Καθαρό μάτι και ψυχραιμία.
Bασικός βραχίονας του νέου τουρκικού δόγματος είναι η υπηρεσία πληροφοριών ΜΙΤ. Tο νέο της κτιρίο, που εγκαινιάστηκε στις αρχές του 2020, πρέπει να είναι 3-4 φορές μεγαλύτερο από το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων.
Καθαρό μάτι και ψυχραιμία.
Ποια πόλη είναι πιο κοντά; Η Βηρυτός ή το Λονδίνο; Εάν θεωρούμε ότι η απάντηση είναι προφανής, ας αναρωτηθούμε πόσοι Ελληνες έχουν ταξιδέψει στη Βηρυτό που απέχει αεροπορικώς λιγότερο από 2 ώρες από την Αθήνα, εν συγκρίσει με το Λονδίνο που απαιτείται διπλάσιος χρόνος. Το κρίσιμο δεν είναι η γεωγραφική γειτνίαση αλλά οι «κυρίαρχες γεωπολιτικές αναπαραστάσεις των Ελλήνων», όπως επισημαίνει ο Πρεβελάκης. Εδώ και πολλά χρόνια έχουμε στραφεί μακριά από τη γεωγραφική περιοχή μας. Ψυχολογικά και διανοητικά είμαστε πολύ πιο κοντά στη Δυτική Ευρώπη εν σχέσει προς τα Βαλκάνια ή πολύ περισσότερο τη βόρεια Αφρική. Οι πρωτοβουλίες της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής κατά τις τελευταίες εβδομάδες δείχνουν ότι ανακαλύπτουμε εκ νέου τις χώρες του γεωγραφικού μας περίγυρου.
Η Τουρκία ήταν αυτή που μας προσγείωσε στη γεωγραφική πραγματικότητα. Μετά το 1956 η τουρκική αντίληψη ήταν να μην «περικυκλωθεί» στις θαλάσσιες περιοχές της από την Ελλάδα. Εξ ου και η αντίδραση στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Αυτό το δόγμα έχει αλλάξει. Μπορεί Ελλάδα και Κύπρος να παραμένουμε κάρφος στο μάτι της τουρκικής πολιτικής. Το ζητούμενο, όμως, για την Αγκυρα είναι πλέον η επικυριαρχία της από το ιρακινό Κουρδιστάν και τη Συρία έως και τη βόρεια Αφρική.
Τον Φεβρουάριο του 2018 ο εκπρόσωπος Τύπου του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών είχε πανηγυρίσει: «Είμαστε η πέμπτη χώρα παγκοσμίως σε αριθμό πρεσβειών. Δεν είμαστε μία περιφερειακή αλλά μία παγκόσμια δύναμη». Εάν τα σχόλια περιορίζονταν στο διπλωματικό πεδίο, τα πράγματα θα ήσαν καλά. Η αντίληψη, όμως, περί παγκόσμιας δυνάμεως συνδυαζόταν και με τις δηλώσεις Ερντογάν για μια Τουρκία που ασφυκτιά στα περιορισμένα σύνορα της Λωζάννης. Σταδιακά, μετά το 2011, η Τουρκία ενεπλάκη σε ένα παιχνίδι για μεγάλους παίκτες. Με τη γενναία χρηματοδότηση του Κατάρ προσπαθεί να αποκτήσει επιρροή και να ελέγξει τις χώρες της περιοχής. Εκτός από την ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων, βασικός βραχίονας του νέου τουρκικού δόγματος είναι η υπηρεσία πληροφοριών ΜΙΤ. Αξίζει να αναζητήσει κάποιος στο Διαδίκτυο τις φωτογραφίες του νέου κτιρίου της. Εγκαινιάστηκε στις αρχές του 2020. Πρέπει να είναι 3-4 φορές μεγαλύτερο από το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων. Η ΜΙΤ ενισχύει τα ποικιλώνυμα κινήματα των μουσουλμανικών αδελφοτήτων.
