Αργεντινή και ΔΝΤ: Μια ολέθρια σχέση.


 Αργεντινή και ΔΝΤ: 
Μια ολέθρια σχέση.

Εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο, η Αργεντινή έχει βυθιστεί σε μια νέα κρίση, εάν υποτεθεί πως ξεπέρασε την πρώτη, του 2001 και δεν πρόκειται απλώς για μια ακόμη ηχηρή εμφάνιση ενός συμπτώματος με αιτίες οι οποίες ουδέποτε αντιμετωπίστηκαν.

Η νίκη του κεντροαριστερού Αλμπέρτο Φερνάντες και της συμμαχίας με την κεντροαριστερή πρώην πρόεδρο Κριστίνα Φερνάντες Κίρχνερ, στις προκριματικές εκλογές στις 11 Αυγούστου, μπορούν, να εκληφθούν ως μία έκφραση της αντίδρασης του κόσμου απέναντι στην νεοφιλελεύθερη επέλαση του νυν προέδρου, Μαουρίσιο Μάκρι, στο πρόσωπο του οποίου οι αγορές, το 2015, είχαν βρει έναν πιστό σύμμαχο.

Παρά την νέα, καραμπινάτη αποτυχία αυτής της επέλασης και την «επιστροφή» της χώρας σε καταστάσεις που παραπέμπουν σε εικόνες πριν το ξέσπασμα του 2001, η συστημική προπαγανδιστική σπέκουλα εξακολουθεί να θεωρεί αυτό το εκλογικό αποτέλεσμα ως «αιτία» δεινών, όπως τα Capital Controls από την κεντρική τράπεζα της χώρας, η οποία επέβαλε περιορισμούς στην έξοδο κεφαλαίων στο εξωτερικό και η «βύθιση» του Χρηματιστήριου.

Η αλήθεια, όμως, είναι πως, όπως σημειώνει και η ανάλυση της ανεξάρτητης διεθνούς δημοσιογραφικής πλατφόρμας, Οpen Democracy, για να κατανοηθεί πώς φτάσαμε μέχρι εδώ, πρέπει να πάμε πίσω σε σημαντικά γεγονότα που έλαβαν χώρα μεταξύ Αυγούστου και Οκτωβρίου του 2018, εστιάζοντας ειδικά στο ρόλο του ΔΝΤ στην κρίση.

Ο Μάκρι... η «μοίρα» και το ΔΝΤ

Ο Μάκρι εκλέχθηκε το 2015 με μια νεοφιλελεύθερη ατζέντα και την υπόσχεση να επανακτήσει η Αργεντινή την εμπιστοσύνη των αγορών. Η αποτυχία των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και των πολιτικών του ήταν παταγώδης και έτσι στις 20 Ιουνίου 2018, η κυβέρνηση της Αργεντινής και το ΔΝΤ υπέγραψαν το μεγαλύτερο μνημόνιο στην ιστορία των συναλλαγών της χώρας με το διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Σε αντάλλαγμα για μια συμφωνία «διάσωσης» 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων η κυβέρνηση της Αργεντινής δεσμεύτηκε να επιβάλει ένα σκληρό μοντέλο λιτότητας με τρεις στόχους:
  • Δραστική μείωση του δημόσιου ελλείμματος
  • Μείωση του πληθωρισμού
  • Επίτευξη μέγιστης και ελάχιστης διακύμανση της αξίας του εθνικού νομίσματος.

Ωστόσο, παρά την επιβολή των μέτρων λιτότητας, οι επιδόσεις της κυβέρνησης σε ό,τι αφορούσε στους στόχους ήταν τόσο κακές, ώστε, μόλις τον Αύγουστο του 2018, η χώρα απέτυχε την πρώτη τεχνική επιθεώρηση του ΔΝΤ, κάτι που δεν είχε συμβεί ποτέ στην ιστορία της Αργεντινής. Η μη τήρηση των απαιτήσεων οδήγησε στην άμεση αναστολή της συμφωνίας και την επαναδιαπραγμάτευση των όρων, οδηγώντας στην παραίτηση του επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, Λουίς Καπούτο.

