Συμβίωση σκύλου και ανθρώπου: Mε αφορμή μια ανείπωτη τραγωδία.
Συμβίωση σκύλου και ανθρώπου:
Mε αφορμή μια ανείπωτη τραγωδία.
Για την τραγωδία στα Γλυκά Νερά δεν υπάρχουν λόγια. Ένα βρέφος μόλις τριών μηνών μεταφέρθηκε νεκρό στο νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης από τη μητέρα του, μετά από επίθεση σκύλου της οικογένειας. Δεν είναι η πρώτη φορά που ένα τέτοιο περιστατικό βλέπει το φως της δημοσιότητας, καθώς και στο παρελθόν έχουν καταγραφεί αντίστοιχες επιθέσεις.
Με αφορμή το τραγικό περιστατικό ξεκίνησε μια δημόσια συζήτηση και πολλά ειπώθηκαν για τη συμβίωση σκύλων και ανθρώπων. Όμως πόσο επικίνδυνη είναι στα αλήθεια η συνύπαρξη ενός σκύλου με μικρά παιδιά; Πρόκειται για προβληματική συμπεριφορά του σκύλου ή για έλλειψη παιδείας του ανθρώπου; Όσα θα πρέπει να γνωρίζουν οι κηδεμόνες ενός κατοικίδιου κι όσα δυστυχώς παραβλέπουν, μας τα επισημαίνει ο Χρήστος Καραγιάννης, «συμπεριφοριολόγος κτηνίατρος», που έχει ειδικευτεί στη «Συμπεριφοριστική Κτηνιατρική» σε μία από τις πιο φημισμένες πανεπιστημιακές κλινικές προβλημάτων συμπεριφοράς ζώων συντροφιάς στον κόσμο.
Πως ο σκύλος που θεωρείται ένα φιλικότατο ζώο, μπορεί να ευθύνεται
για ένα τόσο τραγικό περιστατικό;
Σίγουρα είναι ένα φιλικό ζώο και πρόκειται για το πιο κοντινό μας είδος. Σίγουρα ο σκύλος έχει ανάγκες κι είναι μια προσωπικότητα ανεξάρτητη. Μπορεί να έχει κάποιες ιδιαιτερότητες, μπορεί να είναι ευαίσθητος ή να αγχώνεται και να βιώνει κάποια αρνητικά συναισθήματα. Αλλά όπως κι ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει επιθετικός, αντίστοιχα και οποιοσδήποτε σκύλος μπορεί να βγει εκτός εαυτού και να δαγκώσει ή να έχει αντίστοιχες συμπεριφορές. Πόσο μάλιστα από τη στιγμή που δεν μιλάει την ίδια γλώσσα με εμάς.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το ροτβάιλερ; Γιατί έχει «στοχοποιηθεί» αυτή η ράτσα παρόλο που θεωρείται σκύλος οικογένειας;
Αρχικά να διευκρινίσουμε ότι δεν υπάρχουν φυλές σκυλιών που είναι από τη φύση τους επιθετικές. Αυτό είναι ένας μύθος και φυσικά όλα τα ροτβάιλερ δεν είναι ίδια. Μπορεί να μοιάζουν μεταξύ τους όμως οι συμπεριφορές τους διαφέρουν. Υπάρχουν για παράδειγμα στα ροτβάιλερ γενετικές γραμμές που έχουν αναπαραχθεί για να πάνε σε σόου - διαγωνισμούς ομορφιάς, τα οποία είναι πάρα πολύ φιλικά. Από την άλλη υπάρχουν γενετικές γραμμές που μπορεί κάποιοι να έχουν αναπαράγει για να καλύψουν την ανάγκη κόσμου που θέλει να έχει έναν σκύλο φύλακα. Εκτός αυτών των γενετικών γραμμών υπάρχουν και διάφορες άλλες μείξεις γενετικές, οι οποίες είναι ανεξάρτητες προσωπικότητες, όπως ο καθένας μας.
