Μικροαστική υποκρισία.
«Το κυβερνών κόμμα [...] αποφάσισε πως, για άλλα δέκα χρόνια, η Ελλάδα θα είναι η μόνη χώρα στον πλανήτη όπου ο πολίτης δεν θα έχει δικαίωμα επιλογής στην ανώτατη εκπαίδευση μέσα στη χώρα του. Το δικαίωμα αυτό θα συνεχίσει να το ασκεί εκτός Ελλάδος. Για άλλα δέκα χρόνια, οι νέοι θα σπουδάζουν στις γειτονικές χώρες, η προσέλκυση ξένων φοιτητών στην Ελλάδα θα είναι ανέκδοτο, λαμπροί επιστήμονές μας θα συνεχίζουν να διδάσκουν σε ξένα ΑΕΙ, τα κάθε λογής κολέγια θα αναγνωρίζουν, ελέω Ε.Ε., επαγγελματικά δικαιώματα, αλλά δεν θα διακινδυνεύουν επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία. Το δημόσιο πανεπιστήμιο (περήφανο για τις εξαιρέσεις του) θα ασφυκτιά κάτω από τον αποπνικτικό έλεγχο και τον σχεδιασμό του κράτους, χωρίς δικαίωμα ανάπτυξης, συνεργασιών και ισότιμης συμμετοχής στον διεθνή ανταγωνισμό»
Πόσο σοβαρή και αν είναι για την τριτοβάθμια εκπαίδευση η μη αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, υπάρχει κάτι ακόμη πιο κρίσιμο. Είναι οι λόγοι για τους οποίους η κυβέρνηση αρνήθηκε να ψηφίσει την αναθεώρηση. Τα (μη) επιχειρήματα θα διαλυθούν χάρη στην οικονομία της μνήμης να διαχωρίζει το ουσιώδες από το επουσιώδες. Γιατί, δηλαδή, κάποιος να συγκρατήσει την αντίδραση του υπουργού Παιδείας Κ. Γαβρόγλου; «Οι Ελληνες γονείς, μόλις ιδρυθούν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στη χώρα μας, θα σπεύσουν να δανειστούν για να πληρώνουν τα δίδακτρα των παιδιών τους. Ετσι, θα δημιουργηθεί “φούσκα σπουδαστικών δανείων, όπως στις ΗΠΑ”», είπε («Κ» 15/02). Από την άλλη, πολλοί αντέδρασαν υπέρ της αναθεώρησης, θρηνώντας τη χαμένη ευκαιρία, μετά την πρόσφατη ψηφοφορία στη Βουλή. Το συνόψισε ωραία η πρώην υπουργός Παιδείας Αννα Διαμαντοπούλου («Κ» 14/02): «Το κυβερνών κόμμα [...] αποφάσισε πως, για άλλα δέκα χρόνια, η Ελλάδα θα είναι η μόνη χώρα στον πλανήτη όπου ο πολίτης δεν θα έχει δικαίωμα επιλογής στην ανώτατη εκπαίδευση μέσα στη χώρα του. Το δικαίωμα αυτό θα συνεχίσει να το ασκεί εκτός Ελλάδος. Για άλλα δέκα χρόνια, οι νέοι θα σπουδάζουν στις γειτονικές χώρες, η προσέλκυση ξένων φοιτητών στην Ελλάδα θα είναι ανέκδοτο, λαμπροί επιστήμονές μας θα συνεχίζουν να διδάσκουν σε ξένα ΑΕΙ, τα κάθε λογής κολέγια θα αναγνωρίζουν, ελέω Ε.Ε., επαγγελματικά δικαιώματα, αλλά δεν θα διακινδυνεύουν επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία. Το δημόσιο πανεπιστήμιο (περήφανο για τις εξαιρέσεις του) θα ασφυκτιά κάτω από τον αποπνικτικό έλεγχο και τον σχεδιασμό του κράτους, χωρίς δικαίωμα ανάπτυξης, συνεργασιών και ισότιμης συμμετοχής στον διεθνή ανταγωνισμό».
Το θέμα έκλεισε. Δεν θα επιτραπεί η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων και ΤΕΙ, όπως συμβαίνει παντού στον κόσμο, τα δημόσια πανεπιστήμια θα συνεχίσουν να επιβιώνουν (;) ως ΝΠΔΔ, αγκομαχώντας από τον πλήρη έλεγχο του κράτους (μέχρι και για την αγορά συνδετήρων), οργανισμοί δυσκίνητοι, εξαρτημένοι από την εκάστοτε εξουσία, αδύναμοι να αυτοδιοικηθούν. Κρατισμός υπέρ πάντων, κυρίαρχος, φοβικός, απρόθυμος να ανταποκριθεί στις προκλήσεις των καιρών, ισχυρός στην εσωστρέφεια της άρνησης, επιθετικός σε οτιδήποτε προτείνει τη βελτίωση διά του ανταγωνισμού, προτάσσει την αξιολόγηση, την ανάγκη της αριστείας.
