Η διαδοχή Ντράγκι και η λάθος «συνταγή».
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο διάδοχος του Ντράγκι είναι «άοπλος».
Ποια είναι τα προσόντα που πρέπει να διαθέτει ο νέος επικεφαλής της ΕΚΤ. Η λίστα των υποψηφίων και το όνομα που ξεχωρίζει. Τα πολιτικά παζάρια, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και τα διδάγματα από την κρίση.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για την επιλογή του επόμενου προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Κανένας δεν είναι χειρότερος από αυτόν που προωθεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: την εντάσσει σε μια ευρύτερη διαδικασία πολιτικής επιλογής, στην οποία η θέση του κεντρικού τραπεζίτη αποτελεί τη δεύτερη ή την τρίτη προτεραιότητα.
Πρόκειται για ένα ούτως ή άλλως δύσκολο εγχείρημα. Οι ηγέτες της Ε.Ε. το έκαναν πολύ πιο δύσκολο. Ποια είναι τα απαιτούμενα προσόντα για τον υποψήφιο της θέσης – πέρα από το αν θα είναι άντρας ή γυναίκα, κοντός ή ψηλός, από τον Βορρά ή τον Νότο;
Προβληματική βρίσκω και τη συζήτηση για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να γίνει πρόεδρος της ΕΚΤ ένας Γερμανός. Δεν χαρίζομαι σε κανέναν στην κριτική που ασκώ στη σύγχρονη γερμανική οικονομική σκέψη. Αλλά είναι λάθος να τάσσεται κανείς κατά της υποψηφιότητας του Γιενς Βάιντμαν, του προέδρου της Bundesbank, για αυτούς τους λόγους.
Καταρχάς, θα έπρεπε να αποδεχτούμε ότι η Ε.Ε. δεν πρόκειται να βρει άλλον Μάριο Ντράγκι. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ δεν είχε ουσιαστικό ανταγωνισμό όταν ανέλαβε τη θέση το 2011. Εκείνη την εποχή, η ευρωζώνη βρισκόταν σε υπαρξιακή οικονομική κρίση, αλλά η νομισματική πολιτική ήταν ακόμα σφιχτή. Τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια ήταν θετικά. Η πρώτη ενέργεια του κ. Ντράγκι ήταν να τα μειώσει.
Αλλά τα δύο κύρια επιτεύγματά του ήταν διαφορετικά: το πρώτο ήταν πως έσωσε την ευρωζώνη από τον εαυτό της κατά τη διάρκεια της κρίσης. Το άλλο ήταν ότι εισήγαγε νέα εργαλεία νομισματικής πολιτικής όταν η ευρωπαϊκή οικονομία ήταν αντιμέτωπη με μηδενικό πληθωρισμό και το τραπεζικό σύστημα είχε παγώσει.
Είναι πιθανότατα ακόμα πολύ νωρίς για να κρίνει κανείς τον αντίκτυπο των πολιτικών αυτών. Η δική μου αίσθηση είναι πως έχουν και θετικά και αρνητικά. Η ευρωζώνη θα βρισκόταν σε πολύ χειρότερη κατάσταση αν η κεντρική τράπεζα δεν είχε αγοράσει κρατικά ομόλογα ή δεν είχε προσφέρει στις τράπεζες φθηνά δάνεια.
Την ίδια στιγμή, η ΕΚΤ δεν πέτυχε ποτέ τον στόχο για τον πληθωρισμό. Η εργαλειοθήκη της είναι εξαντλημένη.
Σήμερα, η νομισματική πολιτική έχει μικρότερο περιθώριο για να αντιμετωπίσει μια συνηθισμένη κυκλική κάμψη, πόσο μάλλον μια οικονομική κρίση.
H νομισματική πολιτική έχει χάσει τον δυναμισμό της. Η ανάκτηση του θα είναι το δυσκολότερο κομμάτι της αποστολής του επόμενου προέδρου της ΕΚΤ. Χωρίς αυτόν, ο διάδοχος του κ. Ντράγκι δεν μπορεί να υποσχεθεί να ακολουθήσει τα βήματα του και να κάνει «whatever it takes» (σ.σ. ότι χρειαστεί) για να σώσει το ευρώ.
