Ο ακήρυκτος πόλεμος των αγωγών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.


 Ο ακήρυκτος πόλεμος των αγωγών 
στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Σε σημαντικό κόμβο ενεργειακών αγωγών μετατρέπεται η Νοτιοανατολική Ευρώπη, που αυξάνει έτσι τη γεωπολιτική της υπεραξία, αλλά και τους εγγενείς κινδύνους αποσταθεροποίησης της, καθώς επανατοποθετείται ως πεδίο σύγκρουσης και αντιπαράθεσης μεταξύ παγκόσμιων δυνάμεων. Την Τετάρτη 8 Ιανουαρίου 2020 οι πρόεδροι της Τουρκίας και της Ρωσίας, μαζί με τους ομόλογους τους της Βουλγαρίας και της Σερβίας, εγκαινίασαν επίσημα στην Κωνσταντινούπολη τον αγωγό Turkish Stream, που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας, Βουλγαρίας και Σερβίας (Turkish Stream 2 ή Balkan Stream).

East Med και Gas Forum (EMGF)

Έξι ημέρες πριν, στις 2 Ιανουαρίου 2020 στην Αθήνα, υπογράφηκε μια τριμερής διακυβερνητική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, για την κατασκευή του αγωγού East Med, που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τη λεκάνη της Λεβαντίνης στη νοτιοανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη, μέσω Ελλάδας και Ιταλίας.

Στην πενταμερή συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Κάιρο, επίσης στις 8 Ιανουαρίου, συμμετείχαν οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Δένδιας, της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης, της Αιγύπτου Σάμεχ Σούκρι, της Γαλλίας Ζαν-Υβ Λε Ντριαν και της Ιταλίας Λουίτζι Ντι Μάιο) και συζητήθηκαν, εκτός από τη λιβυκή κρίση, ο συντονισμός των ενεργειών των πέντε χωρών στα θέματα που σχετίζονται με την περιφερειακή ασφάλεια και σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Στις 15 και 16 Ιανουαρίου πραγματοποιείται στο Κάιρο η τρίτη σύνοδος του East Med Gas Forum (EMGF) με τη συμμετοχή της Αιγύπτου, Κύπρου, Ελλάδας, Ιταλίας και Γαλλίας, αλλά και με την Παλαιστινιακή Αρχή ως παρατηρητή, που αποσκοπεί στη δημιουργία περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου, στη μείωση του κόστους των υποδομών και στην προσφορά ανταγωνιστικών τιμών. Η Αίγυπτος, έπειτα κι από την ανακάλυψη του κοιτάσματος «Ζορ» στη ανατολική Μεσόγειο, κατατάσσεται πλέον σ' έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς και εξαγωγείς φυσικού αερίου, διαθέτοντας μεγάλες εγκαταστάσεις υγροποίησης αερίου.

Οι κινήσεις αυτές έρχονται παράλληλα με την East Med Act, την «εταιρική σχέση Ασφάλειας και Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο», που αποτελεί πλέον νόμο των ΗΠΑ, με σκοπό να προστατευτεί η μεταφορά αερίου από τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου προς την Ευρώπη, μέσω Ελλάδας φυσικά. Την ίδια περίοδο η Τουρκία έχει υπογράψει με την κυβέρνηση της Τρίπολης (Λιβύη) ένα μνημόνιο για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών (ΑΟΖ) και υφαλοκρηπίδας, που είναι εκτός Διεθνούς Δικαίου και ταυτόχρονα καταπατά κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Τα ενεργειακά project που ενισχύουν γεωπολιτικά την Ελλάδα 

Στο μεταξύ στις 25 Νοεμβρίου 2019, ο TAP AG (Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου) ξεκίνησε την εισαγωγή της πρώτης ποσότητας φυσικού αερίου σε ένα τμήμα 2 χλμ. του αγωγού στην Ελλάδα, μεταξύ του ποταμού Έβρου και του Σταθμού Συμπίεσης στους Κήπους. Μέσα στο 2020 ο TAP προβλέπεται να λειτουργεί κανονικά σε όλο το ελληνικό του τμήμα (550 χλμ.), κι όταν ολοκληρωθεί και το αντίστοιχο αλβανικό (215 χλμ.), θα μεταφέρει Αζέρικο αέριο, μέσω Ελλάδας και Αλβανίας, στην Ιταλία. 

Παράλληλα προχωρούν εντατικά οι εργασίες κατασκευής του πλωτού τερματικού σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της Αλεξανδρούπολης, που περιλαμβάνει μεγάλες εγκαταστάσεις αποθήκευσης και επαναεροποίησης (FSRU), το οποίο θα έρχεται με ειδικά δεξαμενόπλοια ακόμη κι από τις ΗΠΑ και θα προωθείται προς τις αγορές της ανατολικής Ευρώπης. Αυτό το έργο, που θεωρείται μεγάλης γεωοικονομικής σημασίας και αναβαθμίζει γεωστρατηγικά το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, αναμένεται να είναι έτοιμο ως το τέλος του 2022 και να συνδεθεί τόσο με τον TAP όσο και με τον αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB) που θα έχει ολοκληρωθεί ως τότε.

