Πώς σκοτώθηκε η νεαρή αρχόντισσα της Λέσβου;
Ήταν νεαρή, πλούσια, και περίμενε παιδί. Η ζωή ανοιγόταν μπροστά της. Όμως, πέθανε με τραγικό τρόπο. Τα αίτια του θανάτου της, που πιθανώς συνδέονται με ένα τραγικό γεγονός το οποίο συνέβη σε μια εποχή ηρώων και πολεμιστών ευημερίας, ειρήνης και πολέμου για τη Λέσβο, θα εξακριβωθούν με περαιτέρω ανθρωπολογική μελέτη, αλλά εκ πρώτης όψεως οι μελετητές μιλούν μάλλον για σεισμό.
Τα ταφικά δώρα που έλαβε θα παρουσιαστούν στο νέο κτίριο του αρχαιολογικού μουσείου Μυτιλήνης, στην έκθεση με τίτλο «Η Αρχόντισσα του 8ου αι. π.Χ. στο Ίππειον της Λέσβου», η οποία εγκαινιάζεται σήμερα ώρα 20.00, στο νέο κτίριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης
Τα ευρήματα θα παρουσιάσει ο έφορος Αρχαιοτήτων Λέσβου, κ. Παύλος Τριανταφυλλίδης, και θα ακολουθήσει η παρουσίαση της ανθρωπολογικής μελέτης από την ανθρωπολόγο Φωτεινή Μακτζόρτζ. Ο Παύλος Τριανταφυλλίδης σημειώνει πως ο τάφος της αρχόντισσας του 8ου αι. π.Χ. «από το Ιππειον της Μυτιληναίας χώρας, με τα πλούσια ταφικά κτερίσματα (δώρα) και τα περίτεχνα χρυσά κοσμήματα, αποτελεί αφορμή για να συζητηθούν τα ανασκαφικά δεδομένα, η κεραμική και η μεταλλοτεχνία της εποχής αυτής που είχε διαδοθεί στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο του Βορειοανατολικού Αιγαίου σε μια εποχή άγνωστη αρχαιολογικά για τη Λέσβο».
Ένας καθόλου ιδιαίτερος κιβωτιόσχημος τάφος από σχιστόλιθο έκρυβε το λυπηρό μυστικό. Αποκαλύφθηκε τον χειμώνα του 2015 - 2016, στο πλαίσιο εκσκαφικών εργασιών για δημόσιο έργο. Μέσα υπήρχε μία ασύλητη ταφή που χρονολογείται περίπου στα 750-700 π.Χ.
Αφαιρώντας τις πλάκες από σχιστόλιθο, μια τραγωδία είκοσι οκτώ αιώνων ήρθε στο φως. Οι αρχαιολόγοι είδαν τον σκελετό μιας νέας γυναίκας, ηλικίας από 21 έως 25 ετών, καλοντυμένης, με εξαίσια χρυσά κοσμήματα και με τέσσερις χάλκινες πόρπες στα ενδύματά της. Ο σκελετός, σε εκτεταμένη στάση, ήταν τοποθετημένος στο επίπεδο δάπεδο που ήταν στρωμένο με λατύπες και μικρές κροκάλες, σύμφωνα με το σημείωμα των ανθρωπολόγων. Το κρανίο, έγερνε αφύσικα χαμηλά, ακουμπώντας με την αριστερή παρειά στο στήθος της, λες και ο αυχένας της είχε λυγίσει.
Η περίεργη στάση, μάλλον επίτηδες, συγκάλυπτε διακριτικά τα σοβαρά συμπιεστικά κατάγματα, που πιθανότατα επέφεραν τον θάνατό της. Το βρεγματικό οστό στο αριστερό τμήμα του κρανίου ήταν σπασμένο σε τουλάχιστον έξι κομμάτια, ενώ το τραύμα του μετωπιαίου οστού παρεκτοπιζόταν προς τα μέσα. Το κάταγμα του αριστερού βρεγματικού οστού έφτανε μέχρι την ινιακή ραφή. Αλλά και το ινιακό οστό ήταν σπασμένο επίσης συμπιεστικά ανάμεσα στις δύο ραφές του. Σπασμένη ήταν και η σιαγόνα της.
Το υπόλοιπο σώμα έφερε πολλαπλά τραύματα που είχαν συμβεί ταυτόχρονα με τον θάνατό της. Διακρίνονταν κατάγματα στην αριστερή ωμοπλάτη, στον βραχίονα, στην ωλένη και στον αυχένα του αριστερού μηριαίου, στη δεξιά κερκίδα και την ωλένη, καθώς και στα οστά του δεξιού χεριού. Ποια αιτία είχε προκαλέσει όλα αυτά; Επρόκειτο για θύμα βίας ή σοβαρού ατυχήματος; Μήπως ήταν θύμα σεισμού από τους τόσο συχνούς στο νησί; Η Λέσβος βρίσκεται σε ενεργό σεισμική ζώνη. Στα ιστορικά χρόνια σεισμοί έχουν καταστρέψει πολλές φορές τα κτίριά της, επιφέροντας τον θάνατο σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού της.
Αλλά και η θέση των χεριών της νεκρής είχε σημασία. Το αριστερό της χέρι παρέμενε στο πλάι του κορμού, ενώ το δεξί λύγιζε στον αγκώνα, ακουμπώντας με την παλάμη πάνω στην κοιλιά της. Στη χειρονομία αυτή δίνει νόημα η ανεύρεση ενός αριστερού λιθοειδούς οστού εμβρύου, ηλικίας περίπου 30 εβδομάδων, στην περιοχή της κοιλιάς της νεκρής, αποδεικνύοντας ότι ήταν έγκυος πριν ξεψυχήσει. Ένα ανεστραμμένο αγγείο κάλυπτε την περιοχή αυτή. Δεν σώθηκαν άλλα υπολείμματα του εμβρύου. Όμως ίχνη τοκετού στις εσωτερικές επιφάνειες των λαγονίων οστών της νεκρής αποκάλυπταν ότι είχε ήδη γεννήσει και άλλο ή και άλλα παιδιά.
Τη νεκρή συνόδευαν πέντε πήλινα τεφρά αγγεία πόσεως, καθώς και κοσμήματα, που ανακαλύφθηκαν ανάμεσα στα σκελετικά κατάλοιπα του τάφου. Ο πλούτος και η υψηλή ποιότητα των αγγείων δείχνουν ότι η νεκρή ανήκε στην ανώτερη κοινωνική τάξη της Λέσβου.
«Επάνω σε αυτήν», λέει ο έφορος αρχαιοτήτων, «και πιθανώς στο νεκρικό της σάβανο, που δεν θα ήταν άλλο από την πολύτιμη φορεσιά της από ύφασμα αντάξιο του προσώπου που κηδεύτηκε, βρέθηκαν τρεις χάλκινες τοξωτές καρφίτσες του αιγαιακού τύπου, μία χάλκινη κεφαλή βελόνας, αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στις ραφές πιασίματος των πολύτιμων υφασμάτων της νεκρής.
Η ιδιαιτερότητα ωστόσο του τάφου είναι τα χρυσά κοσμήματα, μοναδικά στο είδος στον ελλαδικό χώρο και άμεσα συνδεδεμένα με τη χρυσοχοΐα του 8ου και κυρίως του 7ου αι. π.Χ. από τη Μικρά Ασία: δύο χρυσά σκουλαρίκια-σφηκωτήρες, που έσφιγγαν τα περιποιημένα μαλλιά στα ροδαλά αυτιά της ευγενούς κόρης, βρέθηκαν κοντά στο ύψος των κροτάφων του κρανίου με διακόσμηση σπείρας και με τη διακοσμητική τεχνική της κοκκίδωσης.
Τα χρυσά σκουλαρίκια συνοδεύουν μία μεγάλη χρυσή αμφικωνική χάνδρα από λεπτό σφυρήλατο φύλλο χρυσού που διπλώθηκε στα διακοσμημένα με στικτές σειρές άκρα, καθώς και μία χάλκινη χάνδρα περιδεραίου που κοσμούσε πιθανώς τον λαιμό της.
Της Αγγελικής Κώττη
7 Απριλίου 2019
ΣXETIKA KEIMENA
«Κοσμοπλημμύρα» στην παρουσίαση του τάφου της αρχόντισσας.
Μοναδικά ευρήματα από τον άγνωστο 8ο π.Χ αιώνα στο νέο Αρχαιολογικό μουσείο της Μυτιλήνης.
Με τον τάφο της νεκρής νεαρής αρχόντισσας από τον κάμπο του Ίππειους εκατοντάδες πολίτες της Μυτιλήνης «ταξίδεψαν» την Κυριακή το βράδυ στον μακρινό 8ο προ Χριστού αιώνα. Γνωρίζοντας μέσα από αυτήν την ταφή μιας γυναίκας που βρήκε τραγικό θάνατο κάτω από τα συντρίμμια του σπιτιού της που έπεσε χτυπημένο από το σεισμό την ιστορία του κάμπου στο Ίππειος, την ιστορία της Λέσβου. Ο λόγος για μια εντυπωσιακή έκθεση που άνοιξε τις πύλες της στο κοινό του νησιού στο πλαίσιο της δράσης της «Μοναδικά εκθέματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης», της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου. Η έκθεση είναι η πρώτη της σειράς για το 2019 και έχει τίτλο «η Αρχόντισσα του 8ου αι. π.Χ. στο Ίππειος της Λέσβου».
