Το «ψηφιακό μοντέλο» της Εσθονίας - Μέσω της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης το 99% των υπηρεσιών του Δημοσίου.


Το «ψηφιακό μοντέλο» της Εσθονίας - Μέσω της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης το 99% των υπηρεσιών του Δημοσίου. 

Πλέον είναι σε όλους γνωστό ότι, αν υπάρχει μια χώρα όπου η φράση «ηλεκτρονική διακυβέρνηση» (ή e-government) αποτελεί την καθημερινότητα των πολιτών, μια χώρα που αποτελεί υπόδειγμα για το πώς οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να κάνουν ευκολότερη τη ζωή των πολιτών και να καταπολεμήσουν τη γραφειοκρατία, αυτή είναι η μικρή Εσθονία. 
Ωστόσο τώρα μαθαίνουμε και κάτι άλλο: ότι η Εσθονία αρχίζει να θεωρείται υπόδειγμα και για το πώς μια χώρα μπορεί να αντιμετωπίσει τον πόλεμο του μέλλοντος, έναν πόλεμο που θα διεξαχθεί – αν δεν διεξάγεται ήδη... – πίσω από οθόνες και πληκτρολόγια. Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η απόφαση

Η Εσθονία ανεξαρτητοποιήθηκε από την καταρρεύσασα Σοβιετική Ένωση το 1991. Σε μια πρωτοφανή κίνηση για μια χώρα φτωχή και σε δύσκολη φάση της ιστορίας της, ο τότε πρωθυπουργός της Εσθονίας Μαρτ Λάαρ αρνήθηκε τη δωρεά από την «αδελφή» χώρα Φινλανδία του παλιού της αναλογικού τηλεφωνικού συστήματος, δηλώνοντας ότι η χώρα θα χτίσει τη δική της ψηφιακή υποδομή. 

Το 1998 όλα τα σχολεία της Εσθονίας είχαν σύνδεση στο internet, το 2000 η πρόσβαση στο διαδίκτυο νομοθετήθηκε ως ανθρώπινο δικαίωμα και η χώρα ψηφιοποιήθηκε πλήρως και το 2001 αναπτύχθηκε το περίφημο «Χ-road», το λογισμικό που ελέγχει κεντρικά όλα τα ψηφιακά συστήματα της χώρας και αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη του e-government. 

Χάρη στο «Χ-road» όλα τα πληροφοριακά συστήματα της χώρας συνδέονται και συνομιλούν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα, χωρίς να χρειάζεται η δημιουργία ενός κεντρικού συστήματος, οι πολίτες, μέσω μιας «έξυπνης ταυτότητας» και ενός τετραψήφιου ΡΙΝ, να έχουν στη διάθεσή τους όλες τις υπηρεσίες του Δημοσίου μέσω ενός υπολογιστή (το 99% των υπηρεσιών είναι διαθέσιμο online). 
Μάλιστα, σε μια κίνηση χωρίς προηγούμενο, το 2018 το «Χ-road» συνδέθηκε με το αντίστοιχο σύστημα της Φινλανδίας, ώστε οι δημόσιες υπηρεσίες των δύο χωρών να «συνομιλούν» ψηφιακά σε εικοσιτετράωρη βάση. Να σημειωθεί δε ότι τα αρχεία του e-government της Εσθονίας αποθηκεύονται και σε servers στο Λουξεμβούργο, οι οποίοι καλύπτονται από... διπλωματικό απόρρητο, προκειμένου η χώρα να συνεχίσει να λειτουργεί και σε περίπτωση πολέμου (...το κρατάμε αυτό).

Τα κέρδη

Φυσικά ο δρόμος προς την πλήρη ψηφιοποίηση των υπηρεσιών δεν ήταν χωρίς προβλήματα. Αντιθέτως, το 2017, οι πολίτες της χώρας είδαν τις ψηφιακές τους ταυτότητες να κλειδώνουν, όταν αποκαλύφθηκε κενό ασφαλείας στα τσιπάκια τους. Επίσης, ακόμα και σήμερα, κάποιες από τις πρακτικές που ακολουθούνται θεωρούνται «απαρχαιωμένες», καθώς, για παράδειγμα, οι πληρωμές συνεχίζουν να γίνονται με κάρτες και όχι μέσω εφαρμογών σε smartphones. 

Ωστόσο η Εσθονία παραμένει στην κορυφή κάθε πιθανής λίστας που αφορά την ασφαλή και εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας για να εξυπηρετούνται οι πολίτες. Ειδικοί περί τα ψηφιακά υπολογίζουν ότι η Εσθονία χάρη στο e-government εξοικονομεί 820 χρόνια σε εργατοώρες ανά έτος και ανυπολόγιστα ποσά, χώρια από το γεγονός ότι έχει εξαγάγει τις τεχνολογικές της λύσεις σε περισσότερες από 130 χώρες στον κόσμο. 

