρύματα και κληροδοτήματα.
Η Πολιτεία μπορεί να κερδίσει από τη λειτουργία ιδιωτικών, μη κρατικών Πανεπιστημίων τόσο σε οικονομικό-αναπτυξιακό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό. Είναι τουλάχιστον παράδοξο και αντιπαραγωγικό το κράτος να κρατά το μονοπώλιο σε ένα συγκεκριμένο τομέα, τη στιγμή που επιτρέπει την ιδιωτική πρωτοβουλία σε άλλους τομείς εξίσου σημαντικούς. Σίγουρα, η πλειοψηφία των νέων θα εξακολουθήσει να σπουδάζει σε κρατικά ιδρύματα (π.χ. στην Γερμανία μόνο το 1% των φοιτητών σπουδάζει στα 80 ιδιωτικά πανεπιστήμια), κάτι που σημαίνει πως η ανάγκη αναβάθμισης του δημόσιου Πανεπιστημίου θα παραμένει πάντοτε πρώτη προτεραιότητα. Εξάλλου, η Ελλάδα αναγνωρίζει τίτλους μη κρατικών πανεπιστημίων του εξωτερικού, την στιγμή που δεν επιτρέπει την ίδρυση τέτοιων πανεπιστημίων στη χώρα.
Συγκριτικά, να αναφέρουμε πως στο Σουλτανάτο του Ομάν (μια χώρα 4,5 εκατ. κατοίκων) όπου και δραστηριοποιούμαστε ακαδημαϊκά, υπάρχει 1 μόλις κρατικό και 7 ιδιωτικά Πανεπιστήμια, παράλληλα με μεγάλο αριθμό κρατικών (15) και ιδιωτικών (21) Κολεγίων που συνθέτουν το σκηνικό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη χώρα. Η κυβέρνηση έχει επιλέξει να στηρίζει με υποτροφίες μεγάλο ποσοστό των φοιτητών για σπουδές στα (πολλά) ιδιωτικά ιδρύματα, στηριζόμενη στην και στηρίζοντας την ιδιωτική πρωτοβουλία. Αξίζει να σημειωθεί πως πολλά από τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στη χώρα μέχρι στιγμής δεν παράγουν κέρδος. Είναι επίσης χαρακτηριστικό πως, χωρίς να υπάρχουν αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, περίπου 50 Ομανοί φοιτητές φοιτούν ήδη σε ιδιωτικά Κολέγια. Η δημιουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα αποτελούσε μία πρώτης τάξης ευκαιρία για την «εισαγωγή» φοιτητών τόσο από το Ομάν όσο και από τις άλλες χώρες του Κόλπου που ψάχνουν συνεχώς για καινούργιους, ελκυστικούς εκπαιδευτικούς προορισμούς.
Η ουσία λοιπόν στην όλη συζήτηση (θα έπρεπε να) είναι ο εξορθολογισμός και η αναβάθμιση του δημόσιου πανεπιστημίου με αξιοκρατία, αξιολόγηση, καλύτερη οργάνωση και υποδομές, σύνδεση με την κοινωνία, υιοθέτηση μιας πιο εξωστρεφούς στάσης προς τις παραγωγικές δυνάμεις (π.χ. τη βιομηχανία), γιατί όχι και η απομάκρυνση των κομματικών οργανώσεων από τον ακαδημαϊκό χώρο που θα επέτρεπε την απρόσκοπτη συγκέντρωση στο ακαδημαϊκό και εκπαιδευτικό έργο. Η ίδρυση μη κρατικών ιδρυμάτων θα μπορούσε να προσθέσει και όχι να αφαιρέσει, να λειτουργήσει συμπληρωματικά, καλύπτοντας μέρος των κοινωνικών αναγκών, ενώ θα ενδυνάμωνε και το αίσθημα ελευθερίας και ισότητας που αποτελεί βάση μιας σύγχρονης δημοκρατίας.