Ελλάδα: Παραγωγός και κόμβος ενέργειας 

Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν και οι έρευνες για υδρογονάνθρακες, που θα ξεκινήσουν μέσα στο 2020 στα οικόπεδα και βυθοτεμάχια που αδειοδότησε το ελληνικό κράτος νοτίως της Κρήτης (Λιβυκό Πέλαγος), στο Ιόνιο Πέλαγος και στη Δυτική Ελλάδα, που σύμφωνα με τις ως τώρα έρευνες φαίνεται να κρύβουν μεγάλες εκπλήξεις, κατατάσσοντας πιθανότατα την Ελλάδα στις χώρες εξαγωγής ενέργειας, τόσο πετρελαίου, όσο και φυσικού αερίου.

Η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων εκτιμά πως στις θαλάσσιες περιοχές του κεντρικού Ιονίου και νότια της Κρήτης υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά με αυτά της Ανατολικής Μεσογείου. Συγκεκριμένα «έχουν αναγνωριστεί νέες δομές οι οποίες ομοιάζουν με τα δύο γνωστά γεωλογικά μοντέλα της Ανατολικής Μεσογείου, δηλαδή τύπου Λεβιάθαν και τύπου Ζορ. Στη μελέτη έχουν συμπεριληφθεί 15 σεισμικές γραμμές συνολικού μήκους 2.500 χλμ». Με άλλα λόγια η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει το ρόλο τόσο του παραγωγού-εξαγωγέα υδρογονανθράκων, όσο και κόμβου μεταφοράς τους προς την ευρωπαϊκή αγορά.

Ανατολική Μεσόγειος: Το νέο «Μήλο της Έριδας»

Αν λοιπόν τοποθετήσουμε αυτά τα κομμάτια του παζλ, το ένα δίπλα στο άλλο, και δούμε τη «μεγάλη εικόνα», τότε βγαίνει το αβίαστο συμπέρασμα πως η Ανατολική Μεσόγειος μετατρέπεται σ' έναν νέο «Περσικό Κόλπο» στα πόδια της Ευρώπης, ενώ τα Βαλκάνια καθίστανται ένας στρατηγικής σημασίας κόμβος μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα υπέροχο νέο, αν δεν περιέκλειε σοβαρούς κινδύνους γεωπολιτικής αστάθειας, όπως συμβαίνει συνήθως σε πλούσιες ενεργειακά περιοχές, τις οποίες και ορέγονται ισχυρές δυνάμεις, που είτε επιζητούν τον έλεγχο ή απλά θέλουν κι αυτές να «βάλουν το χέρι στο μέλι».

Αμερική, Ρωσία, και Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν αντικρουόμενα, και σε λίγες περιπτώσεις, συμπληρωματικά συμφέροντα στην περιοχή. Η Κίνα δεν θα ήθελε να μείνει εκτός, ενώ περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Τουρκία και η Αίγυπτος, θα ήθελαν μεγαλύτερο μερίδιο από την ενεργειακή πίτα της περιοχής, αλλά και κέρδη από τη διέλευση των αγωγών προς την Ευρώπη. Όλα αυτά σε συνδυασμό με ανοικτές τις περιφερειακές εστίες σε Λιβύη, Συρία, Ιράκ, Παλαιστινιακό, Κουρδικό, Κυπριακό, Ανατολική Μεσόγειος και Ουκρανία, προμηνύουν αρνητικές εξελίξεις για το 2020, για τις οποίες θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε ως χώρα να αποτρέψουμε. Οι υδρογονάνθρακες έχουν γίνει πολλές φορές στην ιστορία το «μήλον της έριδος» και αιτίες για συγκρούσεις και πολέμους.

F-35 ή αιολικά πάρκα;

Το απογοητευτικό στην όλη ιστορία είναι πως, αντί να προετοιμαζόμαστε για μια οικονομία χωρίς υδρογονάνθρακες και για ένα ενεργειακό μοντέλο που θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αειροφόρο και φιλικό προς το περιβάλλον, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να κυλιστούμε σε συγκρούσεις για τα βρώμικα ορυκτά καύσιμα, την στιγμή που οι τεχνολογικές εξελίξεις προετοιμάζουν το έδαφος για να απαλλαγούμε από αυτά. Γι' αυτό θα πρέπει να το ξανασκεφτούμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ως χώρα θα απεμπολήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Μαζί με κάθε F 35, που θα αναγκαστούμε να αποκτήσουμε, θα πρέπει να κατασκευάζουμε κι ένα τεράστιο αιολικό ή ηλιακό πάρκο, έτσι ώστε να δημιουργήσουμε ένα πιο αειφόρο μέλλον, χωρίς την ανάγκη υδρογονανθράκων. 

Γιώργος Στάμκος


10/1/2020