Η κόντρα Βορρά- Νότου για τη διάσωση της Ευρώπης.
Σκίτσο του Μ.ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ
Η κόντρα Βορρά- Νότου για τη διάσωση της Ευρώπης.
Condiotionality. Αυτή η λέξη είναι που διχάζει τον Βορρά με το Νότο. Αυτή η λέξη που δημιούργησε τεράστια προβλήματα στην ελληνική οικονομία καθώς συνόδευε όλα τα μνημόνια. Ρευστότητα υπό όρους ή διαφορετικά αιρεσιμότητα.
Αυτό σημαίνει ότι η ρευστότητα η διαφορετικά ο κουμπαράς του ESM θα πρέπει, σύμφωνα με τον σκληρό Βορρά, να διατεθεί υπό τον όρο να υλοποιούνται συμφωνημένα δημοσιονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές. Στην Ευρώπη του κορονοϊού με τους χιλιάδες νεκρούς, τα διαλυμένα συστήματα υγείας, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης θα μπορούσε να πει κανείς κονταροχτυπιούνται για το πώς θα αξιοποιηθεί ο «κουμπαράς» του ESM. Το Eurogroup αναζητά λύσεις για την χρηματοδότηση των κρατών μελών που χρειάζονται άμεση ρευστότητα και πως θα μπορούσε να προχωρήσουν στην έκδοση Ευρωομολόγων εκτάκτων συνθηκών, τα Cononabonds.
Ωστόσο, για μία ακόμη φορά η συνεδρίαση είναι χωρισμένη σε δύο στρατόπεδα. Στους Βόρειους και τους Νότιους. Η δεύτερη που οι χώρες τους δοκιμάζονται από την κρίση αλλά και από τα μνημόνια που έχουν περάσει και τα σκληρά οικονομικά μέτρα που έχουν επιβάλλει στους πολίτες τους ζητούν τα 410 δις του ESM να διατεθούν χωρίς όρους και προυποθέσεις. Οι πρώτοι που μπορούν να ανοίξουν τα δικά τους θησαυροφυλάκια δεν επιθυμούν χρήματα από το ελικόπτερο προς πάσα κατεύθυνση χωρίς όρους. Αν και ο ESM δεν έχει προβάλει ουδεμία διαφωνία και κυρίως δεν στηρίζει λογικές Μνημονίων εντός της ευρωομάδας τα προβλήματα είναι πολλά τα οποία φθάνουν ακόμα και στην έκδοση Coronabonds.
Και όλα αυτά τη στιγμή που το Συμβούλιο υπουργών Οικονομικών της Ε.Ε. προχώρησε στο πάγωμα του συμφώνου σταθερότητας. Μπορεί ή η Ελλάδα αυτή τη στιγμή να έχει στη φαρέτρα της ένα σημαντικό οπλοστάσιο που φθάνει από 34 δις. ευρώ και υπό όρους θα μπορούσε να φθάσει κοντά στα 50 δις. ευρώ η βαθιά ύφεση και η ανυπολόγιστη ζημιά από τον τουρισμό ενδεχομένως να βαθύνει περαιτέρω την ελληνική οικονομία προσεγγίζοντας τα αρνητικά σενάρια των οίκων -κάτι που δεν συναντήσαμε στα χρόνια των Μνημονίων- ενδεχομένως να χρειαστούν περισσότερα χρήματα όχι για την αντιμετώπιση αυτή καθαυτής της κρίσης αλλά για την επόμενη μέρα. Για την στήριξη των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και γενικότερα της ελληνικής οικονομίας. Τα λάθη του 2008 από η Γερμανία και συνολικά από το Eurogroup δεν μπορούν και δεν πρέπει να επαναληφθούν.
Και αν για μερικές χώρες είναι πολύ εύκολο να βγάλουν 720 δις. ευρώ από τα θησαυροφυλάκια για άλλες δεν είναι. Ακόμα και η απόφαση που επιτρέπει στα κράτη- μέλη να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων (μέσω του παγώματος του συμφώνου σταθερότητας) της πανδημίας, δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχεις τα χρήματα αυτά στον κουμπαρά σου για να μπορέσεις να δράσεις.