Για την ιστορία της περιοχής που έρχεται στο φως μέσα από την ανασκαφή, παρουσιάζοντας τα ευρήματα, μίλησε ο Παύλος Τριανταφυλλίδης Έφορος Αρχαιοτήτων Λέσβου.
Εντυπωσιακή η ιστορία του τέλους της νεαρής γυναίκας έτσι όπως υτό εικάζεται από τα ευρήματα. «Τα σοβαρά τραύματά της υποδηλώνουν ότι αυτή τραυματίστηκε θανάσιμα από πολλαπλά τραύματα που προήρθαν αναμφίβολα από ένα σημαντικό φυσικό ή άλλο γεγονός κατά τον 8ο αι. π. Χ., τυχαία, ξαφνικά και άδικα, πιθανώς από ένα ισχυρό και καταστρεπτικό σεισμό που την καταπλάκωσε. Η Λέσβος βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή με πολλά σεισμογενή ρήγματα, όπως το κοντινό σεισμογενές ρήγμα της Λάρσου» είπε ο κ. Τριανταφυλλίδης.
«Ο 8ος αι. π. Χ. είναι και η μυθική, ομηρική εποχή των ηρώων, των πολεμιστών, των ευγενών που έφεραν το βαρύ φορτίο της προγενέστερης παράδοσης των βασιλικών δυναστειών της Λέσβου, των ευγενών γενών που συνδέθηκαν με τους Πενθιλίδες βασιλείς, αλλά και της ακμάζουσας αριστοκρατικής τάξης που στη βάση της είχε χαρακτηριστικά γαιοκτημονικά ή και εμπορικά λόγω των καπεταναίων που ζουν στην «ομορφοκτισμένη» ομηρική Λέσβο. Με αυτή τη γενιά, την αριστοκρατική τάξη των Λεσβίων φαίνεται να συνδέεται τόσο το ανασκαφικό εύρημα της άωρης νεκρής του 8ου αι. π. Χ. , αλλά και των ευγενών ταφέντων νεκρών του 9ου αι. π. Χ. από το Ίππειος» υποστήριξε ο Έφορος Αρχαιοτήτων συνδέοντας το μνημείο με τη μακρινή ιστορία της κοινωνίας του νησιού.
Μετά τον κ. Παύλο Τριανταφυλλίδη, ακολούθησε η παρουσίαση της «ανθρωπολογικής μελέτης της αρχόντισσας από το Ίππειος της Λέσβου» από την ανθρωπολόγο Φωτεινή Μακτζόρτζ. Την εκδήλωση πλαισίωσε απαγγελία του αποσπάσματος «Ο Θρήνος για τον Έκτορα» από την ηθοποιό και καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας Ιωάννα Γιαννακού.
Η ενδιαφέρουσα ομιλία παρουσίαση των αρχαιολογικών ευρημάτων
από τον κ. Παύλο Τριανταφυλλίδη.
«Είναι ιδιαίτερη χαρά για την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου να παρουσιάζει για το έτος 2019 στο πλαίσιο της πολιτιστικής της εκδήλωσης «Μοναδικά εκθέματα στο Νέο Κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης», ένα σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα για την ακριτική Λέσβο των πρώιμων ιστορικών χρόνων, τον ασύλητο τάφο του 8ου αι. π. Χ. από το Ίππειο.Οι περιγραφές των ταφικών τελετουργιών και του θρήνου, όπως τόσο παραστατικά μας μετέφερε η ηθοποιός κ. Ιωάννα Γιαννακού με την απαγγελία του Θρήνου του Έκτορα στα ομηρικά έπη και στον κόσμο των ηρώων, υποδηλώνουν ότι οι ζωντανοί βρίσκονται σε επαφή με τους νεκρούς, τουλάχιστον για μία σύντομη περίοδο μετά τον θάνατο και πριν η ψυχή διαβεί το κατώφλι του Άδη.Οι αγαλήνευτοι νεκροί κατά το χρονικό αυτό στάδιο, στα ομηρικά έπη, ζητούν τον ενταφιασμό τους με τον πρέποντα τρόπο, καθώς μέχρι να συμβεί αυτό, η ψυχή, το πνεύμα του νεκρού είναι καταδικασμένα να τριγυρνούν μεταξύ των δύο κόσμων, αποκλεισμένα από την κοινωνική αλληλεπίδραση του κύκλου των νεκρών, αλλά και των ζώντων.
Η εσχατολογική αυτή αντίληψη, όπως παγιώθηκε στην ταφική πρακτική και στα εθνικά έθιμα των Ελλήνων, αλλά και στη μεταγενέστερη χριστιανική πίστη, δεν άφησε περιθώρια για την μη υλοποίηση της σημαντικότερης διαβατήριας τελετής του ανθρώπου στο τέλος της πορείας του, που δεν ήταν άλλη από τον ενταφιασμό και την εγκοίμηση του νεκρού που οδηγείται στο επέκεινα για την αιώνια ευδαιμονία.
Για την πορεία αυτή της ψυχής και του πνεύματος, η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και θρησκεία, αλλά και ο Χριστιανισμός φαίνεται ότι έχουν κοινή πορεία: «Ψυχή πάσα αθάνατος», αναφέρει ο Σωκράτης στον Φαίδρο του Πλάτωνα, ενώ στο Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο ο Ιησούς Χριστός θα εγκαλέσει κατά την ώρα όπου οι εγκοιμισμένοι, «πάντες οι εν τοις μνημείοις ακούσονται της φωνής αυτού και επορεύσονται οι τα αγαθά ποιήσαντες εις ανάστασιν ζωής, οι δε τα φαύλα πράξαντες εις ανάστασιν κρίσεως..
Με τη χρονική στιγμή πριν το επέκεινα, που δεν είναι άλλη παρά από τον ενταφιασμό του νεκρού, και συγκεκριμένα για την ταφή του Ιππείου είναι αφιερωμένη η σημερινή μας εκδήλωση.
Το χωριό Ίππειο ή Ίππειος αναπτύχθηκε σε μια εύφορη περιοχή, της Μυτηληναίας πεδιάδας, τη δεύτερη μεγαλύτερη πεδιάδα μετά της Καλλονής, σε έκταση 60 τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από τον κόλπο της Γέρας, διαθέτοντας υπόγεια νερά, τρεχούμενα ποτάμια, όπως τον Ευεργέτουλα και άφθονες πηγές, στις οποίες και οφείλονται τα πλούσια ελαιοκομικά και κηπευτικά προϊόντα του.
Στην εύφορη πεδιάδα του Ίππειου αναπτύχθηκαν κατά την αρχαιότητα σημαντικοί οικισμοί, τα λεγόμενα στην αρχαιότητα χωρία.
Η ευρύτερη περιοχή του Ιππείου, μέχρι πρόσφατα έμενε ανασκαφικά αχαρτογράφητη, με πενιχρότατα τοπογραφικά δεδομένα τα οποία αποτελούνται κυρίως από ελάχιστες κτηματολογικές επιγραφές της εποχής του Διοκλητιανού. Γνωρίζουμε από αυτές ότι το χωρίον Συκούς ταυτίζεται από μελετητές και αρχαιοδίφες με τη σημερινή Συκούντα, το χωρίο των Μακριανών πιθανώς να συσχετίζεται με το σημερινό τοπωνύμιο Μακριανά, το οποίο εκτείνεται από το νεκροταφείο του Iππείου έως τον μυχό του κόλπου της Γέρας και πιθανώς να συνδέεται με το σημερινό χωριό Ίππειο, το χωρίο Ηρακλής, το οποίο δεν έχει ταυτισθεί, φαίνεται όμως πιθανό να συνδέεται με τη θέση Ηρακλές ή Αρακλές όπως μας υπέδειξε ο αγαπητός κος Ευάγγελος Σάλτας, ευρισκόμενο βορειοανατολικά του σημερινού οικισμού, και τέλος η Σκάλα του Ντιπίου στην παραλία της πεδιάδας, το λιμάνι δηλαδή της εύφορης πεδιάδας του Ιππείου, όπου πλέον υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την ύπαρξη κοντά στην παράκτια ζώνη ενός προϊστορικού οικισμού που άκμασε από τον 14ο και 13ο αι. π. Χ.
Η ξεχωριστή μυτιληναία πεδιάδα κατέχει ιδιαίτερη αρχαιολογική και ιστορική βαρύτητα, καθώς σε αυτήν και μάλιστα κατά μήκος της σημερινής αγοράς του χωριού Ιππείου ανασκάφτηκαν πρόσφατα σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα, μάρτυρες ενός ένδοξου και ηρωϊκού παρελθόντος. Από αυτά αναφέρω τις εκσκαφικές εργασίες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του υποέργου «Έργα αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων Δήμου Ευεργέτουλα», τον Δεκέμβριο του 2014 που έφεραν στο φως τα πρώτα, νέα, σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Κατά τη διάρκεια επίβλεψης εκσκαφής, κατά μήκος του κεντρικού οδικού άξονα Ιππείου–Κεραμειών, 40μ. νότια του Δημοτικού Σχολείου εντοπίστηκαν στη δυτική παρειά του ορύγματος, δύο ταφικοί πίθοι των πρώιμων ιστορικών χρόνων, δηλαδή του 9ου και 8ου αι. π. Χ.
