Brexit στον περσικό κόλπο.
Brexit στον περσικό κόλπο.
Η Βρετανία έχει νέο πρωθυπουργό και για μια ακόμη φορά μπαίνει σε έναν περιπετειώδη δρόμο που κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς που οδηγεί. Ο βασικός λόγος είναι βέβαια το Brexit. Όμως ο απρόβλεπτος Μπόρις Τζόνσον, με την εγκατάστασή του στο νούμερο 10 της Ντάουνινγκ Στριτ, καλείται να διαχειριστεί ένα πιο άμεσο πρόβλημα κι αυτό δεν είναι άλλο από την κρίση με το Ιράν ή την «κρίση των κρουαζιερόπλοιων», όπως πλέον αποκαλείται παγκοσμίως και την… βρετανική έξοδο στον Περσικό Κόλπο.
Η πρόσφατη κατάσχεση, εκ μέρους της Βρετανίας, ενός ιρανικού δεξαμενόπλοιου από τις ακτές του Γιβραλτάρ προκάλεσε άμεσα αντίποινα από την Τεχεράνη. Το περασμένο Σαββατοκύριακο, οι ιρανικές ειδικές δυνάμεις κατέλαβαν το δεξαμενόπλοιο Stena Impero, με βρετανική σημαία στα Στενά του Ορμούζ. Είτε λοιπόν το σχεδίαζε, είτε όχι, η Βρετανία σύρθηκε σε μια κρίση επί της οποία δείχνει να έχει ελάχιστο έλεγχο. Η κρίση αυτή αν δεν επιλυθεί ταχέως και διπλωματικά, θα περάσει στα χέρια του Μπόρις Τζόνσον.
Σε μια πρώτη προσπάθεια επίλυσης, η Βρετανία - προ Μπόρις Τζόνσον κι αυτό είναι σημαντικό - απηύθυνε έκκληση για την δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ναυτικού συνασπισμού που θα παράσχει ασφάλεια στα εμπορικά πλοία που κινούνται στα στενά του Ορμούζ. Η Βρετανία προχώρησε σε αυτή την κίνηση για δυο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι το βρετανικό βασιλικό ναυτικό σίγουρα δεν έχει πια αρκετά πλοία για να κάνει μόνο του τη δουλειά. Ο στόλος έχει συρρικνωθεί. Η μία βρετανική φρεγάτα στα Στενά του Ορμούζ δεν στάθηκε ικανή να αποτρέψει την κατάληψη του Stena Impero. Αυτό καθιστά ζωτική, για την Βρετανία, την ευρωπαϊκή συμμετοχή.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Βρετανία επιδίωξε με την πρόταση αυτή, από τη μία να προστατεύσει τα συμφέροντά της στον Περσικό Κόλπο και από την άλλη να φανεί ότι συνεχίζει να στηρίζει τη Συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν. Προσπάθησε δηλαδή, να δείξει ότι μερικώς αδειάζει την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ που έχει αποσυρθεί από τη Συμφωνία. Γι’ αυτό ο υπουργός Εξωτερικών Τζέρεμι Χαντ, μόλις δυο ημέρες πριν αποχαιρετίσει το πόστο του, τόνισε ότι ο ευρωπαϊκός ναυτικός συνασπισμός δεν θα συμμετέχει στην αμερικανική εκστρατεία επιβολής μέγιστης πίεσης στο Ιράν, η οποία περιλαμβάνει ανάπτυξη πλοίων, στρατευμάτων και αεροσκαφών στην περιοχή. «Η αποστολή αυτή δεν θα είναι μέρος της αμερικανικής πολιτικής μέγιστης πίεσης για το Ιράν επειδή παραμένουμε προσηλωμένοι στη διατήρηση της Συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν», είπε επί λέξη ο Χαντ στην Βουλή των Κοινοτήτων, την ημέρα της κατάληψης του δεξαμενόπλοιου.
Πάντως ο βρετανικός σχεδιασμός «μπάζει» σε διάφορα σημεία. Το πρώτο σημείο είναι η ανταπόκριση της ΕΕ. Αρχικά υπήρξε μια ελπιδοφόρα αλλά πολύ προσεκτική απάντηση από τις ευρωπαϊκές χώρες. Η Γαλλία, η Ιταλία και η Δανία δήλωσαν ότι συμφωνούν με την ιδέα ενώ χώρες όπως η Γερμανία και η Ισπανία είχαν συζητήσεις με Βρετανούς αξιωματούχους πίσω από κλειστές πόρτες. Μάλιστα, η Γερμανία φαίνεται ότι απέκλεισε το ενδεχόμενο αποστολής οποιουδήποτε γερμανικού ναυτικού σκάφους στα Στενά του Ορμούζ. Με τις σχέσεις της Βρετανίας με την ΕΕ να βρίσκονται σε ιδιαίτερο σημείο λόγω του επερχόμενου Brexit, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι το Λονδίνο θα βρει πολλούς υποστηρικτές στο σχέδιο για τον στόλο στα Στενά του Ορμούζ. Αρκετές χώρες θα το σκεφτούν δυο και τρεις φορές και μάλλον θα είναι αρνητικές στο ενδεχόμενο να ρισκάρουν για να «επιδιορθώσουν» ένα χάος βρετανικής προέλευσης. Επιπλέον, με δεδομένη την δέσμευση της ΕΕ στη Συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, τα ευρωπαϊκά κράτη δεν θα θέλουν να θεωρηθεί ότι συμμετέχουν στην εκστρατεία των ΗΠΑ κατά του Ιράν. Παρά τις όποιες δηλώσεις του Χαντ, είναι βέβαιο ότι το Ιράν δεν θα δει με καθόλου διαφορετικό μάτι την κάθοδο του ευρωπαϊκού στόλου στα Στενά του Ορμούζ, ούτε θα τον διαχωρίσει από την δύναμη των ΗΠΑ στην περιοχή. Για την Τεχεράνη θα είναι μια ακόμη κίνηση της Δύσης εναντίον της.
