Γαλλία: Οι αιτίες της οργής ενάντια στους φόρους.


Η κινητοποίηση των «Κίτρινων Γιλέκων» ενάντια στους φόρους στα καύσιμα, οργανωμένη εκτός του πλαισίου των πολιτικών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων και με ιδιαίτερη επιτυχία στις περιαστικές ζώνες και στην ύπαιθρο, εντυπωσιάζει με τον αυθόρμητο χαρακτήρα της. Ανέδειξε με ξαφνικό τρόπο το αίσθημα της φορολογικής αδικίας που υπέβοσκε εδώ και πολλά χρόνια στους χαμηλόμισθους και στους μικρούς ελεύθερους επαγγελματίες. Σε μια χώρα όπου οι φόροι εξακολουθούν να αποτελούν τον μοχλό της αναδιανεμητικής πολιτικής, πώς είναι δυνατόν να εξηγηθεί το γεγονός ότι οι φόροι αμφισβητούνται περισσότερο από εκείνους ακριβώς που βρίσκονται στα χαμηλότερα σκαλιά της κοινωνικής πυραμίδας;

«Στοπ στους φόρους», «Μακρόν τσιφούτη», «Κατάντησε πολυτέλεια να πηγαίνουμε στη δουλειά», «Αριστερά, δεξιά = φόροι», «Σταματήστε τη ληστεία, η εξέγερση του πανίσχυρου λαού μπορεί να καταλήξει σε επανάσταση»... Η ποικιλία των συνθημάτων που ακούστηκαν μετά τις 17 του προηγούμενου Νοεμβρίου στις λαϊκές διαδηλώσεις, οι οποίες μπλόκαραν την κυκλοφορία στους μεγάλους οδικούς άξονες ως διαμαρτυρία ενάντια στην αύξηση της φορολογίας των καυσίμων, εκφράζει ταυτόχρονα ένα ρευστό, πολύμορφο κίνημα αλλά και μια οργή με στόχο ένα πολύ συγκεκριμένο αντικείμενο: τους φόρους, το θεμέλιο του κοινωνικού κράτους.

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, οι λαϊκές τάξεις δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με το φορολογικό ζήτημα. Η καθιέρωση της προοδευτικής κλίμακας στη φορολογία εισοδήματος μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο προκάλεσε κυρίως την έντονη αντίδραση των ελεύθερων επαγγελματιών και των αγροτών, που συγκρότησαν ενώσεις φορολογούμενων1. Στη συνέχεια, με εξαίρεση την περίοδο του Λαϊκού Μετώπου (1936-1938), το ζήτημα της φορολογικής αδικίας παρέμεινε περιθωριακό για το εργατικό κίνημα, ιδίως σε σχέση με τις μισθολογικές διεκδικήσεις και την προστασία των θέσεων εργασίας. Ακόμα και ο άδικος χαρακτήρας των έμμεσων φόρων επί της κατανάλωσης όπως ο ΦΠΑ -ο οποίος αποφέρει το ήμισυ των γαλλικών φορολογικών εσόδων όταν ο φόρος εισοδήματος αποφέρει μονάχα το ένα τέταρτο- σπάνια αποτέλεσε αφορμή για την κινητοποίηση συνδικάτων και κομμάτων της Αριστεράς.

Ωστόσο, εδώ και μερικά χρόνια, η αμφισβήτηση απέναντι στη φορολογία δυναμώνει. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα ώστε να επιβάλλεται ως κεντρικό επίδικο στους αγώνες ενάντια στη λιτότητα. Στην Πορτογαλία, τον Μάιο του 2010, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές διαμαρτύρονταν για την αύξηση των φόρων και τις δημοσιονομικές περικοπές. Δύο χρόνια αργότερα, εκατοντάδες χιλιάδες Ισπανοί κινητοποιούνταν ενάντια στη δημοσιονομική αυστηρότητα, τις ιδιωτικοποιήσεις και την αύξηση του ΦΠΑ - που, ενδεικτικά, για τα σχολικά είδη πέρασε από το 4% στο 21%. Στην Ελλάδα, μισθωτοί του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα κατέβαιναν στον δρόμο για να διαμαρτυρηθούν για τις μειώσεις μισθών και τις αδικίες στη φορολόγηση. Μερικούς μήνες αργότερα, Γάλλοι εργάτες σε εργοστάσια τροφίμων, απειλούμενοι με απόλυση, συμμετείχαν στο κίνημα των «Κόκκινων Σκούφων»2, δημιουργημένο από αγρότες και μικροεπιχειρηματίες που επιθυμούσαν την κατάργηση του οικολογικού φόρου στις οδικές μεταφορές.

Η ανατροπή των όρων του διαλόγου σχετικά με τη φορολογία πηγάζει κατ’ αρχάς από τις κρατικές πολιτικές. Με την επιδείνωση της μαζικής ανεργίας και την εντατικοποίηση του διεθνούς ανταγωνισμού, οι κυβερνήσεις σταδιακά παραιτήθηκαν από την παρέμβαση στην πρωτογενή κατανομή των εσόδων ανάμεσα στους μισθούς και τα επιχειρηματικά κέρδη. Μέσα σε διάστημα λίγων ετών, το κοινωνικό ζήτημα, προηγουμένως διατυπωμένο με όρους διαμοιρασμού των κερδών, έδωσε τη θέση του στο φορολογικό ζήτημα, διαμορφωμένο ως εργαλείο για την προσέλκυση ψηφοφόρων από τα λαϊκά στρώματα. Το 2007, το σύνθημα του Νικολά Σαρκοζί «Δουλεύουμε περισσότερο για να κερδίζουμε περισσότερα» και η πρότασή του για αφορολόγητες υπερωρίες γοήτευσαν πολλούς υπαλλήλους και εργάτες. Πέντε χρόνια αργότερα, η υπόσχεση για καθιέρωση κλίμακας φόρου 75% σε εισοδήματα άνω του ενός εκατομμυρίου ευρώ ετησίως επέτρεψε στον Φρανσουά Ολάντ να προσδώσει ένα κάποιο λαϊκό χρώμα στο προεκλογικό πρόγραμμά του: το μέτρο σχεδιάστηκε με τέτοια προχειρότητα ώστε το Συνταγματικό Συμβούλιο δεν δυσκολεύτηκε διόλου να το ακυρώσει. Και ο Εμανουέλ Μακρόν χρησιμοποίησε το 2017 την κατάργηση του φόρου κατοικίας προκειμένου να εξισορροπήσει την εικόνα του ως υποψηφίου των ελίτ, πριν τελικά εξαγγείλει ότι θα υλοποιηθεί σε βάθος τριετίας.

