Φυσικό αέριο - Λίβανος - Ισραήλ.

Ο αμερικανός διαπραγματευτής - Βοηθός Αναπληρωτής Σύμβουλος του Στέητ Ντηπάρτμεντ, αρμόδιου για ζητήματα Εγγύς Ανατολής, Ντέηβιντ Σάτερφιλντ σε συνάντηση στις 28 Μαΐου 2019 στη Βηρυτό με τον ΥΠΕΞ του Λιβάνου Γκιμπράν Μπασίλ (Gibran Bassil)

Σύμφωνα με πληροφορίες ο Λίβανος έχει ανταποκριθεί θετικά στην διαμεσολαβητική προσπάθεια των ΗΠΑ προκειμένου να καθορισθούν τόσο τα θαλάσσια όσο και τα χερσαία σύνορα του Λιβάνου με το Ισραήλ.

Τα τελευταία εικοσιτετράωρα σημειώνεται σημαντική πρόοδος στο θέμα της επίλυσης της διαφοράς μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου σε σχέση με την διαφιλονικούμενη θαλάσσια περιοχή εκτάσεως 860 τετραγωνικών χιλιομέτρων μεταξύ των ΑΟΖ των δύο χωρών.

Όπως δημοσιεύει σήμερα το πρωί η λιβανική εφημερίδα ”Αλ-Τζουμχουρία”, επικαλούμενη πηγές του Υπουργείου Εξωτερικών της χώρας, ο Λίβανος έχει ανταποκριθεί θετικά στην διαμεσολαβητική προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειώνπροκειμένου να καθορισθούν τόσο τα θαλάσσια όσο και τα χερσαία σύνορα του Λιβάνου με το Ισραήλ, με αμερικανική διαμεσολάβηση.

Όπως δήλωσε στην εφημερίδα ο Πρόεδρος του Λιβανικού κοινοβουλίου, Ναμπίχ Μπέρι,”το Ισραήλ έχει αποδεχθεί το διαπραγματευτικό πλαίσιο που όρισε ο Λίβανος, πλην όμως υπάρχουν ακόμα εκκρεμή ζητήματα που θα πρέπει να επιλυθούν μέσω διαπραγματεύσεων”. Σύμφωνα με τις λιβανικές διπλωματικές πηγές που επικαλείται η ”Αλ-Τζουμχουρία”, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου για τον καθορισμό της οριογραμμής σε έδαφος και θάλασσα είναι δυνατόν να αρχίσουν μέσα στις ερχόμενες δύο εβδομάδες. Αναφέρθηκε επίσης ότι το πιθανότερο θα είναι οι διαπραγματευτικές συνομιλίες μεταξύ Λιβανέζων και Ισραηλινών να πραγματοποιηθούν ”σε ουδέτερο έδαφος” , δηλαδή στο επιτελικό γραφείο του ΟΗΕ που βρίσκεται στην λιβανοϊσραηλινή μεθόριο, με την παρουσία και του Αμερικανού διαπραγματευτή, Ντέηβιντ Σάτερφιλντ, Βοηθό Αναπληρωτή Σύμβουλος του Στέητ Ντηπάρτμεντ, αρμόδιου για ζητήματα Εγγύς Ανατολής.

Το σημερινό δημοσίευμα της ”Αλ-Τζουμχουρία” και οι δηλώσεις Ναμπίχ Μπέρι επιβεβαιώνουν χθεσινά ισραηλινά δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία, την Δευτέρα 27/5 είχε συναντηθεί ο ισραηλινός Υπουργός Ενέργειας, Γιουβάλ Στάινιτς, με τον Ντέηβιντ Σάτερφιλντ, ο οποίος του γνωστοποίησε ότι η λιβανική πλευρά είναι έτοιμη να αρχίσει διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ και με αμερικανική διαμεσολάβηση επί τω τέλει επιλύσεως του χρόνιου αυτού ζητήματος.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο αμερικανικός παράγοντας εμπλέκεται ενεργά στο θέμα. Έχουν περάσει ήδη περίπου δύο χρόνια από τότε που οι ΗΠΑ φέρονταν να επιδιώκουν την δημιουργία ενός πλαισίου διαλόγου μεταξύ Βηρυτού και Ιερουσαλήμ , ενώ συγχρόνως, η ισραηλινή πλευρά φερόταν πρόθυμη να παραχωρήσει στον Λίβανο το μεγαλύτερο μέρος της διαφιλονικούμενης ζώνης - πρόταση την οποίαν η Βηρυτός δήλωνε απρόθυμη να αποδεχθεί. Όταν αργότερα οι αμερικανικές πιέσεις αυξάνονταν, οι Λιβανέζοι διαπραγματευτές επικαλούνταν τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν στη χώρα σε καθαρά πολιτικό επίπεδο καθότι :