Υπάρχουν κάποιοι που εκπαιδεύουν τον σκύλο για φύλακα. Υπάρχει περίπτωση αυτό να οδηγήσει τους σκύλους σε επιθετικές συμπεριφορές ακόμα και μέσα στο σπίτι με τους οικείους του;
Σίγουρα. Για να κάνεις έναν σκύλο φύλακα πρέπει να τον μάθεις να δαγκώνει. Υποτίθεται ότι αυτό γίνεται στοχευμένα και σε συγκεκριμένα άτομα, δηλ. σε κάποιον κλέφτη ή σε όποιον του υποδείξει ο κηδεμόνας του. Στην πράξη όμως αυτό δεν ισχύει. Είναι σαν να έχουμε ένα όπλο μέσα στο σπίτι μας για την ασφάλεια μας, το οποίο όμως είναι πιθανό να εκπυρσοκροτήσει με αποτέλεσμα να τραυματιστούμε ή να σκοτωθούμε. Αυτά τα σκυλιά που είναι φύλακες δεν μπορούν να είναι ταυτόχρονα και ζώα συντροφιάς. Θέλει αρκετή προσοχή, ο σκύλος αυτός πρέπει να βρίσκεται μακριά από τους ανθρώπους.
Τι πρέπει να γνωρίζει κάποιος που έχει σκύλο και παιδιά στο ίδιο σπίτι;
Πως γίνεται η προσέγγιση;
Καταρχάς συμβιώνουν χρόνια παιδιά και σκύλοι χωρίς να έχει χρειαστεί ποτέ κανένας να κάνει τίποτα. Κατά κανόνα και στην συντριπτική πλειοψηφία οικογένειες που έχουν παιδιά και σκύλο δεν έχει χρειαστεί να κάνουν τίποτα. Μιλάμε τώρα για ελάχιστες εξαιρέσεις, με ακραίες συμπεριφορές σκύλων και ίσως δύσκολες οικογενειακές καταστάσεις.
Γενικά για να μειώσουμε την πιθανότητα να πάει κάτι στραβά, από τη στιγμή που γνωρίζει η οικογένεια ότι περιμένει παιδί θα πρέπει να αλλάξει το πρόγραμμα της και να ζητήσει συμβουλές από τον κτηνίατρο της, έτσι ώστε να προσαρμόσει το πρόγραμμα της στην μετέπειτα ζωή της με τον ερχομό του παιδιού. Κι αυτό γιατί με τον ερχομό του νέου μέλους αλλάζει ουσιαστικά όλη η ζωή του σκύλου κι αυτό μπορεί να του δημιουργήσει άγχος. Επίσης υπάρχει μια μεγάλη παρεξήγηση μεταξύ των παιδιών και του σκύλου. Κανένας σκύλος δεν είναι υποχρεωμένος να ανέχεται να του τραβάνε τα αυτιά, να πατάνε πάνω του κλπ. Στην πράξη αυτές οι συμπεριφορές είναι επικίνδυνες και όσο καλός κι αν είναι ο σκύλος μπορεί να αντιδράσει.
Ο σκύλος δεν είναι εξοικειωμένος με τις άγαρμπες κινήσεις ενός μικρού παιδιού. Δεν ξέρουμε αν θεωρεί καν ότι το παιδί είναι ένας μικρός άνθρωπος. Μπορεί να θεωρεί στο μυαλό του ότι είναι ένα άλλο είδος. Υπάρχει μια παρεξήγηση στην επικοινωνία σκύλων και ανθρώπων στην οποία πρέπει να επέμβει ο ενήλικας και να έχει την επίβλεψη. Τα ατυχήματα γίνονται με όλους τους σκύλους ανεξάρτητου μεγέθους και φυλής. Παράλληλα, πρέπει να υπάρχει η κατάλληλη ενημέρωση στα παιδιά από τους μεγάλους για το πως να συμπεριφέρονται στον σκύλο και οι ίδιοι να αναλάβουν την ευθύνη ότι πρέπει να έχουν την επίβλεψη.