Μάλιστα η τεχνολογία έχει ενσωματωθεί τόσο πολύ στην καθημερινότητα των πολιτών της ώστε το 30,5% συμμετέχει στις εκλογές ηλεκτρονικά και η κατάθεση της φορολογικής δήλωσης διαρκεί περίπου τρία λεπτά της ώρας.

Η άμυνα

Και κάπου εδώ ερχόμαστε στη νέα πτυχή της τεχνολογικής εμπειρίας της Εσθονίας, η οποία εξηγεί και γιατί το ΝΑΤΟ αποφάσισε να στείλει στο Ταλίν το Κέντρο Κυβερνοάμυνας της συμμαχίας. 

Την ώρα που χώρες όπως η Βρετανία ή οι ΗΠΑ ζούσαν τον εφιάλτη των κυβερνοεπιθέσεων με ransomware (παράνομο λογισμικό που «κλειδώνει» υπολογιστικά συστήματα και δεν τα «ξεκλειδώνει» παρά μόνο με την καταβολή λύτρων στους δημιουργούς του), η Εσθονία παρέμεινε ανέγγιχτη από το WannaCry και το NotPetya. 

Σε μια εποχή που η Ε.Ε. εκδίδει ντιρεκτίβες για την ασφάλεια των δημοκρατικών διαδικασιών και την καταπολέμηση των fake news, στην Εσθονία διεξάγονται χωρίς κανένα πρόβλημα ευρωεκλογές και μέσω ψηφιακών συστημάτων. Όταν το πρόβλημα ασφαλείας στα τσιπάκια των καρτών διαπιστώθηκε, η διαδικασία αλλαγής τους έγινε χωρίς πολλά - πολλά και χωρίς να διαταραχθεί η λειτουργία της χώρας.

Μάλιστα, σε τακτά χρονικά διαστήματα, το ΝΑΤΟ διεξάγει στο Ταλίν ασκήσεις κυβερνοπολέμου, όπου ειδικοί από τις χώρες - μέλη του επιχειρούν να αποτρέψουν υποθετικά σενάρια επιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές με μοναδικό όπλο τους υπολογιστές τους και το software. Στην ουσία η Εσθονία αποτελεί το ιδανικό μέρος για αντίστοιχες ασκήσεις, καθώς οι διαρκείς αναβαθμίσεις σε hardware και software στα δίκτυά της και η εκπαίδευση των πολιτών στη χρήση της τεχνολογίας επιτρέπουν το πράγμα να είναι όσο το δυνατόν πιο αληθοφανές.

Μιλώντας στο Yahoo! ο πρώην Πρόεδρος της Εσθονίας και νυν διδάκτορας στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ στις ΗΠΑ Τόομας Χέντρικ Ίλβες αντιπαρέβαλε τη χώρα του με την Αμερική για να δείξει πόσο μπροστά είναι λέγοντας: «Αν θέλετε να δείτε πόσο άσχημα είναι αλλού τα πράγματα, δείτε τι γίνεται στο Κογκρέσο, όπου οι βοηθοί έχουν κάρτες με εικόνες από τσιπάκια και όχι αληθινά τσιπάκια. [...] Κάνει εντύπωση πόσες φορές έχει χακαριστεί το Κογκρέσο;».

Το υπόδειγμα

Φυσικά, από τα παραπάνω δεν λείπει και η κριτική: η Εσθονία είναι μια μικρή χώρα, με πληθυσμό μόλις 1,3 εκατομμύρια και έκταση κάτι παραπάνω από 45.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (συγκριτικά η Ελλάδα έχει σχεδόν δεκαπλάσιο πληθυσμό και έκταση σχεδόν 132.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα). Ωστόσο η ωμή πραγματικότητα λέει ότι η χώρα εξοικονομεί ετησίως το 2% του ΑΕΠ της χάρη στην εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας για τις συναλλαγές των πολιτών με το κράτος. 

Ταυτόχρονα στην Εσθονία ο χρόνος ίδρυσης μιας επιχείρησης είναι περίπου 18 λεπτά, έγγραφα υπογράφονται μέσω «ψηφιακής» υπογραφής, ενώ η χώρα αυξάνει τον πληθυσμό της δίδοντας σε πολίτες από άλλες χώρες «ηλεκτρονική υπηκοότητα» μέσω της έκδοσης της «έξυπνης ταυτότητας».

Την ίδια ώρα η Ελλάδα καταλαμβάνει την 26η θέση στην Ε.Ε. στον δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις το ηλεκτρονικό παράβολο παραμένει όνειρο απατηλό, λόγω, μεταξύ άλλων, και «του ιλιγγιώδους αριθμού παραβόλων που έχουν οριστεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους για διαφορετικούς φορείς από διαφορετικούς νόμους»...

Δημοσιεύτηκε στο ''ΠΟΝΤΙΚΙ'',
 τεύχος 2082 στις 18-7-2019

  ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΥΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ

24/7/2019