«Παιχνίδι κέντρου» στην πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής.

Palestinians react to tear gas during clashes near the border with Israel, east of Gaza City, 29 December 2017. Palestinian demonstrators protested against US President Donald J. Trump's decision to recognize Jerusalem as the capital of Israel. At least two Palestinian supporters were killed last week and more than one hundred were injured during clashes along the border in the east of Gaza Strip. EPA/MOHAMMED SABER

Σε τεντωμένο σκοινί είναι πλέον οι εύθραυστες ισορροπίες στη Μέση Ανατολή. Το σενάριο ενός νέου πολέμου μοιάζει υπαρκτό, ειδικά μετά την απερίσκεπτη απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αναγνωρίσει την ισραηλινή κατοχή στο Γκολάν. Λίγες ώρες πριν την υπογραφή του σχετικού διατάγματος από τον Αμερικανό πρόεδρο, οι πολεμικές σειρήνες ήχησαν στο Ισραήλ. Μία επίθεση με ρουκέτα τραυμάτισε 7 ανθρώπους, σε μία αγροτική κωμόπολη του Τελ Αβίβ. Η ρουκέτα εκτοξεύτηκε από την Γάζα, περιοχή που ελέγχει η Χαμάς. Ήταν δεδομένο πως το Ισραήλ θα απαντούσε με πολεμικά αντίποινα. Είναι αδύνατον να ισχυριστούμε πως δεν το γνώριζε η ηγεσία της ισλαμικής οργάνωσης.

Επέλεξε να επιτεθεί στο Τελ Αβίβ, τη στιγμή που ο Ισραηλινός πρωθυπουργός πραγματοποιούσε επίσημη επίσκεψη στις ΗΠΑ. Ήταν βέβαιο πως η πολεμική απάντηση του Ισραήλ, θα είχε την αμέριστη στήριξη της αμερικανικής κυβέρνησης. Πόσο μάλλον όταν αναφερόμαστε στην κυβέρνηση Τραμπ, τον στενότερο σύμμαχο του Μπέντζαμιν Νετανιάχου.

Τελικά τα αντίποινα του Ισραήλ μπορούν να χαρακτηριστούν λελογισμένα. Η ισραηλινή αεροπορία βομβάρδισε ορισμένες στρατιωτικές εγκαταστάσεις και επιχειρήσεις της Χαμάς. Δεν σημειώθηκαν εκτεταμένες απώλειες αμάχων, γεγονός ασυνήθιστο, με δεδομένη την προϊστορία ανάλογων ισραηλινών επιχειρήσεων. Με την καθοριστική μεσολάβηση της Αιγύπτου, οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία εκεχειρίας.

Εκεχειρία «χειρότερη από δηλητήριο»

Για να θυμηθούμε τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, η συμφωνία εκεχειρίας είναι «χειρότερη από δηλητήριο» για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό. Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου, εν μέσω κατηγοριών για εμπλοκή του σε σκάνδαλα, πασχίζει να επικρατήσει στις επικείμενες εκλογές του Απριλίου. Πλέον είναι έκθετος στις επιθέσεις της ισραηλινής, εθνικιστικής δεξιάς, που χαρακτηρίζουν την στάση του «ενδοτική» στην παλαιστινιακή τρομοκρατία.

Μην ξεχνάμε πως η αιτία για τις πρόωρες εκλογές στο Ισραήλ, ήταν μία συμφωνία εκεχειρίας Ισραήλ-Χαμάς που υπογράφτηκε τον περασμένο Νοέμβριο. Η συγκεκριμένη συμφωνία οδήγησε στην παραίτηση του ακροδεξιού υπουργού Αμύνης Λίμπερμαν και στη διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού. Σίγουρα ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου είναι ο τελευταίος που μπορεί να κατηγορηθεί για «υποχωρητικότητα» έναντι των Παλαιστινίων. Όμως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν παραγνωρίζει την πραγματικότητα.

Γνωρίζει πως τα περιθώρια δράσης του Ισραήλ είναι περιορισμένα στην Γάζα, όσο η Αίγυπτος εμμένει στις διαπραγματεύσεις με την Χαμάς. Η τωρινή συμφωνία εκεχειρίας, όπως και του Νοεμβρίου που προηγήθηκε, έγινε λόγω της μεσολάβησης της αιγυπτιακής κυβέρνησης. Εάν το Ισραήλ υπονομεύσει τις διπλωματικές πρωτοβουλίες της Αιγύπτου, θα έρθει σε σύγκρουση με την ηγέτιδα δύναμη του αραβικού κόσμου.

Η συμφωνία ειρήνης Ισραήλ-Αιγύπτου είναι πολυτιμότερη για το εβραϊκό κράτος, από το μέλλον του Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Σε νεότερες δηλώσεις του, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δήλωσε «έτοιμος» για μία στρατιωτική επίθεση στη Γάζα. Έσπευσε όμως να διευκρινίσει πως θα πραγματοποιηθεί «αφού εξαντληθούν οι υπόλοιπες επιλογές». Η αμερικανική αναγνώριση της ισραηλινής κατοχής στο Γκολάν, εκ των πραγμάτων, «θωρακίζει» τον Νετανιάχου από τις κατηγορίες περί «ενδοτισμού» που αποδίδονται από τους ακροδεξιούς, τέως, συμμάχους του.

«Σιγή ασυρμάτου» για Ιράν και Χεζμπολάχ

Πρέπει να σημειώσουμε πως ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου απέφυγε να συνδέσει την πυραυλική επίθεση της Χαμάς, με το ζήτημα του Γκολάν. Προτεραιότητα του παραμένει η αναχαίτιση της «ιρανικής επιθετικότητας» στην Μέση Ανατολή, ειδικότερα στην Συρία. Εάν όμως ήθελε να κλιμακώσει περαιτέρω την ένταση με το Ιράν, θα μπορούσε να αποδώσει την «ηθική αυτουργία» της πυραυλικής επίθεσης στην Τεχεράνη. Είδαμε πως απέφυγε να το κάνει.

