H στρατηγική πρόκληση της Αφρικής .Δημοκρατία, ανάπτυξη και το μέλλον της .

ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:  
(1) H στρατηγική πρόκληση της Αφρικής.
(2) Δημοκρατία, ανάπτυξη και το μέλλον της Αφρικής. 
(3) Γιατί έχει σημασία η Αφρική για την Ευρώπη;



1.
H στρατηγική πρόκληση της Αφρικής 

Η Αφρική αποτελεί μια από τις κυριότερες προκλήσεις 
όχι μόνο για την Ευρώπη αλλά και για όλη τη διεθνή κοινότητα.

Η πρόκληση

Είναι γεγονός ότι στις τελευταίες δεκαετίες έγιναν σημαντικά βήματα προς τα εμπρός. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ξέφυγαν από τα όρια της φτώχειας μεταξύ 1990 και 2015. Πολλοί εξ αυτών στην Αφρική. Όμως η Αφρική εξακολουθεί να αντιμετωπίζει εξαιρετικά σημαντικά προβλήματα:
  • φτώχεια
  • έλλειψη περίθαλψης, παιδείας και υποδομών
  • κακής διακυβέρνησης
  • πολιτικής αστάθειας
  • βίας και πολέμου
  • διαφθοράς και αδύναμου Κράτους Δικαίου
  • φυσικές καταστροφές και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής
  • μεταναστευτικά ρεύματα
  • Την ίδια ακριβώς στιγμή, η Αφρική βιώνει μια δημογραφική έκρηξη. Το 1980, ο πληθυσμός της Αφρικανικής ηπείρου ήταν 500 εκατομμύρια άνθρωποι. Σήμερα ανέρχεται σε ένα δισεκατομμύριο διακόσια είκοσι (1,220) εκατομμύρια ανθρώπους.
Το 2050, ο αριθμός αυτός αναμένεται να φτάσει τα δυόμισι (2,5) δισεκατομμύρια. Πριν το 2050, 450 εκατομμύρια νέοι εργάτες θα είναι στην Αφρική, τη στιγμή που οι νέες δουλειές θα είναι 200 εκατομμύρια. Που νομίζουμε ότι θα κατευθυνθούν τα υπόλοιπα 250 εκατομμύρια; Είναι για αυτό που η βιώσιμη ανάπτυξη της Αφρικής συνιστά τον ορισμό της «στρατηγικής πρόκλησης». Για την ίδια την Αφρική, την Ευρώπη και τον πλανήτη ολόκληρο. Η Αφρική λοιπόν, οφείλει να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για τους ανθρώπους της.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι και θα είναι στο πλευρό της. Χωρίς να βλέπει την Αφρική ως Ήπειρο προβλημάτων. Αλλά ως Ήπειρο ευκαιριών. Οι δυνατότητες είναι τεράστιες. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα, είτε μιλούμε για ευρωπαϊκές επενδύσεις είτε για τόνωση αφρικάνικών επιχειρήσεων, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, να υποστηριχθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα – κοντολογίς να δημιουργηθούν προοπτικές για το μέλλον.

Οι ευρωπαϊκές προσπάθειες των τελευταίων ετών

Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποίησε σειρά εργαλείων προκειμένου να βοηθήσει την Αφρική. Με 700 εκατομμύρια ευρώ ανθρωπιστική βοήθεια Επιτροπής και 24 δις ευρώ από κοινοτικό και εθνικούς προϋπολογισμούς για αναπτυξιακή βοήθεια το 2018. Με σημαντικές εμπορικές διευκολύνσεις στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες.

Με σύναψη συμφωνιών για μεταναστευτικό, που εμπεριέχουν ρυθμίσεις επιστροφής και επανεισδοχής αλλά και χρηματοδότηση για καταπολέμηση αιτιών μετανάστευσης μέσω του Africa Trust Fund με προϋπολογισμό 4,5 δις ευρώ.

Με τη δημιουργία ανάπτυξης και θέσεων εργασίας μέσω του εξωτερικού επενδυτικού ταμείου, με προϋπολογισμό 4,1 δις ευρώ, το οποίο παρέχει ευρωπαϊκές εγγυήσεις σε τοπικές ή ευρωπαϊκές επενδύσεις στην Αφρική.