Κανονικά - σε σχέση με τη συνήθη τακτική του ΔΝΤ σε αυτές τις περιπτώσεις - θα ήταν αναμενόμενη η σκλήρυνση της θέσης του Ταμείου. Ωστόσο, ο επαναπροσδιορισμός των όρων της συμφωνίας που αναγγέλθηκε τον Οκτώβριο του 2018 περιείχε μια σειρά από μέτρα που προκάλεσαν έκπληξη. Πρώτον, η Αργεντινή, ως ξαφνικό «βραβείο» για τις κακές της επιδόσεις, έλαβε μεγαλύτερο ποσό από ό,τι είχε προηγουμένως συμφωνηθεί, δηλαδή 57 δισεκατομμύρια δολάρια. Δεύτερον, οι όροι για τον πληθωρισμό και για το ανώτατο όριο της διακύμανσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας εξαλείφθηκαν πλήρως. Τέλος, το ΔΝΤ επέτρεψε στην κεντρική τράπεζα να παρεμβαίνει στην αγορά συναλλάγματος, πουλώντας αποθέματα σε δολάρια για την ενίσχυση των συναλλαγματικών ισοτιμιών.

Επιπλέον, τροποποιήθηκε το χρονοδιάγραμμα καταβολής και αποπληρωμής του δανείου. Έτσι, το 90% του δανείου έπρεπε να δοθεί εντός του 2019, δηλαδή χρονιά εκλογών για τη χώρα, επιτρέποντας στην κυβέρνηση Μάκρι να έχει σχεδόν πλήρη έλεγχο αυτής της οικονομικής «βοήθειας». Την ίδια ώρα, η Αργεντινή θα ξεκινούσε να αποπληρώνει το δάνειο, μόνο από το 2021.

Με άλλα λόγια, είναι σαφές ότι τον Οκτώβριο του 2018, το ΔΝΤ έλαβε τη σαφέστατη απόφαση να καταστεί ένας βασικός πολιτικός παράγοντας που θα δημιουργούσε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επανεκλογή του Μάκρι. Μάλιστα, οι επόμενοι μήνες χαρακτηρίστηκαν από ασυνήθιστη σταθερότητα της συναλλαγματικής ισοτιμίας, που άφησε πολλούς παρατηρητές να σκεφτούν ότι η κρίση έφτασε στο τέλος και ότι ο Μάκρι βρισκόταν στα πρόθυρα μιας εύκολης νίκης. Ο ίδιος, μάλιστα, έδωσε μια μεταφυσική εξήγηση, δηλώνοντας πως είναι «θύμα» του πεπρωμένου της Αργεντινής, που έχει «γραμμένο» της να πέφτει, να σηκώνεται, μέχρι να πέσει ξανά και ξανά να σηκωθεί… 

Το «μάτι» του τυφώνα

Αλλά τα πράγματα ήταν, φυσικά, πολύ πιο περίπλοκα. Αυτό που λανθασμένα εκλήφθηκε ως τα πρώτα σημάδια οικονομικής «ανάκαμψης», ήταν στην πραγματικότητα η ηρεμία και η άπνοια που επικρατεί σε μια περιοχή που βρίσκεται στο «μάτι» του τυφώνα. Οι οικονομικοί παράγοντες και οι επενδυτές κάτι υποψιάζονταν και συνέχισαν να είναι επιφυλακτικοί, αλλά δέχθηκαν να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους λόγω της άνευ όρων πολιτικής υποστήριξης που έλαβε η κυβέρνηση Μάκρι από το ΔΝΤ.

Ως εκ τούτου, η πρωτοφανώς εξόφθαλμη πολιτική παρέμβαση του ΔΝΤ δημιούργησε ένα στοιχείο ευθραυστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Αργεντινής. Διότι από τη στιγμή που το ΔΝΤ υποστήριξε ανοιχτά τον Μάκρι, κάθε είδους εκλογική ανατροπή θα συνεπαγόταν άμεσο «ράλι» ανταλλαγής συναλλάγματος, δεδομένου ότι οι οικονομικοί παράγοντες θα είχαν συνδέσει - αδίκως ή όχι δεν έχει σημασία - το τέλος του Μάκρι, με το τέλος της βοήθειας του ΔΝΤ, αυξάνοντας, συνεπώς, κατακόρυφα την πιθανότητας μιας νέας χρεοκοπίας της χώρας.

Όταν ο Φερνάντες κέρδισε τις προκριματικές εκλογές και μάλιστα με μια εντυπωσιακή διαφορά 15 ποσοστιαίων μονάδων, ο φόβος αυτός υλοποιήθηκε. Η χρηματοοικονομική καταιγίδα ξεκίνησε την αμέσως επόμενη ημέρα, οδηγώντας το πέσο σε μια υποτίμηση της τάξης του 30%, με τεράστια αύξηση του κινδύνου για τις επενδύσεις και κατάρρευση του Χρηματιστηρίου. Η αντίδραση του Μάκρι ήταν εξίσου γελοία με τις μεταφυσικές «εξηγήσεις» που έδωσε για την δανειακή σύμβαση το 2018. Έτσι, για τις συνέπειες της πολιτικής του… κατηγόρησε το αργεντινό εκλογικό σώμα για την ψήφο του! Στη συνέχεια βέβαια προσπάθησε να το «μαζέψει» ζητώντας συγγνώμη και δικαιολογώντας τα σχόλιά του με την «έλλειψη ύπνου».