Η πολιτικοποίηση του φορολογικού ζητήματος στηρίζεται σε ένα μεγάλο παράδοξο: ολοένα περισσότερα άτομα από τις λαϊκές τάξεις γίνονται επικριτικά απέναντι στο ύψος της φορολογίας, έστω και αν εκείνα ωφελούνται περισσότερο από το σύστημα αναδιανομής που εξασφαλίζει η φορολογία. Ο τόπος κατοικίας οξύνει αυτή τη δυσπιστία. Όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τις μεγάλες πόλεις τόσο περισσότερο αυξάνεται η αίσθηση της αδικίας στη φορολόγηση: οι κάτοικοι της υπαίθρου και των περιαστικών ζωνών εμφανίζονται οι πλέον επικριτικοί απέναντι στο φορολογικό σύστημα, σε αντίθεση με τους Παριζιάνους.

Μετά από πολλά χρόνια πολιτικών προώθησης της ιδιοκατοίκησης3, πολλά νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα χρεώθηκαν για να αγοράσουν την κατοικία τους, ενώ παράλληλα βρέθηκαν αντιμέτωπα με τακτικές αυξήσεις του φόρου ακίνητης περιουσίας, που επιβλήθηκαν για να αντισταθμιστεί η μείωση της κρατικής χρηματοδότησης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Σε ορισμένες περιφέρειες, η αίσθηση της αδικίας πυροδοτείται από την υποβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών και από τις δυσκολίες στις μετακινήσεις, που εντείνονται από την κατάργηση σιδηροδρομικών σταθμών4. Όλα αυτά συμβαίνουν ενόσω οι κάτοικοι αυτών των περιοχών, που μετακινούνται κατά κύριο λόγο με αυτοκίνητο και πλήττονται ριζικά από την αύξηση της τιμής των καυσίμων, βλέπουν να εξαφανίζονται όλοι οι θεσμοί, από το ταχυδρομείο και το σχολείο έως τον σιδηροδρομικό σταθμό, οι οποίοι στα μάτια τους συμβολίζουν το χειροπιαστό αποτέλεσμα του χρήματος που κοινωνικοποιείται μέσω των φόρων.

Η δυσπιστία απέναντι στην εφορία εγγράφεται σε μια ιδιαίτερη συγκυρία, σημαδεμένη από μια σειρά σκανδάλων. Το 2011, η Λιλιάν Μπετανκούρ, η πλουσιότερη γυναίκα της Γαλλίας, απέκρυψε από την εφορία περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ και διέθεσε «μαύρα» μετρητά για να στηρίξει την προεκλογική εκστρατεία του Νικολά Σαρκοζί. Ακολούθησε η υπόθεση Ζερόμ Καϋζάκ: ο υπουργός Οικονομικών του Ολάντ, αρμόδιος για την πάταξη της φοροδιαφυγής, ομολόγησε το 2013 ότι ήταν δικαιούχος ενός μυστικού λογαριασμού στην Ελβετία ύψους 600.000 ευρώ - αφού προηγουμένως το είχε αρνηθεί ενώπιον της Βουλής. Παράλληλα, αρχίζει ένα πραγματικό σίριαλ στα μέσα ενημέρωσης: τα διάφορα επεισόδιά του - LuxLeaks, SwissLeaks, OffshoreLeaks, «Panama Papers» και «Paradise Papers»- φέρνουν στο φως τους μηχανισμούς φοροδιαφυγής των πολυεθνικών, των πολιτικών ηγετών και των διασημοτήτων από τον χώρο του θεάματος και του αθλητισμού. Η εξέλιξη αυτή κάνει την αρχή της ισότητας απέναντι στη φορολόγηση να μοιάζει με παραμύθι που υπάρχει μόνο στα νομικά εγχειρίδια, ενώ ο κόσμος χωρίζεται πλέον σε δύο κατηγορίες: από τη μία πλευρά στους απλούς φορολογούμενους, αναγκασμένους να δεχθούν να καταβάλουν ακόμα μεγαλύτερες προσπάθειες για την ανόρθωση των δημόσιων οικονομικών και, από την άλλη, στους ισχυρούς που μπορούν να απαλλαγούν από τις νόμιμες υποχρεώσεις τους χωρίς να ανησυχούν για ενδεχόμενες κυρώσεις (καμία μήνυση δεν κατατέθηκε εναντίον της Μπετενκούρ -πέθανε το 2017- και ο Καϋζάκ καταδικάστηκε σε τετραετή φυλάκιση, αλλά με αναστολή).