Με τη νέα «Συμμαχία Αφρικής-Ευρώπης για βιώσιμες επενδύσεις και θέσεις εργασίας» που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Juncker το 2018.

Η οποία ακολουθεί τη λογική του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου με έμφαση στις στρατηγικές επενδύσεις και προώθηση της παιδείας, έρευνας και καινοτομίας ¨Made in Africa’’. Με πρώτο στόχο τη δημιουργία 10 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας μέσα στα επόμενα 5 χρόνια.

Τι χρειάζεται να γίνει στα επόμενα πέντε χρόνια

Ας είμαστε ειλικρινείς. Το «μείγμα» φιλανθρωπίας και μεταποικιακής ενοχής δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα για την πολιτική της Ευρώπης στην Αφρική.

Χρειάζεται, πρώτον, σταθερή και συνεχής συνεργασία μεταξύ του αναπτυξιακού τομέα, των πολιτικών δυνάμεων και του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Είναι ανάγκη να στηριχθούν καινοτόμες επιχειρήσεις. Τη στιγμή που μόλις το 13% των start-ups βρίσκει χρηματοδότηση.

Δεύτερον, η αναπαραγωγική υγεία και ο οικογενειακός προγραμματισμός θα πρέπει να αποτελέσουν έναν από τους βασικούς μοχλούς της αναπτυξιακής βοήθειας προς την Αφρική. Είναι πράγματι ευαίσθητα θέματα. Για τα οποία όμως - αποκλείοντας βέβαια εξαρχής οποιαδήποτε λογική παλαιότερου κινεζικού μοντέλου - πρέπει να μιλάμε ανοιχτά. Και τα οποία πρέπει να ενσωματωθούν άμεσα στις κοινωνικές πολιτικές και πολιτικές υγείας σε εθνικό επίπεδο.

Tρίτον, παιδεία. Η οποία δεν αποτελεί απλά ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της κάθε ελεύθερης, υγιούς και βιώσιμης κοινωνίας. Ειδικότερα σε πεδία κρίσεων. Εκεί η εκπαίδευση δεν επιτελεί μόνο τον καθαρά εκπαιδευτικό της ρόλο. Συνιστά ασπίδα κατά του εξτρεμισμού, της σεξουαλικής βίας, των αναγκαστικών γάμων, της καταναγκαστικής και παιδικής εργασίας.

Γι’ αυτό και ανέδειξα την εκπαίδευση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ως βασική προτεραιότητα της θητείας μου. Από 1% του κοινοτικού ανθρωπιστικού προϋπολογισμού το 2015 αύξησα σε 10% τη στήριξή μας στην παιδεία το 2019. Αυτό σημαίνει εκατό εξήντα τέσσερα (164) εκατομμύρια ευρώ μόνο για το 2019.

Είναι σε αυτό το πλαίσιο που πρέπει να κινηθεί στο αμέσως προσεχές μέλλον η Ευρώπη, προκειμένου να σφυρηλατήσει μία σχέση μεταξύ ίσων, η οποία θα καλλιεργήσει την τεράστια δυναμική της Αφρικής αφενός, διασφαλίζοντας τη σταθερότητα στην Ευρώπη αφετέρου.

 Χρήστος Στυλιανίδης,
 επίτροπος της ΕΕ για την Ανθρωπιστική Βοήθεια και τη Διαχείριση Κρίσεων
 με σημαντική δράση στο ζήτημα της Αφρικής.

  Τo παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος του αφιερώματος του Δικτύου για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη «Ανακαλύπτοντας την Αφρική του 21ου αιώνα», με απόψεις ειδικών, προσωπικοτήτων κι επιστημόνων που σχετίζονται με την Αφρική και μας εισάγουν στον διάλογο για την νέα ανερχόμενη δύναμη παγκόσμιας κλίμακας που επηρεάζει άμεσα το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης.

 25 Σεπτεμβρίου 2019 


2.
Δημοκρατία, ανάπτυξη και το μέλλον της Αφρικής. 