Υπογραφές
Το κείμενο υπογράφουν οι Δρ Ηλίας Νικολακόπουλος (Επίτιμος Πρόξενος της Ελλάδος στο Σουλτανάτο του Ομάν), Δρ Αλέξανδρος Στεφανάκης (German University of Technology, Ομάν), Δρ Κωνσταντίνος Χρυσού (Αντιπρύτανης, University of Muscat, Ομάν), Δρ Κωνσταντίνος Μ. Πιτυχούτης (University of Nizwa, Ομάν), Νικολάου Παναγιώτης (International Maritime College, Ομάν), Δρ Εμμανουήλ Μπουζάκης (German University of Technology, Ομάν), Δρ Αντώνης Μανουσάκης, (University of Sharjah, Hνωμένα Αραβικά Εμιράτα).
https://www.liberal.gr/arthro/240356/apopsi/arthra/
idiotika-panepistimia-stin-ellada-i-eukairia-kai-ta-ofeli.html
14 Φεβρουαρίου 2019
3.
To παραμύθι της δημόσιας και δωρεάν Παιδείας.
Αυτή είναι η μάχη που δίνει αυτές τις μέρες η κυβέρνηση
Η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος έγινε η αφορμή να ξανακούσουμε εκείνο το παραμύθι που αντί για δράκο και βασιλοπούλα, έχει μια Παιδεία που είναι «δημόσια» και «δωρεάν». Το παραμύθι είναι πολύ παλιό και οι περισσότεροι από εμάς αρκετά μεγάλοι για να το πιστεύουμε, αλλά ακόμα υπάρχουν συμπολίτες που, ανεπηρέαστοι από τα χρόνια της κρίσης, αρνούνται να εγκαταλείψουν την νηπιακή πολιτική ηλικία και ακόμα πιστεύουν πως κάπου ψηλά στον Όλυμπο υπάρχει μια πηγή που αναβλύζει ευρώ με τα οποία χρηματοδοτούνται η Παιδεία, η Υγεία, τα ΜΜΜ και όλα όσα τα νομίζουν δωρεάν. Είναι οι ίδιοι συμπολίτες που αρνούνται να καταλάβουν πως οτιδήποτε λειτουργεί με όποιον τρόπο επιθυμεί η κάθε κυβέρνηση δεν είναι δημόσιο, αλλά κυβερνητικό. Αυτό το κείμενο είναι γι’ αυτούς.
Για αρχή ας πούμε ξανά, όσο βαρετό κι αν καταντάει, πως ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ.
Για να υπήρχε θα έπρεπε δάσκαλοι και καθηγητές να εργάζονταν εθελοντικά, τα σχολικά κτίρια να κατασκευάζονταν και να συντηρούνταν από μόνα τους, τα αναλώσιμα να φύτρωναν σαν τα αγριόχορτα στη γη, το πετρέλαιο να μην κόστιζε ούτε σεντ κ.ο.κ. Δυστυχώς, επειδή η Παραμυθοχώρα υπάρχει μόνο στα πρωτοσέλιδα της Αυγής και του Ριζοσπάστη, κάποιοι πληρώνουν μισθούς, υποδομές και λειτουργικά έξοδα σε δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια, Α.Ε.Ι., Τ.Ε.Ι. και διάφορα άλλα αρχικά. Κι αυτοί οι κάποιοι είμαστε ΟΛΟΙ εμείς. Όλοι όσοι πνιγόμαστε στην ασφυκτική αγκαλιά της εφορίας και όλοι όσοι νομίζουν πως η εφορία δεν τους αφορά. Γιατί ακόμα κι αυτοί κάθε φορά που βάζουν το χέρι στην τσέπη να ψωνίσουν, το 1/8 ή το 1/4 των χρημάτων που δίνουν πάει στα κυβερνητικά ταμεία που χρηματοδοτούν όλα τα «δωρεάν».