Λίγο-πολύ, όλα έχουν καταγραφεί. Ο κοινωνικός παλμογράφος αρχίζει να αποκτά δυσανεξία στην καθήλωση, σιγά σιγά αντιδρά στη διαρκή εξαίρεση από το μέλλον, πυκνώνουν οι φωνές που συντάσσονται με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Η κοινωνία αρχίζει να εμφανίζει συμπτώματα αλλεργίας στον δογματισμό και στην ιδεοληψία, απ’ όπου κι αν προέρχονται. Δεν είναι μόνο ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που ξιφουλκεί υπέρ των ελεύθερων επιλογών στην εκπαίδευση. Που αναρωτιέται πώς προστατεύεται η δημόσια Παιδεία διά των αποκλεισμών. Είναι και ένα ποσοστό πολιτών, «άστεγο» ίσως κομματικά, που δεν ανήκει ούτε στο ΚΙΝΑΛ ούτε στο Ποτάμι, το οποίο αντιλαμβάνεται ότι αυτή η χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τομές, μόνο με την επίκληση της ανάπτυξης και την ακύρωσή της στην πράξη.
Πόσο μπορεί να υπάρξει στον πολιτισμένο κόσμο (να συνδέεται δηλαδή με τα προηγμένα κράτη) μια χώρα που προσπαθεί να καμουφλάρει τα τραγικά ελλείμματά της στην αξιοκρατία και στην αξιολόγηση; Που τα προβλήματα που δημιουργούνται κάθε φορά –όποτε προκύπτει θέμα αξιολόγησης– είναι κατακλυσμιαία και υπερδιπλάσια από τις πιθανές λύσεις τους; Η βαθύτερη απώθηση, που καθιστά τόσο ανεπιθύμητη την αναθεώρηση του άρθρου 16, δεν είναι μόνο η προστασία των μετριοτήτων ή των κομματικών στελεχών. Εκτός από τη βαθιά υπόκλιση του ΣΥΡΙΖΑ στο παλαιότερο παλιό και την εξίσου βαθιά αδιαφορία του για την επόμενη μέρα στην εκπαίδευση και στη χώρα, τον κάθε φορά αναθεματισμό της «αγοράς» και την παθολογική άρνηση στις «ιδιωτικές επενδύσεις», με διαρκή προσκόμματα, είναι και κάτι ακόμη: η μικροαστική υποκρισία. Η δήθεν προοδευτικότητα, που κάνει σημαία το σύμφωνο συμβίωσης, αλλά στις δομικές αλλαγές της κοινωνίας, οι οποίες επέρχονται και κατακτώνται μέσω της εκπαίδευσης, δεν έχει τίποτα να συνεισφέρει. Η μικροαστική υποκρισία που φοβάται ό,τι δεν μπορεί να ελέγξει.
17/2/2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
2.
Οι σοφοί τω πνεύματι και τα ΑΕΙ.
Η συντηρητική θέση κατά της αλλαγής του άρθρου 16
βαφτίστηκε πολλάκις «προοδευτική».
Ηταν ενδιαφέροντα τα στοιχεία που έδωσε στη Βουλή την περασμένη Τετάρτη (13.2.2019) ο κ. Χρήστος Δήμας. Ενας στους τρεις πτυχιούχους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ έχει σπουδάσει σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού· αναφερόμαστε στους πτυχιούχους, διότι υπάρχουν και 18 που δεν κατόρθωσαν να τελειώσουν τις σπουδές τους, αλλά θέλουν να ρυθμίζουν πώς θα γίνονται αυτές. Οι μισοί υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ έχουν πτυχίο από ξένο, κατά κανόνα μη κρατικό, πανεπιστήμιο.
Αυτό, από μόνο του, θα μπορούσε να είναι το καλύτερο επιχείρημα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 16. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πεταχτεί κάποιος βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ να πει: «Και θέλετε να καταντήσουν τα παιδιά σας σαν κι εμάς;». Αντιθέτως, πετάχτηκε ο κ. Κωνσταντίνος Δουζίνας, ο οποίος έκανε ακαδημαϊκή καριέρα σε μη κρατικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, και είπε «γι’ αυτό είμαστε σοφοί». Ομως, αφού αυτοί έγιναν σοφοί σε μη κρατικά πανεπιστήμια, γιατί δεν αφήνουν κανέναν άλλον να δει προκοπή;
Η ευλογία της γνώσης
Ο κ. Δουζίνας, όπως διαβάζουμε στο βιογραφικό του, «είναι τακτικός καθηγητής της Νομικής και κοσμήτορας της Σχολής των Ανθρωπιστικών Σπουδών και Τεχνών του Birkbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου». Μπράβο του, αλλά δεν διάβασε την ιστορία του κολεγίου του και ψήφισε κατά της αναθεώρησης του άρθρου 16; Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Birkbeck το κολέγιο ιδρύθηκε το 1823, «όταν περίπου 2.000 άτομα μαζεύτηκαν να ακούσουν τον δόκτορα George Birkbeck, ο οποίος μίλησε για τη σημασία της εκπαίδευσης των εργαζομένων του Λονδίνου». Υποστηρικτές του εγχειρήματος που παρευρέθησαν στην ομιλία ήταν ο φιλόσοφος Jeremy Bentham, ο ριζοσπάστης βουλευτής Sir John Hobhouse, ο φιλελεύθερος βουλευτής και ακτιβιστής κατά της δουλείας Henry Brougham κ.ά. Ο George Birkbeck κάλεσε τους υποστηρικτές του σε δράση: «Τώρα είναι η στιγμή να έχουν όλοι την ευλογία της γνώσης». Πολλοί πείσθηκαν για τη σημαντική αυτή αποστολή. Εγιναν χορηγοί και συγκεντρώθηκαν αρκετά χρήματα για να ξεκινήσει το νέο αυτό εκπαιδευτικό ίδρυμα με τη ριζοσπαστική για την εποχή αποστολή. Επτά χρόνια αργότερα, το 1830, έκανε ένα ακόμη ριζοσπαστικό βήμα να έχει γυναίκες σπουδαστές, περίπου σαράντα χρόνια πριν από την Οξφόρδη και το Κέμπριτζ.
