Εις ανάμνηση της Επτανήσου Πολιτείας.
Οι πόλεμοι του Ναπολέοντα Βοναπάρτη είχαν φρικτές συνέπειες στους λαούς της Ευρώπης κατά την πρώτη δεκαπενταετία του 19ου αιώνα. Οι εκτιμήσεις των θανάτων στρατευμένων και πολιτών ξεκινούν από τα 3,5 εκατομμύρια και μπορεί στην πραγματικότητα να είναι κατά πολύ διπλάσιοι από αυτό τον αριθμό. Ο Ναπολέων κατέπνιξε επίσης ελευθερίες, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας και εκπαιδευτικός Willis Mason West στο έργο του The Story of World Progress (Η ιστορία της παγκόσμιας προόδου) του 1922: «Εργάστηκε συστηματικά για να μετατρέψει την πρότερη αγάπη των ανθρώπων για ελευθερία σε πάθος για στρατιωτική δόξα και λεηλασία».
Ίσως το φρικοδέστερο και αποκρουστικότερο πράγμα που ο Βοναπάρτης ξεστόμισε ήταν το εξής: «Η ζωή ενός πολίτη είναι ιδιοκτησία της χώρας του». Πίστευε ότι ο ίδιος ήταν η ενσάρκωση της Γαλλίας, συνεπώς δεν πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι αντιμετωπισε εκατομμύρια ανθρώπους ως βορά των κανονιών.
Ο Δούκας του Ουέλινγκτον είπε κάποτε γι’ αυτόν: «Η παρουσία του στο πεδίο της μάχης είχε το αποτέλεσμα σαράντα χιλιάδων ανθρώπων». Ευτυχώς, ο Ουέλινγκτον νίκησε τον τύραννο στο Βατερλώ το 1815. Εξορισμένος στο απομακρυσμένο νησί της Αγίας Ελένης στον Ατλαντικό, ο άνθρωπος που κάποτε εξουσίαζε μεγάλο μέρος της Ευρώπης πέθανε σχεδόν μόνος το 1821.
Μια αυτοδιοικούμενη Δημοκρατία
Ο Ναπολέων όμως δεν είναι το επίκεντρο αυτού του μικρού μου άρθρου. Αντιθέτως, θέλω να τιμήσω τη μνήμη μιας ξεχασμένης γωνιάς της Ευρώπης, της οποίας συνέτριψε τις ελευθερίες και την ανεξαρτησία - της Επτανήσου Πολιτείας. Ιδρύθηκε σαν σήμερα (20 Απριλίου) το 1800 και κράτησε επτά χρόνια μέχρι ο Βοναπάρτης να αποφασίσει ότι θέλει να την κατακτήσει, όπως έκανε και στη μακραίωνη Δημοκρατία της Ραγούσας ένα χρόνο πριν.
Το όνομα της δημοκρατίας προέρχεται από τα επτά κύρια νησιά που την αποτελούσαν: την Κέρκυρα, τους Παξούς, τη Λευκάδα, την Κεφαλονιά, την Ιθάκη, τη Ζάκυνθο, και τα Κύθηρα, στο Ιόνιο Πέλαγος δίπλα στη δυτική ακτή της ηπειρωτικής Ελλάδας. Με την ίδρυσή της το 1800, έγινε το πρώτο κομμάτι ελληνικής επικράτειας στο οποίο εκχωρήθηκε αυτοδιοίκηση από τους Οθωμανούς Τούρκους μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 15ο αιώνα.
Οι πρώτοι μήνες της νέας δημοκρατίας σημαδεύτηκαν από εμφύλιο πόλεμο. Ανταγωνιζόμενες ομάδες παλαιών ευγενών αντιμάχονταν για τον έλεγχο, προτρέποντας δύο νησιά σε απόσχιση. Μέχρι όμως το 1803, οι διαφορές αυτές είχαν γεφυρωθεί με ένα νέο φιλελεύθερο σύνταγμα υπό την ηγεσία ενός ανθρώπου ονόματι Γεώργιος Μοτσενίγος. Το σύνταγμα υποσχόταν την ελάττωση της εξουσίας των ευγενών και νέες προστασίες για τα ατομικά δικαιώματα. Ο πόλεμος έληξε και επακολούθησε ενότητα, γεγονός που διδάσκει ότι η ανεκτικότητα και η αποκέντρωση της εξουσίας συμβάλλουν εγγενώς περισσότερο στην ειρήνη από τη μάχη για το ποιος θα βρεθεί στην κορυφή του σωρού.
Ένα προωθημένο σύνταγμα
Το Σύνταγμα της Επτανήσου Πολιτείας του 1803 είναι σημαντικό για διάφορα χαρακτηριστικά του: Εγκαθίδρυε διάκριση των εξουσιών, καθώς και ελέγχους και εξισορροπήσεις μεταξύ των κλάδων του ομοσπονδιακού καθεστώτος, ενώ ταυτόχρονα αναγνώριζε σημαντικό βαθμό αυτοδιοίκησης σε καθένα από τα νησιά. Οι προϋποθέσεις για την άσκηση δημόσιου αξιώματος βασίζονταν στην ιδιοκτησία γης και την ακαδημαϊκή μόρφωση και όχι στους κληρονομικούς τίτλους. Μια αναθεώρηση του συντάγματος το 1806 εγκαθίδρυσε μια κυλιόμενη προεδρία (από τα επτά νησιά) με ετήσια θητεία.
Το σύνταγμα επιβεβαίωνε το απαραβίαστο της οικίας του ατόμου, στην οποία το κράτος δεν μπορεί να εισβάλλει. Εγγυόταν θρησκευτική ανεκτικότητα. Αναμόρφωνε τα δικαστήρια δημιουργώντας σώματα ενόρκων για πρώτη φορά μετά τη ρωμαϊκή εποχή.
Η νεότευκτη δημοκρατία επρόκειτο να επαναλάβει την επιτυχία της κοντινής Ραγούσας, όταν την συνεπήραν οι άνεμοι του πολέμου. Υπό την πίεση των Οθωμανών να αντιταχθούν στη Γαλλία το 1807, οι Επτανήσιοι συμμάχησαν με τη Ρωσία, για να παραδοθούν από τους Ρώσους στον Ναπολέοντα μέσω μιας μυστικής συμφωνίας. Ένα γαλλικό εκστρατευτικό σώμα απέκτησε τον έλεγχο των νησιών τον Αύγουστο του 1807.
Έτσι κατέληξε η βραχύβια αλλά υποσχόμενη Επτάνησος Πολιτεία, και ποτέ ξανά δεν εμφανίστηκε στον χάρτη ως χώρα. Όταν ο Ναπολέων νικήθηκε μετά από οκτώ χρόνια, τα νησιά έγιναν Βρετανική αποικία για μισό αιώνα.
Ζήτω το πνεύμα της Επτανήσου Πολιτείας!
Του Lawrence W. Reed *
* Ο Lawrence W. Reed είναι πρόεδρος του Foundation for Economic Education και συγγραφέας των βιβλίων Real Heroes: Inspiring True Stories of Courage, Character and Conviction και Excuse Me, Professor: Challenging the Myths of Progressivism.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Απριλίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
2 Μαΐου 2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