Και τη «δωρεάν» Παιδεία δεν την πληρώνουμε απλώς όλοι. Την πληρώνουμε και σχετικά ακριβά. Σύμφωνα με μια μελέτη του ΙΟΒΕ για την περίοδο 2008-2011 υπολόγισε τον ΜΟ του ετήσιου κόστους ανά μαθητή για τις δυο πρώτες βαθμίδες της «δημόσιας» εκπαίδευσης στα 4.585 ευρώ όταν στην ιδιωτική εκπαίδευση με τα σχολικά, τις προσεγμένες εγκαταστάσεις και το κέρδος των ιδιοκτητών, το κόστος ήταν 6.451 ευρώ ανά μαθητή.
Αν κανείς υπολογίσει και τα φροντιστήρια των ξένων γλωσσών και τα φροντιστήρια των μαθημάτων που ήδη διδάσκονται στα σχολεία, θα καταλήξει σε ένα εξοργιστικό συμπέρασμα: η «δημόσια» παιδεία όχι μόνο δεν είναι δωρεάν, αλλά μπορεί να είναι και πιο ακριβή από την «ιδιωτική».
Για τους γνωστούς συμπολίτες που δεν καταλαβαίνουν τι διαβάζουν να διευκρινίσω πως δεν υπονοώ ότι πρέπει να καταργηθούν τα κρατικά σχολεία. Θέλω απλώς να εξηγήσω γιατί η λέξη «δωρεάν» είναι παραμύθι και να ονειρευτώ τη μέρα που οι παρεχόμενες υπηρεσίες στα κρατικά σχολεία θα ανταποκρίνονται στο κόστος της φοίτησης.
Κι αφού διευκρίνισα, να συνεχίσω με το δεύτερο παραμύθι, αυτό της «δημόσιας» παιδείας.
Για αρχή να πούμε πως, υπο μία έννοια, όλα τα σχολεία είναι δημόσια με τον ίδιο τρόπο που ένα ταξί, παρ’ ότι έχει ιδιοκτήτη, είναι «όχημα δημοσίας χρήσεως». Αλλά αυτό είναι μια μάλλον ασήμαντη λεπτομέρεια για την οποία μπορούμε να διαφωνούμε επ’ άπειρον και να έχουμε όλοι δίκιο. Αυτό που μόνο ασήμαντη λεπτομέρεια δεν είναι, είναι το ότι χρησιμοποιούμε τον όρο «δημόσια» για σχολεία και σχολές που ακόμα και ο όρος «κρατικά» είναι ουτοπικός.
Γιατί είναι η κυβέρνηση και όχι κάποια ανεξάρτητη κρατική αρχή, που καθορίζει τα πάντα στη λειτουργία των «δημόσιων» σχολών και σχολείων. Η κυβέρνηση καθορίζει το πρόγραμμα σπουδών, η κυβέρνηση καθορίζει τα βιβλία, η κυβέρνηση καθορίζει τον αριθμό των καθηγητών, η κυβέρνηση (ελπίζω να μην πεταχτεί κανείς χιουμορίστας να πει τις λέξεις «τοπική αυτοδιοίκηση»)καθορίζει οτιδήποτε έχει να κάνει με αυτό που με επιπολαιότητα αποκαλούμε «δημόσια» Παιδεία ενώ στην πραγματικότητα είναι Παιδεία κυβερνητική. Με δεδομένο το κουμάντο που κάνει και η Εκκλησία ΑΕ, ο ακόμα ακριβέστερος όρος θα ήταν κυβερνητικοεκκλησιαστική Παιδεία. Πάντως σίγουρα όχι δημόσια.
Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το μυστικό της πεισματικής άρνησης των κυβερνητικών να συζητήσουν το άρθρο 16. Εδώ είναι η αιτία της αντίδρασης του καθηγητικού και φοιτητικού κατεστημένου. Ξέρουν καλά όλοι αυτοί οι συμπολίτες που σήμερα κάνουν κουμάντο στα πανεπιστήμια της χώρας πως αν επιτρέψουν την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων θα χάσουν ένα ακόμα μονοπώλιο. Και ξέρουν ακόμα καλύτερα πως μαζί με τα μονοπώλια χάνονται (ή έστω εξασθενούν) και τα νταβατζηλίκια. Και κανείς νταβατζής ποτέ δεν έχει εγκαταλείψει τα προνόμια του χωρίς να δώσει μια μάχη να τα διατηρήσει. Κι αυτή είναι η μάχη που δίνει αυτές τις μέρες η κυβέρνηση για τη «δωρεάν» και «δημόσια» Παιδεία. Και μπράβο της.
