Διαρροή με τοξικές αναθυμιάσεις.

 H Τερέζα Μέι με τον Ντόναλντ Τραμπ στο δείπνο προς τιμήν του κατά την επίσκεψή του στη Βρετανία, στις αρχές Ιουνίου. Και επί πρωθυπουργίας Μέι το μενού των σχέσεων Ουάσιγκτον - Λονδίνου είχε πολλά «αγκάθια».

Διαρροή με τοξικές αναθυμιάσεις.

Η ομιλία του Ουίνστον Τσώρτσιλ στο Φούλτον του Μιζούρι, στις 5 Μαρτίου του 1946, πολιτογραφήθηκε ως η επίσημη έναρξη του Ψυχρού Πολέμου – ήταν τότε που ο Βρετανός πρωθυπουργός εισήγαγε τον όρο «σιδηρούν παραπέτασμα». Στην ίδια ομιλία, ο Τσώρτσιλ περιέγραψε το όραμά του για μια «ειδική σχέση» ανάμεσα στη Βρετανία και στις ΗΠΑ ως κεντρικό άξονα του ευρωατλαντικού μπλοκ.

Eνας άλλος Βρετανός πρωθυπουργός, ο Χάρολντ Μακμίλαν, έβλεπε την έκπτωτη αυτοκρατορία του να οικοδομεί με τη Νέα Ρώμη, την Αμερική, μια σχέση ανάλογη με εκείνη μεταξύ της παρηκμασμένης Αθήνας και της κυρίαρχης Ρώμης: αφού δεν μπορούμε να νικήσουμε αυτό το συγγενικό μας, δυναμικό, αν και κάπως βάρβαρο έθνος, θα συμμαχήσουμε μαζί του με την ελπίδα να το χαλιναγωγήσουμε, εκμεταλλευόμενοι την πολιτιστική μας ανωτερότητα.

Oπως κάθε μύθος, η ειδική σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες έχει κάποια αντικειμενική βάση. Η κοινή τους γλώσσα έγινε η lingua franca της εποχής μας, όπως ήταν η αττική διάλεκτος στην κλασική αρχαιότητα. Οι στρατοί τους συγκρότησαν τη σπονδυλική στήλη του ΝΑΤΟ και οι μυστικές υπηρεσίες τους το νευρικό του σύστημα. Το δίπολο Wall Street - City του Λονδίνου αναδείχθηκε σε πανίσχυρο μαγνήτη συγκέντρωσης και ελέγχου του παγκόσμιου χρήματος.

Αλλά και στο ιδεολογικό πεδίο, οι αδελφές ψυχές Τσώρτσιλ - Τρούμαν, Θάτσερ - Ρέιγκαν και Μπλερ - Κλίντον διαμόρφωναν σε κρίσιμες συγκυρίες τα καινούργια μοντέλα, τα οποία θα κυριαρχούσαν σύντομα σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο.

Καθώς ο Μπόρις Τζόνσον αναμένεται, πλην συγκλονιστικού απροόπτου, να αναλάβει τα ηνία της Βρετανίας μέσα στο επόμενο δεκαπενθήμερο με την υπόσχεση ότι, βρέξει-χιονίσει, θα βγάλει τη χώρα του από την Ε.Ε. μέχρι την 31η Οκτωβρίου, η περίφημη ειδική σχέση εμφανίζεται ως ο από μηχανής θεός από τους πρωτεργάτες του Brexit. Μια προνομιακή εμπορική συμφωνία με την Αμερική και κατά προέκταση με όλες τις χώρες της Αγγλόσφαιρας υποτίθεται ότι θα απορροφήσει με το παραπάνω τους αναπόφευκτους κραδασμούς της εξόδου.

Σε αυτό το φόντο, η διαρροή –άγνωστο από ποιους– δηλητηριωδών τηλεγραφημάτων του Βρετανού πρεσβευτή στην Ουάσιγκτον Κιμ Ντάροκ στην κυριακάτικη Mirror ήρθε την πιο ακατάλληλη στιγμή. Ο διπλωμάτης χαρακτήριζε την κυβέρνηση Τραμπ «δυσλειτουργική» και «ανίκανη», μια διοίκηση που σε κάθε της βήμα «ακτινοβολεί ανασφάλεια».

Απαίτηση

Η απάντηση του Τραμπ ήταν συντριπτική. Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν αρκέστηκε να χαρακτηρίσει «πομπώδη βλάκα» τον Ντάροκ και «ανόητη» την Τερέζα Μέι, αλλά ξεκαθάρισε στο Λονδίνο ότι η κυβέρνησή του δεν θα έχει στο εξής καμία επαφή με τον Βρετανό πρέσβη. Ουσιαστικά, απαίτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο να διώξει τον Ντάροκ, αμφισβητώντας το δικαίωμα μιας χώρας, και μάλιστα της πιο στενής, υποτίθεται, συμμάχου των ΗΠΑ, να επιλέγει η ίδια τον εκπρόσωπό της.

Βεβαίως, η Τερέζα Μέι εξέφρασε την πλήρη εμπιστοσύνη της στον Ντάροκ, αλλά δύο ημέρες αργότερα ο Βρετανός πρεσβευτής παραιτήθηκε «αυτοβούλως», βγάζοντας την κυβέρνησή του από τη δύσκολη θέση. Ο Ντόναλντ Τραμπ είχε πετύχει τον στόχο του, καθιστώντας σαφές ποιο είναι το αφεντικό σε αυτή την τόσο ασύμμετρη «ειδική σχέση».