Πώς θα ξέρω αν χρειάζεται να συμβουλευτώ έναν κτηνίατρο ειδικό στην αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς για το κατοικίδιο μου;
Συνήθως δεν υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα σημάδια. Αυτό το καταλαβαίνει κανείς κυρίως από τη σχέση που έχει με τον σκύλο του, αν αυτή η σχέση τον ευχαριστεί ή όχι, αν είναι αρμονική η συμβίωση τους ή οχι, όταν ένας σκύλος είναι επιθετικός, γαβγίζει, διαλύει το σπίτι κι άλλες τέτοιες συμπεριφορές που κάνουν δυσλειτουργική τη σχέση ανθρώπου και σκύλου.
Υπάρχει περίπτωση η επιθετική συμπεριφορά του σκύλου
να ευθύνεται σε κάποια ασθένεια;
Κάποιες φορές ναι. Όπως κι εμείς αν έχουμε ένα πόνο και δεν έχουμε όρεξη μπορεί να αντιδράσουμε κάπως υπερβολικά, το ίδιο μπορεί να συμβεί και στον σκύλο. Ωστόσο, το να υπάρχει μία παθολογική συμπεριφορά που να οδηγεί χωρίς άλλο ερέθισμα τον σκύλο στην επιθετικότητα είναι σπάνιο.
Υπάρχουν πάρα πολλά οφέλη από τη συνύπαρξη σκύλων και παιδιών.
Ποια είναι αυτά;
Καταρχάς ο άνθρωπος είναι γενετικά προδιαγεγραμμένος για να του αρέσουν οι σκύλοι. Βλέπεις ένα παιδάκι για παράδειγμα πόσο πολύ χαίρεται όταν βλέπει τα ζώα. Η συνύπαρξη των παιδιών αρχικά στο φυσιολογικό κομμάτι, στην υγεία τους δηλαδή, κάνει καλό, καθώς θα έχουν έρθει σε επαφή με τρίχες και αντιγόνα. Στην δεκαετία του ’80 που επικρατούσε η άποψη «αποστειρώστε τα όλα» για να μην πάθει κάτι το παιδί, μεγάλωσε μια γενιά με πολλές αλλεργίες και υψηλά ποσοστά άσθματος. Οι αλλεργίες και το άσθμα μπορούν να μειωθούν αρκετά με τη συνύπαρξη σκύλου και παιδιού.
Αλλά η συνύπαρξη αυτή βοηθά και την ψυχική υγεία του παιδιού καθώς μαθαίνει να αναπτύσσει την ενσυναίσθηση, να καταλάβει τι ανάγκες έχει ένα άλλο πλάσμα και να αναλάβει κάποιες ευθύνες (βόλτα, τάισμα κλπ). Επίσης μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην μείωση του άγχους αλλά και στη διαδικασία της μάθησης, καθώς το παιδί μπορεί να διαβάζει δυνατά τα μαθήματα του στον σκύλο και να βελτιώσει τις επιδόσεις του στην ανάγνωση για παράδειγμα. Τέλος είναι μια συντροφιά που στα πιο αδύναμα παιδιά ή σε παιδιά με κάποιες ιδιαιτερότητες, τους δίνει μια αυτοπεποίθηση για να γίνουν πιο λειτουργικά. Είναι ουσιαστικά ένας καταλύτης για να μιλήσουν τα παιδιά πιο εύκολα και να κοινωνικοποιηθούν.
Η κατάλληλη στιγμή για να εκπαίδευση κανείς τον σκύλο του είναι σίγουρα όταν είναι ακόμα κουτάβι. Αν ο σκύλος είναι μεγάλος είναι αργά για να ζητήσει κανείς βοήθεια;
Ποτέ δεν είναι αργά. Πάντα μπορεί να αλλάξει μια συμπεριφορά του σκύλου με την επίδραση του ανθρώπου. Σίγουρα η πιο κατάλληλη περίοδος είναι όταν είναι κουτάβι, από δύο μηνών και μετά αλλά και στην μετέπειτα ζωή του συνεχίζει να μαθαίνει. Μην μπερδεύουμε όμως τις γνώσεις του σκύλου, δηλαδή τις εντολές, με τα συναισθήματα του (να μείνει μόνος του και να μην αγχώνεται στο σπίτι, να μάθει να διαχειρίζεται τον αυτοέλεγχό του και τον γενικότερο ψυχολογικό του κόσμο).