Σε αυτή την περίπτωση, οι κυβερνήσεις θα δυσκολευτούν να κρυφτούν πίσω από την ΕΚΤ και να αφήσουν τον κεντρικό τραπεζίτη να κάνει τη βρώμικη δουλειά για αυτούς. Εμμέσως, η μεταστροφή αυτή σημαίνει επίσης ότι η αποστολή της επόμενης γενιάς κεντρικών τραπεζιτών αλλάζει. Αυτό που πρέπει να κάνουν τώρα είναι να επιστρέψουν στα θεμελιώδη, να κατανοήσουν σε βάθος τι πήγε λάθος στην κρίση και να αρχίσουν την επιδιόρθωση του χρηματοοικονομικού συστήματος.
Τα κύρια προσόντα που θα αναζητούσα στον νέο επικεφαλής της ΕΚΤ είναι η διανοητική περιέργεια, η προθυμία να αμφισβητήσει τις ίδιες του τις απόψεις και τα μοντέλα του, να παραδεχτεί τα σφάλματά του και να δοκιμάσει νέες προσεγγίσεις.
Ο νέος πρόεδρος πρέπει να εμπλακεί στη συζήτηση για τη σύγχρονη θεωρία νομισματικής πολιτικής και άλλες μη συμβατικές ιδέες. Αυτός ή αυτή θα πρέπει να έχει μια βαθιά κατανόηση των υφιστάμενων οικονομικών μοντέλων και των σημείων όπου εμφανίζουν προβλήματα.
O οποιοσδήποτε θα τα είχε πάει καλύτερα από το τμήμα προβλέψεων της ΕΚΤ την τελευταία δεκαετία. Μια από τις αποστολές του επόμενου προέδρου της ΕΚΤ θα είναι να τα πάει αυτός καλύτερα.
Πριν από οκτώ χρόνια χαιρέτισα την επιλογή του κ. Ντράγκι για τη θέση, κάτι το οποίο έχω κάνει μόνο για άλλον έναν αξιωματούχο σε αυτήν τη στήλη. Αυτή τη φορά δυσκολεύομαι να βρω κάποιο όνομα. Ο Μπενουά Κερέ, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ, θα ήταν μια εξαιρετική επιλογή. Έχει πολλά από αυτά τα προσόντα που παρέθεσα. Αλλά οι συνθήκες της Ε.Ε. δεν επιτρέπουν στα εν ενεργεία μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου να επανεκλεγούν για δεύτερη θητεία.
Η μήπως όχι; Η ιδέα πίσω από το όριο της θητείας ήταν να προστατέψει τους κεντρικούς τραπεζίτες από πολιτικούς οι οποίοι στηρίζονται σε αυτούς για να κόψουν τα επιτόκια. Είναι κατά πως φαίνεται εφικτό να παρακάμψει κανείς αυτόν τον κανόνα. Αν ένα μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου παραιτούνταν πριν τη λήξη της θητείας, τότε το χρονόμετρο μηδενίζει.
Θα ήταν απολύτως κατανοητό αν οι ηγέτες της Ε.Ε. αποφάσιζαν να μην ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο και επέλεγαν να διορίσουν κάποιον ο οποίος δεν έχει υπηρετήσει στο Εκτελεστικό Συμβούλιο της ΕΚΤ στο παρελθόν. Αλλά θα έπρεπε να εξετάσουν πιο σοβαρά τις συνέπειες της επιλογής αυτής από ότι το έχουν κάνει ως τώρα.
Η λίστα των πιθανών υποψηφίων περιλαμβάνει τον κ. Βάιντμαν, τον Ολλανδό κεντρικό τραπεζίτη Κλάας Κνοτ, τον Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό της Τράπεζας της Γαλλίας, και τον Έρκι Λιικάνεν, τον πρώην κυβερνήτη της φινλανδικής κεντρικής τράπεζας.
Προσωπικά δεν θα επέλεγα κάποιον από τη λίστα αυτή.
Θα ήταν τρέλα να προσεγγίσει κανείς την επιλογή ως ένα παζάρι για έναν Γερμανό πρόεδρο της Κομισιόν ή για έναν Γερμανό πρόεδρο της ΕΚΤ – το οποίο είναι το σημείο που φαίνεται να έχει καταλήξει η συζήτηση την τελευταία εβδομάδα.