Δεν ήταν η πρώτη φορά. Το 1956, μετά την εθνικοποίηση της Διώρυγας του Σουέζ από τον Αιγύπτιο πρόεδρο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, ο Βρετανός πρωθυπουργός Αντονι Ιντεν, σε σύμπραξη με τη Γαλλία και το Ισραήλ, οργάνωσε στρατιωτική επέμβαση για την κατάληψη του καναλιού. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ καταδίκασε τους Βρετανούς στον ΟΗΕ μαζί με την ΕΣΣΔ και τους απείλησε με οικονομική καταστροφή (ακύρωση δανείων του ΔΝΤ), αναγκάζοντάς τους να κάνουν πίσω. Ηταν μια εθνική ταπείνωση για τη Βρετανία, η επιτύμβια πλάκα στην αυτοκρατορία της. Η απάντηση ήρθε επί προεδρίας Λίντον Τζόνσον, όταν ο Εργατικός πρωθυπουργός της Βρετανίας Χάρολντ Γουίλσον είπε όχι στο αίτημα των Αμερικανών για αποστολή βρετανικών στρατευμάτων στο Βιετνάμ.

Αλλά και επί πρωθυπουργίας Τερέζα Μέι, οι σχέσεις Ουάσιγκτον - Λονδίνου ήταν πολύ λιγότερο ειδυλλιακές απ’ ό,τι θα συμπέραινε επιπόλαια κανείς από την πρόσφατη μεγαλοπρεπή υποδοχή του ζεύγους Τραμπ στο ανάκτορο του Μπάκιγχαμ. Σε σειρά κρίσιμων θεμάτων –απόσυρση των ΗΠΑ από τις συμφωνίες για το κλίμα και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ από τον Τραμπ, πόλεμος της Ουάσιγκτον στην κινεζική Huawei για τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας 5G– η Βρετανία βρέθηκε στο ίδιο μπλοκ με τους Ευρωπαίους και όχι με τους Αμερικανούς.

Με αυτά τα δεδομένα, ακόμη και αν αναδειχθεί ο Μπόρις Τζόνσον πρωθυπουργός της Βρετανίας, το μέλλον της «ειδικής σχέσης» θα παραμείνει αβέβαιο. Θάτσερ και Ρέιγκαν, παρά κάποιες σποραδικές τριβές, οικοδόμησαν τη σχέση τους πάνω σε μια βαθύτερη ιδεολογική - στρατηγική σύμπνοια, στο έδαφος του ανερχόμενου σε παγκόσμια κλίμακα νεοφιλελευθερισμού. Αντίστοιχα, οι Νέοι Δημοκράτες του Μπιλ Κλίντον και οι Νέοι Εργατικοί του Τόνι Μπλερ έγιναν το διεθνές πρότυπο για τη μεταλλαγμένη Κεντροαριστερά της δεκαετίας του 1990.

Αντίθετα, ο Τραμπ και ο Τζόνσον, δύο καιροσκόποι της λαϊκιστικής Δεξιάς, εκτοξεύθηκαν στο προσκήνιο από την κρίση της παγκοσμιοποίησης, χωρίς να έχουν κάποιο συνεκτικό, θετικό πρόγραμμα για την υπέρβασή της. Η συνέχεια προβλέπεται περιπετειώδης.

Η αναμέτρηση

Η περιπέτεια του Ντάροκ βρήκε τον νυν και τον πρώην προϊστάμενό του, δηλαδή τον υπουργό Εξωτερικών Τζέρεμι Χαντ και τον προκάτοχό του στο Φόρεϊν Οφις Μπόρις Τζόνσον, στην τελική ευθεία της αναμέτρησης για τη διαδοχή της Τερέζα Μέι. Ο υφυπουργός Εξωτερικών Αλαν Ντάνκαν, υποστηρικτής του Χαντ, κατηγόρησε τον Τζόνσον ότι «έριξε τον Ντάροκ στα σκυλιά» κατ’ εντολήν του Τραμπ, καθώς αρνήθηκε, στην τηλεοπτική αντιπαράθεσή του με τον Χαντ, το βράδυ της Τρίτης, να στηρίξει τον πρεσβευτή. Παρά τις έντονες επικρίσεις που δέχτηκε ο Τζόνσον, στη Βρετανία σχεδόν όλοι στοιχηματίζουν ότι θα επικρατήσει. Μεταξύ αυτών είναι και ο υπουργός Εσωτερικών Σατζίντ Τζαβίντ, ο οποίος τάχθηκε την περασμένη εβδομάδα υπέρ του Τζόνσον με αντάλλαγμα, όπως φημολογείται, το υπουργείο Οικονομικών. Το τι θα κάνει με το κομφούζιο του Brexit ο Τζόνσον παραμένει το μεγάλο, αναπάντητο ερώτημα. Ηδη γύρω στους 30 βουλευτές των Συντηρητικών ετοιμάζονται να καταθέσουν στο Κοινοβούλιο νομοσχέδιο για να εμποδίσουν ένα άτακτο Brexit, χωρίς συμφωνία με τις Βρυξέλλες. Στο μεταξύ, ο ηγέτης των Εργατικών, Τζέρεμι Κόρμπιν, τάχθηκε υπέρ δεύτερου δημοψηφίσματος, δήλωσε μάλιστα ότι το κόμμα του θα ψηφίσει υπέρ του Remain εάν η εναλλακτική είναι το σχέδιο των Συντηρητικών ή μια έξοδος χωρίς συμφωνία.


 15/7/2019