Η χορήγηση κάποιου φαρμάκου είναι απαραίτητη
για την αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς;
Μόνο με τα φάρμακα δεν γίνεται να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα συμπεριφοράς του σκύλου. Επικουρικά για λόγους ασφαλείας, είτε επειδή ο σκύλος είναι ιδιαίτερα αγχωμένος και δε μπορεί να μάθει, τότε επιβάλλεται να χορηγηθεί φαρμακευτική αγωγή για να μειωθούν αυτά τα αρνητικά συναισθήματα. Πρόκειται συνήθως για αγχολυτικά, τα οποία δεν χρησιμοποιούνται για να κοιμίσουν το ζώο αλλά για να μειώσουν το άγχος του για να μπορέσει να μάθει.
Πως μπορούν να αποφευχθούν τέτοια περιστατικά στο μέλλον;
Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι τα σκυλιά που έρχονται από το εξωτερικό, καθώς αυτοί οι σκύλοι που έρχονται από μακριά απογαλακτίζονται από τη μητέρα τους σε πολύ μικρή ηλικία, οι συνθήκες διαβίωσης τους δεν είναι καλές κι είναι ταλαιπωρημένα ζώα που είναι πολύ πιθανό να αναπτύξουν κάποιο πρόβλημα συμπεριφοράς. Πολύ βασική είναι όμως και η διαπαιδαγώγηση όλων μας. Πρέπει όλοι να καταλάβουμε και να δούμε τον κόσμο από τη μεριά του σκύλου. Είναι θέμα παιδείας να κατανοήσουμε τις ανάγκες του σκύλου και να τις σεβαστούμε. Δεν χρειάζεται πάντα η δική μας άποψη να είναι σωστή και να «περνάει» καθώς και οι σκύλοι έχουν ανάγκες και συναισθήματα. Επίσης χρειάζεται από την αρχή να ξέρει κάποιος τι πρέπει να κάνει, να διαμορφώσει τον χώρο του σκύλου, να ξέρει τι να μάθει στο τετράποδο φίλο του και τι να αποφύγει για να ζήσουν αρμονικά. Σίγουρα η εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει αλλά χρειάζεται να έχει και τα κατάλληλα εφόδια ζωής ο σκύλος, έτσι ώστε να μπορέσει να συμβιώσει στον αστικό τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου.
Μάρθα Κίσκιλα
13/9/2019
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ο παράδεισος των σκύλων.
Στις αρχές του καλοκαιριού έκανα μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή μου. Έφυγα. Από τη δουλειά, το σπίτι, την πόλη, τη χώρα μου. Έγινα αυτό που, κακόηχα, η αλλοδαπή ονομάζει expatriate. Ευρωπαίος μεν, αλλά σε μιαν άλλη Ευρώπη.
Οι φίλοι μου με οικτίρουν γι’ αυτά που δεν μου χρησίμευσαν ποτέ και σε τίποτα και που «θα χάσω»: τη νυχτερινή ζωή, την ασύδοτη ελευθερία, τη δυνατότητα να παρακάμπτω τους κανόνες. Κάποιοι, σαν παντογνώστες γιατροί που ορίζουν ανάλγητα το προσδόκιμο των ασθενών τους, μου δίνουν και προσδόκιμο επιβίωσης χωρίς καν να το ζητήσω: «Σ’ ένα χρόνο θα ζητάς να επιστρέψεις. Το κλίμα, οι άνθρωποι, εμείς οι Έλληνες είμαστε άλλο, μπλα μπλα μπλα...»