Η εμπειρία που αποκομίζουν οι λαϊκές τάξεις από την επαφή τους με τη δημόσια διοίκηση εντείνει την αντίληψη περί «δύο μέτρων και δύο σταθμών». Οι φτωχότεροι φορολογούμενοι, που δεν κατέχουν την αφηρημένη γλώσσα των φορολογικών θεμάτων, στηρίζονται συχνά στη βοήθεια των δημόσιων υπαλλήλων για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους5. Όμως, η μείωση του αριθμού των δημόσιων υπαλλήλων οδηγεί στην υποβάθμιση της εξυπηρέτησης. Από το 2005 ώς το 2017, οι διαδοχικές κυβερνήσεις κατήργησαν περισσότερες από 35.000 θέσεις στο σύνολο των υπηρεσιών του υπουργείου Οικονομικών, κυρίως εκείνες που αφορούσαν την εξυπηρέτηση των πολιτών. Στην ύπαιθρο, οι ώρες λειτουργίας περιορίστηκαν, ενώ στις αστικές περιοχές οι ουρές μεγάλωσαν, δημιουργώντας προβλήματα στους φορολογούμενους με χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο, οι οποίοι προτιμούν να συναλλάσσονται με υπάλληλο και αποφεύγουν τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Ιδίως όταν πρόκειται να αιτηθούν μείωση φόρου λόγω οικονομικής δυσπραγίας, δηλαδή να αποδείξουν ότι αδυνατούν να καταβάλουν τον φόρο κατοικίας, τον φόρο ακίνητης ιδιοκτησίας ή το τέλος υπέρ της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Με την αύξηση της ανεργίας και της εργασιακής επισφάλειας, ο αριθμός των αιτήσεων αυτού του είδους πέρασε από τις 695.000 το 2003 στο 1,4 εκατομμύριο το 2015. Ωστόσο, οι πιθανότητες να εξευμενιστεί ο έφορος ποικίλλουν ανάλογα με την κοινωνική τάξη: σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήσαμε το 20176, από τους φορολογούμενους που διαφωνούσαν με μια απόφαση της δημόσιας διοίκησης, δικαιώθηκε το 69% των μελών των ανώτερων τάξεων, έναντι 51% των λαϊκών τάξεων.

Στις γραφειοκρατικές εντάσεις προστίθενται και οι επιπτώσεις της κρίσης. Για τους μισθωτούς και τους μικροεπαγγελματίες, των οποίων η αγοραστική δύναμη παραμένει στάσιμη ή υποχωρεί, οι φόροι και τα τέλη εκλαμβάνονται λιγότερο ως αντάλλαγμα για τις παρεχόμενες δημόσιες υπηρεσίες και περισσότερο ως μια επιπλέον δαπάνη. Η αίσθηση αδικίας πολλαπλασιάζεται: στην αδυναμία τους να πληρώσουν τα απαιτούμενα ποσά προστίθεται η πεποίθηση ότι αυτά τα χρήματα χρησιμοποιούνται για να πλουτίζουν «οι από πάνω». Μετά την κρίση του 2008, η διάλυση του βιομηχανικού ιστού της χώρας και οι απώλειες θέσεων εργασίας αναδεικνύουν με σκληρό τρόπο πόσο ανίσχυροι είναι οι κυβερνώντες, οι οποίοι αδυνατούν να εμποδίσουν τη μεταφορά της παραγωγικής δραστηριότητας σε χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος. Το κράτος, που κάποτε θεωρούνταν εγγύηση προστασίας, εμφανίζεται πλέον ως μια απόμακρη εξουσία στην υπηρεσία των ισχυρών. 

Επιπλέον, στις μικρές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα εκτεθειμένες στον διεθνή ανταγωνισμό, ο φόρος συχνά φαντάζει ως άμεση απειλή για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Αυτή η αντίληψη, ενισχυμένη από το διαρκές σφυροκόπημα της δημοσιογραφικής ρητορικής περί (ασφαλιστικών) «επιβαρύνσεων που αυξάνουν το κόστος εργασίας»7, ανοίγει τον δρόμο για προσέγγιση μεταξύ εργοδοτών και μισθωτών, κυρίως όταν τίθεται θέμα αμφισβήτησης των παρακρατήσεων ή της ύπαρξης υπερβολικών ρυθμίσεων και κανονισμών.

Σε έναν κόσμο θρυμματισμένης εργασίας, όπου οι εργοδότες καταφεύγουν πολύ άνετα στην υπεργολαβία, η αμφισβήτηση της φορολόγησης μπορεί να εκφραστεί επίσης από τη φωνή των νεαρών εργαζομένων χωρίς πτυχίο, εργατών και υπαλλήλων, που έχουν πληγεί βαρύτατα από την ανεργία και την εργασιακή επισφάλεια. Για πολλούς, η εξατομίκευση της εργασίας συνοδεύτηκε από τη διάβρωση της συλλογικής αλληλεγγύης, ενθαρρύνοντας μια μορφή αποχώρησης από την κοινότητα των εργαζομένων: εξοβελισμένοι από τη μονιμότητα που απολαμβάνουν οι δημόσιοι υπάλληλοι, τρέφουν μια δυσαρέσκεια απέναντι στο κράτος και στους υπαλλήλους του, οι οποίοι απολαμβάνουν ένα καθεστώς προστασίας που οι ίδιοι δεν δικαιούνται.

Για τα άτομα που έχουν πληγεί περισσότερο από την κρίση, το καθεστώς του αυτοαπασχολούμενου αποτελεί μία από τις λύσεις. Όμως, αυτή η προοπτική κοινωνικής ανόδου συνδυάζεται πολύ συχνά με την υιοθέτηση μιας ρητορικής που καταγγέλλει τις «υπερβολικές επιβαρύνσεις». Σε αυτήν την περίπτωση, η εικόνα της μικρής επιχείρησης που στραγγαλίζεται από τις εισφορές και τη φορολογία συμπίπτει με εκείνη ενός κράτους απόμακρου και αδιάφορου απέναντι στις δυσκολίες των τοπικών κοινωνιών. Η ανάδειξη της εργασίας ως πηγής αξιοπρέπειας που αξίζει να ανταμειφθεί συμβαδίζει με τον στιγματισμό των δικαιούχων των κοινωνικών παροχών, χρηματοδοτούμενων από τους φόρους. Έτσι, η αποσταθεροποίηση ολόκληρων τμημάτων της χαμηλόμισθης εργασίας συνέβαλε στην ανάπτυξη στους κόλπους των λαϊκών τάξεων μιας ολοένα εντονότερης δυσπιστίας απέναντι στη φορολογία, στο όνομα της πάση θυσία διατήρησης των θέσεων εργασίας.