Υ.Γ. Επειδή κάποιοι μπορεί να αναρωτηθείτε, προφανώς και το νταβατζηλίκι στην Παιδεία δεν είναι αριστερή επινόηση. Το ελληνικό κράτος δημιουργήθηκε ως νταβατζής και διατηρήθηκε ως τέτοιος, για όσο περισσότερο άντεχε η κοινωνία. Απλώς η Αριστερά (και λόγω της μεγαλύτερης απόστασης που τη χωρίζει από την πραγματικότητα) δεν θέλει να καταλάβει πως η κοινωνία δεν αντέχει άλλο.
Μάνος Βουλαρίνος
https://www.athensvoice.gr/politics/519745
_paramythi-tis-dimosias-kai-dorean-paideias
15/2/2019
4.
Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες.
Στη φύση οι ιδέες διακινούνται στο νευρικό σύστημα.
Άκουσα πρόσφατα σε βίντεο μια ομιλία του άξιου Στέφανου Μάνου. Μιλάει για το άρθρο 16 του Συντάγματος που προτείνει ότι πρέπει να αλλάξει. Το βασικό του επιχείρημα είναι ότι μετά από πολλές δεκαετίες, προσπάθειες για να βελτιωθεί η παιδεία μας έχουν αποτύχει, άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο, Επομένως, πρέπει να αλλάξει το Συνταγματικό άρθρο. Συμφωνώ. Όμως...
Το ίδιο επιχείρημα ισχύει για ολόκληρο το Σύνταγμά μας. Ολόκληρη η πολιτική μας μετά από πολλές δεκαετίες, έχει αποτύχει. Επομένως, με αυτή τη λογική, χρειάζεται ριζική αλλαγή ολόκληρο το Σύνταγμα. Έχω επανειλημμένα τονίσει αυτή την ανάγκη. Αλλά, να επανέλθω στο άρθρο 16. Φυσικά, ο Σ. Μάνος, στα λίγα λεπτά της ομιλίας του δεν μπόρεσε να αναπτύξει ποιες αλλαγές πρέπει να επενεχθούν στο επίμαχο άρθρο. Το λέω, διότι οι αλλαγές που έχουν γίνει στο Σύνταγμά μας συνέβαλαν ως τώρα στην επιδείνωση μάλλον παρά στη βελτίωσή του. Αλλαγή σημαίνει βελτίωση, αλλά εξίσου μπορεί να σημαίνει και επιδείνωση.
Η όλη γενική συζήτηση και αντιπαράθεση πάνω στο άρθρο 16 περιστρέφεται κυρίως σε ένα μέρος του:”...Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια...”. Και ”...Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση...”. Με αυτά τα σημεία, οι αντίθετες γνώμες μεταφέρονται πρακτικά στη λειτουργία είτε μόνον κρατικών ή και ιδιωτικών ΑΕΙ. Κι αυτό σημαίνει ”αριστερή” (υποτίθεται) ή ”δεξιά” τοποθέτηση. Η αριστερά θέλει τα πάντα κρατικά, η δεξιά θέλει τα πάντα ιδιωτικά. Επενδύονται τα επιχειρήματά τους με την κατηγορία ότι η δωρεάν παιδεία για όλους είναι λαϊκισμός, ενώ η ιδιωτική είναι αξιοκρατία. Η, αντιστρόφως, ότι η δωρεάν παιδεία είναι δημοκρατία, ενώ η ιδιωτική αριστοκρατία. Κάπως έτσι. Η συζήτηση εκτρέπεται από το στόχο της, που είναι η καλύτερη δυνατή παιδεία.Κι αυτός είναι κι από τις δυο μεριές ο χειρότερος δυνατός λαϊκισμός.