Μπορούν σήμερα στην Ελλάδα να μαζευτούν χίλια άτομα ή, έστω, συλλογικοί φορείς όπως η ΓΣΕΕ, για να δημιουργήσουν κάτι αντίστοιχο; Φυσικά όχι. Το απαγορεύει το άρθρο 16. Μπορεί κάποιο από τα υπάρχοντα ιδρύματα να προχωρήσει σε μια ριζοσπαστική πρωτοβουλία όπως έκανε το ίδρυμα του Birkbeck σε μια εποχή που οι γυναίκες εθεωρούντο «κατώτερα όντα»; Φυσικά όχι. Λόγω του άρθρου 16, οτιδήποτε κι αν θέλουν να κάνουν τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, όπως είναι τα ΑΕΙ, πρέπει να έχουν την υπογραφή υπουργού. Και μην κοιτάμε τώρα που έχουμε σοφούς υπουργούς, επειδή σπούδασαν σε μη κρατικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως ο κ. Κώστας Γαβρόγλου.
Μπορεί κάποια στιγμή να έχουμε υπουργό Παιδείας κάποιον απόφοιτο δικού μας κρατικού πανεπιστημίου, ο οποίος σύμφωνα πάντα με τον κ. Δουζίνα δεν θα είναι και τόσο «σοφός».
Το τραγελαφικό είναι πως η φιλελεύθερη επιλογή των μη κρατικών πανεπιστημίων ήταν κομμάτι της ελληνικής συνταγματικής τάξης, όπως ιστορεί ο καθηγητής συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος στο βιβλίο του «Πέρα από το άρθρο 16» (εκδ. Μεταίχμιο): «Η τρίτη καινοτομία του Συντάγματος του 2011 ήταν μια νέα παράγραφος του άρθρου 16 που κατοχύρωνε –με αρτιότερη διατύπωση– το ατομικό δικαίωμα Ελλήνων και αλλοδαπών φυσικών και νομικών προσώπων να ιδρύουν ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι με την υιοθετηθείσα διάταξη η Αναθεωρητική Βουλή απέρριπτε ταυτόχρονα πρόταση που είχαν υποβάλει το 1910 τα “παλαιά” κόμματα να απαγορευθεί ρητά “το συσταίνειν ιδιωτικά καταστήματα ανωτέρας εκπαιδεύσεως”, θα αντιληφθεί ότι επρόκειτο για σπουδαία φιλελεύθερη εγγύηση. Διότι, όπως παρατηρούσε ο Νικόλαος Ν. Σαρίπολος, με τη νέα ρύθμιση αποκλειόταν το εκπαιδευτικό “μονοπώλιον” του κράτους “εν οιωδήποτε βαθμώ της εκπαιδεύσεως”. Αξίζει εν προκειμένω να παρατεθεί αυτούσιο το γλαφυρό σχόλιο που αφιέρωσε στο θέμα ο σπουδαίος Ελληνας συνταγματολόγος: Ευτυχώς δεν καθιερώθη εν τω συντάγματι η αντιεπιστημονική και ανελεύθερος πρότασις του ψηφίσματος της Βουλής, της 18ης Φεβρουαρίου 1910. [...] Ωστε μόνον το κράτος θα εδικαιούτο να διδάσκει τας επιστήμας, την φιλοσοφίαν κ.λπ. απαγορευμένης της ιδρύσεως πάσης ανωτέρας σχολής ιδιωτικής π.χ. ελευθέρας σχολής πολιτικών επιστημών ως η εν Παρισίοις π.χ.! Τούτο εζήτει η Βουλή να καθιερωθεί εν Ελλάδι το 1910. Μία φιλοσοφία, μία επιστήμη, μία τέχνη, η του κράτους! Ευτυχώς τοιαύτη διάταξις δεν ετέθη εν τω συντάγματι της μητρός τής ελευθερίας και των γραμμάτων Ελλάδος. Τουναντίον το εκπαιδευτικό μονοπώλιον του κράτους απαγορεύεται υπό του άρθρου 16 [παρ.] 3 του Συντάγματος, εν οιωδήποτε βαθμώ της εκπαιδεύσεως, και εν αυτή τη στοιχειώδη εκπαιδεύσει».