Η Τουρκία επέλεξε ένα περιφερειακό παιχνίδι υψηλότατου ρίσκου. Καμία μεγάλη δύναμη δεν ενθουσιάζεται βλέποντας έναν νέο παίκτη να αμφισβητεί τις ισορροπίες. Το παράδειγμα της Λιβύης είναι χαρακτηριστικό. Ιταλία και Τουρκία υποστηρίζουν την κυβέρνηση της Τριπόλεως και τον Σαράζ, αλλά η Ρώμη ενοχλείται από τις τουρκικές κινήσεις. Πολύ περισσότερο ενοχλείται η Γαλλία που θεωρεί προνομιακό της πεδίο τη βόρεια Αφρική. Ακόμη και η κατά τα άλλα ήσυχη Τυνησία εξέφρασε την αγανάκτησή της για τις τουρκικές δραστηριότητες. Αλλα κράτη, όπως η Αίγυπτος, αισθάνονται καθημερινά τις αποσταθεροποιητικές συνέπειες της δράσεως της ΜΙΤ. Παράλληλα, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα βρίσκονται σταθερά απέναντι στην προσπάθεια Ερντογάν να κυριαρχήσει στο σουνιτικό Ισλάμ. Από την Τυνησία και τη Βεγγάζη της Λιβύης μέχρι τον Περσικό Κόλπο διαμορφώνονται συμμαχίες με χαρακτηριστικό τους την αντίθεσή τους στην Τουρκία.
Επιπλέον, είναι και η αντικειμενική αδυναμία της Τουρκίας να στηρίξει το νέο της όραμα. Ξανάρχεται διαρκώς στον νου το σχόλιο Αμερικανού διπλωμάτη για την τουρκική εξωτερική πολιτική: «Φιλοδοξίες Rolls Royce αλλά μηχανή Rover». Μοναδικός αρωγός στα φιλόδοξα τουρκικά σχέδια φαίνεται να είναι η Ρωσία. Ο Πούτιν θα ήθελε πολύ να διευθετηθεί το λιβυκό ζήτημα μεταξύ Αγκυρας - Μόσχας. Ο λόγος είναι απλός. Σε αυτή τη σχέση η Μόσχα είναι ο ισχυρός παίκτης που ορίζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Τα όρια φάνηκαν τις τελευταίες εβδομάδες στο Ιντλίμπ της Συρίας. Τα προελαύνοντα με τη βοήθεια της Ρωσίας συριακά στρατεύματα ταπεινώνουν καθημερινά τον τουρκικό στρατό που έχει φυλάκια στην περιοχή.
Μέσα σε αυτή τη ρευστότητα καλούμαστε να κινηθούμε κι εμείς. Ανακαλύπτοντας τη γεωγραφική μας περιοχή, βρίσκουμε ξαφνικά συμμάχους και ερείσματα. Ορθώς στρεφόμαστε στα κράτη που βρίσκονται γεωγραφικά κοντά μας και αντιμετωπίζουν κι εκείνα την τουρκική απειλή. Χρειάζεται όμως καθαρό μάτι για να εντοπίσουμε τις σωστές συμμαχίες και ψυχραιμία απέναντι σε έναν θορυβώδη και ανασφαλή Ερντογάν. Στην αγωνία του να φέρει κάποιο αποτέλεσμα, κάνει ακραίες κινήσεις. Τα μηνύματα με τις κόκκινες γραμμές μας πρέπει να είναι σαφή και πειστικά. Το ενδιαφέρον είναι ότι, επιδιώκοντας να ακυρώσουμε το παράνομο μνημόνιο Τουρκίας - Λιβύης, πέσαμε στην αχίλλειο πτέρνα του νέου δόγματος της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής: τη Λιβύη.
'Αγγελος Συρίγος,
αναπλ. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής,
βουλευτής της Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.
4/2/2020