Το «Σιιτικό Τόξο» στη Μέση Ανατολή


 Το «Σιιτικό Τόξο» στη Μέση Ανατολή

Οι ΗΠΑ, και οι σύμμαχοι τους, διολισθαίνουν σε μετωπική σύγκρουση όχι μόνο με το Ιράν, αλλά και συνολικά με τον, ευαίσθητο ακόμη και στις ιδανικότερες συνθήκες, κόσμο του Σιιτικού Ισλάμ.

“Ιερός Πόλεμος”;

Καθώς το “κόκκινο λάβαρο του πολέμου” υψώθηκε, για πρώτη φορά στην ιστορία, στον μιναρέ του τζαμιού που βρίσκεται στην Κομ, την ιερή πόλη των Σιιτών, συμβολίζοντας κατά την παράδοση τις σκληρές μάχες που έρχονται, ως εκδίκηση για τη δολοφονία του υποστράτηγου Κασέμ Σουλείμανί από τους Αμερικανούς, δημιουργείται η εύλογη ανησυχία μήπως τελικά ο Ντόναλντ Τραμπ και οι ΗΠΑ δεν θα έχουν απέναντί τους μόνο μια απομονωμένη Τεχεράνη αλλά ολόκληρο το “Σιιτικό μπλοκ”. Και αυτό γιατί στη Μέση Ανατολή υπάρχει εδώ και αιώνες διαμορφωμένη μια Σιιτική ζώνη επιρροής, η οποία εκτείνεται σε πολλές χώρες πέραν του Ιράν, που είναι και η κοιτίδα του. Αυτή η ζώνη, ενώ αρχικά είχε κυρίως θρησκευτικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, απέκτησε τις τελευταίες δεκαετίες και έντονα γεωπολιτικά χαρακτηριστικά.

Σουνίτες Vs Σιίτες

Είναι σαφές ότι στο χώρο της Εγγύς Ανατολής υφέρπει μια μακροχρόνια αντιπαράθεση μεταξύ της  Μέκκας, που είναι το θρησκευτικό κέντρο των απανταχού Σουνιτών, δηλαδή των “ορθόδοξων” μουσουλμάνων, και της Τεχεράνης, που είναι το κέντρο των “σχισματικών” Σιιτών. Οι Σουνίτες  είναι οι οπαδοί της σειράς των τεσσάρων πρώτων Χαλιφών και ονομάζονται έτσι διότι, εκτός από το Κοράνι, σέβονται και την “Σούνα”, που σημαίνει Παράδοση στα Αραβικά. Οι Σουνίτες αποτελούν περίπου το 70% των μουσουλμάνων, και ζουν κυρίως στις αραβικές χώρες, αλλά και στην Τουρκία, στη Ρωσία κ.α.

Η άλλη παράταξη είναι οι Σιίτες, δηλαδή οι οπαδοί της παράδοσης του Αλί, του παραδείγματος του μαρτυρικού θανάτου του από τους Σουνίτες, αλλά και της πεποίθησης των “12 Ιμάμηδων”(Δωδεκαδιστές/Ιμαμίτες) ή των “7 Ιμάμηδων” (Επταδιστές/Ισμαηλίτες). Αποτελούν το 20% του μουσουλμανικού κόσμου και είναι η πλειοψηφία στο Ιράν, στο Ιράκ, στο Αζερμπαϊτζάν, σε ορισμένες μικρές χώρες του Περσικού κόλπου, στην Ινδία, ενώ αποτελούν σημαντική μειονότητα στην Υεμένη, την Τουρκία (Αλεβήδες, 20% του πληθυσμού), στη Συρία (Ιμάμις κ.α.), στο Λίβανο (45-55%) κ.α.

Ιράν Vs Σαουδική Αραβία

Εδώ και κάποιες δεκαετίες αυτή η αντιπαράθεση έχει λάβει τα χαρακτηριστικά της γεωπολιτικής σύγκρουσης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας (Σουνίτες) και Ιράν/Περσία(Σιίτες) για την πρωτοκαθεδρία στον ισλαμικό κόσμο της Μέσης Ανατολής. Πρέπει να σημειωθεί ότι το 1572 το δόγμα των “12 Ιμάμηδων” (Σιιτισμός) ανακηρύχθηκε ως επίσημη θρησκεία του Ιράν για λόγους ιδιοσυγκρασίας, της παράδοσης του Ζωροαστρισμού καθώς και για πολιτικούς λόγους. 