Πάντως ανώτατο στέλεχος του οικονομικού επιτελείου σημειώνει ότι οι κανόνες δεν είναι γραμμένοι στην πέτρα, αναμένοντας τη νέα σύνοδο κορυφής για τις σημαντικές αποφάσεις.
Στο εσωτερικό της χώρα η κυβέρνηση αναμένεται να δώσει λύση σε ένα σημαντικό θέμα που έχει ανακύψει και αφορά την αναστολή εξόφλησης επιταγών οι οποίες θα έπρεπε να καλυφθούν την τρέχουσα περίοδο. Πληροφορίες αναφέρουν πως το «ικανό χρονικό διάστημα» θα είναι μικρότερο από τρεις μήνες, περιθώριο το οποίο θα επανεξετάζεται σε συνάρτηση με τις εξελίξεις στο μέτωπο του κορωνοϊού. Στο πακέτο της επόμενη μέρας το οικονομικό επιτελείο ε πρώτη φάση σχεδιάζει τη χορήγηση των κρατικών δανείων με πολύ χαμηλό επιτόκιο το οποίο αναμένεται να χορηγηθεί το αργότερο στα τέλη Απριλίου. Μετά τον Ιούνιο θα ξεκινήσουν οι συζητήσεις για τη μείωση των φόρων και εργοδοτικών εισφορών. Σημειώνεται ότι χθες ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας ανακοίνωσε πως με τα νεότερα δεδομένα αναμένεται η ελληνική οικονομία να περάσει σε ύφεση το 2020 αλλά σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του οικονομικού επιτελείου αλλά και αναλυτών, μετά τη βουτιά θα έρθει η μεγάλη ανάκαμψη.
Προκόπης Χατζηνικολάου
25 Μαρτίου 2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Eurogroup: Διχογνωμία για ESM και ευρω-ομόλογα.
Δεν κατέληξε σε συμφωνία – ούτε καν σε κοινό ανακοινωθέν – στην αποψινή του τηλεδιάσκεψη το Eurogroup σχετικά με τρόπους ανάληψης συντονισμένης δράσης σε κεντρικό επίπεδο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας απέναντι στην κρίση του κορωνοϊού. Υπήρξε πρόοδος σχετικά με την ενεργοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) στη μάχη κατά της βαθιάς ύφεσης που γεννά η πανδημία. Παράλληλα, συζητήθηκε η δυνατότητα θεσμοθέτησης, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενός «ταμείου αντασφάλισης ανεργίας» για τη στήριξη των εθνικών επιδομάτων ανεργίας. Στο τραπέζι βρέθηκε και το ενδεχόμενο έκδοσης των λεγόμενων «κορωνο-ομολόγων» - χρεογράφων που θα εξέδιδε από κοινού η Ευρωζώνη προς όφελος των μελών της που πλήττονται από τη νέα κρίση, χωρίς να επιβαρύνονται με νέα χρέη οι χώρες αυτές (το στηρίζει ένθερμά η Γαλλία, μαζί με την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία· αντιτίθενται Γερμανία, Ολλανδία και Φινλανδία).