Μετεμφυλιακές ρυθμίσεις
Ο Νικόλαος Σαρίπολος δεν έζησε να δει το μετεμφυλιακό κράτος που επέβαλε τους πρώτους περιορισμούς στην ιδιωτική εκπαίδευση, διότι όπως έλεγε το 1947 ο βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος Βάσος Στεφανόπουλος, «δεν είναι επιτετραμμένον, και δη υπό τα τελευταίας μεταπολεμικάς συνθήκας, σε οιονδήποτε ιδιώτην, οιασδήποτε προελεύσεως, να παρέχωμεν το ανεξέλεγκτον δικαίωμα να ιδρύη εν Ελλάδι, όταν και όπου αυτός θέλει, ένα ιδιωτικόν εκπαιδευτήριον, εις το οποίον, υπό την σκέπη της συνταγματικής προστασίας, να συγκεντρώνει την ανώριμον νεότητα και, ενδεχομένως, να ενσταλάζη εις την ψυχήν αυτής το δηλητήριον οιασδήποτε προπαγάνδας, είτε πολιτικής, είτε κοινωνικής, είτε θρησκευτικής. [...] Εν πάση περιπτώσει, εκείνον το οποίον ονομάζομεν πνευματική ελευθερίαν, θα είναι δυνατόν υπό τα ανωτέρω ενδεχομένας συνθήκας να καταλήξει ευκόλως εις πνευματικήν αναρχίαν, εις πνευματικήν ασυδοσίαν...» (Επιτροπή Αναθεωρήσεως του Συντάγματος 2.9.1947).
Τους μετεμφυλιακούς περιορισμούς της ελευθερίας στην εκπαίδευση, ώστε να μη διαχυθεί το «κομμουνιστικό δηλητήριο», ολοκλήρωσε η χούντα, χαρακτηρίζοντας ρητώς στο Σύνταγμα ότι τα πανεπιστήμια θα είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), κάτι που επιβιώνει μέχρι σήμερα με το άρθρο 16.
Αυτήν τη χουντική κληρονομιά υπερασπίζονται σήμερα οι υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ με γελοία επιχειρήματα όπως ότι θα αυξηθεί ο δανεισμός των νοικοκυριών για τα... δίδακτρα, επειδή «θα αναγκαστούν και οι Ελληνες φοιτητές να πάρουν δάνεια όπως συμβαίνει στην Αμερική» (Κώστας Γαβρόγλου, News24/7, 14.2. 2019). Νομίζουν οι «σοφοί τω πνεύματι» ότι με νομικά τερτίπια θα διατηρήσουν την ιδεολογική κυριαρχία που απολαμβάνουν στην ανώτατη εκπαίδευση. Δεν διδάχθηκαν καν από τους απέναντι, δηλαδή τους δεξιούς κρατικιστές, ότι οι περιορισμοί στην ελευθερία γίνονται πάντα αυτεπίστροφοι...
http://www.kathimerini.gr/1010409/opinion/epikairothta/
politikh/oi-sofoi-tw-pneymati-kai-ta-aei?platform=hootsuite
17/2/2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Άρθρο 16 (ιδιωτικά πανεπιστήμια)
και τα μυαλά στα κάγκελα.
Ο εγκλωβισμός της συζήτησης για την αναθεώρηση του συντάγματος στη Βουλή, στο ζήτημα της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας, καταδεικνύει πως η αναθεώρηση δεν γίνεται για την αναβάθμιση της δημοκρατίας, αλλά για την κατοχύρωση του πολιτικού μονοπωλίου από τα κόμματα εις βάρος των πολιτών. Η συνταγματοποίηση του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού που ευνοεί η ΝΔ και η συνταγματοποίηση του εκλογικού συστήματος που προτείνει ο ΣΥΡΙΖΑ καταδεικνύουν τη βαριά ιδεοληπτική πάθηση που ταλανίζει τα δύο κόμματα.
Ένα επικίνδυνο σύμπτωμα αυτής της παθογένειας είναι το περιβόητο άρθρο 16 που απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, που ο μεν Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει να καταργήσει, ο δε Αλέξης Τσίπρας θέλει να το διατηρήσει ως έχει. Από τις ευρύτερες συζητήσεις που γίνονται εκτός πολιτικής, η ιδέα του μη κρατικού-μη κερδοσκοπικού πανεπιστημίου, που μάλλον υιοθετεί και η ΝΔ, μοιάζει να κυριαρχεί.
Υπέρ των μη κρατικών-μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων είναι τα επιχειρήματα: στροφή της πανεπιστημιακής παιδείας και της έρευνας προς τις ανάγκες της αγοράς, γεγονός που θα προσέλκυε περί τις 110.000 φοιτητές από το εξωτερικό (το 2,5% του κυπριακού ΑΕΠ προέρχεται από την εισροή φοιτητών), ενώ ταυτόχρονα 35.000 Έλληνες φοιτητές σπουδάζουν στο εξωτερικό.
Στα πανεπιστήμια αυτά θα μπορούν να φοιτούν με υποτροφίες το 1/5 των φοιτητών τους, με κοινωνικά κριτήρια και επιδόσεις αριστείας. Ο ανταγωνισμός θα βοηθήσει στην αναβάθμιση και των κρατικών πανεπιστημίων.
Κατά των μη κρατικών
Κατά των μη κρατικών-μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων είναι τα επιχειρήματα: η ποιότητα των σπουδών στα περισσότερα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι αμφιβόλου ποιότητας, ενώ στα καλά η έρευνα έχει κατεύθυνση εμπορευματική. Επίσης, συχνά τα πανεπιστήμια αυτά αποκτούν έντονα ταξικό χαρακτήρα με τα υψηλά δίδακτρα που δημιουργούν αποκλεισμούς.
Στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, το δημόσιο πανεπιστήμιο εμφανίζει άθλια εικόνα που φαίνεται από την απαξίωση του χώρου (αφίσες, εμπορία ναρκωτικών, βιοτεχνίες μολότοφ κλπ), τις ντροπιαστικές πανεπιστημιακές σημειώσεις των κομματικών νεολαιών, τα θέματα της εξεταστικής που μοίρασε η ΔΑΠ, το συστηματικό bulling αλλά και τη βία που ασκείται σε καθηγητές. Φυσικά φαίνεται και στους πανεπιστημιακούς αμφίβολης αξίας και τίτλων που δεν παράγουν ερευνητικό έργο κ.ο.κ.
Η συνταγματική αναθεώρηση παρέχει την ευκαιρία της υιοθέτησης των μη κρατικών-μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων και είναι πολιτικό καθήκον της Αριστεράς να μην κρύβεται πίσω από το δάκτυλό της και να τα αποδεχθεί. Και ταυτόχρονα να φροντίσει με την τροποποίηση του άρθρου 16 τη ρύθμιση ολόκληρης της μεταλυκειακής εκπαίδευσης, όπως προτείνει το Ποτάμι.
Θα είναι τερατώδης βλακεία αν η Αριστερά χώσει και πάλι τη μούρη της στην άμμο. Τώρα είναι η ευκαιρία του ΣΥΡΙΖΑ να ρυθμίσει το νομοτελειακά αναπόφευκτο. Βέβαια, εδώ υπάρχει ένα ρίσκο. Μπορεί να αποδεχθεί την τροποποίηση του άρθρου 16 τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά στην επόμενη Βουλή, όταν πιθανώς να μην έχει την πλειοψηφία, η τροποποίηση του περιεχομένου να μην είναι της αρεσκείας του. Γι’ αυτό και πρέπει από τώρα να προχωρήσει σε μια συμφωνία και επί του περιεχομένου με τη ΝΔ.
Έρευνα του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών
Με τον τίτλο «Έρευνα και καινοτομία χωρίς οικονομικό αποτύπωμα», ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ) παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνας και καινοτομίας στην Ελλάδα (European Innovation Scoreboard 2018). Ο ΣΕΒ επισημαίνει ότι παρότι υπάρχουν διαθέσιμοι ανθρώπινοι πόροι υψηλής εξειδίκευσης και ενώ δαπανώνται μεγάλα ποσά για Έρευνα και Ανάπτυξη από το ελληνικό δημόσιο και τα πανεπιστήμια, τίθενται περιορισμοί λόγω εγγενών διαρθρωτικών αδυναμιών.
Παρά το γεγονός ότι δημοσιεύονται πολλές διεθνείς επιστημονικές εργασίες από Έλληνες επιστήμονες, η Ελλάδα δεν έχει να επιδείξει αντίστοιχα αποτελέσματα εμπορικής εκμετάλλευσης της παραγόμενης γνώσης. Αυτό πιθανότατα συμβαίνει, διότι οι αντίστοιχες διασυνδέσεις του κράτους και των πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις είναι από ασθενείς έως ανύπαρκτες, τονίζει ο ΣΕΒ.
Σύμφωνα με τη μελέτη του Συνδέσμου, «οι κοινές ερευνητικές δημοσιεύσεις μεταξύ φορέων του δημοσίου (και πανεπιστημίων) και του ιδιωτικού τομέα είναι μόλις το 1/4 του μέσου όρου στην ΕΕ-28. Έτσι, η παραγόμενη γνώση παραμένει εσωστρεφής, με την έρευνα να είναι μια σχεδόν βιοποριστική δραστηριότητα, χωρίς να δημιουργούνται δευτερογενείς επωφελείς επιδράσεις στην οικονομία της χώρας.
«Ως αποτέλεσμα, προκύπτει μια μεγάλη αναντιστοιχία μεταξύ της υψηλής παραγωγής γνώσης από τους ερευνητές και καινοτομικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων από τη μια πλευρά, και των λιγοστών αιτήσεων για ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας (μισή πατέντα ανά δισ. ΑΕΠ, έναντι 3,5 πατεντών στην ΕΕ-28, εννιά στη Σουηδία και δέκα στο Ισραήλ), και για κατοχύρωση εμπορικών σημάτων και εμπορικών σχεδίων προϊόντων (design) σε σχέση με την ΕΕ-28, από την άλλη.
«Επίσης, οι εξαγωγές προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας, καθώς και υπηρεσιών εντάσεως γνώσης, παραμένουν σε σχετικώς χαμηλά επίπεδα, σε σύγκριση με την ΕΕ-28, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μεμονωμένες εξαγωγές υψηλής ποιότητας ή και καινοτομίας. Προφανώς, το παράδοξο αυτό φαινόμενο σχετίζεται με την έλλειψη ενός βιώσιμου οικοσυστήματος καινοτομίας που να ενθαρρύνει την ανάπτυξη προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και να αποτελεί την κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα.
«Διαπιστώνουμε επιπλέον μια λιγότερο γνωστή διάσταση του brain drain, καθώς υπάρχουν πολλοί Έλληνες ερευνητές σε εγχώρια πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα που στοχεύουν στην εμπορική εκμετάλλευση της έρευνάς τους, όμως επιλέγουν να αναπτύσσουν εμπορικές ιδέες με χρηματοδότηση και συνεταίρους στο εξωτερικό».