Τα ευρήματα, στη ΒΔ είσοδο του Ιππείου, ήταν ομολογουμένως απρόσμενα. Η επίβλεψη των εκσκαφικών εργασιών στον οικισμό και την περιφέρειά του κατά την διάρκεια υλοποίησης του τεχνικού έργου, δεν είχε αποφέρει έως τώρα καμία ένδειξη για την ύπαρξη αρχαιολογικών καταλοίπων.
Η θέση των δύο πίθων, σε άμεση σχέση με τον κεντρικό δρόμο, όπου κατά τις τελευταίες δεκαετίες πραγματοποιήθηκαν μεγάλης κλίμακας τεχνικά έργα, είχε επηρεάσει σημαντικά την κατάσταση διατήρησής τους.
(…) Η δεύτερη ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε με επίβλεψη του επί συμβάσει αρχαιολόγου Δημήτρη Κριθαρά τον Φεβρουάριο του 2016 κατά τις εργασίες διάνοιξης φρεατίου από την κατασκευαστική τεχνική εταιρεία «Οδυσσέας Αψόκαρδος» την οποία και ευχαριστούμε θερμά για την άψογη συνεργασία αλλά και για την διευκόλυνση της ανασκαφικής έρευνας, σε δευτερεύουσα οδό πίσω από το οθωμανικό τέμενος στο κάτω τμήμα του Ιππείου. Την ανασκαφή επόπτευσε ο ομιλών, και η συνάδελφος τμηματάρχης κα Κοκκώνα Ρούγγου. Σε βάθος 1.60μ. από την επιφάνεια του σημερινού οδοστρώματος αποκαλύφθηκε ασύλητος χτιστός κιβωτιόσχημος τάφος με καλυπτήριες πλάκες (μήκους 2μ., πλάτους 1μ.) από σχιστόλιθο της ευρύτερης περιοχής, κάτω από τις οποίες διερευνήθηκε μια γυναικεία ταφή σε ύπτια, εκτεταμένη στάση (μήκους 1.40μ.), με σχεδόν ακέραιο το σκελετό και το κεφάλι στο βορρά, λυγισμένο το δεξί χέρι, ακουμπώντας στην κοιλιακή χώρα, πλούσια κτερισμένη, δηλαδή συντροφιά με τα ταφικά της δώρα.
Εξωτερικά του τάφου και στην ΒΔ γωνία του εντοπίσθηκαν μία κτιστή θήκη που περιείχε έναν πήλινο αμφορέα, μια χύτρα με μια λαβή και μία οστέϊνη περόνη, δηλαδή καρφίτσα για να συγκρατεί το ύφασμα μέσα στο οποίο θα ήταν διπλωμένα τα αγγεία που είχαν εναποτεθεί ως επιπρόσθετα δώρα στον νεκρό κατά την διάρκεια των ταφικών τελετουργιών που απέδιδαν τιμή στην άωρη νεκρή.
Στο εσωτερικό του τάφου αποκαλύφθηκαν πέντε γκριζόχρωμα πήλινα αγγεία, δύο οινοχόες με τριφυλλόσχημο στόμιο, δηλαδή σκεύη με προχοή για την έκχυση υγρών, μία λεκάνη με διπλές κάθετες ταινιωτές λάβές, ένας κρατηρίσκος-κύπελλο με πόδι, καθώς και μια φιάλη με μια λαβή. Η γκρίζα αυτή κεραμική, λεγόμενη και γκρίζα κεραμική της Ανατολίας αναπτύσσεται κατά τη Μέση και Ύστερη εποχή του Χαλκού στη βορειοδυτική Μικρά Ασία και στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου. Η αιολική γκρίζα κεραμική άρχισε κατά τον 11ο αι. και έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή της στο α΄ μισό του 10ου αι. π. Χ., με σημαντικότερο κέντρο παραγωγής της τη Λέσβο. Εξέλιξή της πιθανώς η γκρίζα τροχήλατη κεραμική της εποχής Σιδήρου, εποχή στην οποία και ανήκει ο τάφος του Ιππείου, έγινε ευρύτερα γνωστή από τις ανασκαφές στη Λέσβο, όπως στην αρχαία Άντισσα, την Ερεσό, το αιολικό ιερό της Κλοπεδής και την πόλη της Μυτιλήνης, καθώς και τη Μακεδονία, ενώ η παρουσία της παρατηρείται στην κεντρική και δυτική Μακεδονία, καθώς και στο χώρο ανάπτυξης της θεσσαλοευβοικής κοινής στην νότια ηπειρωτική Ελλάδα. Τα πρότυπα των αιολικών γκρίζων πήλινων αγγείων σαφώς είναι τα μετάλλινα αγγεία της εποχής αυτής, κυρίως χάλκινα και αργυρά που έχουν βρεθεί στην Ανατολία, όπως στους ταφικούς τύμβους του φρυγικού Γορδίου του 9ου και 8ου αι. π. Χ., στη Σμύρνη και στην ευρύτερη περιοχή της Τρωάδας με την οποία η Λέσβος διατηρεί λόγω της γεωγραφικής γειτνίασής της στενές εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις.
Στο επίπεδο του σκελετού εντοπίσθηκαν επτά μετάλλινα αντικείμενα, τα κοσμήματα της πλούσιας νεαράς κυρίας που τη συντρόφευσαν στους λειμώνες της Περσεφόνης. Επάνω σε αυτήν και πιθανώς στο νεκρικό της σάβανο που δεν θα ήταν άλλο, από την πολύτιμη φορεσιά της από ύφασμα αντάξιο του προσώπου που κηδεύτηκε, βρέθηκαν τέσσερις χάλκινες τοξωτές καρφίτσες του αιγαιακού τύπου, η μία διακοσμημένη εγκάρακτα, μία χάλκινη κεφαλή βελόνας, δύο οστέϊνες περόνες, αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στις ραφές πιασίματος των πολύτιμων υφασμάτων της νεκρής, θυμίζοντας τη διήγηση του Ομήρου όταν περιγράφει τη σκηνή με τα δώρα των μνηστήρων προς την Πηνελόπη:
«Κι ο Αντίνοος της χάρισε μπόλια πλουμιστή, μεγάλη και πεντάμορφη που δώδεκα χρυσές και χάλκινες είχε καρφίτσες, που στις θηλιές εκούμπωναν τις καλοκεντημένες».
Η ιδιαιτερότητα ωστόσο του τάφου του Ιππείου είναι τα χρυσά κοσμήματα, μοναδικά στο είδος στον ελλαδικό χώρο και άμεσα συνδεόμενα με την χρυσοχοοία του 8ου και κυρίως του 7ου αι. π. Χ. από την Μικρά Ασία: δύο χρυσά σκουλαρίκια-σφηκωτήρες που έσφιγγαν τα περιποιημένα μαλλιά στο ροδαλά αυτά της ευγενούς κόρης βρέθηκαν κοντά στο ύψος των κροτάφων του κρανίου με διακόσμηση σπείρας και με την διακοσμητική τεχνική της κοκκίδωσης, δηλαδή με μικρούς χρυσούς κόκκους που επικολλούνταν πάνω στη λεία επιφάνεια του σκουλαρικού για να δηλώσουν την διακόσμηση, μια τεχνική μέθοδο εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη που απαιτεί άριστη γνώση της τέχνης της χρυσοχοοίας και εξαιρετικές ικανότητες και επιδεξιότητες του τεχνίτη που τις κατασκεύασε. Τα χρυσά σκουλαρίκια συνοδεύουν μία μεγάλη χρυσή αμφικωνική χάνδρα από λεπτό σφυρήλατο φύλλο χρυσού που διπλώθηκε στα άκρα τα οποία διακοσμούνται με στικτές σειρές, καθώς και μία χάλκινη χάνδρα περιδεραίου που κοσμούσε πιθανώς τον λαιμό της.
Τόσο τα πήλινα αγγεία, που αμιγώς υποδεικνύουν τη χρονολόγηση του τάφου στον ύστερο 8ο αι. π. Χ., καθώς και τα χρυσά κοσμήματα υποδηλώνουν ότι η νεκρή που είχε ταφεί, είναι μια ευγενή κυρία της περιοχής του Ιππείου που ανήκε στην ανώτερη κοινωνική τάξη. Η κοινωνική θέση της νεκρής του Ιππείου, νομίζουμε ότι ανασυντίθεται από τα προσωπικά της αντικείμενα, το γούστο, την αισθητική, τα πράγματα που τη συντρόφευαν και που είναι ικανά να αντιπαραβληθούν με ελάχιστα άλλα ταφικά σύνολα στον αρχαιολογικό χάρτη της Μεσογείου, όπως σημαίνοντα πρόσωπα της κοινωνικής ελίτ και των αριστοκρατικών τάξεων από άλλες κοινωνίες της εποχής αυτής. Ενδεικτικά αναφέρω τα ταφικά κτερίσματα από τις χαλκοφορούσες πριγκίπισσες-ιέρειες της Βεργίνας και των Αιγών του 9ου αι. π. Χ., τις πριγκίπισσες της Οινωτρίας στο Νότο της Ιταλίας, την πριγκίπισσα της Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα της Κρήτης, της βασίλισσα του τάφου 1 της Σαλαμίνας της Κύπρου, καθώς και την πριγκίπισσα από το Λευκαντί της Εύβοιας.