Το χάσμα μεταξύ των δύο διαχρονικά αντιπαρατιθέμενων στρατοπέδων ήταν υπερβολικά μεγάλο για να γεφυρωθεί. Η επιμονή ειδικά της Ολλανδίας ότι τυχόν προσφυγή στο ESM θα είναι περίπου απαράλλακτη με τα προγράμματα της ευρω-κρίσης (με αυστηρή αιρεσιμότητα) και ότι «πρέπει να είναι η ύστατη καταφυγή» (όπως γράφει σε επιστολή προς το ολλανδικό κοινοβούλιο ο υπουργός Οικονομικών της χώρας Γ. Χέκστρα) έχει δυσχεράνει σημαντικά τη δυνατότητα εξεύρεσης λύσης
Ο πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο δήλωσε στην ψηφιακή συνέντευξη Τύπου μετά το τέλος της συνεδρίασης ότι υπήρξε «ευρεία στήριξη» για την πρόταση χρήσης ενός υφιστάμενου προληπτικού εργαλείου του ESM, του Enhanced Conditions Credit Line (ECCL), ως «ένα προστατευτικό μέτρο απέναντι στην κρίση της πανδημίας». Το εργαλείο αυτό, τόνισε ο Πορτογάλος υπουργός Οικονομικών, αν υλοποιηθεί, «θα είναι διαθέσιμο σε όλα τα κράτη-μέλη», που θα έχουν την επιλογή ατομικά να προσφύγουν σε αυτό ή όχι. «Το μέγεθός του θα κυμαίνεται γύρω στο 2% του ΑΕΠ του κάθε κράτους-μέλους», πρόσθεσε. Η σχετική συζήτηση, ωστόσο, «μόλις ξεκίνησε και χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να φτάσουμε στη γραμμή του τερματισμού».
Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ, στη δική του παρέμβαση, σημείωσε ότι το πρόγραμμα ECCL είναι το ιδανικό εργαλείο για την «άνευ προηγουμένου παγκόσμια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» που αντιμετωπίζει η Ευρωζώνη. Υπενθυμίζοντας ότι το οπλοστάσιο του ESM φτάνει τα 410 δισ. ευρώ, ο κ. Ρέγκλινγκ χαρακτήρισε το υπό διαμόρφωση νέο εργαλείο «ασφάλιση» έναντι σοκ «που πλήττουν χώρες που βρίσκονταν σε καλή κατάσταση» από άποψη οικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Ανέφερε ότι το μέγεθος των προγραμμάτων μπορεί και να ξεπεράσει το 2% του ΑΕΠ αν συμφωνηθεί κάτι τέτοιο σε περιπτώσεις όπου οι επιπτώσεις της πανδημίας είναι εξαιρετικά σφοδρές. Πρόσθεσε η όποια αιρεσιμότητα θα αφορά τη διασφάλιση ότι οι πόροι θα δαπανηθούν για την ενίσχυση του υγειονομικού τομέα της χώρας που θα τους διεκδικήσει και για την άμβλυνση της ύφεσης, και – μεσοπρόθεσμα – την επάνοδο στην οικονομική και δημοσιονομική σταθερότητα.
Σε μία έμμεση απάντηση στη σκληρή γραμμή της Ολλανδίας, ο κ. Σεντένο σημείωσε στις δηλώσεις του: «Η πρόκληση που αντιμετωπίζουν σήμερα οι οικονομίες μας δεν μοιάζει κατά κανένα τρόπο με την προηγούμενη κρίση. Είναι ένα συμμετρικό, εξωγενές σοκ. Δεν έχουν βάση εδώ σκέψεις περί ηθικού κινδύνου. Πρέπει να το λάβουμε υπ’ όψη μας αυτό όταν αναλογιζόμαστε εξειδικευμένα εργαλεία για τον κορωνοϊό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην περίπτωση των εργαλείων του ESM που συστάθηκαν κατά την προηγούμενη κρίση». Ο Ολλανδός ομόλογός του, μετά το Eurogroup, δήλωσε ότι «ακόμα οδηγούμε στην ομίχλη και δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η επόμενη φάση της κρίσης», προσθέτοντας ότι «καμία χώρα δεν βρίσκεται σε τόσο δεινή θέση που να χρειάζεται τον ESM».