Αυτή η προδομένη εμπιστοσύνη των λαϊκών τάξεων απέναντι στις πηγές της χρηματοδότησης του κοινωνικού κράτους αποσιωπήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα στον δημόσιο διάλογο για τη φορολογία. Στον βαθμό που χρησιμοποιούν το θέμα κατά τη διάρκεια των προεκλογικών περιόδων, οι πολιτικοί ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο να εξασφαλίσουν την αποδοχή της φορολόγησης από τις ανώτερες και, ειδικά, τις μεσαίες τάξεις - μια κοινωνική ομάδα με την οποία ταυτίζεται η πλειονότητα των ψηφοφόρων. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, παρατηρείται ένας πολλαπλασιασμός των στοχευμένων φοροαπαλλαγών και των ειδικών φορολογικών καθεστώτων που επιτρέπουν τη μείωση του φόρου εισοδήματος, τη στιγμή που ο ΦΠΑ παραμένει ίδιος για όλους τους καταναλωτές και οι φόροι στα καύσιμα αυξάνονται χωρίς να προβλέπεται η παραμικρή εξαίρεση (πέρα από τους επαγγελματίες του τομέα των μεταφορών). Δωρεές σε κόμματα και σε οργανώσεις ή σωματεία, απασχόληση προσωπικού κατ’ οίκον, επενδύσεις σε ακίνητα προς ενοικίαση, εργασίες για την ενεργειακή αναβάθμιση ακινήτων: υπάρχουν πάρα πολλοί μηχανισμοί φοροαπαλλαγής που επιτρέπουν σε υπόχρεους τη μείωση του οφειλόμενου ποσού, διανοίγοντας μάλιστα νόμιμες οδούς «φορολογικής βελτιστοποίησης» στους ευπορότερους.

Τέτοιου είδους φορολογικές απαλλαγές και ελαφρύνσεις επηρεάζουν τον τρόπο με το οποίο γίνεται αντιληπτό το επίπεδο της φορολόγησης. Σύμφωνα με την έρευνά μας, οι φορολογούμενοι που τυγχάνουν τουλάχιστον μίας απαλλαγής ή ελάφρυνσης έχουν 1,4 λιγότερες πιθανότητες να θεωρούν ότι «η Γαλλία είναι μια χώρα όπου ο κόσμος πληρώνει υπερβολικά υψηλούς φόρους» σε σχέση με όσους δεν απολαμβάνουν καμία. Εξάλλου, το περασμένο φθινόπωρο, η δραματοποίηση με την οποία αντιμετώπισαν τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης το ζήτημα της καθιέρωσης της παρακράτησης του φόρου εισοδήματος στην πηγή έδειξε μια κυβέρνηση έτοιμη να κινητοποιηθεί προκειμένου να εγγυηθεί τους μηχανισμούς που ευνοούν τους πιο ευκατάστατους: ο πρωθυπουργός Εντουάρ Φιλίπ αποφάσισε τελικά ότι το 60% ορισμένων επιστροφών φόρου θα καταβάλλονταν ήδη από τον Ιανουάριο του 2019 και όχι έξι μήνες αργότερα, όπως προβλεπόταν αρχικά.

Παράλληλα, η κυβερνητική πλειοψηφία υιοθέτησε και άλλα μέτρα υπέρ των πλουσιότερων, όπως την επέκταση του «Συμφώνου Ντυτρέιγ»8, που επιτρέπει στους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων να κληροδοτούν ή να μεταβιβάζουν με γονική παροχή το μερίδιό τους στην επιχείρηση με σημαντική -ή και πλήρη- απαλλαγή από τον αντίστοιχο φόρο. Καθώς αυτό το δώρο πέρασε εντελώς απαρατήρητο, δεν υπάρχει ακριβής αποτίμηση για το ύψος του. Όμως, από τη στιγμή που διευρύνεται ένα φορολογικό «παραθυράκι» που ήδη κόστιζε 500 εκατομμύρια ευρώ στον γαλλικό προϋπολογισμό, οι δικαιούχοι του μέτρου θα αποκομίσουν σημαντικά οφέλη.

Στο μεταξύ, δημοσιογράφοι και πολιτικοί έχουν στρέψει όλη τους την προσοχή στα «κίτρινα γιλέκα» και προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα εάν πρέπει να προστατεύσουμε το περιβάλλον ή να προκαλέσουμε οικονομική ασφυξία στους γιωταχήδες. Αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να μετρήσουμε τη συνεισφορά αυτού του κινήματος σε ενδεχόμενες εξελίξεις, η σημαντικότερη αξία του συνίσταται στο γεγονός ότι έριξε φως στο αίσθημα φορολογικής αδικίας που υποβόσκει εδώ και πολλά χρόνια στους κόλπους των λαϊκών τάξεων.

1. Nicolas Delalande, «Les batailles de l’impôt. Consentement et résistances de 1789 à nos jours», Seuil, συλλ. «L’Univers historique», Παρίσι, 2011.