Σύμφωνα με την ανθρωπολογική μελέτη του οστεολογικού υλικού του τάφου του Ιππείου, της Photini McGeorge, ανθρωπολόγου, η πρόωρα χαμένη, νεκρή αρχόντισσα, ήταν μικρή. Τα σοβαρά τραύματά της υποδηλώνουν ότι αυτή τραυματίστηκε θανάσιμα από πολλαπλά τραύματα που προήρθαν αναμφφίβολα από ένα σημαντικό φυσικό ή άλλο γεγονός κατά τον 8ο αι. π. Χ., τυχαία, ξαφνικά και άδικα, πιθανώς από ένα ισχυρό και καταστρεπτικό σεισμό που την καταπλάκωσε. Η Λέσβος βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή με πολλά σεισμογενή ρήγματα, όπως το κοντινό σεισμογενές ρήγμα της Λάρσου. Σύμφωνα με την ελληνική ιστορική σεισμολογία στο παρελθόν έχουν συμβεί πολύ δυνατοί σεισμοί στο ΒΑ Αιγαίο. Αναφέρομαι χαρακτηριστικά στο μεγάλο σεισμό 6.6. Ρίχτερ της ναυμαχίας της Λάδης του 494 π. Χ., καθώς και το σεισμό με το τσουνάμι του 479 π. Χ. της Ποτίδαιας της Χαλκιδικής, που περιγράφει ο Ηρόδοτος και ο οποίος σάρωσε τα στρατεύματα του Αρτάβαζου.
Από ποιά άραγε κώμη ή οικισμό που άκμασε από τον 8ο αι. π. Χ. στην ευρύτερη περιοχή του Ιππείου να προέρχεται η ευγενή κόρη; Η περιορισμένης έκτασης επιφανειακή έρευνα κατά τα έτη 2016 και 2017 στο Ίππειος προσέφερε νέα στοιχεία για την τοπογραφία της περιοχής. Πιθανώς με μία νέα εξαιρετικά σπουδαία τοπογραφικά και αρχαιολογικά θέση, την Κουδουνόπετρα που βρίσκεται στο βραχώδες ύψωμα δυτικά του οικισμού του Ιππείου, φαίνεται να συνδέεται με τον γεωμετρικό οικισμό του Ιππείου. Πρόκειται για τη μοναδική οικιστική θέση που εντοπίσαμε, καθώς μέσα από τη βλάστηση προβάλλουν κομμένοι από την αρχαιότητα βράχοι που αποτέλεσαν τα μέτωπα αρχαίων οικιών, σε βαθμιδωτά επίπεδα, πιθανώς του 8ου αι. π. Χ., με αντίστοιχα παράλληλα από τη Ζαγορά της Άνδρου, τη Δονούσα, τη Μινώα Αμοργού και τη Σμύρνη. Πρόκειται για τοίχους κατασκευασμένους ξερολιθικά από τον ντόπιο σχιστόλιθο της περιοχής, που συνήθως βρίσκονται κοντά στον φρύδι του λόφου, σε στρατηγικό σημείο ελέγχου του κόλπου της Γέρας σε περίπτωση επιδρομών, φαινόμενο σύνηθες κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους, δηλαδή τους χρόνους που αποκρυσταλλώθηκε στις γραπτές πηγές ο ελληνικός χαρακτήρας και η φυσιογνωμία των μετακινούμενων από τις μεταναστεύσεις ελληνικών φύλων στη Λέσβο, των Αιολέων.
Το ταφικό σύνολο του Ιππείου, πιθανώς όχι το μόνο, καθώς κοντά σε αυτό ενδέχεται να βρίσκονται και άλλες ταφές σε ομάδες, συστάδες στην ευρύτερη περιοχή της ανασκαφής, είναι το πρώτα κλειστό χρονολογικά ταφικό σύνολο του 8ου αι. π. Χ. από τη Λέσβο, καθώς θεωρούμε ότι προσφέρει νέα στοιχεία μετά τη μελέτη του αρχαιολογικού υλικού, για τη χρονολόγηση τόσο της τεφρόχρωμης αιολικής κεραμικής, όσο και της χρυσοχοίας του 8ου αι. π. Χ., άγνωστη στο σύνολό της στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Η εποχή της άωρης νεκρής του Ιππείου, αποτελεί ένα αρχαιολογικό αίνιγμα για την ιστορία και αρχαιολογία της Λέσβου, καθώς αρχαιολογικά ευρήματα των χρόνων αυτών είναι ελάχιστα και προέρχονται κυρίως από διάσπαρτα και μεμονωμένα ταφικά σύνολα όπως της Μήθυμνας, της Πύρρας, της Ερεσού και της Άντισσας, ή από οικοδομικά κατάλοιπα, κυρίως ιερών, όπως του αιολικού ιερού της Κλοπεδής, του Αγίου Φωκά, του ιερού της Κυβέλης και του ιερού Μαλόεντος Απόλλωνος στην πόλη της Μυτιλήνης.
Ο 8ος αι. π. Χ. είναι η εποχή της αποκρυστάλλωσης μετά την κατάρρευση των μυκηναϊκών κέντρων, και η απαρχή μιας σκοτεινής περιόδου με κοινωνικές αναστατώσεις και ποικίλες ζυμώσεις. Η ανασύσταση της εικόνας της οικιστικής και κοινωνικής, αλλά και πολιτειακής οργάνωσης στη Λέσβο, σηματοδοτείται την εποχή αυτή με την ίδρυση των λεσβιακών πόλεων-κρατών και την επεκτατική αποικιακή πολιτική που ασκούν στην απέναντι μικρασιατική ακτή οι καραβοκύρηδες άρχοντες – βασιλείς της αριστοκρατικής τάξης του νησιού, κυρίως με την ίδρυση της μυτιληναϊκής περαίας στον κόλπο του Αδραμυττίου, αλλά και στην τρωαδική χερσόνησο. Οι ομηρικοί βασιλείς αυτοί ήταν που συνδέθηκαν ως οι primi inter pares ευγενείς σε μία κοινωνία ισχυρών γενών, οργανωμένων σε τοπικό επίπεδο, χωρίς όμως να κατέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα της οργανωμένης κεντρικής εξουσίας.
Ο 8ος αι. π. Χ. είναι όμως παράλληλα και η μυθική, ομηρική εποχή των ηρώων, των πολεμιστών, των ευγενών που έφεραν το βαρύ φορτίο της προγενέστερης παράδοσης των βασιλικών δυναστειών της Λέσβου, των ευγενών γενών που συνδέθηκαν με τους Πενθιλίδες βασιλείς, αλλά και της ακμάζουσας αριστοκρατικής τάξης που στη βάση της είχε χαρακτηριστικά γαιοκτημονικά ή και εμπορικά λόγω των καπεταναίων που ζουν στην «ομορφοκτισμένη» ομηρική Λέσβο. Με αυτή τη γενιά, την αριστοκρατική τάξη των Λεσβίων φαίνεται να συνδέεται τόσο το ανασκαφικό εύρημα της άωρης νεκρής του 8ου αι. π. Χ. , αλλά και των ευγενών ταφέντων νεκρών του 9ου αι. π. Χ. από το Ίππειος.
Είναι άραγε τυχαίο ότι οι θανόντες, τόσο από τις πιθοταφές, όσο και από τον κιβωτιόσχημο τάφο, θα μπορούσαν να συνδεθούν ως ευγενείς άρχοντες με την ονοματολογία του σημερινού χωρίου, ΄Ιππειο ή ΄Ιππειος, καθώς αυτό έχει αρχαία ελληνική ρίζα και συνδέεται εννοιολογικά με την κατοχή αυτών που έχουν ίππους; Είναι γνωστό άλλωστε ότι η κοινωνική υπεροχή των ιππέων στην αρχαιότητα συνδέθηκε αποκλειστικά με τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, τους ευγενείς, το κύρος των οποίων προσδίδει πέρα από την οικονομική τους κατάσταση και τη συντήρηση των πανάκριβων ίππων που είχαν στην κατοχή τους, και η μυθική τους καταγωγή, που στην περίπτωση των αρχόντων της Λέσβου συνδέεται με τον μύθο και την παράδοση των Πενθιλιδών.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι τα νέα αρχαιολογικά ευρήματα του Ιππείου, όπως οι πιθοταφές του 9ου και 8ου αι. π. Χ., καθώς και η πλούσια ταφή της αρχόντισσας του 8ου αι. π. Χ. σχετίζονται με συστάδες τάφων πιθανώς από το ίδιο γένος, αντικατοπτρίζοντας μια κοιτίδα εγκατάστασης που είχε τον έλεγχο υπολογίσιμων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αλλά και τον έλεγχο του ασφαλούς αγκυροβολίου πλοίων στον κόλπο της Γέρας. Την πιθανολογούμενη αυτή εγκατάσταση είναι δυνατό να την φανταστούμε ενταγμένη σε ένα δίκτυο παράκτιων και μεσόγειων οικιστικών συστάδων όπως και διεσπαρμένων κτημάτων/αγροτικών εγκαταστάσεων, γύρω από τον κόλπο της Γέρας. Πιθανώς λόγω των πειρατικών και εχθρικών κινδύνων ο οικισμός ή η κώμη θα βρισκόταν σε ύψωμα ασφαλές, ηπίνεμο και μη ορατό από τους εχθρούς, διασφαλίζοντας την εποπτεία και τον έλεγχο του διάπλου του κόλπου της Γέρας που αποτελεί έως και σήμερα ένα ιδανικό περιβάλλον με τις πηγές, τα ποτάμια, τα θηράματα, τους χαμηλούς λόφους για βοσκότοπους, τις πηγές αργιλοχώματος, αλλά κυρίως τις εύφορες προσχωματικές πεδιάδες του Ιππείου και του Περάματος, οι οποίες έχει διαπιστωθεί ότι κατοικήθηκαν ήδη από την αυγή της προϊστορίας.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την ανθρωπολόγο Photini McGeorge για την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε εδώ και πολλά χρόνια, καθώς και για τη σημερινή της παρουσία στην εκδήλωση του εκθέματος για τον τάφο της νεκρής από το Ίππειος, τον ιατρό ακτινολόγο κο Πολύδωρο Αμπατζή για την αφιλοκερδή εξέταση με αξονικό τομογράφο του κρανίου της νεκρής, καθώς και το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου που κόπιασαν για το έκθεμα, όπως την κ. Δέσποινα Πίτσιου, Τμηματάρχη Συντήρησης, του έμπειρους και ικανότατους συντηρητές μας, κ.κ. Νάσο Βουγιουκλή, Νίκο Μαλλή, Δήμητρα Κοπάνου, Θοδωρή Τσοκαρά και Ελένη Αναστασέλλη που επιμελήθηκαν το έκθεμα, τις γραφίστριες κ. Μαίρη Κοκκινοφόρου και Λένα Μακρέλλη, την εξαιρετική φωτογράφο Νάγια Βακλατζή που ακούραστα επιμελήθηκε όλες τις παρουσιάσεις, την κ. Μάρθα Αραβανοπούλου, υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου, την αρχιφύλακα κ. Άρτεμι Βαλάκου, και τους φύλακες Νίκο Μεταξά, Μυρσήνη Αγιασσωτέλλη, Ειρήνη Λιαπίδου, Γεωργία Σταυρή, Μαρία Μπουρού, Γεώργιο Ράλλη, αλλά και την διοικητικό μας κ. Βάσω Σαραντινού».