Πίσω από την Ευρώπη
«Σημειώνεται ότι η μεταποίηση που κατά τεκμήριο συγκεντρώνει στοιχεία εξωστρέφειας και καινοτομίας, αντιπροσωπεύει το 9,4% του ελληνικού ΑΕΠ (έναντι 14,7% στην ΕΕ-28), και το 9,2% της απασχόλησης (14,2% σε κλάδους υψηλής και μέσης τεχνολογίας), έναντι 15,5% (και 37,2%) αντιστοίχως στην ΕΕ-28. Επίσης, ο κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων που διαθέτουν ικανό μέγεθος για να πραγματοποιούν δαπάνες έρευνας και καινοτομίας είναι χαμηλότερος ως ποσοστό του ΑΕΠ έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης.
«Συγκεκριμένα, ο τζίρος των μεγάλων επιχειρήσεων (>250 απασχολούμενων) είναι 27,9% του συνόλου στην Ελλάδα έναντι 44,4% στην ΕΕ-28 και των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων 39,1% στην Ελλάδα και 38% στην ΕΕ. Επίσης, ο αριθμός επιχειρήσεων με σημαντική δαπάνη για Ε&Α ανά 10 εκατ. πληθυσμού είναι 4,3 στην Ελλάδα έναντι 19,7 στην ΕΕ-28. Παράλληλα, η προστιθέμενη αξία ξένων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι στο 3,8% του συνόλου, όταν στην ΕΕ-28 είναι 12,5%.
«Τέλος, οι καθαρές Ξένες Άμεσες Επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι 1,1% στην Ελλάδα (2% περίπου στο εννιάμηνο του 2018) έναντι 3,6% στην ΕΕ-28. Επιπλέον όλων αυτών, ο λόγος επιχειρηματικότητας ανάγκης (για βιοποριστικούς λόγους) προς την επιχειρηματικότητα ευκαιρίας (για αξιοποίηση επιχειρηματικών ευκαιριών) είναι σχεδόν διπλάσιος στην Ελλάδα απ’ ό,τι στις χώρες υψηλής καινοτομίας».
Αυτά είναι μεν στατιστικά στοιχεία που αποκαλύπτουν την ελληνική δυστοπία απέναντι στο καινούργιο. Γι΄αυτό, τα μηχανήματα του Μετρό δεν δίνουν ρέστα από χαρτονόμισμα των 20 ευρώ. Γι΄αυτό έγινε το βατερλό με τις διάφορες αιτήσεις στο ΕΦΚΑ, στο οποίο αποδεικνύεται ότι μέσω TAXIS το ΑΦΜ και ο ΑΜΚΑ δεν είναι συνδεδεμένα. Γι’ αυτό τα ταμεία που απορρόφησε ο ΕΦΚΑ παραμένουν λειτουργικά ανεξάρτητα. Γι΄αυτό οι πόρτες ασφαλείας στις τράπεζες, αντί να ανοίγουν προς τα μέσα για να δυσκολεύουν τον ληστή, ανοίγουν προς τα έξω για να τον διευκολύνουν…
Ο Μάκης Ανδρονόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Διετέλεσε διευθυντής σύνταξης στη “Ναυτεμπορική”, στον “Κόσμο του Επενδυτή”, στην “Απογευματινή της Κυριακής” και αρχισυντάκτης στο “Κέρδος”. Εργάστηκε ως οικονομικός συντάκτης στην “Καθημερινή”, το “Έθνος”, το “Ποντίκι” και παρουσίασε οικονομικές εκπομπές στα κανάλια ΜΕGA, TEMPO, SevenX. Εργάστηκε, επίσης, στο χώρο της πολιτικής επικοινωνίας. Έχει γράψει τα βιβλία “Η Ελλάδα στο ντιβάνι - Διεργασίες ανατροπής γύρω από την ιστορία, τη γλώσσα και τα κοινωνικά στερεότυπα” (εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2011), “Το γερμανικό σύνδρομο - Η Ελλάδα και η Ευρώπη απέναντι στη γερμανική ιδιαιτερότητα” (εκδόσεις Ταξιδευτής, 2013) και έχει μεταφράσει το φουτουριστικό μυθιστόρημα του Τσέχου συγγραφέα Γιαν Βάις “Το σπίτι με τα χίλια πατώματα” (εκδόσεις Οδυσσέας, 1982).
14 Φεβρουαρίου 2019
2.
Οι σοφοί τω πνεύματι και τα ΑΕΙ.
Η συντηρητική θέση κατά της αλλαγής του άρθρου 16
βαφτίστηκε πολλάκις «προοδευτική».
Ηταν ενδιαφέροντα τα στοιχεία που έδωσε στη Βουλή την περασμένη Τετάρτη (13.2.2019) ο κ. Χρήστος Δήμας. Ενας στους τρεις πτυχιούχους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ έχει σπουδάσει σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού· αναφερόμαστε στους πτυχιούχους, διότι υπάρχουν και 18 που δεν κατόρθωσαν να τελειώσουν τις σπουδές τους, αλλά θέλουν να ρυθμίζουν πώς θα γίνονται αυτές. Οι μισοί υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ έχουν πτυχίο από ξένο, κατά κανόνα μη κρατικό, πανεπιστήμιο.