2. (Σ.τ.Μ.) Βλ. ένθετο

3. (Σ.τ.Μ.) Στη Γαλλία, η ιδιοκατοίκηση ήταν ιστορικά περιορισμένη και συναντιόταν συνήθως στις μεσαίες και ανώτερες τάξεις και στις αγροτικές περιοχές. Στις πόλεις, τα άτομα με τα χαμηλότερα εισοδήματα στεγάζονταν στα HLM, κρατικά ή δημοτικά συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας με ενοίκιο που διαμορφώνεται με κοινωνικά κριτήρια. Δεδομένου ότι την τελευταία τριακονταετία έχουν μειωθεί κατακόρυφα οι δημόσιες επενδύσεις στην κοινωνική κατοικία, έχει προκύψει οξύ στεγαστικό πρόβλημα στις μεγάλες πόλεις, με εκτίναξη των ενοικίων (αλλά και της αξίας των ακινήτων). Έτσι, οι κυβερνήσεις στρέφουν τον κόσμο προς την ιδιοκατοίκηση μέσω δανεισμού. Ωστόσο, αυτό έχει επιπτώσεις στην κινητικότητα των εργαζόμενων: ενώ παλαιότερα ο εργαζόμενος μπορούσε να αλλάξει σχετικά εύκολα περιοχή εργασίας καθώς είχε τη δυνατότητα να βρει στέγη σε ένα HLM κοντά στη δουλειά του, σήμερα πολύ συχνά βρίσκεται μπλοκαρισμένος στο σπίτι που έχει αγοράσει και αποπληρώνει και είναι αναγκασμένος να διανύει καθημερινά μεγάλες αποστάσεις όταν, λόγω της κορεσμένης αγοράς εργασίας, είναι αναγκασμένος να δεχθεί μια θέση εργασίας σε μακρινή περιοχή.

4. Βλ. Jean-Michel Dumay, «La France abandonne ses villes moyennes», «Le Monde diplomatique», Μάιος 2018.

5. Yasmine Siblot, «Faire valoir ses droits au quotidien. Les services publics dans les quartiers populaires», Presses de Sciences Po, συλλ. «Sociétés en mouvement», Παρίσι, 2006.

6. (Σ.τ.Μ.) Η έρευνα που διενήργησε ο συγγραφέας για το βιβλίο του «Αντιστάσεις στη φορολόγηση, προσήλωση στο κράτος: Έρευνα στους Γάλλους φορολογούμενους» (Seuil, Παρίσι, 2018) στηρίχτηκε αφενός στο ερωτηματολόγιο που συμπληρώθηκε από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.700 ατόμων, αφετέρου, στην ποιοτική έρευνα που πραγματοποιήθηκε προσεγγίζοντας φορολογούμενους στις θυρίδες εξυπηρέτησης δημόσιων υπηρεσιών.

7. (Σ.τ.Μ.) Στη γαλλική γλώσσα, στην καθομιλουμένη και στη δημοσιογραφική ορολογία, αντί για τον όρο «ασφαλιστικές εισφορές» τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει ο όρος «επιβαρύνσεις» (charges), συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός υποσυνείδητου αρνητικού κλίματος απέναντι στην κοινωνική ασφάλιση.

8. Το Σύμφωνο καθιερώθηκε με τον νόμο Ντυτρέιγ (οφείλει το όνομά του στον Renaud Dutreil, υφυπουργό Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων εκείνη την εποχή) ή «Νόμο περί οικονομικής πρωτοβουλίας» της 1ης Αυγούστου 2003.

  Alexis Spire  
κοινωνιολόγος, διευθυντής ερευνών
 στο γαλλικό Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας (CNRS). 
Συγγραφέας του «Résistances à l’impôt, attachement à l’Etat. Enquête sur les contribuables français», Seuil, Παρίσι, 2018.

 Πηγή: Αυγή, Monde Diplomatique
10/2/2019

 




             ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ                



Combien de taxes en France ?

Les Gilets jaunes réclament moins de taxes pour les Français. 
Mais qu’en est-il, objectivement ?

Par Damien Theillier.