Ταυτόχρονα, εν μέσω του χάους, ανακοίνωσε μια σειρά από έκτακτα μέτρα, με «κεϋνσιανικό» άρωμα, με στόχο τη διατήρηση της αγοραστικής δύναμης των Αργεντινών:
  • Αύξηση 5% στις αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων
  • Δραστική μείωση των φόρων επί των μισθών και
  • Εξάλειψη του ΦΠΑ σε βασικά είδη κατανάλωσης

Ωστόσο, από την αγοραία πλευρά, αυτά τα μέτρα συνεπάγονται αυξημένες δημόσιες δαπάνες, συνεπώς σημαίνει ότι η Αργεντινή δεν συμμορφώνεται με τον μοναδικό στόχο που καθορίστηκε στη δεύτερη συμφωνία με το ΔΝΤ: Τον δημοσιονομικό στόχο να μειωθεί το δημόσιο έλλειμμα. Με άλλα λόγια, η Αργεντινή μόλις έπληξε τη συμφωνία με το ΔΝΤ εν μέσω σοβαρής πολιτικής και οικονομικής κρίσης, η οποία προσωποποιήθηκε με την παραίτηση του υπουργού Οικονομικών Νικολάς Ντουχόβνε, εκ των εγγυητών της συμφωνίας με το ΔΝΤ, από την πλευρά της Αργεντινής.

Μια χρήσιμη αναδρομή

Αν όμως σήμερα οι αγορές δεν μπορούν να αντέξουν ούτε καν τη στοιχειώδη ανακούφιση των οικονομικών θυμάτων τους, ακόμη και με όρους πανικού από κυβερνήσεις - μαριονέτες όπως του Μάκρι (πολύ περισσότερο δεν θα άντεχαν σήμερα ένα νέο New Deal όπως αυτό του Ρούσβελτ το 1933, το διάσημο οικονομικό πρόγραμμα για την στήριξη των θυμάτων του μεγάλου «κραχ» του 1929) τότε, οι εξελίξεις στην Αργεντινή είναι εξαιρετικά δυσοίωνες.

Άλλωστε, το ΔΝΤ κρύβεται πίσω από όλες τις κρίσεις της χώρας, τουλάχιστον από τη δεκαετία του ’90. Για παράδειγμα, το 1991, το ΔΝΤ «συμβούλεψε» την κυβέρνηση της χώρας να ανακοινώσει την «μετατροπή» του πέσο σε δολάριο, δηλαδή την ισοτιμία ένα πέσο προς ένα δολάριο. Μάλιστα, αυτή η εξωπραγματική ισοτιμία πέρασε και στο Σύνταγμα της Αργεντινής, για «σιγουριά».

Αυτό οδήγησε αυτόματα στην υπερτίμηση των αργεντίνικων προϊόντων και στην κατρακύλα των εξαγωγών, την ώρα που τα εισαγόμενα προϊόντα έγιναν φθηνότερα και κατέκλυσαν την αγορά, οδηγώντας το εμπορικό έλλειμμα στα ύψη και επιταχύνοντας την υπερχρέωση της χώρας. Για να… «θεραπεύσει» το κακό που το ίδιο έσπειρε, το ΔΝΤ εισηγήθηκε ένα πρόγραμμα σαρωτικών ιδιωτικοποιήσεων με το επιχείρημα ότι από τα έσοδα θα μειωνόταν το χρέος. Οι ιδιωτικοποιήσεις έγιναν, αλλά το δημόσιο χρέος αυξήθηκε.

Το ΔΝΤ πάλι φόρεσε τη «μάσκα» του «Ζορό» των αγορών και στις αρχές του 2001 μπροστά στον κίνδυνο παύσης πληρωμών, η κυβέρνηση της Αργεντινής πήρε δάνειο ύψους 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με «αντάλλαγμα» ένα πρόγραμμα «διαρθρωτικών αλλαγών», όπως τη μείωση των μισθών κατά 13%, την αύξηση των απολύσεων, την ιδιωτικοποίηση της Κοινωνικής Ασφάλισης και τη μείωση της φορολογίας των υπερκερδών των μεγάλων επιχειρήσεων. Με αποτέλεσμα να βγουν σύσσωμοι οι Αργεντίνοι στον δρόμο. Μένει να δούμε πώς θα αντιδράσουν αυτή τη φορά.

5/9/2019