Όπως ανέφερε ο κ. Σεντένο, θα παρουσιάσει το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων στους ηγέτες των «27» στην τηλεδιάσκεψη που θα έχουν την Πέμπτη. Η εκτίμησή του είναι ότι το Eurogroup θα συνεχίσει να συναντιέται τακτικά εξ αποστάσεως σε εβδομαδιαία βάση για το προσεχές μέλλον. Κατά τα άλλα, έκανε μία ανακεφαλαίωση των δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας που έχουν ληφθεί ως σήμερα – που ισοδυναμούν, όπως είπε, με 2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης – και των μέτρων ενίσχυσης της ρευστότητας, που σε σχέση με την περασμένη εβδομάδα «κλιμακώθηκαν από το 10% στο 13% και πλέον του ΑΕΠ».
Σχετικά με τα «κορωνο-ομολόγα», ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων της Ε.Ε. Πάολο Τζεντιλόνι επιβεβαίωσε ότι «είναι ένα από τα εργαλεία στο τραπέζι», αλλά σημείωσε «ότι πρέπει να οικοδομήσουμε συναίνεση» για την υλοποίησή τους. Για το ταμείο αντασφάλισης ανεργίας, ανέφερε ότι η Κομισιόν συνεχίζει εντατικές εργασίες, αλλά εξέφρασε την ανησυχία ότι δεν θα έχει τους αναγκαίους πόρους για να καλύψει τις ανάγκες που θα δημιουργηθούν.
«Χρειαζόμαστε μία συντονισμένη απάντηση, που προϋποθέτει συμβιβασμούς», τόνισε. «Η νέα κρίση μπορεί να μας επιτρέψει να ξεπεράσει τις διαιρέσεις της προηγούμενης». Μπορεί – αλλά δεν θα είναι εύκολο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
25/3/2020
2.
Πώς θα διαχειριστούν σωστά την κρίση οι Βρυξέλλες
αυτή τη φορά.
Το 2008, οι ΗΠΑ -η πρωταθλήτρια χώρα της οικονομικής απελευθέρωσης, της απορρύθμισης και της συρρίκνωσης του κράτους- έσπευσε άμεσα και αποφασιστικά να διασώσει τις τράπεζες, τις ασφαλιστικές και τις αυτοκινητοβιομηχανία που απειλούνταν με κατάρρευση. Στο μεταξύ, τα κράτη-μέλη αντέδρασαν ξεχωριστά, έγιναν όλο και περισσότερο διχασμένα, και κατηγόρησαν το ένα το άλλο ότι έχασαν χρόνο και πέτυχαν φτωχά αποτελέσματα. Ως συνέπεια, πολλά κράτη μέλη υπέστησαν πλήγμα είτε από μια βαθιά οικονομική κρίση ή από μια κρίση νομιμότητας -συχνά και από τις δύο- με εκατομμύρια πολίτες να στρέφουν την πλάτη τους στο ευρωπαϊκό project υποστηρίζοντας αντί-ευρωπαϊκές δυνάμεις.
θεωρητικά, οι Ευρωπαίοι έχουν μάθει από τα λάθη του παρελθόντος -επομένως αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά. Αλλά είναι έτσι;
Πρώτον, η κρίση του κορονοϊού είναι διαφορετική. Η κρίση του 2008-2009 ήταν οικονομικής φύσεως, και η πιο απειλητική εκδήλωση της ήταν η σύνδεση που δημιουργήθηκε μεταξύ ιδιωτικών τραπεζών και κρατικού χρέους, που οδήγησε σε προγράμματα διάσωσης για πέντε χώρες της ευρωζώνης και σε μαζικές παρεμβάσεις από την ΕΚΤ. Αυτή τη φορά, η πρόεδρος της ΕΚΤ, Christine Lagarde, έκανε ένα λάθος λέγοντας πως δεν πιστεύει ότι η ΕΚΤ έπρεπε να σταματήσει την αύξηση του γερμανικού και ιταλικού κόστους δανεισκού. ωστόσο, ευτυχώς, γρήγορα άλλαξε την πορεία της, εγκρίνοντας ένα πρόγραμμα αγοράς ομολόγων 750 δισ. Ευρώ και υποσχόμενη ότι η ΕΚΤ θα κάνει "οτιδήποτε αναγκαίο” για να αντιμετωπίσει την κρίση. Αυτό μοιάζει με την υπόσχεση του "οτιδήποτε χρειαστεί” που έγινε από τον προκάτοχο της, Mario Draghi, το 2012, με στόχο τον περιορισμό των spreads και τον έλεγχο του κρατικού και ιδιωτικού χρέους -μια κίνηση που ουσιαστικά έσωσε το ευρώ. Επομένως, αυτή τη φορά είναι ήδη διαφορετικά στο ότι η ΕΚΤ, αντί να της πάρει τέσσερα χρόνια να δράσει, χρειάστηκαν μόλις τέσσερις ημέρες για να καταστείλει την παρόρμηση της να μείνει στο περιθώριο.