 Voici, en France, ce qu’il faut pour « rendre la société moins injuste »…

 Allez, on inspire un bon coup et on y va :
1 Impôt sur le revenu (IR)
2 Impôt sur la fortune immobilière (IFI)
3 Impôt sur les sociétés (IS)
4 Taxe foncière sur les propriétés bâties (TFPB)
5 Taxe foncière sur les propriétés non bâties (TFPNB)
6 Taxe d’habitation (TH)
7 Cotisation foncière des entreprises (CFE)
8 Cotisation sur la valeur ajoutée des entreprises (CVAE)
9 Contribution sur les revenus locatifs (CRL)
10 Taxe sur les surfaces commerciales (TASCOM)
11 Taxe spéciale d’équipement (désormais remplacée par la taxe d’aménagement)
12 Taxe additionnelle à la TFPNB
13 Taxe sur l’enlèvement des ordures ménagères (TEOM)
14 Taxe destinée au financement des conseils d’architecture, d’urbanisme et de l’environnement (CAUE)
15 Redevance départementale sur l’aménagement des espaces naturels et sensibles (TDENS)
16 Taxe de balayage
17 Taxe locale sur la publicité extérieure (TLPE)
18 Impositions perçues au profit des communautés urbaines
19 Contribution additionnelle de solidarité pour l’autonomie
20 Prélèvement sur les bénéfices tirés de la construction immobilière
21 Taxe hydraulique au profit des voies navigables de France
22 Taxe intérieure sur les produits pétroliers (TIPP)
23 Contribution additionnelle à l’impôt sur les sociétés
24 Taxe sur la consommation de charbon
25 Taxes générales sur les activités polluantes (TGAP)
26 CRDS (Contribution pour le remboursement de la dette sociale)
27 CSG (Contribution sociale généralisée)
28 Taxe forfaitaire sur les métaux précieux
29 Contribution à l’AGS (Association pour la gestion du régime de garantie des créances des salariés)
30 Redevances pour droit de construire EPAD (Établissement public d’aménagement et de développement)
31 Droit sur les cessions de fonds de commerce et opérations assimilées
32 Droits sur les ventes d’immeubles
33 Droit sur les cessions de droits sociaux
34 Droits de succession et de donation
35 Prélèvement non libératoire forfaitaire sur les dividendes et distributions assimilées
36 Droit du permis de chasse
37 Droit de validation du permis de chasse
38 Taxe sur la musique (SACEM – SPRE)
39 Taxe sur les plus-values immobilières autres que terrains à bâtir
40 Impôt sur les plus-values immobilières
41 Cotisation additionnelle versée par les organismes HLM et les SEM
42 Cotisation versée par les organismes HLM et les SEM
43 Redevances perçues à l’occasion de l’introduction des familles étrangères en France
44 Taxe sur les spectacles perçue au profit de l’Association pour le soutien des théâtres privés
45 Taxe sur les transactions financières
46 Taxe annuelle sur les produits cosmétiques
47 Taxe additionnelle à la taxe sur les installations nucléaires de base dite « de stockage »
48 Surtaxe sur les eaux minérales
49 Taxe communale additionnelle à certains droits d’enregistrement
50 Redevances proportionnelles sur l’énergie hydraulique
51 Taxe communale sur les remontées mécaniques
52 Taxe communale sur la consommation finale d’électricité
53 Redevance d’enlèvement d’ordures ménagères (REOM)
54 Taxe sur les cartes grises
55 Redevances communale et départementale des mines
56 Imposition forfaitaire annuelle sur les pylônes
57 Taxes de trottoir et de pavage
58 Prélèvement progressif sur le produit des jeux dans les casinos au profit des communes
59 Taxe sur les activités commerciales non salariées à durée saisonnière
60 Taxe forfaitaire sur la cession à titre onéreux des terrains nus qui ont été rendus constructibles du fait de leur classement
61 Taxes sur les friches commerciales
62 Taxe sur le ski de fond
63 Taxe sur les éoliennes maritimes
64 Taxe sur les déchets réceptionnés dans une installation de stockages ou un incinérateur de déchets ménagers 65 Taxe pour non-raccordement à l’égout
66 Taxes dans le domaine funéraire
67 Taxe pour obstacle sur les cours d’eau, taxe pour stockage d’eau en période d’étiage et taxe pour la protection des milieux aquatiques, redevances pour pollution diffuses
68 Redevances pour pollution de l’eau et pour modernisation des réseaux de collecte
69 Taxe départementale des espaces naturels sensibles
70 Taxe sur les nuisances sonores aériennes
71 Taxe spéciale sur la publicité télévisée
72 Octroi de mer
73 TGAP (taxe générale sur les activités polluantes) lubrifiants, huiles et préparations lubrifiantes
74 TGAP lessives
75 TGAP matériaux d’extraction
76 TGAP imprimés
77 TGAP installations classées
78 TGAP déchets
79 TGAP émissions polluantes
80 Redevances spéciales d’enlèvement des déchets non ménagers
81 Taxe sur les produits, déchets et résidus d’hydrocarbures
82 Taxe sur la publicité foncière
83 Taxe sur la valeur vénale des biens immobiliers des entités juridiques
84 Cotisation spéciale sur les boissons alcoolisées
85 Droit de circulation sur les vins, cidres, poirés et hydromels
86 Droit de consommation sur les produits intermédiaires
87 Droits de consommation sur les alcools
88 Droit sur les bières et les boissons non alcoolisées
89 Taxe sur les prémix
90 Prélèvement de 2 % sur les revenus du patrimoine et les produits de placement et contribution additionnelle
91 Contribution sociale de solidarité des sociétés
92 Contribution due par les laboratoires et les grossistes répartiteurs sur les ventes en gros aux officines pharmaceutiques
93 Contribution à la charge des laboratoires pharmaceutiques non conventionnés avec le comité économique des produits de santé
94 Contribution due par les laboratoires sur leurs dépenses de publicité
95 Prélèvement sur les ressources de différents régimes de prestations familiales
96 Redevance due par les titulaires de titres d’exploitation de mines d’hydrocarbures liquides ou gazeux
97 Droits de plaidoirie
98 Contribution due par les entreprises exploitant des médicaments bénéficiant d’une AMM (Autorisation de Mise sur le Marché)
99 Contribution due par les entreprises fabriquant ou exploitant des dispositifs médicaux sur leurs dépenses de publicité
100 Participation des employeurs occupant 10 salariés ou plus au développement de la formation professionnelle continue
101 Participation des employeurs occupant moins de 10 salariés au développement de la formation professionnelle continue
102 Participation des employeurs occupant 10 salariés ou plus au financement du congé individuel de formation des salariés (0,2 % des rémunérations)
103 Taxe de séjour