α) Είχε σημειωθεί οξεία διαφωνία μεταξύ των διαφόρων εθνοτικών κοινοτήτων ως προς το ποιο πρόσωπο θα τύχαινε ευρείας αποδοχής για την θέση του Προέδρου του κράτους

β) Μετά την εκλογή Προέδρου, το πολιτικό σκέλος της φιλοϊρανικής Χεζμπολάχ δεν συναινούσε στο προτεινόμενο νομοσχέδιο που θα καθόριζε την ΑΟΖ της χώρας

γ) Στη συνέχεια ακολούθησε το πολιτικό θρίλερ γύρω από την συνέχιση - ή μη - της θητείας του Πρωθυπουργού Χαρίρι και τις φήμες για σχέδιο δολοφονίας του, εκπορευόμενο κατά πάσα πιθανότητα από το Ιράν και τέλος

δ) Αφότου ανακηρύχθηκε η λιβανική ΑΟΖ, διαπιστωνόταν απροθυμία εκ μέρους διεθνών εταιρειών να εμπλακούν στο ενεργειακό πρόγραμμα του Λιβάνου.

Ενόσω οι αμερικανικές προσπάθειες συνέχιζαν να πέφτουν στο κενό, εν τέλει ο Λίβανος κατάφερε να προσελκύσει την ιταλική ΕΝΙ, την γαλλική Total και τη ρωσική Novatek προκειμένου να αρχίσουν διερευνητικές γεωτρήσεις στο Οικόπεδο 9 - τμήμα του οποίου εκτείνεται στην διαφιλονικούμενη ζώνη των 860 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Στην ίδια ζώνη όμως, το Ισραήλ είχε ήδη προβεί σε συμφωνίες διερεύνησης και εκμετάλλευσης με την αμερικανική Noble Energy και την ισραηλινή Delek. Τόσο οι συμφωνίες που συνήψε ο Λίβανος, όσο και οι αντίστοιχες που συνήψε το Ισραήλ, έχουν μείνει στα χαρτιά - μιας και δεν έχουν καθορισθεί κοινώς αποδεκτά θαλάσσια όρια μεταξύ των δύο αυτών χωρών, που δεν διατηρούν καν διπλωματικές σχέσεις.

Ωστόσο, παρά τα αισιόδοξα μηνύματα που έγιναν γνωστά χθες - και εφόσον επιβεβαιωθούν επίσημα -, είναι πολύ νωρίς για να αναμένουμε ουσιαστική πρόοδο. Κατ′ αρχάς, εάν σήμερα δεν επιτευχθεί ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης υπό τον Νετανιάχου, το Ισραήλ εισέρχεται και πάλι σε μία μακρά προεκλογική περίοδο, με ορίζοντα την 17η Σεπτεμβρίου 2019, πιθανή ημερομηνία των επαναληπτικών βουλευτικών εκλογών. Η ειρωνεία της τύχης έγκειται ότι οι αντικειμενικοί λόγοι που εμπόδιζαν την λιβανική πλευρά να καθορίσει τη στάση της ως προς τους αμερικανούς διαπραγματευτές στο παρελθόν (πχ καθυστέρηση στην εκλογή Προέδρου της χώρας) , τώρα ανάλογοι λόγοι καθυστέρησης υφίστανται από ισραηλινής πλευράς..

Από την άλλη, οι ΗΠΑ προσπαθούν να ενθαρρύνουν όσο το δυνατόν περισσότερες αραβικές χώρες να συμμετάσχουν στην Οικονομική Περιφερειακή Διάσκεψη της 26ης Ιουνίου που έχει προγραμματιστεί να γίνει στο Μπαχρέιν. Η διάσκεψη αυτή προβάλλεται από την Ουάσινγκτον ως προπομπός του ειρηνευτικού σχεδίου Τραμπ για την Μέση Ανατολή (το οποίο αναμένεται να ανακοινωθεί οπωσδήποτε μετά τις 9 Ιουνίου, είτε λίγο πριν ή λίγο μετά την έναρξη της Διάσκεψης του Μπαχρέιν). Στη διάσκεψη αυτή έχουν ήδη ανακοινώσει ότι θα συμμετέχουν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα - με δεδομένη βέβαια την συμμετοχή των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Η Ουάσινγκτον θα ήθελε πάρα πολύ, ανάμεσα στις συμμετέχουσες χώρες να συγκαταλέγεται και ο Λίβανος - πλην όμως ένα τέτοιο ενδεχόμενο για την ώρα φαίνεται πως είναι εκτός πραγματικότητας.