https://www.stonisi.gr/post/1453/
kosmoplhmmyra-sthn-paroysiash-toy-tafoy-ths-arxontissas#
8/4/2019
ΣXETIKA KEIMENA
«Κοσμοπλημμύρα» στην παρουσίαση του τάφου της αρχόντισσας.
Μοναδικά ευρήματα από τον άγνωστο 8ο π.Χ αιώνα στο νέο Αρχαιολογικό μουσείο της Μυτιλήνης.
Με τον τάφο της νεκρής νεαρής αρχόντισσας από τον κάμπο του Ίππειους εκατοντάδες πολίτες της Μυτιλήνης «ταξίδεψαν» την Κυριακή το βράδυ στον μακρινό 8ο προ Χριστού αιώνα. Γνωρίζοντας μέσα από αυτήν την ταφή μιας γυναίκας που βρήκε τραγικό θάνατο κάτω από τα συντρίμμια του σπιτιού της που έπεσε χτυπημένο από το σεισμό την ιστορία του κάμπου στο Ίππειος, την ιστορία της Λέσβου. Ο λόγος για μια εντυπωσιακή έκθεση που άνοιξε τις πύλες της στο κοινό του νησιού στο πλαίσιο της δράσης της «Μοναδικά εκθέματα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης», της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου. Η έκθεση είναι η πρώτη της σειράς για το 2019 και έχει τίτλο «η Αρχόντισσα του 8ου αι. π.Χ. στο Ίππειος της Λέσβου».
Για την ιστορία της περιοχής που έρχεται στο φως μέσα από την ανασκαφή, παρουσιάζοντας τα ευρήματα, μίλησε ο Παύλος Τριανταφυλλίδης Έφορος Αρχαιοτήτων Λέσβου.
Εντυπωσιακή η ιστορία του τέλους της νεαρής γυναίκας έτσι όπως υτό εικάζεται από τα ευρήματα. «Τα σοβαρά τραύματά της υποδηλώνουν ότι αυτή τραυματίστηκε θανάσιμα από πολλαπλά τραύματα που προήρθαν αναμφίβολα από ένα σημαντικό φυσικό ή άλλο γεγονός κατά τον 8ο αι. π. Χ., τυχαία, ξαφνικά και άδικα, πιθανώς από ένα ισχυρό και καταστρεπτικό σεισμό που την καταπλάκωσε. Η Λέσβος βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή με πολλά σεισμογενή ρήγματα, όπως το κοντινό σεισμογενές ρήγμα της Λάρσου» είπε ο κ. Τριανταφυλλίδης.
«Ο 8ος αι. π. Χ. είναι και η μυθική, ομηρική εποχή των ηρώων, των πολεμιστών, των ευγενών που έφεραν το βαρύ φορτίο της προγενέστερης παράδοσης των βασιλικών δυναστειών της Λέσβου, των ευγενών γενών που συνδέθηκαν με τους Πενθιλίδες βασιλείς, αλλά και της ακμάζουσας αριστοκρατικής τάξης που στη βάση της είχε χαρακτηριστικά γαιοκτημονικά ή και εμπορικά λόγω των καπεταναίων που ζουν στην «ομορφοκτισμένη» ομηρική Λέσβο. Με αυτή τη γενιά, την αριστοκρατική τάξη των Λεσβίων φαίνεται να συνδέεται τόσο το ανασκαφικό εύρημα της άωρης νεκρής του 8ου αι. π. Χ. , αλλά και των ευγενών ταφέντων νεκρών του 9ου αι. π. Χ. από το Ίππειος» υποστήριξε ο Έφορος Αρχαιοτήτων συνδέοντας το μνημείο με τη μακρινή ιστορία της κοινωνίας του νησιού.
Μετά τον κ. Παύλο Τριανταφυλλίδη, ακολούθησε η παρουσίαση της «ανθρωπολογικής μελέτης της αρχόντισσας από το Ίππειος της Λέσβου» από την ανθρωπολόγο Φωτεινή Μακτζόρτζ. Την εκδήλωση πλαισίωσε απαγγελία του αποσπάσματος «Ο Θρήνος για τον Έκτορα» από την ηθοποιό και καθηγήτρια Γαλλικής Φιλολογίας Ιωάννα Γιαννακού.
Η ενδιαφέρουσα ομιλία παρουσίαση των αρχαιολογικών ευρημάτων
από τον κ. Παύλο Τριανταφυλλίδη.
«Είναι ιδιαίτερη χαρά για την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λέσβου να παρουσιάζει για το έτος 2019 στο πλαίσιο της πολιτιστικής της εκδήλωσης «Μοναδικά εκθέματα στο Νέο Κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης», ένα σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα για την ακριτική Λέσβο των πρώιμων ιστορικών χρόνων, τον ασύλητο τάφο του 8ου αι. π. Χ. από το Ίππειο.Οι περιγραφές των ταφικών τελετουργιών και του θρήνου, όπως τόσο παραστατικά μας μετέφερε η ηθοποιός κ. Ιωάννα Γιαννακού με την απαγγελία του Θρήνου του Έκτορα στα ομηρικά έπη και στον κόσμο των ηρώων, υποδηλώνουν ότι οι ζωντανοί βρίσκονται σε επαφή με τους νεκρούς, τουλάχιστον για μία σύντομη περίοδο μετά τον θάνατο και πριν η ψυχή διαβεί το κατώφλι του Άδη.Οι αγαλήνευτοι νεκροί κατά το χρονικό αυτό στάδιο, στα ομηρικά έπη, ζητούν τον ενταφιασμό τους με τον πρέποντα τρόπο, καθώς μέχρι να συμβεί αυτό, η ψυχή, το πνεύμα του νεκρού είναι καταδικασμένα να τριγυρνούν μεταξύ των δύο κόσμων, αποκλεισμένα από την κοινωνική αλληλεπίδραση του κύκλου των νεκρών, αλλά και των ζώντων.
Η εσχατολογική αυτή αντίληψη, όπως παγιώθηκε στην ταφική πρακτική και στα εθνικά έθιμα των Ελλήνων, αλλά και στη μεταγενέστερη χριστιανική πίστη, δεν άφησε περιθώρια για την μη υλοποίηση της σημαντικότερης διαβατήριας τελετής του ανθρώπου στο τέλος της πορείας του, που δεν ήταν άλλη από τον ενταφιασμό και την εγκοίμηση του νεκρού που οδηγείται στο επέκεινα για την αιώνια ευδαιμονία.
Για την πορεία αυτή της ψυχής και του πνεύματος, η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και θρησκεία, αλλά και ο Χριστιανισμός φαίνεται ότι έχουν κοινή πορεία: «Ψυχή πάσα αθάνατος», αναφέρει ο Σωκράτης στον Φαίδρο του Πλάτωνα, ενώ στο Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο ο Ιησούς Χριστός θα εγκαλέσει κατά την ώρα όπου οι εγκοιμισμένοι, «πάντες οι εν τοις μνημείοις ακούσονται της φωνής αυτού και επορεύσονται οι τα αγαθά ποιήσαντες εις ανάστασιν ζωής, οι δε τα φαύλα πράξαντες εις ανάστασιν κρίσεως..
Με τη χρονική στιγμή πριν το επέκεινα, που δεν είναι άλλη παρά από τον ενταφιασμό του νεκρού, και συγκεκριμένα για την ταφή του Ιππείου είναι αφιερωμένη η σημερινή μας εκδήλωση.
