Δρόνοι: ο θάνατος έρχεται από τον ουρανό.


Δρόνοι: ο θάνατος έρχεται από τον ουρανό.

Μεταξύ 2002 και 2008, ο στόλος των δρόνων, από 167 αεροσκάφη, έφτασε να αριθμεί περισσότερα από 6.000. Αν και ο πληθωρισμός αυτός μπορεί καταρχάς να εξηγηθεί με τη ραγδαία αύξηση του αριθμού των ελαφρών μοντέλων που χρησιμοποιούνται για αναγνωριστικές αποστολές, θεαματική ήταν και η αύξηση του αριθμού των αεροσκαφών που έχουν τη δυνατότητα να εκτοξεύουν πυραύλους

Οι δρόνοι (νεολογισμός, δάνειο από το αγγλικό drone) βρίσκουν σήμερα πολλές χρήσεις στην καθημερινότητα. Όμως είναι πάνω απ’ όλα ένα ισχυρότατο πολεμικό όπλο. Χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για πρώτη φορά πριν από δέκα χρόνια στο κυνηγητό που εξαπέλυσαν οι ΗΠΑ εναντίον των Ταλιμπάν και των στελεχών της Αλ Κάιντα. Τα «όπλα του μέλλοντος», των οποίων ο χειρισμός πραγματοποιούνταν από μια βάση στη Νεβάδα, προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στον άμαχο πληθυσμό. Κι όμως, από τότε η χρήση τους επεκτάθηκε και, από τα πεδία των μαχών, κατέληξε να εξυπηρετεί την υστερία για περισσότερη ασφάλεια, ακόμα και στα υποβαθμισμένα προάστια των ευρωπαϊκών πόλεων.

Στις 5 Αυγούστου του 2009, στη 1.30 το πρωί, δύο πύραυλοι Hellfire («Φωτιά της κόλασης»), που πυροδοτήθηκαν από ένα μη επανδρωμένο αμερικανικό αεροσκάφος, εξερράγησαν στο Λαντάχ, ένα απομακρυσμένο χωριό του Νότιου Ουαζιριστάν, στο Πακιστάν. Στόχος τους ήταν η κατοικία ενός θρησκευτικού αξιωματούχου που υποστηρίζει τους Ταλιμπάν, του μουλά Ικράμ ουντ Ντιν. Στα δώδεκα θύματα της επίθεσης περιλαμβάνεται και ο Μπαϊτουλάχ Μεσούντ, ο χαρισματικός ηγέτης των Πακιστανών Ταλιμπάν.

Στις 22 Ιουλίου του 2009, ανακοινώθηκε από τους Αμερικανούς ο θάνατος ενός από τους γιους του Μπιν Λάντεν, του Σαάντ, χωρίς ωστόσο η είδηση να επιβεβαιωθεί στη συνέχεια. Την 1η Ιανουαρίου του 2009, η αναγγελία του θανάτου του Οσάμα αλ Κίνι, διοικητή των επιχειρήσεων της Αλ Κάιντα στο εξωτερικό -ο οποίος καταζητούνταν εξαιτίας της ανάμειξής του στα τρομοκρατικά χτυπήματα εναντίον των πρεσβειών των Ηνωμένων Πολιτειών στην Τανζανία και στην Κένυα - είχε επίσης χαροποιήσει τις αμερικανικές αρχές.

Οι επιθέσεις από δρόνους (μέχρι πρόσφατα UAV: unmanned aerial vehicle) έχουν ενταθεί, τους τελευταίους μήνες, στις «φυλετικές ζώνες» του Πακιστάν, στη μεθόριο της χώρας, η οποία κατοικείται από μειονότητες. Οι δρόνοι διεξάγουν -με πολύ μικρότερο κόστος- έναν διαρκή πόλεμο εναντίον όλων των αντάρτικων ομάδων: μελών της Αλ Κάιντα, Αφγανών ή Πακιστανών Ταλιμπάν... Κι η εξαφάνιση του υπ' αριθμόν ένα πακιστανού εχθρού θεωρείται το εντυπωσιακότερο παράδειγμα της επιτυχίας αυτής της στρατηγικής με την οποία έχει επιτευχθεί η εξουδετέρωση πολλών στόχων «μεγάλης αξίας».