Το δεύτερο σημείο είναι ότι μπορεί να πέρασαν μόλις λίγα 24ωρα από την ημέρα της κατάσχεσης του βρετανικού κρουαζιερόπλοιου, όμως μέσα σε αυτά άλλαξαν όλα. Ο Μπόρις Τζόνσον έγινε πρωθυπουργός και η άφιξή του στην εξουσία γίνεται σε μια επικίνδυνη στιγμή. Ενώ ο αντίπαλός του Τζέρεμι Χαντ και η ομάδα του ήταν διατεθειμένοι να επιλέξουν την Ευρώπη και την τήρηση της Συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Μπόρις Τζόνσον θα κάνει το ίδιο.
Κατ’ αρχήν είναι γνωστό ότι ο Μπόρις Τζόνσον έχει ειδική σχέση με τον Τραμπ. Ο Βρετανός πρωθυπουργός έχει επανειλημμένα χαρακτηρίσει τον Αμερικανό πρόεδρο φίλο του, ενώ ο τελευταίος όταν τον συνεχάρη για την άνοδό του στην πρωθυπουργία, τον χαρακτήρισε ο «Βρετανός Τραμπ».
Αναφορικά με το Ιράν, ο Μπόρις Τζόνσον, εκ της προηγούμενης θέσης του δεν είχε δείξει σημάδια υποχώρησης από την δέσμευση επί της Συμφωνίας για τα πυρηνικά στο Ιράν. Μάλιστα ως υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας είχε επισκεφτεί την Τεχεράνη και πέρσι έκανε ένα έκτακτο ταξίδι στην Ουάσιγκτον σε μια ανεπιτυχή προσπάθεια να πείσει τον Τραμπ να παραμείνει στην Συμφωνία. O Μίκαελ Στέφενς, καθηγητής στο Royal United Services Institute, που επιπλέον έχει εργαστεί υπό τον Μπόρις Τζόνσον στο υπουργείο Εξωτερικών, λέει στους New York Times, ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός στο παρελθόν έδειξε ότι παραμένει προσηλωμένος στα όσα ισχύουν με το Ιράν. Όμως όπως εξηγεί, το ζήτημα είναι πως «κανείς δεν γνωρίζει τι πραγματικά υποστηρίζει ο Μπόρις Τζόνσον».
Εδώ συνηγορούν και άλλοι αναλυτές. Ο Ρομπ Φορντ, καθηγητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, σημειώνει ότι ο Μπόρις Τζόνσον είναι το «πολιτικό αντίθετο» της Τερέζα Μέι. Η Μέι «ξέρει τι θέλει, τις περισσότερες φορές, αλλά δεν το λέει σε κανέναν». Ο Μπόρις Τζόνσον «δεν φαίνεται να έχει καμιά θεμελιώδη δέσμευση ή προσκόλληση σε τίποτα και σπάνια γνωρίζει τις λεπτομέρειες ενός πολιτικού ζητήματος, πόσο μάλλον το τι θέλει να κάνει».
Κοινώς ο Βρετανός πρωθυπουργός είναι απρόβλεπτος. Κι εδώ δημιουργούνται ζητήματα. Δεδηλωμένη προτεραιότητα του Μπόρις Τζόνσον είναι το Brexit. Για να λειάνει τον αντίκτυπο της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ, θα χρειαστεί την υποστήριξη των ΗΠΑ. Ειδικά αν η Βρετανία εγκαταλείψει την ΕΕ χωρίς συμφωνία. Σε μια τέτοια περίπτωση οι σχέσεις της Ένωσης με το νησί θα υπονομευτούν τόσο που το Λονδίνο δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να κινηθεί προς τις ΗΠΑ για μια εμπορική συμφωνία που θα προστατεύσει την οικονομία της. Η Αμερική θα μπορούσε τότε να αναγκάσει το Λονδίνο να υιοθετήσει μια πιο σκληρή θέση απέναντι στο Ιράν.
Αν βέβαια αυτό δεν το κάνει ο Μπόρις Τζόνσον από μόνος του αντιστρέφοντας την κατάσταση. Δηλαδή να επιλέξει μια πιο σκληρή στάση απέναντι στο Ιράν για να βρεθεί πιο κοντά στις ΗΠΑ και να κερδίσει μεγαλύτερη στήριξη από τον Τραμπ στο Brexit. Όπως λέει, η Έλι Γκερανμαγιέχ, μελετήτρια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, «η κρίση των δεξαμενόπλοιων είναι ένα βάπτισμα του πυρός την πρώτη κιόλας εβδομάδας στη δουλειά» για τον Μπόρις Τζόνσον. Και παρότι δήλωσε ότι θέλει να αποφύγει την αντιπαράθεση «ο Μπόρις είναι απρόβλεπτος. Θα μπορούσε να κάνει το εντελώς αντίθετο». Σε κάθε περίπτωση, το μέλλον των σχέσεων Βρετανίας - Ιράν είναι αυτή τη στιγμή τόσο αβέβαιο όσο και ο τρόπος εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ.
Αγγελική Δημοπούλου
26/7/2019