Ευρώπη: Μηνύματα αστάθειας από Βορρά και Νότο.
Σύμφωνα με τη θεωρία του χάους, όταν το Βερολίνο φτερνίζεται, η Ρώμη τραντάζεται. Τώρα όμως που το Βερολίνο είναι... εντελώς γριπιασμένο, η Ρώμη αισθάνεται όλη την άνεση να παίξει με τους ευρωπαϊκούς κανόνες.
Η αρχική αισιοδοξία για τη συγκρατημένη άνοδο των λαϊκιστών και ευρωσκεπτικιστών στις ευρωεκλογές έρχεται να δώσει τη θέση της στην ανησυχία από τα πολιτικά αποτελέσματα που ξεδιπλώνονται στην εθνική πολιτική σκηνή κρίσιμων κρατών-μελών τόσο του Βορρά όσο και του Νότου της Ευρωζώνης.
Στη Γερμανία, το μέλλον του κυβερνητικού "μεγάλου συνασπισμού" τίθεται εν αμφιβόλω, μετά την παραίτηση το Σάββατο της προέδρου των Σοσιαλδημοκρατών, Αντρέα Νάλες, στο φόντο της καταβύθισης του κόμματος στην τρίτη θέση (κάτω από τους Πράσινους και σε απόσταση αναπνοής από την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία), αλλά και την απώλεια της Βρέμης έπειτα από 73 χρόνια.
Παιχνίδι καθυστερήσεων στο SPD
Η ανάγκη φυσιογνωμικού και προγραμματικού επαναπροσδιορισμού καθίσταται για το SPD όρος επιβίωσης και μπορεί να εκπληρωθεί μόνο από τη θέση της αντιπολίτευσης. Ωστόσο, ο βαρύς και δυσκίνητος κομματικός μηχανισμός επιχειρεί για άλλη μία φορά να μεταθέσει χρονικά τις κρίσιμες αποφάσεις, παραπέμποντας στο προγραμματισμένο συνέδριο του φθινοπώρου όπου θα αποτιμηθεί η έως τώρα εμπειρία της συγκυβέρνησης με τους Χριστιανοδημοκράτες, στο φόντο των (οδυνηρών, όπως προεξοφλείται) αποτελεσμάτων των εκλογών που πρόκειται να διεξαχθούν σε τρία ανατολικογερμανικά ομόσπονδα κρατίδια.
Εξού και κανένας διεκδικητής της αρχηγίας δεν έχει προβάλει ως τώρα στον ορίζοντα, ενώ τη θέση της Νάλες ανέλαβε, ως μονιμότερη του προσωρινού, μία τρόικα αποτελούμενη από αντιπροέδρους του κόμματος που δεν προτίθενται να θέσουν υποψηφιότητα για την αρχηγία.
Μομφή των βιομηχάνων
Το πρόβλημα θα ήταν οριοθετημένο, αν αφορούσε μόνο τον έναν από τους κυβερνητικούς εταίρους. Όμως σε τροχιά κρίσης δείχνει να εισέρχεται και η Χριστιανοδημοκρατία, που βλέπει τα ποσοστά της διαρκώς να υποχωρούν, παρά τη διατήρηση της πρωτιάς, ενώ τόσο η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ, όσο και η διάδοχός της στην κομματική προεδρία Άνεγκρετ Κραμπ-Καρενμπάουερ αμφισβητούνται πλέον ανοιχτά.
Τα όσα συνέβησαν την Τρίτη κατά τον εορτασμό της Ημέρας Γερμανικής Βιομηχανίας υπήρξαν πρωτοφανή. Παρούσης της καγκελαρίου ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Ένωσης Βιομηχανιών, Ντίτερ Κεμπφ, κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι δεν έχει οικονομική πολιτική και αναλώνεται στη διαχείριση του υπάρχοντος και τη δημοσκοπική συγκράτηση των συγκυβερνώντων, ενώ παρενέβη και στις λεπτές ενδοκυβερνητικές ισορροπίες, καταγγέλλοντας το "χειρόφρενο" των Σοσιαλδημοκρατών στη μείωση του φορολογικού συντελεστή των επιχειρήσεων.
Ποιο παραγωγικό μοντέλο;
Αντεπιτιθέμενη, η Μέρκελ υπενθύμισε πόσο χρόνο χρειάστηκε να σπαταλήσει λόγω των κοντόθωρων και παράνομων πρακτικών γερμανικών βιομηχανιών (βλ. Dieselgate κτλ.), ενώ άλλοι ομιλητές υποστήριξαν ότι η Κραμπ-Καρενμπάουερ δεν έχει ιδέα από οικονομική πολιτική ή αποκάλυψαν ότι προτίμησαν εκλογικά τους Πράσινους.
Πράγματι ο συρμός της στροφής στους Πράσινους μοιάζει να έχει γίνει (τουλάχιστον στα δυτικά της χώρας) ακαταμάχητος, με το εν λόγω πρώην κόμμα διαμαρτυρίας να καταγράφει ποσοστά πρόθεσης ψήφου τριπλάσια των επιδόσεών του στις τελευταίες ευρωεκλογές και να ανταγωνίζεται για την πρωτιά τη Χριστιανοδημοκρατία στην περιοχή του 24%-27%, ενώ το 43% των Γερμανών δηλώνει σε έρευνα ότι ήρθε η ώρα για Πράσινο καγκελάριο.
Πρόκειται εν πολλοίς για το αποτέλεσμα της καθυστερημένης συνειδητοποίησης των μεσαίων στρωμάτων ότι η Γερμανία επείγει να μεταβάλει το παραγωγικό της μοντέλο, να στηρίξει τις παραμελημένες υποδομές της και να αντιμετωπίσει την κλιματική μεταβολή. Πρόκειται, όμως, και για μία επιλογή που δεν αμφισβητεί τις σταθερές της γερμανικής και ευρωπαϊκής πολιτικής.