Προφανώς δεν έχω εγώ τη λύση. Ωστόσο, θα κάνω μερικές σκέψεις που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σε κάθε συζήτηση. Η εκπαίδευση διαιρείται σε βαθμίδες από την κατώτερη ως την ανώτατη. Όμως η παιδεία του καθενός μας αρχίζει από τη γέννησή μας και τελειώνει με το θάνατό μας. ”Γηράσκω αεί διδασκόμενος”. Σ΄ αυτό το διάστημα υπάρχει η υποχρεωτική εκπαίδευση που το Σύνταγμά μας την ορίζει σε 9 το λιγότερο χρόνια. Είναι διεθνής απαίτηση και συμφωνώ. Επανειλημμένα όμως έχω τονίσει ότι η εθνική παιδεία του καθενός μας συνεχίζεται και με την, επίσης υποχρεωτική, θητεία μας στις αμυντικές δυνάμεις. Και δεν έχω ακούσει κανέναν να εκφράζει αντιρρήσεις σ΄ αυτά τα θέματα. Το σημαντικό διακύβευμα είναι, ωστόσο, στην ανώτατη παιδεία που έχει ιδιαιτερότητες.
Τα ΑΕΙ δεν διαφέρουν μόνο ποσοτικά από τη μέση εκπαίδευση προσφέροντας περισσότερες και πιο ειδικές γνώσεις στον εκπαιδευόμενο. Διαφέρουν και ποιοτικά: Δεν μεταδίδουν μόνο, αλλά και παράγουν, γνώσεις. Είναι υποχρεωμένα δηλαδή να κάνουν έρευνα. Η παραγωγή γνώσεων απαιτεί ανεξαρτησία από οποιονδήποτε παράγοντα πλην της γνώσης καθεαυτήν. Αλλιώς είναι προκατειλημμένη, πλύση εγκεφάλου δηλαδή μάλλον παρά παιδεία.
Ένα ιδιωτικό ερευνητικό ίδρυμα αναμενόμενο είναι να παράγει γνώση που προάγει τα συμφέροντα του ερευνητικού χρηματοδότη του. Η διεθνής βιβλιογραφία εμφανίζει σωρεία άρθρων που, με επιστημονική αληθοφάνεια, φθάνουν σε σφαλερά αποτελέσματα, που, τελικά είτε παρασύρουν επιζήμια τις διεθνείς αποφάσεις ή απαξιώνουν ολόκληρη την επιστήμη. Επομένως, η έρευνα πρέπει να είναι κρατική; Και πάλι υπάρχει πρόβλημα, ιδιαίτερα έντονο στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, αλλά όχι μόνο. Στην περίοδο της ναζιστικής Γερμανίας δεν ήταν δυνατό να γίνει εκεί έρευνα και να παρουσιαστούν αποτελέσματα που να ενισχύουν την άποψη πως το περιβάλλον διαμορφώνει τη συμπεριφορά μας. Αντιστρόφως, σε κράτη που προέκυψαν από επαναστάσεις, όπως η Γαλλία και, προπάντων, η ΕΣΣΔ, απαξίωναν την κληρονομικότητα προάγοντας την αντίληψη πως το περιβάλλον είναι ο αποφασιστικός παράγοντας για διαμόρφωση της συμπεριφοράς μας. Πάλι πλύση εγκεφάλου. Σε πόσα Τουρκικά ερευνητικά κέντρα γίνεται έρευνα που να προβάλλει την Ελληνική παράδοση του τόπου που κατέχουν σήμερα και τα δεινά που επέφεραν στους Έλληνες οι Τούρκοι αυτού του τόπου; Και, το ίδιο, σε πόσα Ελληνικά κέντρα ερευνάται η Τουρκική παράδοση που κατείχε τούτο τον τόπο για 4 αιώνες και τα δεινά που επιφέραμε στους Τούρκους, γεννημένους πάππου προς πάππου για πάνω από 10 γενιές στην Ελλάδα; Μόνο σπάνιοι ανεξάρτητοι ερευνητές, όσο γίνεται περισσότερο αποσιωπόμενοι, παρουσιάζουν τέτοια στοιχεία, ενώ, όχι σπάνια, χαρακτηρίζονται ως προδότες. Το δίλημμα είναι επομένως όχι αν πρέπει να είναι κρατική ή ιδιωτική η ανώτατη παιδεία, αλλά πώς θα είναι ανεξάρτητη.