Το χωριό Ίππειο ή Ίππειος αναπτύχθηκε σε μια εύφορη περιοχή, της Μυτηληναίας πεδιάδας, τη δεύτερη μεγαλύτερη πεδιάδα μετά της Καλλονής, σε έκταση 60 τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από τον κόλπο της Γέρας, διαθέτοντας υπόγεια νερά, τρεχούμενα ποτάμια, όπως τον Ευεργέτουλα και άφθονες πηγές, στις οποίες και οφείλονται τα πλούσια ελαιοκομικά και κηπευτικά προϊόντα του.
Στην εύφορη πεδιάδα του Ίππειου αναπτύχθηκαν κατά την αρχαιότητα σημαντικοί οικισμοί, τα λεγόμενα στην αρχαιότητα χωρία.
Η ευρύτερη περιοχή του Ιππείου, μέχρι πρόσφατα έμενε ανασκαφικά αχαρτογράφητη, με πενιχρότατα τοπογραφικά δεδομένα τα οποία αποτελούνται κυρίως από ελάχιστες κτηματολογικές επιγραφές της εποχής του Διοκλητιανού. Γνωρίζουμε από αυτές ότι το χωρίον Συκούς ταυτίζεται από μελετητές και αρχαιοδίφες με τη σημερινή Συκούντα, το χωρίο των Μακριανών πιθανώς να συσχετίζεται με το σημερινό τοπωνύμιο Μακριανά, το οποίο εκτείνεται από το νεκροταφείο του Iππείου έως τον μυχό του κόλπου της Γέρας και πιθανώς να συνδέεται με το σημερινό χωριό Ίππειο, το χωρίο Ηρακλής, το οποίο δεν έχει ταυτισθεί, φαίνεται όμως πιθανό να συνδέεται με τη θέση Ηρακλές ή Αρακλές όπως μας υπέδειξε ο αγαπητός κος Ευάγγελος Σάλτας, ευρισκόμενο βορειοανατολικά του σημερινού οικισμού, και τέλος η Σκάλα του Ντιπίου στην παραλία της πεδιάδας, το λιμάνι δηλαδή της εύφορης πεδιάδας του Ιππείου, όπου πλέον υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την ύπαρξη κοντά στην παράκτια ζώνη ενός προϊστορικού οικισμού που άκμασε από τον 14ο και 13ο αι. π. Χ.
Η ξεχωριστή μυτιληναία πεδιάδα κατέχει ιδιαίτερη αρχαιολογική και ιστορική βαρύτητα, καθώς σε αυτήν και μάλιστα κατά μήκος της σημερινής αγοράς του χωριού Ιππείου ανασκάφτηκαν πρόσφατα σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα, μάρτυρες ενός ένδοξου και ηρωϊκού παρελθόντος. Από αυτά αναφέρω τις εκσκαφικές εργασίες που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του υποέργου «Έργα αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων Δήμου Ευεργέτουλα», τον Δεκέμβριο του 2014 που έφεραν στο φως τα πρώτα, νέα, σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Κατά τη διάρκεια επίβλεψης εκσκαφής, κατά μήκος του κεντρικού οδικού άξονα Ιππείου–Κεραμειών, 40μ. νότια του Δημοτικού Σχολείου εντοπίστηκαν στη δυτική παρειά του ορύγματος, δύο ταφικοί πίθοι των πρώιμων ιστορικών χρόνων, δηλαδή του 9ου και 8ου αι. π. Χ.
Τα ευρήματα, στη ΒΔ είσοδο του Ιππείου, ήταν ομολογουμένως απρόσμενα. Η επίβλεψη των εκσκαφικών εργασιών στον οικισμό και την περιφέρειά του κατά την διάρκεια υλοποίησης του τεχνικού έργου, δεν είχε αποφέρει έως τώρα καμία ένδειξη για την ύπαρξη αρχαιολογικών καταλοίπων.
Η θέση των δύο πίθων, σε άμεση σχέση με τον κεντρικό δρόμο, όπου κατά τις τελευταίες δεκαετίες πραγματοποιήθηκαν μεγάλης κλίμακας τεχνικά έργα, είχε επηρεάσει σημαντικά την κατάσταση διατήρησής τους.
(…) Η δεύτερη ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε με επίβλεψη του επί συμβάσει αρχαιολόγου Δημήτρη Κριθαρά τον Φεβρουάριο του 2016 κατά τις εργασίες διάνοιξης φρεατίου από την κατασκευαστική τεχνική εταιρεία «Οδυσσέας Αψόκαρδος» την οποία και ευχαριστούμε θερμά για την άψογη συνεργασία αλλά και για την διευκόλυνση της ανασκαφικής έρευνας, σε δευτερεύουσα οδό πίσω από το οθωμανικό τέμενος στο κάτω τμήμα του Ιππείου. Την ανασκαφή επόπτευσε ο ομιλών, και η συνάδελφος τμηματάρχης κα Κοκκώνα Ρούγγου. Σε βάθος 1.60μ. από την επιφάνεια του σημερινού οδοστρώματος αποκαλύφθηκε ασύλητος χτιστός κιβωτιόσχημος τάφος με καλυπτήριες πλάκες (μήκους 2μ., πλάτους 1μ.) από σχιστόλιθο της ευρύτερης περιοχής, κάτω από τις οποίες διερευνήθηκε μια γυναικεία ταφή σε ύπτια, εκτεταμένη στάση (μήκους 1.40μ.), με σχεδόν ακέραιο το σκελετό και το κεφάλι στο βορρά, λυγισμένο το δεξί χέρι, ακουμπώντας στην κοιλιακή χώρα, πλούσια κτερισμένη, δηλαδή συντροφιά με τα ταφικά της δώρα.
Εξωτερικά του τάφου και στην ΒΔ γωνία του εντοπίσθηκαν μία κτιστή θήκη που περιείχε έναν πήλινο αμφορέα, μια χύτρα με μια λαβή και μία οστέϊνη περόνη, δηλαδή καρφίτσα για να συγκρατεί το ύφασμα μέσα στο οποίο θα ήταν διπλωμένα τα αγγεία που είχαν εναποτεθεί ως επιπρόσθετα δώρα στον νεκρό κατά την διάρκεια των ταφικών τελετουργιών που απέδιδαν τιμή στην άωρη νεκρή.
Στο εσωτερικό του τάφου αποκαλύφθηκαν πέντε γκριζόχρωμα πήλινα αγγεία, δύο οινοχόες με τριφυλλόσχημο στόμιο, δηλαδή σκεύη με προχοή για την έκχυση υγρών, μία λεκάνη με διπλές κάθετες ταινιωτές λάβές, ένας κρατηρίσκος-κύπελλο με πόδι, καθώς και μια φιάλη με μια λαβή. Η γκρίζα αυτή κεραμική, λεγόμενη και γκρίζα κεραμική της Ανατολίας αναπτύσσεται κατά τη Μέση και Ύστερη εποχή του Χαλκού στη βορειοδυτική Μικρά Ασία και στα νησιά του ΒΑ Αιγαίου. Η αιολική γκρίζα κεραμική άρχισε κατά τον 11ο αι. και έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή της στο α΄ μισό του 10ου αι. π. Χ., με σημαντικότερο κέντρο παραγωγής της τη Λέσβο. Εξέλιξή της πιθανώς η γκρίζα τροχήλατη κεραμική της εποχής Σιδήρου, εποχή στην οποία και ανήκει ο τάφος του Ιππείου, έγινε ευρύτερα γνωστή από τις ανασκαφές στη Λέσβο, όπως στην αρχαία Άντισσα, την Ερεσό, το αιολικό ιερό της Κλοπεδής και την πόλη της Μυτιλήνης, καθώς και τη Μακεδονία, ενώ η παρουσία της παρατηρείται στην κεντρική και δυτική Μακεδονία, καθώς και στο χώρο ανάπτυξης της θεσσαλοευβοικής κοινής στην νότια ηπειρωτική Ελλάδα. Τα πρότυπα των αιολικών γκρίζων πήλινων αγγείων σαφώς είναι τα μετάλλινα αγγεία της εποχής αυτής, κυρίως χάλκινα και αργυρά που έχουν βρεθεί στην Ανατολία, όπως στους ταφικούς τύμβους του φρυγικού Γορδίου του 9ου και 8ου αι. π. Χ., στη Σμύρνη και στην ευρύτερη περιοχή της Τρωάδας με την οποία η Λέσβος διατηρεί λόγω της γεωγραφικής γειτνίασής της στενές εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις.
Στο επίπεδο του σκελετού εντοπίσθηκαν επτά μετάλλινα αντικείμενα, τα κοσμήματα της πλούσιας νεαράς κυρίας που τη συντρόφευσαν στους λειμώνες της Περσεφόνης. Επάνω σε αυτήν και πιθανώς στο νεκρικό της σάβανο που δεν θα ήταν άλλο, από την πολύτιμη φορεσιά της από ύφασμα αντάξιο του προσώπου που κηδεύτηκε, βρέθηκαν τέσσερις χάλκινες τοξωτές καρφίτσες του αιγαιακού τύπου, η μία διακοσμημένη εγκάρακτα, μία χάλκινη κεφαλή βελόνας, δύο οστέϊνες περόνες, αντικείμενα που χρησιμοποιούνται στις ραφές πιασίματος των πολύτιμων υφασμάτων της νεκρής, θυμίζοντας τη διήγηση του Ομήρου όταν περιγράφει τη σκηνή με τα δώρα των μνηστήρων προς την Πηνελόπη:
«Κι ο Αντίνοος της χάρισε μπόλια πλουμιστή, μεγάλη και πεντάμορφη που δώδεκα χρυσές και χάλκινες είχε καρφίτσες, που στις θηλιές εκούμπωναν τις καλοκεντημένες».