Το στοίχημα του Σαλβίνι
Στην Ιταλία, αντίθετα, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών έχει γαλβανίσει τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και ηγέτη της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος δηλώνει αποφασισμένος να ξαναγράψει τους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες, προωθώντας επεκτατικές πολιτικές.
Σε μια συγκυρία κατά την οποία αμφισβητούνταν τον μέλλον της συγκυβέρνησης με το Κίνημα Πέντε Αστέρων, η εκκίνηση από την Κομισιόν της διαδικασίας κατά της Ιταλίας για υπερβάλλον χρέος ήρθε να συσπειρώσει τους κυβερνητικούς εταίρους. Οι Πέντε Αστέρες δείχνουν έτοιμοι να προσυπογράψουν τις φοροαπαλλαγές (και την ενίσχυση της εξουσίας των περιφερειών) που διεκδικεί ο Σαλβίνι – ενώ την ώρα που οι τεχνοκράτες της κυβέρνησης, όπως ο πρωθυπουργός Κόντε και ο υπουργός Οικονομικών Τρία, επιμένουν στην ανάγκη δημιουργικού διαλόγου με τις Βρυξέλλες, οι Ιταλοί κοινοβουλευτικοί βάζουν μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ευρωζώνης.
Στο τραπέζι τα mini-BOTs
Την περασμένη εβδομάδα, η ιταλική Βουλή ενέκρινε (μη δεσμευτικό) ψήφισμα υπέρ της καθιέρωσης μικροομολόγων (mini-BOTs), αξίας ενός έως 50 ευρώ, ως μέσου εξόφλησης φορολογικών υποχρεώσεων και οφειλών του Δημοσίου προς προμηθευτές. Πρόκειται για σχέδιο προσφιλές στη Λέγκα, το οποίο περιλήφθηκε στις προεκλογικές εξαγγελίες και το πρόγραμμα του κυβερνητικού συνασπισμού και ισοδυναμεί με την καθιέρωση παράλληλου νομίσματος, κατά παράβαση των κοινοτικών νόμων, εάν καταστεί η αποδοχή του υποχρεωτική.
Τίποτε δεν δείχνει ότι η Ρώμη προχωρά πράγματι προς αυτή την κατεύθυνση, όμως η διατήρηση της απειλής αναμένεται να αξιοποιηθεί στις διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες. Εξού και ο επίτροπος Μοσκοβισί δηλώνει συμφιλιωτικά ότι τυχόν νέα δεδομένα ως προς το ιταλικό χρέος ασφαλώς θα άλλαζαν τη συζήτηση.
Η δύναμη και η αδυναμία του Μακρόν
Ο Γάλλος πρόεδρος βρίσκεται παραδόξως σε πλεονεκτικότερη θέση έναντι των λοιπών Ευρωπαίων ηγετών. Διότι, πίσω από τις επικεφαλίδες που εμφανίζουν τη Μαρίν Λεπέν να έχει κατακτήσει (όπως και το 2014) την πρωτιά στις ευρωεκλογές, έστω και με βραχεία κεφαλή, ο ένοικος των Ηλυσίων ενισχύεται από την εμπέδωση ενός νέου δικομματισμού στο γαλλικό πολιτικό τοπίο.
Το στοίχημα του Εμανουέλ Μακρόν να καταστήσει τις ευρωεκλογές οιονεί δημοψήφισμα επί της προεδρίας του, μετά την κρίση των "κίτρινων γιλέκων", ουσιαστικά απέδωσε. Και το αποκαλύπτει αυτό, όχι μόνο το γεγονός ότι καμία πολιτική δύναμη στα αριστερά του κυβερνώντος κόμματος δεν μπόρεσε να ενισχυθεί, πλην των Πρασίνων, αλλά και το ότι η κεντροδεξιά βυθίστηκε στην κρίση. Το 8,5% που απέσπασε το κόμμα των Ρεπουμπλικανών οδήγησε στην παραίτηση τον ηγέτη του κόμματος, Λοράν Βοκιέ, ο οποίος είχε επιχειρήσει δεξιά στροφή, προκειμένου να ανταγωνιστεί τον Εθνικό Συναγερμό της Λεπέν. Όμως η πραγματική απειλή αποδείχθηκε ότι προερχόταν από το LREM του Μακρόν, στο οποίο τώρα προσχωρεί σειρά δημάρχων και λοιπών αιρετών που είχαν αναδειχθεί με τη σημαία της κεντροδεξιάς.
Διαρροή ψηφοφόρων
Ωστόσο, αυτό το δυνατό χαρτί του Γάλλου προέδρου μπορεί να εξελιχθεί και σε "αχίλλειο πτέρνα", εφόσον έτσι το πολιτικό του εγχείρημα χάνει τα κεντρώα, "υπερβατικά" χαρακτηριστικά του, ενώ αντίθετα η δημοκρατική συσπείρωση απέναντι στην απειλή της Λεπέν δεν θα μπορεί να λειτουργεί για πάντα. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους ψηφοφόρους που επέλεξαν Μακρόν στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2017 το 14% στράφηκε στις ευρωεκλογές προς τους Πράσινους και το 11% στην κεντροαριστερά. Η εκλογική βάση του LREM μετατοπίζεται περισσότερο στις μεγάλες ηλικίες, στους έχοντες και στα δεξιά του φάσματος, ενώ τα πιο νεανικά και εξωστρεφή κοινωνικά στρώματα στρέφονται αλλού.
Του Κώστα Ράπτη
9/6/2019