Θα έπρεπε επίσης να έχουμε κατά νου ότι το 2012, ο κ. Ντράγκι όχι μόνο έσωσε την ευρωζώνη αλλά και ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το οποίο ήταν έξω από τα νερά του την εποχή εκείνη. Οι ηγέτες της Ε.Ε. ίσως θα έπρεπε να αναλογιστούν ότι μπορεί να είναι ακόμα στις επάλξεις όταν τους διασώσει ο επόμενος πρόεδρος της ΕΚΤ.
Ή όταν δεν το κάνει.
Του Wolfgang Munchau
The Financial Times
4 Ιουνίου 2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο διάδοχος του Ντράγκι είναι «άοπλος».
H θητεία του Μάριο Ντράγκι, του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο. Ηταν μια ταραγμένη θητεία, καθώς στη διάρκειά της μεταξύ άλλων κατόρθωσε πραγματικά να διασώσει το ευρώ από την καταστροφή, και συγκεκριμένα το 2012-2013, και αυτό τον καθιστά τον σημαντικότερο διοικητή κεντρικής τράπεζας στη σύγχρονη ιστορία. Ωστόσο, δεν προσέρχομαι εδώ για να αποτίσω φόρο τιμής, αλλά να αναρωτηθώ για την κατάσταση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, καθώς η εποχή Ντράγκι φθάνει στο τέλος της. Δεν πρόκειται για ξέσπασμα. Επί μακρόν είχα τις επιφυλάξεις μου για το ευρώ, εξαιτίας του οποίου η Ελλάδα πέρασε πάρα πολύ δύσκολα, ενώ δεινά αντιμετώπισαν η Ισπανία και η Πορτογαλία αλλά σε μικρότερο βαθμό. Εντούτοις, η συνολική επίδοση της οικονομίας της Ευρωζώνης, από τη διεθνή οικονομική κρίση του 2008 και μέχρι σήμερα, αποδεικνύεται πολύ καλύτερη σε σχέση με αυτό που οι περισσότεροι παρατηρητές στις ΗΠΑ έχουν αντιληφθεί. Σήμερα, όμως, το μείζον θέμα είναι το πόσο υπερβολικά ευάλωτη φαντάζει η Ευρώπη υπό το πρίσμα των πιθανών κραδασμών που θα υποστεί στο μέλλον. Αφ’ ης στιγμής ανέλαβε πρόεδρος ο Μάριο Ντράγκι, η Ζώνη του Ευρώ τα κατάφερε πάρα πολύ καλά, προς έκπληξη πολλών, και μπόρεσε να κάνει την ανάπτυξη να ορθοποδήσει και να ανακτήσει το χαμένο έδαφος στην απασχόληση. Ομως, αυτή της η επιτυχία απορρέει από τα χαμηλότατα επιτόκια και το υποτιμημένο ευρώ.
H θητεία του Μάριο Ντράγκι, του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο. Ηταν μια ταραγμένη θητεία, καθώς στη διάρκειά της μεταξύ άλλων κατόρθωσε πραγματικά να διασώσει το ευρώ από την καταστροφή, και συγκεκριμένα το 2012-2013, και αυτό τον καθιστά τον σημαντικότερο διοικητή κεντρικής τράπεζας στη σύγχρονη ιστορία. Ωστόσο, δεν προσέρχομαι εδώ για να αποτίσω φόρο τιμής, αλλά να αναρωτηθώ για την κατάσταση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος, καθώς η εποχή Ντράγκι φθάνει στο τέλος της. Δεν πρόκειται για ξέσπασμα. Επί μακρόν είχα τις επιφυλάξεις μου για το ευρώ, εξαιτίας του οποίου η Ελλάδα πέρασε πάρα πολύ δύσκολα, ενώ δεινά αντιμετώπισαν η Ισπανία και η Πορτογαλία αλλά σε μικρότερο βαθμό. Εντούτοις, η συνολική επίδοση της οικονομίας της Ευρωζώνης, από τη διεθνή οικονομική κρίση του 2008 και μέχρι σήμερα, αποδεικνύεται πολύ καλύτερη σε σχέση με αυτό που οι περισσότεροι παρατηρητές στις ΗΠΑ έχουν αντιληφθεί. Σήμερα, όμως, το μείζον θέμα είναι το πόσο υπερβολικά ευάλωτη φαντάζει η Ευρώπη υπό το πρίσμα των πιθανών κραδασμών που θα υποστεί στο μέλλον. Αφ’ ης στιγμής ανέλαβε πρόεδρος ο Μάριο Ντράγκι, η Ζώνη του Ευρώ τα κατάφερε πάρα πολύ καλά, προς έκπληξη πολλών, και μπόρεσε να κάνει την ανάπτυξη να ορθοποδήσει και να ανακτήσει το χαμένο έδαφος στην απασχόληση. Ομως, αυτή της η επιτυχία απορρέει από τα χαμηλότατα επιτόκια και το υποτιμημένο ευρώ.