Η Αφρική βρίσκεται στο χείλος μιας τεράστιας πληθυσμιακής έκρηξης. Η ήπειρος θα διπλασιάσει τον πληθυσμό της μέχρι το 2050, φτάνοντας τα 2,6 δισεκατομμύρια, νούμερο που αναμένεται να αντιπροσωπεύει το 57% της παγκόσμιας πληθυσμιακής ανάπτυξης.

Με βάση αυτή την εκτίμηση, οι δέκα χώρες του κόσμου με το μικρότερο ηλικιακά πληθυσμό θα βρίσκονται στην Αφρική. Εάν σχεδιαστεί σωστά, η αύξηση του πληθυσμού της Αφρικής και ο μεγάλος αριθμός ανθρώπων νέων ηλικιών, θα αποτελέσει μια τεράστια ευκαιρία, ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Εάν οι νέες γενιές καταφέρουν να συνεισφέρουν αποτελεσματικά στις οικονομίες τους, το γεγονός ότι η Αφρική θα αποτελέσει τη «νεαρότερη» ήπειρο στον κόσμο, μπορεί να καταστεί μεγάλη κινητήριος δύναμη.

Εάν, όμως, οι πολιτικές ηγεσίες δεν καταφέρουν να μεταρρυθμίσουν με βιώσιμο τρόπο τις οικονομίες τους, οι χώρες τους θα αντιμετωπίσουν μεγάλο κίνδυνο. Τα ρίσκα που προέρχονται από τον μεγάλο αριθμό ψηφιακά συνδεδεμένων και άνεργων νέων, που συγκεντρώνονται στις αστικές περιοχές, είναι, όπως έδειξε η εμπειρία της Αραβικής Άνοιξης, σημαντικά.

Είμαστε αισιόδοξοι για τις προοπτικές των αφρικανικών χωρών, αλλά μόνο αν οι δύσκολες αποφάσεις παρθούν τώρα. Η παλιά προσέγγιση πολιτικών ηγεσιών και κυβερνήσεων πρέπει να αλλάξει, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η εκρηκτική αύξηση του αφρικανικού πληθυσμού.

Η μεταρρύθμιση απαιτεί ουσιαστική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι αφρικανικές οικονομίες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνουν δεκτικές στο διεθνές εμπόριο και την εισροή κεφαλαίου αντί προγραμμάτων ανθρωπιστικής βοήθειας και ενισχύσεων, ότι πρέπει να βασίζονται στην επιχειρηματικότητα και όχι σε προσωπικά και πατερναλιστικά συστήματα ενώ παράλληλα ο στόχος των κυβερνήσεων πρέπει να είναι η ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και όχι η αναδιανομή δημοσίων πόρων. Κομβικό στοιχείο όλων των παραπάνω πρωτοβουλιών είναι η ανάγκη μιας «αίσθησης του επείγοντος», προκειμένου να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας πριν τα πληθυσμιακά κύματα εξουθενώσουν τις αφρικανικές κοινωνίες.

Δεν πρόκειται, όμως, μόνο για την οικονομική ανάπτυξη. Άλλο ένα μέτρο της επιτυχίας της Αφρικανικής Μεταρρύθμισης είναι ο βαθμός σταθερότητας των κοινωνιών της. Η ήπειρος αποτελεί γεωγραφικό σημείο των δύο τρίτων των θανάτων που συνδέονται με συγκρούσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, από το 1990 και μετά.

Αν και τα πραγματικά εισοδήματα έχουν αναβαθμιστεί ουσιαστικά, από μόλις 726 δολάρια κατά κεφαλήν το 1994, στο διπλάσιο σήμερα, η ήπειρος αφ’ ενός παραμένει φτωχή και αφετέρου δεν παρουσιάζει ομοιόμορφους ρυθμούς ανάπτυξης σε όλη της την έκταση.

Περίπου το ήμισυ των ακραία φτωχών κρατών στον κόσμο, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των εύθραυστων κρατών (fragile states), με αδύναμη ανάκαμψη και μεταρρυθμίσεις, ανήκουν στην Αφρική. Η αποκατάσταση του χαμένου χρόνου των δεκαετιών του 1960, 1970 και 1980, έχει, ακόμη, μακρύ δρόμο μπροστά της.