Αυτό, από μόνο του, θα μπορούσε να είναι το καλύτερο επιχείρημα κατά της αναθεώρησης του άρθρου 16. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να πεταχτεί κάποιος βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ να πει: «Και θέλετε να καταντήσουν τα παιδιά σας σαν κι εμάς;». Αντιθέτως, πετάχτηκε ο κ. Κωνσταντίνος Δουζίνας, ο οποίος έκανε ακαδημαϊκή καριέρα σε μη κρατικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, και είπε «γι’ αυτό είμαστε σοφοί». Ομως, αφού αυτοί έγιναν σοφοί σε μη κρατικά πανεπιστήμια, γιατί δεν αφήνουν κανέναν άλλον να δει προκοπή;
Η ευλογία της γνώσης
Ο κ. Δουζίνας, όπως διαβάζουμε στο βιογραφικό του, «είναι τακτικός καθηγητής της Νομικής και κοσμήτορας της Σχολής των Ανθρωπιστικών Σπουδών και Τεχνών του Birkbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου». Μπράβο του, αλλά δεν διάβασε την ιστορία του κολεγίου του και ψήφισε κατά της αναθεώρησης του άρθρου 16; Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του Birkbeck το κολέγιο ιδρύθηκε το 1823, «όταν περίπου 2.000 άτομα μαζεύτηκαν να ακούσουν τον δόκτορα George Birkbeck, ο οποίος μίλησε για τη σημασία της εκπαίδευσης των εργαζομένων του Λονδίνου». Υποστηρικτές του εγχειρήματος που παρευρέθησαν στην ομιλία ήταν ο φιλόσοφος Jeremy Bentham, ο ριζοσπάστης βουλευτής Sir John Hobhouse, ο φιλελεύθερος βουλευτής και ακτιβιστής κατά της δουλείας Henry Brougham κ.ά. Ο George Birkbeck κάλεσε τους υποστηρικτές του σε δράση: «Τώρα είναι η στιγμή να έχουν όλοι την ευλογία της γνώσης». Πολλοί πείσθηκαν για τη σημαντική αυτή αποστολή. Εγιναν χορηγοί και συγκεντρώθηκαν αρκετά χρήματα για να ξεκινήσει το νέο αυτό εκπαιδευτικό ίδρυμα με τη ριζοσπαστική για την εποχή αποστολή. Επτά χρόνια αργότερα, το 1830, έκανε ένα ακόμη ριζοσπαστικό βήμα να έχει γυναίκες σπουδαστές, περίπου σαράντα χρόνια πριν από την Οξφόρδη και το Κέμπριτζ.
Μπορούν σήμερα στην Ελλάδα να μαζευτούν χίλια άτομα ή, έστω, συλλογικοί φορείς όπως η ΓΣΕΕ, για να δημιουργήσουν κάτι αντίστοιχο; Φυσικά όχι. Το απαγορεύει το άρθρο 16. Μπορεί κάποιο από τα υπάρχοντα ιδρύματα να προχωρήσει σε μια ριζοσπαστική πρωτοβουλία όπως έκανε το ίδρυμα του Birkbeck σε μια εποχή που οι γυναίκες εθεωρούντο «κατώτερα όντα»; Φυσικά όχι. Λόγω του άρθρου 16, οτιδήποτε κι αν θέλουν να κάνουν τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, όπως είναι τα ΑΕΙ, πρέπει να έχουν την υπογραφή υπουργού. Και μην κοιτάμε τώρα που έχουμε σοφούς υπουργούς, επειδή σπούδασαν σε μη κρατικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, όπως ο κ. Κώστας Γαβρόγλου.
Μπορεί κάποια στιγμή να έχουμε υπουργό Παιδείας κάποιον απόφοιτο δικού μας κρατικού πανεπιστημίου, ο οποίος σύμφωνα πάντα με τον κ. Δουζίνα δεν θα είναι και τόσο «σοφός».