Οπερ έστι μεθερμηνευόμενον ότι η Ευρώπη δεν έχει πλέον άλλο χώρο για ελιγμούς στη νομισματική πολιτική της. Τι θα συμβεί εάν εμφανιστεί ύφεση στην Κίνα, εάν ο Ντόναλντ Τραμπ επιβάλει δασμούς στα γερμανικά αυτοκίνητα ή εάν συμβεί οτιδήποτε άλλο; Η ΕΚΤ δεν μπορεί ουσιαστικά να χαλαρώσει περαιτέρω τη νομισματική της πολιτική. Αλλά νομίζω πως αξίζει να δούμε πώς εξελίχθηκαν μέχρι σήμερα τα πράγματα. Είναι καλύτερα από όσο πολλοί φαντάζονται. Τρία πράγματα φαίνονται προφανή. Το πρώτο είναι πως η Ευρωζώνη έκανε λάθος στην πορεία της το 2011 και αυτό εν μέρει οφείλεται στην κρίση χρέους και εν μέρει στην απίστευτα κακή απόφαση του τότε προέδρου της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ να απαντήσει στην άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων με αύξηση επιτοκίων, παρά την υψηλή ανεργία. Το δεύτερο είναι πως η κατάσταση σταθεροποιήθηκε από τότε που πρόφερε τις φημισμένες δύο λέξεις ο Μάριο Ντράγκι (θα κάνω) «οτιδήποτε χρειαστεί» (για να σώσω το ευρώ) και εφάρμοσε μια βιώσιμη πολιτική νομισματικής χαλάρωσης. Το τρίτο έχει να κάνει με το ότι, ανεξαρτήτως των ανωτέρω, η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας υστερεί κατά πολύ σε σύγκριση με την οικονομία των ΗΠΑ.
Παρ’ όλα αυτά, η τελευταία διαπίστωση αποτελεί σε μεγάλο βαθμό ψευδαίσθηση. Η Ευρώπη εμφανίζει πολύ βραδύτερη ανάπτυξη με κριτήριο τους ανθρώπους σε παραγωγική ηλικία από ό,τι οι ΗΠΑ, αλλά, αφότου γίνουν προσαρμογές στα δημογραφικά δεδομένα, η απόδοση των δύο οικονομιών δεν έχει και μεγάλη διαφορά. Επιπλέον, ενώ η ανεργία στην Ευρωζώνη παραμένει αμετακίνητα υψηλότερη σε σύγκριση με την αντίστοιχη στις ΗΠΑ, ολοένα και περισσότερο μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει ότι ο υπολογισμός της ανεργίας είναι από μόνος του προβληματικός. Είναι προτιμότερο να εξετάσει κανείς την απασχόληση στην ηλικιακή ομάδα από 24 έως 54 ετών. Κι εδώ η Ευρώπη τα πηγαίνει τόσο καλά όσο και η Αμερική, αλλά το κατόρθωσε μόνο και μόνο επειδή είχε πολύ χαμηλά επιτόκια και ουσιαστικά αρνητικά σε ορισμένες περιπτώσεις, καθώς και ένα υψηλό εμπορικό πλεόνασμα χάρις στο υποτιμημένο ευρώ. Τι το κακό έχει αυτό; Η κατάσταση στην Αμερική δεν είναι περίφημη, αλλά σε περίπτωση ύφεσης η Fed έχει περιθώρια μείωσης επιτοκίων και το Κογκρέσο μπορεί να λάβει μέτρα στήριξης. Η ΕΚΤ δεν έχει τέτοια περιθώρια, το πλεόνασμα μάλλον δεν μπορεί να διογκωθεί περισσότερο και δεν λειτουργεί κεντρική κυβέρνηση στην Ευρωζώνη για λήψη ανάλογων μέτρων.
PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES
30/5/2019