Υπάρχουν μεγάλες ανισότητες στην ήπειρο όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, την εκπαίδευση, την υγειονομική περίθαλψη και άλλες βασικές υπηρεσίες ενώ οι προοπτικές απασχόλησης διαφέρουν σημαντικά, ιδίως μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών. Η βραδεία μείωση των επιπέδων φτώχειας σχετίζεται με την έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων και την ύπαρξη του συστήματος που είναι απαραίτητο για την καλλιέργειά τους. Ενώ τα ποσοστά εγγραφής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην υποσαχάρια Αφρική έχουν βελτιωθεί από 60% το 1970 στο 100%, σήμερα, τα ποσοστά ολοκλήρωσης του εγκύκλιου συστήματος παραμένουν προβληματικά, λίγο πάνω από το 60%, την ίδια στιγμή που ο παγκόσμιος μέσος όρος αγγίζει το 60%.

Κεντρικό μέλημα των σημερινών πολιτικών ηγεσιών πρέπει να είναι η τοποθέτηση της Αφρικής σε μια νέα πορεία, με δημιουργία άφθονων νέων θέσεων εργασίας, όπως επίσης και οι τρόποι εξασφάλισης ότι αυτή η νέα πορεία θα είναι διαρκής. Στον πυρήνα αυτής της πορείας έγκεινται οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις.

Οι νέοι που παραμένουν απαισιόδοξοι για το οικονομικό μέλλον τους, είναι απίθανο να παραμείνουν αδρανείς, απλά περιμένοντας την αλλαγή. Θα την απαιτήσουν. Τα δύο τρίτα των Αφρικανών που ερωτήθηκαν, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, από τη (σ.σ. δημοσκοπική εταιρία) Afrobarometer, απάντησαν ότι η δημοκρατία, ανεξάρτητα από τις ατέλειες και ανεπάρκειές της, είναι πάντα προτιμότερη από οποιοδήποτε άλλο είδος πολιτικής οργάνωσης.

Σε γενικές γραμμές, όσο πιο δημοκρατικό είναι το σύστημα διακυβέρνησης στην Αφρική, τόσο καλύτερα τα αναπτυξιακά αποτελέσματα. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, αφού τα ανταγωνιστικά πολιτικά συστήματα συνήθως συνεπάγονται έναν ανταγωνισμό ιδεών στην πολιτική αγορά.

Η πορεία προς την ανάπτυξη ενός κοινού πολιτικού σκοπού δεν είναι θεμελιωδώς τεχνοκρατική. Η κυβέρνηση δεν υπάρχει μόνο για την παροχή κοινών αγαθών εκπαίδευσης, υποδομών, υγείας και οικονομικών ευκαιριών, ακριβώς όπως και η ανάπτυξη, σε τελική ανάλυση, δεν μπορεί να μετρηθεί μόνο με βάση τα στοιχεία του ΑΕΠ, αλλά και ως προς τον βαθμό των θεμελιωδών ελευθεριών.

Για παράδειγμα, ένα βασικό μάθημα από τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις του πρωθυπουργού Ahmed Abiy στην Αιθιοπία είναι, πράγματι, ότι δεν μπορεί να δημιουργηθεί ανάπτυξη χωρίς συμμαχίες. Αντιθέτως, προϋπόθεση της ανάπτυξης είναι η αντιμετώπιση του δημοκρατικού ελλείμματος ενώ είναι επίσης απαραίτητη η ένταξη και η συμμετοχή όλων των εθνοτικών κομμάτων.

Οι συνασπισμοί των ηττημένων, που μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τις εσωτερικές κοινωνίες της Αφρικής, μπορεί να είναι προϊόντα ενός πλειοψηφικού (majoritarian) συστήματος όπου η πολιτική των ταυτοτήτων (identity politics) κυριαρχεί. Μπορεί, όμως, να είναι και το αποτέλεσμα της έλλειψης ισότητας πρόσβασης και ευκαιριών που αντιμετωπίζουν οι πλειοψηφίες. Όπως το θέτει ο συνάδελφός μας, ο πρώην πρωθυπουργός της Αιθιοπίας, Hailemariam Desalegn, η δημοκρατία και η ανάπτυξη είναι αλληλένδετες.