104 Financement des congés individuels de formation des salariés sous contrats à durée déterminée CIF-CDD (1 % des salaires versés, ou moins en cas d’accord de branche)
105 Participation au financement de la formation des professions non salariées (à l’exception des artisans et des exploitants agricoles) correspondant à 0,15 % du montant annuel du plafond de la Sécurité sociale
106 Taxe d’apprentissage – versements aux centres de formation d’apprentis et aux établissements publics ou privés d’enseignement technologique et professionnel
107 Taxe départementale sur les remontées mécaniques
108 Taxe d’apprentissage – versements au titre de la péréquation
109 Contribution au développement de l’apprentissage
110 Taxe d’apprentissage
111 Contribution pour le financement des contrats et périodes de professionnalisation et du droit individuel à la formation à 0,15 % et 0,5 %
112 Taxe destinée à financer le développement des actions de formation professionnelle dans les transports routiers
113 Taxe pour le développement de la formation professionnelle dans les métiers de la réparation de l’automobile, du cycle et du motocycle
114 Taxe additionnelle à la taxe foncière sur les propriétés non bâties, pour frais de chambres d’agriculture
115 Taxe spécifique pour la Chambre nationale de la batellerie artisanale
116 Taxe pour frais de chambres des métiers et de l’artisanat
117 Taxe pour frais de chambres de commerce et d’industrie
118 Taxe spéciale d’équipement
119 Participation des employeurs à l’effort de construction (1 % logement)
120 Cotisation des employeurs (FNAL, Fonds national d’aide au logement)
121 Taxe annuelle sur les logements vacants
122 Versement de transport dû par les entreprises de plus de 9 salariés implantées en province
123 Taxe sur les titulaires d’ouvrages de prise d’eau, rejet d’eau ou autres ouvrages hydrauliques destinés à prélever ou à évacuer des volumes d’eau
124 Taxe d’aéroport
125 Contributions additionnelles aux primes ou cotisations afférentes à certaines conventions d’assurance
126 Taxes de protection des obtentions végétales
127 Taxe d’abattage (remplacée par une majoration de la CVO des éleveurs)
128 Taxe sur les céréales
129 Taxe au profit de France Agri Mer (anciennement affectée à l’Ofimer)
130 Redevances perçues à l’occasion des procédures et formalités en matière de propriété industrielle, ainsi que de registre du commerce et des sociétés, établies par divers textes
131 Majoration de 10 % du montant maximum du droit fixe de la taxe pour frais de chambres de métiers
132 Contribution annuelle des distributeurs d’énergie électrique en basse tension
133 Taxe pour le développement des industries de l’ameublement ainsi que des industries du bois
134 Taxe pour le développement des industries du cuir, de la maroquinerie, de la ganterie et de la chaussure
135 Taxe pour le développement des industries de l’horlogerie, bijouterie, joaillerie, orfèvrerie et arts de la table
136 Taxe pour le développement des industries de la mécanique et de la construction métallique, des matériels et consommables de soudage et produits du décolletage, de construction métallique et des matériels aérauliques et thermiques
137 Taxe pour le développement des industries des matériaux de construction regroupant les industries du béton, de la terre cuite et des roches ornementales et de construction
138 Taxe pour le développement de l’industrie de la conservation des produits agricoles
139 Taxe pour le comité professionnel des stocks stratégiques pétroliers
140 Droit annuel de francisation et de navigation en Corse ; droit de passeport en Corse
141 Redevance due par les employeurs de main-d’œuvre étrangère permanente et saisonnière
142 Taxe applicable lors du Renouvellement des autorisations de travail aux travailleurs étrangers
143 Droits gradués des greffiers des tribunaux de commerce (inscription des privilèges et sûretés)
144 Contribution spéciale versée par les employeurs des étrangers sans autorisation de travail
145 Taxe perçue à l’occasion de la délivrance du premier titre de séjour
146 Taxes sur les primes d’assurance
147 Contribution au fonds national de gestion des risques en agriculture
148 TVA brute sur les produits pharmaceutiques (commerce de gros)
149 TVA brute sur les tabacs
150 Contribution additionnelle à la contribution sociale de solidarité des sociétés
151 Droits de consommation sur les tabacs (cigares)
152 Taxe annuelle sur les locaux à usage de bureaux, les locaux commerciaux, les locaux de stockage et les surfaces de stationnement annexées à ces catégories de locaux perçue dans la région Île-de-France
153 Taxe sur les salaires
154 Taxes sur les nuisances sonores aéroportuaires
155 Taxes sur les primes d’assurance automobile
156 Contribution de solidarité sur les billets d’avion
157 Taxe affectée au Centre technique interprofessionnel des fruits et légumes
158 Taxe perçue lors de la mise sur le marché de médicaments vétérinaires, ainsi qu’une taxe annuelle pour certaines autorisations ou enregistrements
159 Taxe pour l’évaluation et le contrôle de la mise sur le marché des produits phytopharmaceutiques et à leurs adjuvants mentionnés à l’article L. 253-1 du Code rural et de la pêche maritime et aux matières fertilisantes et supports de culture
160 Taxe applicable aux demandes de validation d’une attestation d’accueil
161 Versement de transport dû par les entreprises de plus de 9 salariés implantées en Île-de-France
162 Contribution sociale sur les bénéfices
163 Contribution pour frais de contrôle
164 Droits de timbre sur les passeports sécurisés
165 Taxe spéciale sur les huiles végétales, fluides ou concrètes, destinées à l’alimentation humaine
166 Cotisations (normale et supplémentaire) des entreprises cinématographiques
167 Taxe sur les spectacles
168 Taxe sur les spectacles de variétés
169 Taxe sur l’édition des ouvrages de librairie
170 Taxe sur les appareils de reproduction ou d’impression
171 Redevance d’archéologie préventive
172 Taxe additionnelle aux droits d’enregistrement et à la taxe de publicité foncière perçus au profit des départements
173 Redevances pour pollution de l’eau, modernisation des réseaux de collecte, pollutions diffuses, prélèvement sur la ressource en eau, stockage d’eau en période d’étiage, obstacle sur les cours d’eau et protection du milieu aquatique
174 Taxe sur les passagers maritimes embarqués à destination d’espaces naturels protégés