Για να μπορέσει να εξισορροπήσει το μέγεθος και την ισχύ του Σιιτικού Ιράν η Σαουδική Αραβία επέλεξε την πολυεπίπεδη συμμαχία με τις ΗΠΑ, που προστατεύουν την ίδια αλλά και τις μικρότερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Περσικού Κόλπου από την Ιρανική απειλή, ειδικά μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979. Η ίδια απειλή έφερε πιο κοντά τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο με το Ισραήλ, το οποίο για δικούς του λόγους βλέπει το Ιράν (ειδικά τις πυραυλικές και πυρηνικές του δυνατότητες) ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ύπαρξη του.

Το “Σιιτικό Τόξο” στη Μέση Ανατολή

Μετά την Ισλαμική Επανάσταση (1979) το Ιράν, καθώς απομονωνόταν από τη Δύση αλλά και από τα καθεστώτα του Σουνιτικού Ισλάμ, άρχισε να καλλιεργεί πολυεπίπεδες σχέσεις και συνεργασίες με τους Σιιτικούς πληθυσμούς και θρησκευτικές ομάδες της περιοχής. Οι σχέσεις αυτές έπαιρναν ενίοτε τη μορφή και της στρατιωτικής συνεργασίας με τον στρατιωτικό εξοπλισμό αυτών των ομάδων και την εκπαίδευση τους από τους Ιρανούς “Φρουρούς της Επανάστασης”.  Διαμορφώθηκε έτσι με το πέρασμα του χρόνου ένα “Σιιτικό τόξο” στη Μέση Ανατολή, το οποίο ξεκινά από τη Χεζμπολά του Λιβάνου και εκτείνεται μέσω δυτικής Συρίας (Αλαουίτες, Ιμάμις, καθεστώς Άσαντ) και νότιου Ιράκ (Ιρακινοί Σιίτες), μοιάζοντας με ημισέληνο, το οποίο στηρίζεται από το Ιράν, εξυπηρετώντας τα γεωπολιτικά του σχέδια για “έξοδο στη Μεσόγειο”. 

Άλλωστε η  στρατηγική της “επιθετικής άμυνας”, που είχε ως εμπνευστή της τον δολοφονημένο υποστράτηγο Κασέμ Σουλείμανί, βασιζόταν κυρίως στην εργαλειακή αξιοποίηση των πολυάριθμων Σιιτικών πληθυσμών της περιοχής από την Τεχεράνη. Έτσι το Ιράν μπορούσε να πιέζει έμμεσα και να πλήττει χώρες με τις οποίες δεν συνόρευε. Για παράδειγμα μπορούσε να επιτίθεται στο Ισραήλ μέσω της Χεζμπολά του Λιβάνου και στη Σαουδική Αραβία μέσω των Σιιτών (Ζαϊντιστών) ανταρτών Χούτι της βορειοδυτικής Υεμένης. Αυτές οι δύο θρησκευτικές ομάδες, που έχουν και ένοπλες οργανώσεις, θεωρούνται από πολλούς ως το “μακρύ χέρι” του Ιράν. Η Τεχεράνη, αν η ίδια δεν θελήσει να εμπλακεί άμεσα, θα μπορούσε κάλιστα να αναζωπυρώσει πολλές εστίες ανάφλεξης ανάφλεξης στην περιοχή μέσω των “αντιπροσώπων” της.

Η δημογραφία του Σιιτικού Ισλάμ 

Η χαρτογράφηση και η διασπορά των Σιιτικών πληθυσμών στην Εγγύς Ανατολή δείχνει και την έκταση τόσο της επιρροής του Ιράν, όσο και των κινδύνων επέκτασης των συγκρούσεων με τις ΗΠΑ και της εσωτερικής ανάφλεξης σε μια σειρά από χώρες, Καταρχάς οι Σιίτες σε όλο τον κόσμο υπολογίζονται σε 250 εκατομμύρια περίπου, ο σημαντικότερος όγκος των οποίων εντοπίζεται στη Μέση Ανατολή.

Καταρχάς αποτελούν το 95% του πληθυσμού του Ιράν (78 εκατομμύρια, ή το 37% των Σιιτών παγκοσμίως), που είναι σήμερα και το επίκεντρο του Σιιτισμού. Στο γειτονικό Ιράκ οι Σιίτες αποτελούν την πλειοψηφία (σχεδόν το 70% ή 22 εκατομμύρια), κατοικούν κυρίως στο κεντρικό και νότιο Ιράκ, και ελέγχουν την κυβέρνηση της Βαγδάτης. Πλειοψηφία είναι και στο τουρκόφωνο Αζερμπαϊτζάν, όπου το 75% του πληθυσμού ή 7 εκατομμύρια είναι Σιίτες. Στο Λίβανο οι Σιίτες αποτελούν επίσης την πλειοψηφία με το ποσοστό τους να κυμαίνεται από 45-55% και κατοικούν κυρίως στην κοιλάδα Μπεκάα και στον κεντρικό Λίβανο.