Η μακροπρόθεσμη οικονομική επιτυχία της Αφρικής εξαρτάται από την ενίσχυση της δημοκρατικότητάς της. Μόνο σε αυτή τη βάση, οι κυβερνήσεις θα αναγκαστούν να δημιουργήσουν θεσμούς που θα ωφελήσουν την πλειοψηφία. Η εξάρτηση από την καλή θέληση και τη σοφία μιας μικρής, εδραιωμένης ελίτ, είναι επιλογή που αποτυγχάνει σε δεκάδες χώρες, εδώ και δεκαετίες. Χωρίς την ανταγωνιστική επιταγή της επανεκλογής, καμία αφρικανική πολιτική ηγεσία δεν θα ενισχύσει τον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να δημιουργηθούν βιώσιμες θέσεις εργασίας προς αντιμετώπιση της συνεχούς πληθυσμιακής ανάπτυξης.

Των Olusegun Obasanjo και Δρ. Greg Mills*

  *Olusegun Obasanjo,πρ. Πρόεδρος της Νιγηρίας και της Αφρικανικής Ένωσης, Πρόεδρος του Brenthrust Foundation. Ο Δρ. Greg Mills είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του Brenthrust Foundation. 

** Τo παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος του αφιερώματος του ΔΙΚΤΥΟΥ για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη «Ανακαλύπτοντας την Αφρική του 21ου αιώνα», με απόψεις ειδικών, προσωπικοτήτων κι επιστημόνων που σχετίζονται με την Αφρική και μας εισάγουν στον διάλογο για την νέα ανερχόμενη δύναμη παγκόσμιας κλίμακας που επηρεάζει άμεσα το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης.

  26 Σεπτεμβρίου 2019 


3.
Γιατί έχει σημασία η Αφρική για την Ευρώπη;

Κατά την τελευταία διάσκεψη κορυφής Αφρικής-Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματοποιήθηκε στις 29-30 Νοεμβρίου 2017 στο Αμπιτζάν, οι Ευρωπαίοι και Αφρικανοί αρχηγοί κρατών συναντήθηκαν για να συζητήσουν ένα ευρύ φάσμα παγκόσμιων και περιφερειακών προκλήσεων στο πλαίσιο της ενίσχυσης της αφρικανικής νεολαίας. Πράγματι, στην καταληκτική δήλωση που δημοσιεύθηκε στις 7 Δεκεμβρίου, δόθηκε έμφαση στην επένδυση στη νεολαία ως προϋπόθεση για την οικοδόμηση ενός βιώσιμου μέλλοντος.

Όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο πανεπιστήμιο Ουαγκαντούγκου δύο ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής, η επιρροή αυτής της γενιάς στην αφρικανική ήπειρο θα είναι καθοριστική για το μέλλον του κόσμου, δεδομένου ότι μέχρι το 2050 θα υπάρχουν 450 εκατομμύρια νέοι σε αναζήτηση ευκαιριών απασχόλησης στην αγορά εργασίας, ενώ 1 στους 4 εργαζόμενους θα είναι Αφρικανός.

Αντιμετωπίζοντας τα κυριότερα προβλήματα

Προκειμένου η Αφρική να έχει βιώσιμο μέλλον, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα σοβαρά οικονομικά και πολιτικά προβλήματα της ηπείρου: κακή διακυβέρνηση, πολιτικές συγκρούσεις, δυσαρεστημένο πληθυσμό, επισιτιστική ανασφάλεια, μαζική εκτόπιση πληθυσμών και μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη.

Ωστόσο, όταν πρόκειται να γίνει η συζήτηση για την Αφρική, υπάρχει τόσο έντονη αίσθηση «déjà vu» με πολλές επαναλήψεις των συχνά αναφερόμενων όρων, όπως η αειφόρος και αμοιβαία ανάπτυξη, η εταιρική σχέση μεταξύ των δύο ηπείρων, τα στρατηγικά συμφέροντα.