Σχεδόν ντρέπομαι να τους πω ότι ζω στον Παράδεισο. Από τη μία δεν είναι του χαρακτήρος μου να σπάω φούσκες. Δεν είμαι Μεσσίας κανενός, δεν επιδίωξα να σώσω κανέναν από τις αυταπάτες του. Ψέματα, το έκανα όταν ήμουν μικρότερος. Μέχρι που έμαθα ότι είναι μάταιο, δαπανηρό, οχληρό και ανεπιθύμητο. Επίσης, κανείς τους δεν μπήκε στον κόπο να με ρωτήσει. Πραγματικά να με ρωτήσει, για να πάρει μιαν απάντηση μακριά από τη στερεοτυπική αντίληψη που έχει για την ουτοπία του. Αν το έκαναν, θα τους απαντούσα: Μετακόμισα στον Παράδεισο. Τουλάχιστον των σκύλων!
Στην πόλη όπου ζω τώρα έχει πάρκα. Ελεύθερα, ατελείωτα, καταπράσινα πάρκα. Όπου οι άνθρωποι κάνουν τα πάντα: ερωτεύονται, τσιμπολογάνε, παίζουν, χαλαρώνουν, μαζί με τα σκυλιά τους. Όπου όλοι -εντάξει, πολλοί- έχουν σκυλιά. Όλων των ειδών. Ημίαιμα, με πεντιγκρί, λιλιπούτεια, μεσαία, τεράστια, κουτάβια, υπερήλικα, υπερδραστήρια, οκνηρά, διαφορετικά όσο δεν φαντάζεσαι, αλλά με κάτι κοινό: άψογα κοινωνικοποιημένα. Και ευτυχισμένα.
Τις προάλλες, σε μία από τις όχι και τόσο σπάνιες λιακάδες, στο πάρκο δίπλα στο σπίτι μου μέτρησα τριάντα, μέχρι που βαρέθηκα να μετράω. Ένα ήταν δεμένο με λουρί. Τα υπόλοιπα κυκλοφορούσαν ελεύθερα, αλληλοσυστήνονταν με τον τρόπο που μόνο ένα ισορροπημένο σκυλί γνωρίζει, έπαιζαν για λίγο και επέστρεφαν στο αφεντικό τους.
Δεν πέτυχα ούτε ένα δύστροπο ζώο. Δεν συνάντησα ούτε ένα αφεντικό να τρομάζει στη θέα ενός ξένου σκυλιού που πλησιάζει καλπάζοντας το δικό του. Ρώτησα. Μου απάντησε ένας νέος φίλος με δύο λαμπραντόρ: «Δεν είναι ακριβώς “υποχρεωτική” η βασική υπακοή. Αλλά θεωρείται μεγάλη αμέλεια να μην εκπαιδεύσεις τον σκύλο σου, τουλάχιστον στα θεμελιώδη». Να μην τρομάζει, να μην εξαγριώνεται από την παρουσία άλλων σκύλων, να ακούει το αφεντικό του, να έχει τρόπους.
Αυτό που δεν είδα είναι αδέσποτα. Ούτε σκύλους. Ούτε γάτες. Έμαθα ότι τα πρόστιμα της εγκατάλειψης είναι εξοντωτικά, αλλά σπάνια επιβάλλονται. Οι άνθρωποι δεν παίρνουν ζώα αν δεν είναι σίγουροι ότι μπορούν. Δεν είναι μια έμπνευση της στιγμής, είναι μια υπολογισμένη κίνηση ζωής. Όπως πρέπει να είναι.
Αυτό είναι Παράδεισος για μένα. Εντάξει, ένα κομμάτι του. Για κάποιον ίσως είναι αμελητέο. Για μένα είναι εξασφάλιση ψυχικής ισορροπίας και -σιγά μη δεν τολμήσω να το πω- ευτυχίας.
Και σε αυτόν τον Παράδεισο, προς το παρόν τουλάχιστον και με τις τωρινές συνθήκες, δεν μπορώ να πάρω σκύλο! Λόγω δουλειάς, ωραρίου, ταξιδιών. Να ένας στόχος για το κοντινό μέλλον. Αλλά μέχρι τότε, κάθε πρωί βγαίνω έξω και διασχίζω το πάρκο σε έναν Παράδεισο που δεν μπορεί να περιμένει.
Tου Γιώργου Φραντζεσκάκη
(k9mailbox@yahoo.com)
27/8/2019