Στη γειτονική Συρία αποτελούν το 22% του πληθυσμού ή 4 εκατομμύρια και κατοικούν κυρίως στα δυτικά και στις μεσογειακές ακτές της χώρας (οι Αλαουίτες). Στην Υεμένη το 45% είναι Σιίτες (Ζαϊντιστές) και κατοικούν κυρίως στα βορειοδυτικά και στα σύνορα με την Σαουδική Αραβία.

Η Σιιτική διασπορά στον Περσικό Κόλπο και στην Τουρκία

Το 70% του νησιού του Μπαχρέιν είναι Σιίτες, όπως επίσης το 20-25% του Κουβέιτ, το 10% του πληθυσμού των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων, το 10% του Κατάρ και το 10% του Ομάν. Γενικά σε όλες τις μικρές χώρες του Περσικού Κόλπου η παρουσία των Σιιτικών πληθυσμών ιστορικά είναι έντονη και η αμφισβήτηση εκ μέρους τους των καθεστώτων δεδομένη, πράγμα που μπορεί να δημιουργήσει νέες εστίες ανάφλεξης. Αλλά και στην ίδια την κοιτίδα και επίκεντρο του Σουνιτικού Ισλάμ, τη Σαουδική Αραβία, το 15% του πληθυσμού είναι Άραβες Σιίτες, που κατοικούν είτε στα σύνορα με την Υεμένη, είτε στις πετρελαιοφόρες ακτές του Περσικού Κόλπου, αυξάνοντας τις πιθανότητες τρομοκρατικών επιθέσεων που θα πλήξουν τη βιομηχανία πετρελαίου της χώρας.

Σημαντικό επίσης είναι το ποσοστό των Σιιτών (Αλεβήδων) στην Τουρκία, που φθάνει το 15-20% ή 15 εκατομμύρια και κατοικεί κυρίως στα ανατολικά και βορειοανατολικά της χώρας. Σημαντική παρουσία Σιιτικών πληθυσμού εντοπίζεται στο Αφγανιστάν (15% ή 5 εκατομμία), στο Πακιστάν (15% ή 30 εκατομμύρια), και στην Ινδία (28 εκατομμύρια). Τέλος Σιιτικοί πληθυσμοί εντοπίζονται και σε αφρικανικές χώρες, όπως η Νιγηρία (4 εκατομμύρια) και η Τανζανία (4 εκατομμύρια).

Ανησυχίες για γενικευμένο πόλεμο

Γενικώς η έκταση της διασποράς των Σιιτικών πληθυσμών και η θρησκευτική νομιμοφροσύνη τους απέναντι στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν, θα δείξει σε περίπτωση εκτεταμένης σύγκρουσης με τις ΗΠΑ και τη Δύση γενικότερα, τις ζώνες που μπορεί να εξαπλωθεί η αποσταθεροποίηση είτε με την μορφή ένοπλων συγκρούσεων είτε με τη μορφή τρομοκρατικών επιθέσεων. Σε κάθε περίπτωση θα μπορούσε να εξελιχθεί σε έναν ακόμη “πόλεμο δια αντιπροσώπων” στη Μέση Ανατολή.

Αλλά ο κίνδυνος είναι ακόμη μεγαλύτερος γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης πως, ανάμεσα στους συμμάχους του Ιράν συγκαταλέγονται η Ρωσία, η Κίνα και ως ένα βαθμό και η Ινδία. Η απερίσκεπτη απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να κτυπήσει άμεσα το Ιράν, έναν από τους αρχαιότερους πολιτισμούς στον κόσμο και μια από τις λίγες χώρες στον κόσμο που δεν υποτάχθηκε ποτέ σε ξένες αποικιοκρατικές δυνάμεις, μπορεί να ανοίξει το “Κουτί της Πανδώρας” σε αυτό που όλοι φοβούνται και απεύχονται: έναν γενικευμένο πόλεμο, που θα παρασύρει την ανθρωπότητα στην άβυσσο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε πως οι βασικές έννοιες, τις οποίες έχουν υιοθετήσει και οι τρεις Αβρααμικές θρησκείες (Ιουδαϊσμός, Χριστιανισμός, Μουσουλμανισμός), δηλαδή οι έννοιες του Παράδεισου και της Κόλασης, της ατομικής σωτηρίας, του Καλού Θεού και του Κακού Θεού (Σατανά), του Αρμαγεδδών, του Μεσαία (Μαχντί), της μέλλουσας ανάστασης, της αιώνιας (μεταθάνατον) ζωής και της Ημέρας της Κρίσης έχουν Ιρανικές/Περσικές (Ζωροαστρικές) καταβολές... 

Γιώργος Στάμκος


7/1/2020



ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ-ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