Αίτια και συνέπειες της στοχοποίησης των Ιρανών "Φρουρών" από τον Τραμπ.
Από χθες η διεθνής πραγματικότητα έγινε λίγο περισσότερο επικίνδυνη και απρόβλεπτη από ό,τι ήδη ήταν. Η απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να κηρύξει τρομοκρατική οργάνωση το σώμα των Φρουρών της Επανάστασης της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν (και η αντίστοιχη απόφαση της Τεχεράνης να κηρύξει τρομοκρατική οργάνωση την CENTCOM, δηλ. την διακλαδική διοίκηση των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ που περιλαμβάνει στην δικαιοδοσία της τη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία) δημιουργεί δεδομένα πρωτοφανή.
Το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης (Sepâh-e Pâsdârân-e Enghelâb) ιδρύθηκε το 1979 με απόφαση του Αγιατολλάχ Χομεϊνι και της μεταβατικής κυβέρνησης Μπαζαργκάν, με την ενοποίηση των επαναστατικών πολιτοφυλακών που δρούσαν εκείνη την εποχή, ως αντίβαρο στον τακτικό στρατό, που παρέμενε εν πολλοίς πιστός στον Σάχη. Ο ρόλος των Σώματος υπήρξε καταλυτικός για την εμπέδωση του νέου καθεστώτος, ενώ η σημερινή του θέση στο ιρανικό πολίτευμα του δίνει ευρύτατες εξουσίες, σε ό,τι έχει να κάνει με τον έλεγχο των συνόρων, την εσωτερική ασφάλεια (λ.χ. την καταστολή του λαθρεμπορίου), τον ανορθόδοξο πόλεμο και τις "ειδικές αποστολές" εκτός συνόρων.
Με δύναμη 125.000 ανδρών εν καιρώ ειρήνης (που δύναται να τριπλασιασθεί εν πολέμω), το Σώμα των Φρουρών διαθέτει δικές του χερσαίες, ναυτικές και εναέριες δυνάμεις, δικές του ειδικές δυνάμεις και υπηρεσίες πληροφοριών, αλλά και μία οικονομική "αυτοκρατορία" αποτελούμενη από επιχειρήσεις και φιλανθρωπικά ιδρύματα, που ως διακηρυγμένο στόχο έχουν την εξυπηρέτηση των βετεράνων και των οικογενειών των πεσόντων.
Πέρα από την δεδομένη αφοσίωσή του στον ανώτατο ηγέτη, Αγιατολλάχ Αλί Χαμενεϊ, το Σώμα των Φρουρών παίζει κρίσιμο ρόλο στα περιφερειακά πράγματα, διότι έχει τη διοίκηση των βαλλιστικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς, είναι επιφορτισμένο με τον έλεγχο των Στενών του Ορμούζ στην είσοδο του Περσικού Κόλπου και περιλαμβάνει την επίλεκτη ταξιαρχία "Αλ Κουντς" (δηλ. Ιερουσαλήμ), η οποία δρα στη Συρία, το Ιράκ, ενδεχομένως και αλλού.
Ο επικεφαλής της δύναμης "Αλ Κουντς", ταξίαρχος Κάσεμ Σολεϊμανί (πρώην οικοδόμος που αναδείχθηκε από την επαναστατημένη νεολαία του 1979) έχει, για καλό ή για κακό, αναδειχθεί το τελευταίο διάστημα σε θρύλο της Μέσης Ανατολής, καθώς προέστη, από πλευράς του Ιράν και των συμμαχικών του σιιτικών πολιτοφυλακών, της προσπάθειας διάσωσης του καθεστώτος Άσαντ και του συντονισμού με τις ρωσικές δυνάμεις στη Συρία, αλλά και της απόκρουσης του "Ισλαμικού Κράτους" στο Ιράκ και της απώθησης των Κούρδων από το Κιρκούκ. Πρόσφατα τιμήθηκε από τον Αγιατολλάχ Χαμενεϊ με την ανώτατη στρατιωτική διάκριση του Ιράν, που δεν είχε απονεμηθεί μετά το 1979.