Η ιδιαιτερότητα ωστόσο του τάφου του Ιππείου είναι τα χρυσά κοσμήματα, μοναδικά στο είδος στον ελλαδικό χώρο και άμεσα συνδεόμενα με την χρυσοχοοία του 8ου και κυρίως του 7ου αι. π. Χ. από την Μικρά Ασία: δύο χρυσά σκουλαρίκια-σφηκωτήρες που έσφιγγαν τα περιποιημένα μαλλιά στο ροδαλά αυτά της ευγενούς κόρης βρέθηκαν κοντά στο ύψος των κροτάφων του κρανίου με διακόσμηση σπείρας και με την διακοσμητική τεχνική της κοκκίδωσης, δηλαδή με μικρούς χρυσούς κόκκους που επικολλούνταν πάνω στη λεία επιφάνεια του σκουλαρικού για να δηλώσουν την διακόσμηση, μια τεχνική μέθοδο εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη που απαιτεί άριστη γνώση της τέχνης της χρυσοχοοίας και εξαιρετικές ικανότητες και επιδεξιότητες του τεχνίτη που τις κατασκεύασε. Τα χρυσά σκουλαρίκια συνοδεύουν μία μεγάλη χρυσή αμφικωνική χάνδρα από λεπτό σφυρήλατο φύλλο χρυσού που διπλώθηκε στα άκρα τα οποία διακοσμούνται με στικτές σειρές, καθώς και μία χάλκινη χάνδρα περιδεραίου που κοσμούσε πιθανώς τον λαιμό της.
Τόσο τα πήλινα αγγεία, που αμιγώς υποδεικνύουν τη χρονολόγηση του τάφου στον ύστερο 8ο αι. π. Χ., καθώς και τα χρυσά κοσμήματα υποδηλώνουν ότι η νεκρή που είχε ταφεί, είναι μια ευγενή κυρία της περιοχής του Ιππείου που ανήκε στην ανώτερη κοινωνική τάξη. Η κοινωνική θέση της νεκρής του Ιππείου, νομίζουμε ότι ανασυντίθεται από τα προσωπικά της αντικείμενα, το γούστο, την αισθητική, τα πράγματα που τη συντρόφευαν και που είναι ικανά να αντιπαραβληθούν με ελάχιστα άλλα ταφικά σύνολα στον αρχαιολογικό χάρτη της Μεσογείου, όπως σημαίνοντα πρόσωπα της κοινωνικής ελίτ και των αριστοκρατικών τάξεων από άλλες κοινωνίες της εποχής αυτής. Ενδεικτικά αναφέρω τα ταφικά κτερίσματα από τις χαλκοφορούσες πριγκίπισσες-ιέρειες της Βεργίνας και των Αιγών του 9ου αι. π. Χ., τις πριγκίπισσες της Οινωτρίας στο Νότο της Ιταλίας, την πριγκίπισσα της Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα της Κρήτης, της βασίλισσα του τάφου 1 της Σαλαμίνας της Κύπρου, καθώς και την πριγκίπισσα από το Λευκαντί της Εύβοιας.
Σύμφωνα με την ανθρωπολογική μελέτη του οστεολογικού υλικού του τάφου του Ιππείου, της Photini McGeorge, ανθρωπολόγου, η πρόωρα χαμένη, νεκρή αρχόντισσα, ήταν μικρή. Τα σοβαρά τραύματά της υποδηλώνουν ότι αυτή τραυματίστηκε θανάσιμα από πολλαπλά τραύματα που προήρθαν αναμφφίβολα από ένα σημαντικό φυσικό ή άλλο γεγονός κατά τον 8ο αι. π. Χ., τυχαία, ξαφνικά και άδικα, πιθανώς από ένα ισχυρό και καταστρεπτικό σεισμό που την καταπλάκωσε. Η Λέσβος βρίσκεται σε μία ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή με πολλά σεισμογενή ρήγματα, όπως το κοντινό σεισμογενές ρήγμα της Λάρσου. Σύμφωνα με την ελληνική ιστορική σεισμολογία στο παρελθόν έχουν συμβεί πολύ δυνατοί σεισμοί στο ΒΑ Αιγαίο. Αναφέρομαι χαρακτηριστικά στο μεγάλο σεισμό 6.6. Ρίχτερ της ναυμαχίας της Λάδης του 494 π. Χ., καθώς και το σεισμό με το τσουνάμι του 479 π. Χ. της Ποτίδαιας της Χαλκιδικής, που περιγράφει ο Ηρόδοτος και ο οποίος σάρωσε τα στρατεύματα του Αρτάβαζου.
Από ποιά άραγε κώμη ή οικισμό που άκμασε από τον 8ο αι. π. Χ. στην ευρύτερη περιοχή του Ιππείου να προέρχεται η ευγενή κόρη; Η περιορισμένης έκτασης επιφανειακή έρευνα κατά τα έτη 2016 και 2017 στο Ίππειος προσέφερε νέα στοιχεία για την τοπογραφία της περιοχής. Πιθανώς με μία νέα εξαιρετικά σπουδαία τοπογραφικά και αρχαιολογικά θέση, την Κουδουνόπετρα που βρίσκεται στο βραχώδες ύψωμα δυτικά του οικισμού του Ιππείου, φαίνεται να συνδέεται με τον γεωμετρικό οικισμό του Ιππείου. Πρόκειται για τη μοναδική οικιστική θέση που εντοπίσαμε, καθώς μέσα από τη βλάστηση προβάλλουν κομμένοι από την αρχαιότητα βράχοι που αποτέλεσαν τα μέτωπα αρχαίων οικιών, σε βαθμιδωτά επίπεδα, πιθανώς του 8ου αι. π. Χ., με αντίστοιχα παράλληλα από τη Ζαγορά της Άνδρου, τη Δονούσα, τη Μινώα Αμοργού και τη Σμύρνη. Πρόκειται για τοίχους κατασκευασμένους ξερολιθικά από τον ντόπιο σχιστόλιθο της περιοχής, που συνήθως βρίσκονται κοντά στον φρύδι του λόφου, σε στρατηγικό σημείο ελέγχου του κόλπου της Γέρας σε περίπτωση επιδρομών, φαινόμενο σύνηθες κατά τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους, δηλαδή τους χρόνους που αποκρυσταλλώθηκε στις γραπτές πηγές ο ελληνικός χαρακτήρας και η φυσιογνωμία των μετακινούμενων από τις μεταναστεύσεις ελληνικών φύλων στη Λέσβο, των Αιολέων.
Το ταφικό σύνολο του Ιππείου, πιθανώς όχι το μόνο, καθώς κοντά σε αυτό ενδέχεται να βρίσκονται και άλλες ταφές σε ομάδες, συστάδες στην ευρύτερη περιοχή της ανασκαφής, είναι το πρώτα κλειστό χρονολογικά ταφικό σύνολο του 8ου αι. π. Χ. από τη Λέσβο, καθώς θεωρούμε ότι προσφέρει νέα στοιχεία μετά τη μελέτη του αρχαιολογικού υλικού, για τη χρονολόγηση τόσο της τεφρόχρωμης αιολικής κεραμικής, όσο και της χρυσοχοίας του 8ου αι. π. Χ., άγνωστη στο σύνολό της στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Η εποχή της άωρης νεκρής του Ιππείου, αποτελεί ένα αρχαιολογικό αίνιγμα για την ιστορία και αρχαιολογία της Λέσβου, καθώς αρχαιολογικά ευρήματα των χρόνων αυτών είναι ελάχιστα και προέρχονται κυρίως από διάσπαρτα και μεμονωμένα ταφικά σύνολα όπως της Μήθυμνας, της Πύρρας, της Ερεσού και της Άντισσας, ή από οικοδομικά κατάλοιπα, κυρίως ιερών, όπως του αιολικού ιερού της Κλοπεδής, του Αγίου Φωκά, του ιερού της Κυβέλης και του ιερού Μαλόεντος Απόλλωνος στην πόλη της Μυτιλήνης.
Ο 8ος αι. π. Χ. είναι η εποχή της αποκρυστάλλωσης μετά την κατάρρευση των μυκηναϊκών κέντρων, και η απαρχή μιας σκοτεινής περιόδου με κοινωνικές αναστατώσεις και ποικίλες ζυμώσεις. Η ανασύσταση της εικόνας της οικιστικής και κοινωνικής, αλλά και πολιτειακής οργάνωσης στη Λέσβο, σηματοδοτείται την εποχή αυτή με την ίδρυση των λεσβιακών πόλεων-κρατών και την επεκτατική αποικιακή πολιτική που ασκούν στην απέναντι μικρασιατική ακτή οι καραβοκύρηδες άρχοντες – βασιλείς της αριστοκρατικής τάξης του νησιού, κυρίως με την ίδρυση της μυτιληναϊκής περαίας στον κόλπο του Αδραμυττίου, αλλά και στην τρωαδική χερσόνησο. Οι ομηρικοί βασιλείς αυτοί ήταν που συνδέθηκαν ως οι primi inter pares ευγενείς σε μία κοινωνία ισχυρών γενών, οργανωμένων σε τοπικό επίπεδο, χωρίς όμως να κατέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα της οργανωμένης κεντρικής εξουσίας.