Σε απόσταση αρκετών χιλιάδων χιλιομέτρων, στη Νεβάδα, η CIA ελέγχει τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη από τη βάση του Κριτς. Κάθε «πιλότος» εργάζεται σε έναν κλειστό χώρο γεμάτο οθόνες. Μπροστά σε κάθε μία βρίσκεται ένα «joystick» (μοχλός όπως εκείνος που υπάρχει στα ηλεκτρονικά παιχνίδια)... Μέσα σε αυτό το αποστειρωμένο και ακίνδυνο για τον χειριστή περιβάλλον, οι «πιλότοι» οδηγούν από απόσταση τα UAV. Τα ιπτάμενα μηχανήματα, με τη λεπτή και μακριά άτρακτο που φαρδαίνει στο εμπρόσθιο τμήμα της για να φιλοξενήσει μια δορυφορική κεραία, τα στενά φτερά και το κεκλιμένο προς τα πίσω πηδάλιο, μοιάζουν με απειλητικά έντομα.

Ο πόλεμος από απόσταση δημιουργεί προβλήματα. «Αλλάζει ριζικά την ‘τελική πράξη’ του μαχητή, δηλαδή τη στιγμή που πρέπει να αποφασίσει αν θα σκοτώσει (...). Με τους δρόνους, ο πόλεμος μετατρέπεται σε δουλειά γραφείου, ακόμα και σε ηλεκτρονικό παιχνίδι. Για να αποφευχθεί το ολέθριο ενδεχόμενο να προκύψουν ανεύθυνες συμπεριφορές, το Πεντάγωνο στέλνει τακτικά τους πιλότους στην περιοχή των μαχών για τέσσερις έως έξι εβδομάδες». Ούτως ή άλλως όμως, ο κίνδυνος κατάχρησης έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Προέχει ο δραστικός περιορισμός του κόστους, καθώς η εκπαίδευση ενός Αμερικανού πιλότου καταδιωκτικών αεροσκαφών κοστίζει 2,6 εκατομμύρια δολάρια, ενώ εκείνη ενός πιλότου μη επανδρωμένου αεροσκάφους υπολογίζεται σε 135.000 δολάρια μονάχα. Αλλά δεν πρόκειται για το μοναδικό πρόβλημα.

Όπως υποστηρίζει ο πολιτειολόγος Μίκαχ Ζένκο του Council on Foreign Relations, «από το καλοκαίρι του 2008, η κυβέρνηση Μπους αποφάσισε να μετατρέψει τη CIA σε αεροπορική δύναμη αντιμετώπισης των εξεγέρσεων, για να βοηθήσει την κυβέρνηση του Πακιστάν. Μάλιστα, οι επιθέσεις της CIA είναι μυστικές, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η πραγματοποίηση δημόσιου διαλόγου σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους». Εξάλλου, απ' ό,τι φαίνεται, η αμερικανική ιδιωτική εταιρεία παροχής στρατιωτικών υπηρεσιών Blackwater -η οποία είχε εμπλακεί σε πολλά σκάνδαλα στο Ιράκ και η οποία πλέον έχει μετονομαστεί σε Xe- αναλαμβάνει ορισμένες δραστηριότητες που έχουν σχέση με τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, και μάλιστα παράνομα και σε συνθήκες απόλυτης αδιαφάνειας.

Το κυριότερο πλεονέκτημα των δρόνων είναι η αυτονομία τους. Οι πλέον χρησιμοποιούμενοι τύποι είναι τα Predator (Αρπακτικά), τα οποία αποκαλούνται επίσης MALE (μέσου ύψους, μεγάλης αυτονομίας) και κατασκευάζονται από την εταιρεία General Atomics. Ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος MQ-1 Predator Α μπορεί να μείνει στον αέρα περισσότερο από είκοσι τέσσερις ώρες (χρόνο κατά πολύ μεγαλύτερο από εκείνον ενός μαχητικού αεροσκάφους), έχοντας, κατ' αυτόν τον τρόπο, τη δυνατότητα να παρακολουθεί τις κινήσεις του εχθρού. Η χρήση του έχει αρχίσει να συνδυάζεται με εκείνη του αντικαταστάτη του, του MQ-9 Reaper («Θεριστής», «Χάρος»), το οποίο είναι δύο φορές μεγαλύτερο και τέσσερις φορές βαρύτερο, ενώ παράλληλα μπορεί να μεταφέρει δεκαπλάσιο οπλισμό. Κάθε αεροσκάφος κοστίζει 8 εκατομμύρια δολάρια, είναι δηλαδή, πολύ φτηνότερο από ένα μαχητικό. Όσον αφορά δε, το τελευταίο αεροσκάφος της σειράς, το Predator C Avenger («Εκδικητής»), έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ταχύτητα 740 km/h, έναντι 400 km/h του Reaper.