175 Droit de francisation et de navigation
176 Taxe sur les boues d’épuration urbaines ou industrielles
177 Redevances biocides
178 Taxe sur les voitures particulières les plus polluantes
179 Taxe intérieure sur les consommations de gaz naturel
180 Taxe intérieure de consommation sur les houilles, lignites et cokes
181 Octroi de mer
182 Contribution sur la cession à un service de télévision des droits de diffusion de manifestations ou de compétitions sportives
183 Taxe due par les concessionnaires d’autoroutes
184 Droit de sécurité
185 Cotisation pêche et milieux aquatiques
186 Redevances cynégétiques
187 Prélèvement sur le produit des primes ou cotisations additionnelles relatives à la garantie contre le risque de catastrophes naturelles
188 Taxe sur les installations nucléaires de base
189 Contribution perçue au profit de l’Institut national de prévention et d’éducation pour la santé (INPES)
190 Taxe sur les résidences secondaires
191 Taxe spéciale d’équipement pour la région Île-de-France
192 Taxe additionnelle à la taxe sur les installations nucléaires de base – Recherche
193 Taxe additionnelle à la taxe sur les installations nucléaires de base – Accompagnement
194 Taxe additionnelle à la taxe sur les installations nucléaires de base – Diffusion technologique
195 Produits des jeux exploités par la Française des Jeux
196 Taxe annuelle d’habitation sur les résidences mobiles terrestres
197 Droit de licence sur la rémunération des débitants de tabacs
198 Contribution sociale sur les bénéfices
199 TVA brute collectée sur les producteurs de boissons alcoolisées
200 Taxe sur les appareils automatiques
201 Droit sur les produits bénéficiant d’une appellation d’origine ou d’une indication géographique protégée
202 Taxe annuelle sur les médicaments et les produits bénéficiaires d’une autorisation de mise sur le marché
203 Taxe annuelle relative aux dispositifs médicaux mis sur le marché français
204 Droit progressif sur les demandes d’autorisation de mise sur le marché de médicaments
205 Taxe annuelle due par tout laboratoire public ou privé d’analyses de biologie médicale (CNQ)
206 Taxe sur les demandes d’autorisation de recherche biomédicale (taxe essais cliniques)
207 Taxe additionnelle à la taxe sur les demandes d’autorisation de recherche biomédicale
208 Taxe sur les demandes de visa ou de renouvèlement de visa de publicité et les dépôts de publicité pharmaceutique
209 Droit sur les inspections menées en vue de la délivrance du certificat de conformité mentionné à l’article L 5138-4 du Code de la santé publique
210 Contribution forfaitaire due par les employeurs de main-d’œuvre permanente
211 Droits fixes des greffiers des tribunaux de commerce
212 Contribution de solidarité en faveur des travailleurs privés d’emploi
213 Taxe de Renouvellement (et fourniture de duplicatas) du titre de séjour
214 Taxe applicable aux documents de circulation pour étrangers mineurs
215 Taxe due par les employeurs de main-d’œuvre étrangère permanente
216 Taxe due par les employeurs de main-d’œuvre étrangère temporaire
217 Taxe due par les employeurs de main-d’œuvre étrangère saisonnière
218 Taxe sur le prix des entrées aux séances organisées dans les établissements de spectacles cinématographiques
219 Taxe sur les services de télévision
220 Taxe sur les ventes et les locations de vidéogrammes destinés à l’usage privé du public (taxe vidéo et VOD)
221 Taxe et prélèvements spéciaux au titre des films pornographiques ou d’incitation à la violence
222 Taxe sur les contributions patronales au financement de la prévoyance complémentaire
223 Contribution des organismes de protection sociale complémentaire à la couverture universelle complémentaire du risque maladie
224 Contribution solidarité autonomie
225 Contribution sur les avantages de préretraite d’entreprise
226 Contribution sur les indemnités de mise à la retraite
227 Contributions patronales et salariales sur les attributions d’options (stock-options) de souscription ou d’achat des actions et sur les attributions gratuites
228 Taxe portant sur les quantités de farines, semoules et gruaux de blé tendre livrées ou mises en œuvre en vue de la consommation humaine
229 Contribution annuelle au Fonds de développement pour l’insertion professionnelle des handicapés (FIPH)
230 Contribution des employeurs publics au Fonds pour l’insertion des personnes handicapées dans la fonction publique (FIPHFP)
231 Contributions additionnelles de 1,1 % au prélèvement de 2 % sur les revenus du patrimoine et produits de placements
232 Contribution sur les régimes de retraite conditionnant la constitution de droits à prestations à l’achèvement de la carrière du bénéficiaire dans l’entreprise
233 Taxe d’équipement
234 Droits de consommation sur les tabacs (autres tabacs à fumer)
235 Taxe sur les véhicules de société
236 Taxe pour frais de chambre de métiers et de l’artisanat – chambre de métiers de la Moselle
237 Taxe pour frais de chambre de métiers et de l’artisanat – chambre de métiers d’Alsace
238 Taxe pour la gestion des certificats d’immatriculation des véhicules
239 Droits de consommation sur les tabacs (cigarettes)
240 Taxe additionnelle à la taxe annuelle sur les médicaments et les produits bénéficiaires d’une autorisation de mise sur le marché (AMM)
241 Droit progressif sur l’enregistrement des produits homéopathiques
242 Taxe annuelle relative aux dispositifs médicaux et sur les dispositifs médicaux de diagnostic « in vitro » mis sur le marché français
243 Enregistrement des médicaments traditionnels à base de plantes
244 Contribution visée au II de l’article 8 de l’ordonnance no 2003-1213 du 18 décembre 2003
245 Majoration de la taxe de séjour pour les logements haut de gamme
246 Taxe de voirie
247 Taxe sur les ventes et locations de vidéogrammes destinés à l’usage privé du public (TCA)
248 Péréquation entre organismes de logement social
249 Contribution sur les mises jouées sur les paris sportifs en ligne de la Française des jeux et des nouveaux opérateurs agréés
250 Redevance destinée à financer les missions de service public confiées aux sociétés de courses
251 Prélèvement affecté au Centre des monuments nationaux
252 Taxe sur les jeux en ligne.

Damien Theillier
Damien Theillier est professeur de philosophie et président de l'Institut Coppet (institutcoppet.org)

 https://www.contrepoints.org/2018/12/02/331489
-combien-de-taxes-en-france

 2 /12/2018