Όντως εάν το Ιράν ήθελε πράγματι να χτυπήσει το Ισραήλ, δεν θα το έκανε μέσω της Χαμάς στην Γάζα. Θα το έκανε μέσω της πολύ ισχυρότερης Χεζμπολάχ, της παραστρατιωτικής οργάνωσης των σιιτών του Λιβάνου. Δεν είναι όμως υπερβολή να ισχυριστούμε πως η Χεζμπολάχ τήρησε «σιγή ιχθύος» για τη νομιμοποίηση της ισραηλινής κατοχής του Γκολάν. Το ίδιο και η Τεχεράνη, με εξαίρεση μία καταδικαστική ανακοίνωση της ιρανικής κυβέρνησης.

Το Ιράν και η Χεζμπολάχ ήταν οι στενότεροι σύμμαχοι του καθεστώτος Άσαντ κατά την διάρκεια του συριακού εμφυλίου. Επομένως η συγκρατημένη αντίδραση τους στην νομιμοποίηση της ισραηλινής κατοχής του Γκολάν είναι αξιοπρόσεκτη. Η μοναδική απ’ευθείας αντιπαράθεση των ισραηλινών με τις ιρανικές ένοπλες δυνάμεις, πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάιο στο Γκολάν. Επίσης η Χεζμπολάχ υποστήριξε πως πραγματοποίησε πυραυλική επίθεση στο κατεχόμενο Γκολάν, με βίντεο που ανάρτησε τον περασμένο Φεβρουάριο.

Όμως Ιράν και Χεζμπολάχ δεν επιδιώκουν να σύρουν το Ισραήλ σε μία γενικευμένη πολεμική αναμέτρηση. Βλέπουμε πως η σιιτική οργάνωση αποφεύγει, επιμελώς, το παραμικρό χτύπημα εντός του Ισραήλ, τακτική που βρίσκει σύμφωνη την Τεχεράνη. Επομένως τα περιθώρια δράσης τους στο Γκολάν είναι πλέον περιορισμένα, όταν για τους Αμερικανούς αποτελεί «έδαφος του Ισραήλ». Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως σιώπησαν στην ισραηλινή επιδρομή που ακολούθησε στο Χαλέπι της Συρίας.

Το ένστικτο αυτοσυντήρησης

Επίσης δεν βλέπουμε πιθανό ενδεχόμενο να προκαλέσει το Ισραήλ έναν πόλεμο με το Ιράν. Είδαμε ο ισραηλινός στρατός, κατά την πάγια τακτική του, δεν ανέλαβε την ευθύνη της πυραυλικής επίθεσης που πραγματοποίησε στην Συρία. Επίσης αποφεύγει το παραμικρό χτύπημα εντός του Λιβάνου, στην έδρα της Χεζμπολάχ. Η ένταση ανάμεσα στο Ισραήλ και τι Ιράν θα συνεχιστεί με «πολεμικά επεισόδια», όχι με μία γενικευμένη πολεμική αναμέτρηση.
«Πολεμικά επεισόδια» δεν προκαλεί όμως μόνο το Ισραήλ, αλλά και η Χαμάς.

Η ισλαμική οργάνωση αντιμετωπίζει ένα ισχυρότατο κύμα αμφισβήτησης στην Γάζα, το οποίο προσπαθεί καταστείλει με συλλήψεις και βασανιστήρια. Με την πυραυλική επίθεση στο Τελ Αβίβ, υπολογίζει να ανακτήσει την δημοφιλία της στον λαό της Γάζας. Επέλεξε εσκεμμένα να παραβιάσει την εκεχειρία του Νοεμβρίου, προκειμένου να ακολουθήσει η ένοπλη απάντηση του Ισραήλ.

Ένστικτο αυτοσυντήρησης έχουν όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές. Το Ιράν δεν επιδιώκει να ρισκάρει την διευρυμένη επιρροή του στην Μέση Ανατολή. Η Χεζμπολάχ δεν θέλει να διακινδυνεύσει την συμμετοχή της στα πολιτικά πράγματα του Λιβάνου. Το Ισραήλ φοβάται τον βαρύτατο «φόρο αίματος» που θα πληρώσει η ισραηλινή κοινωνία. Όσον αφορά την Χαμάς, μένει να δούμε την στάση που θα κρατήσει στις διαδηλώσεις του Σαββάτου, για την «Ημέρα της Επιστροφής» των Παλαιστίνιων προσφύγων.

Αυτό το «ένστικτο αυτοσυντήρησης» είναι που έχει αποτρέψει το ξέσπασμα ενός γενικευμένου πολέμου στην Μέση Ανατολή. Είδαμε πως στην τελευταία κρίση στην Γάζα, όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές έδειξαν αξιοθαύμαστη ψυχραιμία. Το πρόβλημα είναι πως τα πολεμικά επεισόδια επαναλαμβάνονται με συχνότητα. Η Μέση Ανατολή είναι πλέον η «πυριτιδαποθήκη» του κόσμου και μία «σπίθα» είναι αρκετή να βάλει «φωτιά» με ανυπολόγιστες συνέπειες.

 Γιώργος Λυκοκάπης,
πολιτικός επιστήμονας. Τα ενδιαφέροντά του επικεντρώνονται 
στην ιστορία, την πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις

ΠΗΓΗ: slpress.gr

ANAΔHMOΣIEYΣH AΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ:
3/4/2019