Το τραγελαφικό είναι πως η φιλελεύθερη επιλογή των μη κρατικών πανεπιστημίων ήταν κομμάτι της ελληνικής συνταγματικής τάξης, όπως ιστορεί ο καθηγητής συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος στο βιβλίο του «Πέρα από το άρθρο 16» (εκδ. Μεταίχμιο): «Η τρίτη καινοτομία του Συντάγματος του 2011 ήταν μια νέα παράγραφος του άρθρου 16 που κατοχύρωνε –με αρτιότερη διατύπωση– το ατομικό δικαίωμα Ελλήνων και αλλοδαπών φυσικών και νομικών προσώπων να ιδρύουν ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι με την υιοθετηθείσα διάταξη η Αναθεωρητική Βουλή απέρριπτε ταυτόχρονα πρόταση που είχαν υποβάλει το 1910 τα “παλαιά” κόμματα να απαγορευθεί ρητά “το συσταίνειν ιδιωτικά καταστήματα ανωτέρας εκπαιδεύσεως”, θα αντιληφθεί ότι επρόκειτο για σπουδαία φιλελεύθερη εγγύηση. Διότι, όπως παρατηρούσε ο Νικόλαος Ν. Σαρίπολος, με τη νέα ρύθμιση αποκλειόταν το εκπαιδευτικό “μονοπώλιον” του κράτους “εν οιωδήποτε βαθμώ της εκπαιδεύσεως”. Αξίζει εν προκειμένω να παρατεθεί αυτούσιο το γλαφυρό σχόλιο που αφιέρωσε στο θέμα ο σπουδαίος Ελληνας συνταγματολόγος: Ευτυχώς δεν καθιερώθη εν τω συντάγματι η αντιεπιστημονική και ανελεύθερος πρότασις του ψηφίσματος της Βουλής, της 18ης Φεβρουαρίου 1910. [...] Ωστε μόνον το κράτος θα εδικαιούτο να διδάσκει τας επιστήμας, την φιλοσοφίαν κ.λπ. απαγορευμένης της ιδρύσεως πάσης ανωτέρας σχολής ιδιωτικής π.χ. ελευθέρας σχολής πολιτικών επιστημών ως η εν Παρισίοις π.χ.! Τούτο εζήτει η Βουλή να καθιερωθεί εν Ελλάδι το 1910. Μία φιλοσοφία, μία επιστήμη, μία τέχνη, η του κράτους! Ευτυχώς τοιαύτη διάταξις δεν ετέθη εν τω συντάγματι της μητρός τής ελευθερίας και των γραμμάτων Ελλάδος. Τουναντίον το εκπαιδευτικό μονοπώλιον του κράτους απαγορεύεται υπό του άρθρου 16 [παρ.] 3 του Συντάγματος, εν οιωδήποτε βαθμώ της εκπαιδεύσεως, και εν αυτή τη στοιχειώδη εκπαιδεύσει».
Μετεμφυλιακές ρυθμίσεις
Ο Νικόλαος Σαρίπολος δεν έζησε να δει το μετεμφυλιακό κράτος που επέβαλε τους πρώτους περιορισμούς στην ιδιωτική εκπαίδευση, διότι όπως έλεγε το 1947 ο βουλευτής του Λαϊκού Κόμματος Βάσος Στεφανόπουλος, «δεν είναι επιτετραμμένον, και δη υπό τα τελευταίας μεταπολεμικάς συνθήκας, σε οιονδήποτε ιδιώτην, οιασδήποτε προελεύσεως, να παρέχωμεν το ανεξέλεγκτον δικαίωμα να ιδρύη εν Ελλάδι, όταν και όπου αυτός θέλει, ένα ιδιωτικόν εκπαιδευτήριον, εις το οποίον, υπό την σκέπη της συνταγματικής προστασίας, να συγκεντρώνει την ανώριμον νεότητα και, ενδεχομένως, να ενσταλάζη εις την ψυχήν αυτής το δηλητήριον οιασδήποτε προπαγάνδας, είτε πολιτικής, είτε κοινωνικής, είτε θρησκευτικής. [...] Εν πάση περιπτώσει, εκείνον το οποίον ονομάζομεν πνευματική ελευθερίαν, θα είναι δυνατόν υπό τα ανωτέρω ενδεχομένας συνθήκας να καταλήξει ευκόλως εις πνευματικήν αναρχίαν, εις πνευματικήν ασυδοσίαν...» (Επιτροπή Αναθεωρήσεως του Συντάγματος 2.9.1947).
Τους μετεμφυλιακούς περιορισμούς της ελευθερίας στην εκπαίδευση, ώστε να μη διαχυθεί το «κομμουνιστικό δηλητήριο», ολοκλήρωσε η χούντα, χαρακτηρίζοντας ρητώς στο Σύνταγμα ότι τα πανεπιστήμια θα είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), κάτι που επιβιώνει μέχρι σήμερα με το άρθρο 16.
Αυτήν τη χουντική κληρονομιά υπερασπίζονται σήμερα οι υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ με γελοία επιχειρήματα όπως ότι θα αυξηθεί ο δανεισμός των νοικοκυριών για τα... δίδακτρα, επειδή «θα αναγκαστούν και οι Ελληνες φοιτητές να πάρουν δάνεια όπως συμβαίνει στην Αμερική» (Κώστας Γαβρόγλου, News24/7, 14.2. 2019). Νομίζουν οι «σοφοί τω πνεύματι» ότι με νομικά τερτίπια θα διατηρήσουν την ιδεολογική κυριαρχία που απολαμβάνουν στην ανώτατη εκπαίδευση. Δεν διδάχθηκαν καν από τους απέναντι, δηλαδή τους δεξιούς κρατικιστές, ότι οι περιορισμοί στην ελευθερία γίνονται πάντα αυτεπίστροφοι...
http://www.kathimerini.gr/1010409/opinion/epikairothta/
politikh/oi-sofoi-tw-pneymati-kai-ta-aei?platform=hootsuite
17/2/2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
(1) Το άρθρο 16 του Συντάγματος: Μία ακόμη χαμένη ευκαιρία.
(2) Ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα: Η ευκαιρία και τα οφέλη.
(3) To παραμύθι της δημόσιας και δωρεάν Παιδείας.
(4) Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες. Στη φύση οι ιδέες διακινούνται
στο νευρικό σύστημα.
(2) Ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα: Η ευκαιρία και τα οφέλη.
(3) To παραμύθι της δημόσιας και δωρεάν Παιδείας.
(4) Τα ΑΕΙ διακινούν ιδέες. Στη φύση οι ιδέες διακινούνται
στο νευρικό σύστημα.