Το πιο επείγον ζήτημα είναι αναμφισβήτητα το ζήτημα της μετανάστευσης και η συνεχιζόμενη τραγωδία των ανθρώπινων απωλειών στη Σαχάρα και στη Μεσόγειο Θάλασσα. Πρέπει να ειπωθεί σαφώς ότι δεν υπάρχει βραχυπρόθεσμη στρατηγική ούτε για την Ευρώπη ούτε για την Αφρική ως προς την επίλυση των βασικών αιτιών της μετανάστευσης και ιδιαίτερα της παράτυπης μετανάστευσης. Οι βραχυπρόθεσμες αυξήσεις των επενδύσεων στην Αφρική προς δημιουργία θέσεων εργασίας για τους νέους και η εστίαση της Ευρώπης στην ασφάλεια, δεν θα περιορίσουν άμεσα τις μεταναστευτικές ροές.

Με την Κοινή Στρατηγική Αφρικής-ΕΕ (2007-2017) και με τη λήξη της Συμφωνίας του Κοτονού, αντιστοίχως το 2017 και το 2020, η ανανέωση αυτής της συνεταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο Ενώσεων είναι ουσιώδης και πρέπει να είναι ένα πραγματικό στρατηγικό σύμπλεγμα που μπορεί να διαρκέσει για τουλάχιστον άλλες δύο δεκαετίες. Το μελλοντικό πλαίσιο αυτού του συμπαγούς πρέπει να ενσωματώνει κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά χαρακτηριστικά. Πρέπει επίσης να ξεπεράσει τις κούφιος διατυπώσεις και να αντιμετωπίσει τα βαθιά ριζωμένα αίτια για την αυξανόμενη δυσπιστία μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης, καθώς και την αναποτελεσματικότητα της συνεργασίας ΕΕ-Αφρικής. Τελικά ο στόχος μιας τέτοιας συμφωνίας συνεργασίας θα ήταν μια αμοιβαία συναίνεση και μια βαθύτερη κατανόηση της συνεταιρικής σχέσης. Και οι δύο εταίροι πρέπει να παράσχουν ισχυρά και επιτακτικά επιχειρήματα για να “σαγηνεύσουν” τη διεθνή κοινότητα και να δώσουν κίνητρα στην επιχειρηματική κοινότητα.

Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της Αφρικής

Αναμφίβολα η Αφρική έχει σημασία: Η αφρικανική ήπειρος είναι η δεύτερη μεγαλύτερη και η δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη ήπειρος με περισσότερους από 1,3 δισεκατομμύρια κατοίκους. Καθώς ο πληθυσμός αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, εκτιμάται ότι το 2050 περίπου 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα ζουν στην Αφρική. Το 2015 σηματοδοτεί το 20ό έτος από την εισαγωγή της υποσαχάριας Αφρικής σε πορεία ταχύτερης οικονομικής ανάπτυξης. Κατά την περίοδο αυτή, η ανάπτυξη ήταν κατά μέσο όρο 5,2% ετησίως. Υπάρχουν βιώσιμοι ρυθμοί ανάπτυξης, αυξανόμενες ξένες άμεσες επενδύσεις και συναλλαγματικά αποθέματα, ισχυρές εξαγωγικές επιδόσεις και χαμηλότερα επίπεδα χρέους σε πολλές αφρικανικές χώρες. Από περιβαλλοντικής απόψεως, η Αφρική έχει σημασία επειδή έχει τη μεγαλύτερη ικανότητα να διατηρεί την ισορροπία της βιόσφαιρας και να αποφεύγει την περαιτέρω εξάντληση της στιβάδας του όζοντος. Η ήπειρος έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα βωξίτη, χρωμιτών, κοβαλτίου, διαμαντιών και χρυσού στον κόσμο. Είναι πλούσια σε παλλάδιο, φωσφορικά άλατα, μέταλλα της ομάδας πλατίνας, μέταλλα τιτανίου, βανάδιο και ζιρκόνιο. Η αφρικανική παραγωγή αντιπροσωπεύει το 80% των μετάλλων της ομάδας πλατίνας παγκοσμίως, 55% των χρωμιτών, 49% παλλάδιο, 45% βανάδιο και έως 55% χρυσός και διαμάντια. Οι ιστορικοί δεσμοί της Αφρικής και η γεωγραφία της παρέχουν στους Ευρωπαίους επενδυτές συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι της Βόρειας Αμερικής και της Ασίας, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας.