Έτσι, μέσα σε μερικά χρόνια, οι αμερικανικές αρχές άρχισαν να επιδεικνύουν μια πραγματική βουλιμία για αεροσκάφη χωρίς πιλότους. Μεταξύ 2002 και 2008, ο στόλος των δρόνων, από 167 αεροσκάφη, έφτασε να αριθμεί περισσότερα από 6.000. Αν και ο πληθωρισμός αυτός μπορεί καταρχάς να εξηγηθεί με τη ραγδαία αύξηση του αριθμού των ελαφρών μοντέλων που χρησιμοποιούνται για αναγνωριστικές αποστολές, θεαματική ήταν και η αύξηση του αριθμού των αεροσκαφών που έχουν τη δυνατότητα να εκτοξεύουν πυραύλους. Το 2008, υπήρχαν 109 Predator, έναντι 22 το 2002, και 26 Reaper. Σύμφωνα με καταγραφή που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2009, οι ώρες πτήσης που πραγματοποίησαν το 2008 όλα τα αεροσκάφη του είδους φτάνει τις 400.000 και είναι υπερδιπλάσιος των ωρών πτήσεων του 2007.

Οι δρόνοι ταιριάζουν απόλυτα με τα μελλοντικά σχέδια του αμερικανικού στρατού. Όπως αναφέρει ο Ανροτέν, μετατρέπονται σε «βοηθητικό στρατιώτη», χωρίς ωστόσο «να υποκαθιστούν τον στρατιώτη». Σύμφωνα με έκθεση της Αμερικανικής Αεροπορίας (USAF) της 23ης Ιουλίου 2009, οι αεροπορικές δυνάμεις «οφείλουν να είναι ανεπτυγμένες κατά τρόπο ώστε να εκμεταλλεύονται τα UAV, τα οποία θα διαθέτουν ολοένα μεγαλύτερη αυτονομία, ευελιξία και διάρκεια και θα βοηθούν τις δυνάμεις να προσαρμοστούν σε θέση και αριθμό, ώστε να τις βελτιστοποιήσουν κατά την είσοδο στον 21ο αιώνα». Η έκθεση διευκρινίζει ότι «οι δρόνοι θεωρούνται η εναλλακτική λύση για μια ολόκληρη σειρά αποστολών οι οποίες παραδοσιακά πραγματοποιούνταν από ανθρώπους».

Θα φτάσουν άραγε στο σημείο να αντικαταστήσουν και τους πιλότους των καταδιωκτικών αεροσκαφών; Είναι πιθανόν. Στην έκθεση της USAF επισημαίνεται ότι «οι δρόνοι θα επιφέρουν τεράστιες αλλαγές στα αυριανά πεδία μάχης». Οι επιπτώσεις της ανάπτυξής τους ξεπερνούν κατά πολύ τη σύγκρουση στο Αφγανιστάν, καθώς, στο μέλλον, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη θα μπορούν να μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές.

Εξάλλου, πολλές χώρες έχουν δρομολογήσει προγράμματα για τη δημιουργία μαχητικών δρόνων (UCAV - unmanned combat aerial vehicle). Και σε αυτό επίσης το πεδίο, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κάνει τη μεγαλύτερη πρόοδο, κυρίως χάρη στο σχέδιο του βομβαρδιστικού Χ-47 Β της Northrop Grumman.

Τέλος, εξετάζεται πολύ σοβαρά η επέκταση της χρήσης των δρόνων και σε άλλες αποστολές που σχετίζονται με τη δημόσια ασφάλεια: για παράδειγμα, στην αντιμετώπιση της διακίνησης ναρκωτικών ή της παράνομης μετανάστευσης.

Στη Γαλλία, έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί μη επανδρωμένα αεροσκάφη για επιχειρήσεις επιτήρησης, όπως, για παράδειγμα, για την ασφάλεια του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ' κατά τη διάρκεια του επίσημου ταξιδιού του στη Λούρδη, στις 13 και 14 Σεπτεμβρίου του 2008. Πρόσφατα, ένας μικρός δρόνος τύπου Elsa πετούσε πάνω από το Στρασβούργο κατά τη διάσκεψη κορυφής του ΝΑΤΟ. Μάλιστα, αναμένεται η δημιουργία δρόνων οι οποίοι θα προορίζονται για μη στρατιωτικές αποστολές.

Των Laurent Checola και Edouard Pflimlin* 

  * O Laurent Checola είναι δημιουργός βιντεοπαιχνιδιών και ο Edouard Pflimlin είναι δημοσιογράφος στη «Le Monde», συγγραφέας του «Drones et robots. La guerre des futurs», 2017, Λεβαλουά - Περέ, Studyrama.


ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ:

 14 Οκτωβρίου 2019