Η κήρυξη των Φρουρών της Επανάστασης ως τρομοκρατικής οργάνωσης έχει, από μέρους όσων την εμπνεύστηκαν, ως άμεσο στόχο την ενίσχυση του Ισραήλ (το οποίο σήμερα προσέρχεται στις κάλπες) και ως ευρύτερο στόχο την παρεμπόδιση οποιαδήποτε μελλοντικής εκτόνωσης των εντάσεων στις ιρανο-αμερικανικές σχέσεις - είτε από τον μονίμως απρόβλεπτο Τραμπ είτε από μία αυριανή κυβέρνηση των Δημοκρατικών, οι οποίοι έχουν δεσμευθεί να επαναφέρουν την διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (JCPOA), η οποία υπογράφηκε το 2015, επί Ομπάμα.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει βεβαίως αποσύρει τις ΗΠΑ από την JCPOA, ενώ οι λοιποί συνυπογράψαντες (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Κίνα, Ρωσία) επιμένουν να την υπερασπίζονται, έστω και χωρίς τη δυνατότητα να επιβάλλουν την υλοποίησή της. Στο ίδιο το Ιράν πολλοί σκληροπυρηνικοί πιέζουν να αποσυρθεί και η Τεχεράνη από τη συμφωνία και να επαναλάβει το πυρηνικό της πρόγραμμα χωρίς ελέγχους.
Για όσους (σε ΗΠΑ, Ισραήλ και Σαουδική Αραβία) η πολεμική αναμέτρηση με το Ιράν αποτελεί ευκταία κατάληξη, κάθε ερέθισμα που θα παρακινούσε την Τεχεράνη να υπεραντιδράσει είναι ευπρόσδεκτο. Η δε απονομιμοποίηση ενός πυλώνα της Ισλαμικής Δημοκρατίας αποκαλύπτει πρόθεση "αλλαγής καθεστώτος" και δίνει επιπλέον επιχειρήματα σε εκείνο το τμήμα της ιρανικής κοινής γνώμης που θεωρεί ότι οι "διεθνιστικές" αποστολές επιβαρύνουν την διεθνή θέση και την οικονομία της χώρας.
Η κρισιμότερη όμως διάσταση της κήρυξης των Φρουρών της Επανάστασης ως τρομοκρατικής οργάνωσης είναι η νομική. Βάσει της αμερικανικής αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας οποιοδήποτε μέλος αυτής της "οργάνωσης" μπορεί να στοχοποιηθεί με συνοπτικές διαδικασίες.
Αυτό πιθανότατα θα βρει άμεση εφαρμογή στην Λατάκια της Συρίας, όπου οι Ιρανοί Φρουροί μόλις απέκτησαν το δικαίωμα να δημιουργήσουν ναυτική βάση. Η πίεση προς τη Ρωσία να μεσολαβήσει για την αποχώρηση των ιρανικών δυνάμεων από τη Συρία, όπως διακαώς επιθυμεί το Ισραήλ, αντικειμενικά εντείνεται. Οι Ευρωπαίοι, πάλι, θα παρακολουθούν από θέση ακόμη μεγαλύτερης αδυναμίας την κλιμάκωση της απομόνωσης του Ιράν, για το οποίο έτρεφαν ιδιαίτερες οικονομικές φιλοδοξίες.
Σε κάθε περίπτωση, είναι η πρώτη φορά που κράτη χαρακτηρίζουν επίσημους ένοπλους βραχίονες άλλων κρατών ως "τρομοκρατικές οργανώσεις", κατά διαστολή ενός όρου που κατεξοχήν ταυτίζεται με τους non-state actors. Πρόκειται για άλλη μία κίνηση αποδιάρθρωσης του διεθνούς δικαίου, μετά την πρόσφατη αναγνώριση από τον Τραμπ της ισραηλινής κυριαρχίας στα κατεχόμενα Υψώματα του Γκολάν
Κώστας Ράπτης
9/4/2019