Πάντως, το σίγουρο είναι το εξής: Το ενεργειακό πρόγραμμα του Λιβάνου όσον αφορά το Οικόπεδο 9, και συγκεκριμένα οι διερευνητικές γεωτρήσεις που είχαν προγραμματισθεί για τις ερχόμενες εβδομάδες εκεί - είναι σχεδόν σίγουρο ότι αναβάλλονται. Προφανώς, αντίστοιχη στασιμότητα θα παρατηρηθεί και στην ισραηλινή πλευρά της διαφιλονικούμενης θαλάσσιας ζώνης των 860 τ.χλμ.

Τέλος, έμφαση αξίζει να δοθεί στο ενδιαφέρον που επέδειξαν τόσο η Ελλάδα όσο και η Κυπριακή Δημοκρατία ως προς τη ”θέση του Λιβάνου” στον σχεδιαζόμενο ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου. Η κορυφή του παγόβουνου διαφάνηκε όταν ο Λίβανος έλαμψε δια της απουσίας του στο Περιφερειακό Φόρουμ για την Ενέργεια που είχε πραγματοποιηθεί στο Κάιρο τον Ιανουάριο του 2019, και στο οποίο συμμετείχαν η (διοργανώτρια) Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Παλαιστινιακή Αρχή, η Ιορδανία, η Ελλάδα, η Κύπρος και η Ιταλία.

Η ανησυχία που προκάλεσε το ενδεχόμενο ”απομόνωσης” του Λιβάνου - και ο φόβος να καλυφθεί αυτό το ”κενό” από την Άγκυρα, τη Μόσχα και την Τεχεράνη - κινητοποίησε την ελληνική και την κυπριακή διπλωματία, οι οποίες και φρόντισαν να τονίσουν την παρουσία τους στη Βηρυτό σε διμερές και τριμερές επίπεδο. Η κατ′ ιδίαν συνάντηση του Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα με τον λιβανέζο ομόλογό του Σάαντ Χαρίρι στο περιθώριο της Ευρωαραβικής Συνδιάσκεψης που πραγματοποιήθηκε στις αρχές του τρέχοντος έτους στο Σαρμ Αλ-Σέιχ, ως επίσης και η επικαιροποίηση της Τριμερούς Συνεργασίας και σε ζητήματα ενέργειας μεταξύ Αθηνών-Λευκωσίας-Βηρυτού, αποτελούν δύο γεγονότα που δεν θα πρέπει να θεωρηθούν τυχαία.

Προφανώς, η διαφαινόμενη επίλυση του αδιεξόδου ως προς τον καθορισμό σαφών θαλασσίων ορίων μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ, ίσως να αποτελεί και επιβράβευση των ελληνικών και κυπριακών προσπαθειών άρσης του ενδεχομένου της ενεργειακής απομόνωσης του Λιβάνου. Άλλωστε, αν συνυπολογισθεί το ρωσικό επιχειρηματικό ενδιαφέρον για το Οικόπεδο 9 της λιβανικής ΑΟΖ - τότε αναμφισβήτητα έχουμε ένα τυπικό παράδειγμα μίας κατάστασης win-win. Παρ′ όλα αυτά, θα πρέπει να σημειωθεί επίσης, ότι η μόνη απούσα στο ενεργειακό παζλ που εξυφαίνεται, παραμένει (ποια άλλη), η Τουρκία.

Η είδηση περί μίας κατ′ αρχήν αποδοχής του Λιβάνου να συνομιλήσει με το Ισραήλ, υπό αμερικανική πάντοτε διαμεσολάβηση, αναμφίβολα προλέγει θετικές εξελίξεις.

Παρότι ο δρόμος προβλέπεται μακρύς και δύσβατος, ένα επιπλέον θετικό συμπέρασμα έγκειται στο ότι τελικά, ο Λίβανος παύει να έχει διλήμματα ως προς το εάν θα δώσει το παρών στους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Δύσης (και δεν θα επιλέξει άλλες ατραπούς, δυσάρεστες για την Ελλάδα και την Κύπρο).

Δρ. Γαβριήλ Χαρίτος 
Νομικός - Δρ. Διεθνών Σχέσεων Παν/μιου Μακεδονίας και ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν στο Ισραήλ

29/05/2019