Ωστόσο, οι πολυάριθμοι παράγοντες που συνέβαλαν όλο και περισσότερο στην περιθωριοποίηση της ηπείρου, σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν πρέπει να ξεχαστούν. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν τις πολιτικές αδυναμίες και τις κακές δομές διακυβέρνησης, δεδομένου και ότι η ανεξαρτησία δηλώθηκε στη δεκαετία του 1960. Η μεταρρύθμιση της πολιτικής και οικονομικής διακυβέρνησης της Αφρικής είναι σαφώς η απόλυτη προτεραιότητα, αλλά είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο ένα εσωτερικό πρόβλημα για την Αφρική. Για περισσότερα από 30 χρόνια, οι ξένοι προσπάθησαν χωρίς μεγάλη επιτυχία να υποστηρίξουν και να συμβάλουν σε περισσότερη δημοκρατία, μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και καλή διακυβέρνηση.Υπάρχει αυξανόμενη συνειδητοποίηση μεταξύ της νεότερης γενιάς, της ανάγκης να σημειωθεί πρόοδος στην επίτευξη μόνιμης οικονομικής σταθερότητας, βιώσιμης ανάπτυξης και ιδίως καλύτερης διακυβέρνησης. Επιπλέον, αυξάνεται επίσης η συνειδητοποίηση ότι η ήπειρος πρέπει να αλλάξει τη δημόσια εικόνα της, η οποία συνδέεται συνήθως με την πείνα, τη φτώχεια, τις ασθένειες και τις συγκρούσεις και η οποία δεν καταγράφει την διαφορετική πραγματικότητα της Αφρικής.

Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει το ζήτημα της μετανάστευσης και το πρόβλημα της νεολαίας χωρίς να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες του ταχέως αναπτυσσόμενου πληθυσμού, ο οποίος δεν διαθέτει επαρκή υποδομή για να ανταποκριθεί στις ταχύτατα αυξανόμενες ανάγκες του. Ο αριθμός των κατοίκων της ηπείρου που ζούσε κάτω από 1,25 δολάρια την ημέρα συνεχίζει να αυξάνεται από 358 εκατομμύρια το 1996 σε 415 εκατομμύρια το 2011, το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν επίσημες εκτιμήσεις. Ο αντίκτυπος της αλλαγής από το «παραδοσιακό» γεωργικό μοντέλο, αφήνοντας πολλούς άνεργους και σε επισφαλείς συνθήκες, μη δίνοντάς τους καμία προορατική εκπαίδευση και κατάρτιση και προτρέποντάς τους να εγκαταλείψουν τις αγροτικές περιοχές και να μετακομίσουν στις πόλεις, οδήγησε σε τεράστιο το πρόβλημα των ταχέως αναπτυσσόμενων πόλεων χωρίς βιώσιμο πολεοδομικό σχεδιασμό και την έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης σε όλες σχεδόν τις αφρικανικές πόλεις. Για παράδειγμα, ενώ η Ντακάρ στη Σενεγάλη ήταν, στη δεκαετία του 1970, μια πόλη περίπου ενός εκατομμυρίου κατοίκων, σήμερα είναι μια αστική περιοχή με περισσότερους από έξι εκατομμύρια κατοίκους. Στη δεκαετία του 1970 η Σενεγάλη είχε πληθυσμό 6 εκατομμυρίων κατοίκων. Αυτό έχει αυξηθεί σε 12 εκατομμύρια σήμερα. Αυτό σημαίνει ότι, ενώ μόνο το ένα έκτο του πληθυσμού κατοικούσε στην πρωτεύουσα, η αναλογία αυξήθηκε στο μισό του πληθυσμού.