Τι γίνεται με τη δημοσιονομική πλευρά, η οποία ήταν το άλλο αδύναμο σημείο των πολιτικών που υιοθετήθηκαν στην προηγούμενη κρίση; Και πάλι εδώ, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε πιο γρήγορα από ό,τι στην προηγούμενη κρίση -όπως φάνηκε στις 20 Μαρτίου, όταν η πρόεδρος της Κομισιόν Ursula von der Leyen ανακοίνωζε την προσωρινή αφαίρεση του ορίου για το έλλειμμα στην ευρωζώνη. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν. Και κρίνοντας από την αποφασιστικότητα των προηγουμένων συζητήσεων για τα ευρωομόλογα, δεν πρόκειται να είναι εύκολο.
Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν αναλογίες πολέμου για να περιγράψουν τις εξελίξεις στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ισπανία, αλλά η επίδραση του κορονοϊού ίσως είναι πιο σοβαρή από αυτό. Ενώ ο πόλεμος απαιτεί την κινητοποίηση όλων των εθνικών πόρων για την αύξηση της παραγωγής -για παράδειγμα τον επανασχεδιασμό των εργοστασίων αυτοκινήτων για την παραγωγή τεθωρακισμένων οχημάτων- αυτή η κρίση φέρνει την παραγωγή σε μια απότομη στάση σε όλους πλην των αναγκαίων κλάδων, των οποίων η δραστηριότητα θα αυξηθεί. Με άλλα λόγια, οι χώρες καθηλώνουν αεροπλάνα ενώ κλείνουν εργοστάσια αυτοκινήτων, ξενοδοχεία και καταστήματα -σε μια αυτό-επιβληθείσα ύφεση άνευ προηγουμένου διαστάσεων.
Επομένως, είναι η ΕΕ έτοιμη να δράσει δημοσιονομικά; Όχι ακόμη, αλλά η συζήτηση έχει ξεκινήσει. Οι οικονομολόγοι υποβάλλουν προτάσεις βασισμένες στην ιδέα των ευρωομολόγων, οι οποίες κυκλοφόρησαν και στις προηγούμενες κρίσεις, για να απορριφθούν ωστόσο από τη Γερμανία και από άλλες συντηρητικές δημοσιονομικά χώρες. Αυτή τη φορά ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ευελιξίας από τη Γερμανία και την Ολλανδία.
Δύο παράγοντες φαίνεται να αποτρέπουν μια γρήγορη αντίδραση. Ο ένας είναι ότι ο κορονοϊός πλήττει χώρες με κακή δημοσιονομική φήμη, υψηλά δημόσια ελλείμματα και σχετικά μικρό δημοσιονομικό χώρο -Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία. Αυτό υποδηλώνει ότι θα περάσει κάποιο χρονικό διάστημα προτού τα επιχειρήματα για την ανάγκη δημοσιονομικής επέκτασης φτάσουν σε όλα τα κράτη-μέλη.