Εκτός από τα ΑΕΙ, υπάρχουν παντού και ανεξάρτητα ερευνητικά κέντρα. Αυτά διαφέρουν από τα ΑΕΙ κατά τούτο: Τα ΑΕΙ είναι υποχρεωμένα, τυπικά τουλάχιστον, να συνδέουν την έρευνα με την εκπαίδευση, την παραγωγή με τη διάδοση της γνώσης. Δεν είναι νοητή η απόρρητη έρευνα στα ΑΕΙ. Αντίθετα τίποτε δεν εμποδίζει τα ανεξάρτητα (κρατικά ή ιδιωτικά) ερευνητικά κέντρα να διεξάγουν απόρρητη έρευνα. Τα προϊόντα γνώσης των τελευταίων ανήκουν στο χρηματοδότη τους, ιδιώτη (π.χ. βιομηχανική έρευνα) ή το κράτος (π.χ. έρευνα σε αμυντικά θέματα)· των ΑΕΙ ανήκουν στην Επιστήμη, δηλαδή στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Το μη απόρρητο της έρευνας στα ΑΕΙεξασφαλίζεται μόνον με υποχρεωτική επιβολή διαφάνειας σε όλα τα στάδια της έρευνας από το σχεδιασμό της ως την παρουσίασή της, δημοσίευσή προφορική, γραπτή ή ηλεκτρονική.
Ένας άλλος τρόπος για να εξασφαλισθεί η ανεξαρτησία της ανώτατης παιδείας είναι το περίφημο ”άσυλο”. Παραβιάστηκε βάναυσα τον καιρό της δικτατορίας, ενώ εξελίχθηκε σε διάτρητο σύστημα που επιτρέπει την άνετη είσοδο κακοποιών στοιχείων που δεν προάγουν, αλλά εμποδίζουν, την ανεξάρτητη έρευνα, απαγορεύοντας όμως την είσοδο του κράτους στα ΑΕΙ. Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες. Στη φύση οι ιδέες διακινούνται στο νευρικό σύστημα. Κι αυτό προστατεύεται από εισβολείς αφενός με μηχανικά μέσα (π.χ. σκελετός) και αφετέρου με ένα στρατό από ειδικά κύτταρα φύλακες, τα νευρογλοιακά. Η είσοδος στα κοινά αμυντικά κύτταρα απαγορεύεται ρητά, εκτός αν έχει καταληφθεί το νευρικό σύστημα από εχθρικά κύτταρα, π.χ. μικρόβια. Η διαφορά είναι ότι τα κοινά αμυντικά κύτταρα (φαγοκύτταρα) ”τρώνε” το καθετί, ενώ τα νευρογλοιακά σέβονται απόλυτα το νευρικό ιστό. Ένα αποτελεσματικό ασφαλιστικό σώμα από άτομα που βρίσκονται κάτω από τον αποκλειστικό έλεγχο των ΑΕΙ (π.χ. πρυτανικό συμβούλιο) θα μπορούσε να επιτελέσει το δύσκολο έργο της ασφάλειας της γνώσης.
Τελικά, ναι στην αλλαγή του άρθρου 16, λαμβάνοντας όμως υπόψη τις παραπάνω παρατηρήσεις.
Δημήτρης Α. Σιδερής
Ομότιμος καθηγητής καρδιολογίας
https://www.huffingtonpost.gr/entry/arthro-16_gr_5c6332fce4b03de942967351?utm_hp_ref=gr-politiki
13/2/2019
Σκίτσο του ΣΤΑΘΗ