Το κρίσιμο ζήτημα είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση σε συνδυασμό με την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και, ειδικότερα, την επαγγελματική κατάρτιση στο χώρο εργασίας.

Αυτός είναι ένας από τους πιο προφανείς λόγους για τους οποίους η φτώχεια, η ανασφάλεια και η έλλειψη προοπτικών για το μέλλον οδηγούν πολλούς ανθρώπους να επιλέξουν επικίνδυνα μονοπάτια, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους στη Σαχάρα και τη Μεσόγειο Θάλασσα για να φτάσουν στην ευρωπαϊκή ήπειρο ή μετά από ριζοσπαστικές ομιλίες που οδηγούν στην ισλαμιστική ριζοσπαστικοποίηση και στην τρομοκρατία.

Η δημιουργία ευκαιριών για τους νέους να ευδοκιμήσουν και να παραμείνουν στην Αφρική είναι ως εκ τούτου το βασικό συστατικό για την αειφόρο ανάπτυξη, τη σταθερότητα και την ειρήνη. Αλλά αυτό είναι πιο εύκολο να συμφωνήσουμε παρά να το εφαρμόσουμε. Το κρίσιμο ζήτημα είναι η εκπαίδευση και η κατάρτιση σε συνδυασμό με την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και, ειδικότερα, την επαγγελματική κατάρτιση στο χώρο εργασίας. Ως μεγάλοι οικονομικοί παραγωγοί στις περισσότερες αφρικανικές χώρες, οι μεσαίες και μικρής κλίμακας βιομηχανίες χρειάζονται καλά εκπαιδευμένους και εξειδικευμένους ανθρώπους. Χωρίς αυτούς δεν υπάρχει παραγωγή και χωρίς παραγωγή δεν υπάρχει ανάγκη για ειδικευμένους εργαζόμενους.

Ιστορικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε πάντα θετικό αντίκτυπο όσον αφορά την αναπτυξιακή βοήθεια στις αφρικανικές χώρες. Ως ο τέταρτος μεγαλύτερος αρωγός στον κόσμο (καθαρή επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια), η ΕΕ συνεισέφερε με περισσότερα από 15,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2016 και έχει θέσει ως στόχο προτεραιότητας τη μείωση της φτώχειας και την ανθρώπινη ευημερία. Μια από τις αποφάσεις που ανακοινώθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής του Abidjan, η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου για την Αφρική, ύψους 44 δισεκατομμυρίων ευρώ (πέραν των πρωτοβουλιών που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή από το πολυετές πλαίσιο και το Ταμείο για την Αφρική), ανοίγει ακόμη περισσότερες ευκαιρίες για την ενθάρρυνση στις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα που μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία επειγόντως αναγκαίων, ποιοτικών και βιώσιμων θέσεων εργασίας.

Τέλος, η Αφρική έχει σημασία για την Ευρώπη και η Ευρώπη έχει σημασία για την Αφρική. Και τα δύο μέρη πρέπει να εργαστούν από κοινού για τη σφυρηλάτηση μιας ευρείας κλίμακας διηπειρωτικής συνεταιρικής σχέσης.

  Τo παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος του αφιερώματος του ΔΙΚΤΥΟΥ για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη «Ανακαλύπτοντας την Αφρική του 21ου αιώνα», με απόψεις ειδικών, προσωπικοτήτων κι επιστημόνων που σχετίζονται με την Αφρική και μας εισάγουν στον διάλογο για την νέα ανερχόμενη δύναμη παγκόσμιας κλίμακας που επηρεάζει άμεσα το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης.

  Ernst Stetter 
 Οικονομολόγος και Πολιτικός Επιστήμονας, πρ. Γεν. Δ/ντης του FEPS 
και πρ. επικεφαλής του τμήματος Αφρικής του FEPS

https://www.liberal.gr/apopsi/
giati-echei-simasia-i-afriki-gia-tin-europi/268186

 27/9/2019

    ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΣΧΕΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ   

Μαρία Καραγιαννίδου:Ο ρόλος της ΕΕ 
στη στήριξη των συστημάτων υγείας στην Αφρική (29/9/2019)