Ο 8ος αι. π. Χ. είναι όμως παράλληλα και η μυθική, ομηρική εποχή των ηρώων, των πολεμιστών, των ευγενών που έφεραν το βαρύ φορτίο της προγενέστερης παράδοσης των βασιλικών δυναστειών της Λέσβου, των ευγενών γενών που συνδέθηκαν με τους Πενθιλίδες βασιλείς, αλλά και της ακμάζουσας αριστοκρατικής τάξης που στη βάση της είχε χαρακτηριστικά γαιοκτημονικά ή και εμπορικά λόγω των καπεταναίων που ζουν στην «ομορφοκτισμένη» ομηρική Λέσβο. Με αυτή τη γενιά, την αριστοκρατική τάξη των Λεσβίων φαίνεται να συνδέεται τόσο το ανασκαφικό εύρημα της άωρης νεκρής του 8ου αι. π. Χ. , αλλά και των ευγενών ταφέντων νεκρών του 9ου αι. π. Χ. από το Ίππειος.
Είναι άραγε τυχαίο ότι οι θανόντες, τόσο από τις πιθοταφές, όσο και από τον κιβωτιόσχημο τάφο, θα μπορούσαν να συνδεθούν ως ευγενείς άρχοντες με την ονοματολογία του σημερινού χωρίου, ΄Ιππειο ή ΄Ιππειος, καθώς αυτό έχει αρχαία ελληνική ρίζα και συνδέεται εννοιολογικά με την κατοχή αυτών που έχουν ίππους; Είναι γνωστό άλλωστε ότι η κοινωνική υπεροχή των ιππέων στην αρχαιότητα συνδέθηκε αποκλειστικά με τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις, τους ευγενείς, το κύρος των οποίων προσδίδει πέρα από την οικονομική τους κατάσταση και τη συντήρηση των πανάκριβων ίππων που είχαν στην κατοχή τους, και η μυθική τους καταγωγή, που στην περίπτωση των αρχόντων της Λέσβου συνδέεται με τον μύθο και την παράδοση των Πενθιλιδών.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι τα νέα αρχαιολογικά ευρήματα του Ιππείου, όπως οι πιθοταφές του 9ου και 8ου αι. π. Χ., καθώς και η πλούσια ταφή της αρχόντισσας του 8ου αι. π. Χ. σχετίζονται με συστάδες τάφων πιθανώς από το ίδιο γένος, αντικατοπτρίζοντας μια κοιτίδα εγκατάστασης που είχε τον έλεγχο υπολογίσιμων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, αλλά και τον έλεγχο του ασφαλούς αγκυροβολίου πλοίων στον κόλπο της Γέρας. Την πιθανολογούμενη αυτή εγκατάσταση είναι δυνατό να την φανταστούμε ενταγμένη σε ένα δίκτυο παράκτιων και μεσόγειων οικιστικών συστάδων όπως και διεσπαρμένων κτημάτων/αγροτικών εγκαταστάσεων, γύρω από τον κόλπο της Γέρας. Πιθανώς λόγω των πειρατικών και εχθρικών κινδύνων ο οικισμός ή η κώμη θα βρισκόταν σε ύψωμα ασφαλές, ηπίνεμο και μη ορατό από τους εχθρούς, διασφαλίζοντας την εποπτεία και τον έλεγχο του διάπλου του κόλπου της Γέρας που αποτελεί έως και σήμερα ένα ιδανικό περιβάλλον με τις πηγές, τα ποτάμια, τα θηράματα, τους χαμηλούς λόφους για βοσκότοπους, τις πηγές αργιλοχώματος, αλλά κυρίως τις εύφορες προσχωματικές πεδιάδες του Ιππείου και του Περάματος, οι οποίες έχει διαπιστωθεί ότι κατοικήθηκαν ήδη από την αυγή της προϊστορίας.
Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την ανθρωπολόγο Photini McGeorge για την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε εδώ και πολλά χρόνια, καθώς και για τη σημερινή της παρουσία στην εκδήλωση του εκθέματος για τον τάφο της νεκρής από το Ίππειος, τον ιατρό ακτινολόγο κο Πολύδωρο Αμπατζή για την αφιλοκερδή εξέταση με αξονικό τομογράφο του κρανίου της νεκρής, καθώς και το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λέσβου που κόπιασαν για το έκθεμα, όπως την κ. Δέσποινα Πίτσιου, Τμηματάρχη Συντήρησης, του έμπειρους και ικανότατους συντηρητές μας, κ.κ. Νάσο Βουγιουκλή, Νίκο Μαλλή, Δήμητρα Κοπάνου, Θοδωρή Τσοκαρά και Ελένη Αναστασέλλη που επιμελήθηκαν το έκθεμα, τις γραφίστριες κ. Μαίρη Κοκκινοφόρου και Λένα Μακρέλλη, την εξαιρετική φωτογράφο Νάγια Βακλατζή που ακούραστα επιμελήθηκε όλες τις παρουσιάσεις, την κ. Μάρθα Αραβανοπούλου, υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου, την αρχιφύλακα κ. Άρτεμι Βαλάκου, και τους φύλακες Νίκο Μεταξά, Μυρσήνη Αγιασσωτέλλη, Ειρήνη Λιαπίδου, Γεωργία Σταυρή, Μαρία Μπουρού, Γεώργιο Ράλλη, αλλά και την διοικητικό μας κ. Βάσω Σαραντινού».
https://www.stonisi.gr/post/1453/
kosmoplhmmyra-sthn-paroysiash-toy-tafoy-ths-arxontissas#
8/4/2019
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Από όσους, πάλι, καταγίνονται με τον χρόνο, θεωρητικούς και φυσικούς, ιστορικούς, αστρονόμους ή και φιλοσόφους, πάλι ο ανασκαφέας είναι ο τυχερός που ψαύει τα υπαρκτά τεκμήρια του χρόνου στο χώμα. Και, ακόμη σημαντικότερο, αυτά τα ίχνη, έστω και σποραδικά, είναι ανθρώπινα. Δεν είναι πιά άψυχα, αφού ζωντανεύουν καθώς έρχονται από το σκοτάδι στο φως. Δεν είναι πιά άφωνα, αφού μιλούν στον ανασκαφέα τους αλλά και στον κόσμο. Ο αρχαιολόγος που βυθίζεται στον χρόνο γίνεται αυτόματα ένα εργαλείο του, μιά γέφυρα από το παρόν στο παρελθόν, βιώνοντας αυτόματα τη διαχρονικότητα. Ένας ποιητής, ο Τ.Σ. Έλιοτ, υποστήριξε στα Τέσσερα κουαρτέτα του πως "time present and time past are both present in time future" - πως το παρόν και το παρελθόν είναι και τα δύο παρόντα στο μέλλον. Αν είναι αλήθεια, τότε ο ανασκαφέας του χρόνου έβαλε πλώρη και για το μέλλον. Είναι φανερό λοιπόν πως ο χρόνος του ανασκαφέα είναι χρόνος ποιητικός. Ο ανασκαφέας του χώματος και του χρόνου γίνεται πραγματικός δημιουργός, σαν τον ποιητή. Ζωντανεύει ό, τι είχε απονεκρωθεί, μιά χαμένη ανθρώπινη μνήμη, με μοναδικά εφόδια τη γνωσιολογική σκευή του. Το ίδιο μήπως δεν κάνει και ο ποιητής, άλλος ανασκαφέας της ανθρώπινης ψυχής.
Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ!
Αρχαιολογία-Ανασκαφή.
Από όσους, πάλι, καταγίνονται με τον χρόνο, θεωρητικούς και φυσικούς, ιστορικούς, αστρονόμους ή και φιλοσόφους, πάλι ο ανασκαφέας είναι ο τυχερός που ψαύει τα υπαρκτά τεκμήρια του χρόνου στο χώμα. Και, ακόμη σημαντικότερο, αυτά τα ίχνη, έστω και σποραδικά, είναι ανθρώπινα. Δεν είναι πιά άψυχα, αφού ζωντανεύουν καθώς έρχονται από το σκοτάδι στο φως. Δεν είναι πιά άφωνα, αφού μιλούν στον ανασκαφέα τους αλλά και στον κόσμο. Ο αρχαιολόγος που βυθίζεται στον χρόνο γίνεται αυτόματα ένα εργαλείο του, μιά γέφυρα από το παρόν στο παρελθόν, βιώνοντας αυτόματα τη διαχρονικότητα. Ένας ποιητής, ο Τ.Σ. Έλιοτ, υποστήριξε στα Τέσσερα κουαρτέτα του πως "time present and time past are both present in time future" - πως το παρόν και το παρελθόν είναι και τα δύο παρόντα στο μέλλον. Αν είναι αλήθεια, τότε ο ανασκαφέας του χρόνου έβαλε πλώρη και για το μέλλον. Είναι φανερό λοιπόν πως ο χρόνος του ανασκαφέα είναι χρόνος ποιητικός. Ο ανασκαφέας του χώματος και του χρόνου γίνεται πραγματικός δημιουργός, σαν τον ποιητή. Ζωντανεύει ό, τι είχε απονεκρωθεί, μιά χαμένη ανθρώπινη μνήμη, με μοναδικά εφόδια τη γνωσιολογική σκευή του. Το ίδιο μήπως δεν κάνει και ο ποιητής, άλλος ανασκαφέας της ανθρώπινης ψυχής.
(...)
Αρχαιολογία-Ανασκαφή.