Ο άλλος παράγοντας είναι η βραδύτητα των χωρών της ΕΕ στο να μάθουν η μία από την άλλη. Ως αποτέλεσμα, συνεχίζουν να υπνοβατούν απροετοίμαστες στην επείγουσα κατάσταση, παρά το ότι έχουν βιώσει τις εμπειρίες της Κίνας, στη συνέχεια άλλων ασιατικών χωρών και τώρα της Ιταλίας και της Ισπανίας. Οι εθνικές αντιδράσεις στην κρίση είναι κατανοητές: τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης είναι εγχώρια αρμοδιότητα και σε αυτόν τον τομέα, ο ρόλος της ΕΕ είναι περιορισμένος στον συντονισμό πρωτοβουλιών και στην παροχή υποστήριξης στα κράτη-μέλη. Οι εθνικιστικές αντιδράσεις ωστόσο είναι αστείες- διότι όλα τα κράτη-μέλη θα αντιμετωπίσουν πολύ παρόμοιες υγειονομικές και οικονομικές κρίσεις.
Για την ώρα, το σοκ είναι ασύμμετρο. Αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ είναι απίθανο να παρέμβει πλήρως για να βοηθήσει με την μορφή νέων δημοσιονομικών μέσων, πολιτικών και κανόνων μέχρι κάθε κράτος μέλος να έχει την ίδια εμπειρία. Ακριβώς όπως οι Ευρωπαίοι ηγέτες άργησαν να κατανοήσουν τη σοβαρότητα της υγειονομικής κρίσης, μπορεί να είναι υποτονικοί στο να δημιουργήσουν μια συναίνεση για την ανάγκη να στραφούν όλα τα εργαλεία προϋπολογισμού και πολιτικής της ΕΕ για την αποτροπή της οικονομικής καταστροφής. Αλλά ακόμη και αν αργήσουν να το κάνουν, θα συνειδητοποιήσουν τελικά ότι δεν είναι απλώς η επιβίωση της ΕΕ αυτό που διακυβεύεται αλλά επίσης οι οικονομίες και οι κοινωνίες της. Επομένως, θα διαπιστώσουν ότι πρέπει να δράσουν από κοινού. Αυτό μπορεί να είναι ή και όχι ένας πόλεμος -οι ειδικοί ως συνήθως διαφωνούν για το ζήτημα- αλλά για μια γενιά που δεν έχει γνωρίσει πόλεμο, ασφαλώς μοιάζει σαν τέτοιος. Και η ΕΕ έχει την καλύτερη απάντηση σε αυτό.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ:
Του Jose Ignacio Torreblanca
24/3/2020
3.
ΕΚΤ και λοιπές δυνάμεις.
Η ανακοίνωση της ΕΚΤ βγήκε την Τετάρτη αργά το βράδυ, όπως αρμόζει σε παρόμοιες ιστορικές αποφάσεις. Η ΕΚΤ δεσμεύθηκε σε ένα πρωτοφανές πρόγραμμα αγοράς κρατικών και εταιρικών περιουσιακών στοιχείων 750 δισ. ευρώ μέχρι νεωτέρας. Επιπρόσθετα, έδωσε στον εαυτό της ευελιξία στην αγορά ομολόγων σε διαφορετικές χώρες, ξεπερνώντας έτσι το «κλειδί» διασποράς το οποίο βασίζεται στο βάρος κάθε χώρας στο κεφάλαιο της ΕΚΤ (και περιόριζε τη δυνατότητα αγορών ομολόγων πιο ευάλωτων χωρών). Μαζί με την μόλις προ εβδομάδας ανακοίνωση προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων 120 δισ., το οποίο επιπρόσθετα επιδοτεί τις τράπεζες για να δανείσουν, και τα 20 δισ. αγορών τον μήνα που ανακοινώθηκαν τον Δεκέμβριο, η ΕΚΤ παρουσίασε ένα οπλοστάσιο σχεδόν 1 τρισ. ευρώ.
Πέρα από το πρωτόγνωρο ύψος της δέσμευσης, σημασία έχει και ο τόνος που επελέγη. «Η ΕΚΤ δεν θα ανεχθεί κινδύνους για την ομαλή μετάδοση της νομισματικής της πολιτικής σε όλες τις χώρες της Ζώνης του Ευρώ», ξεκαθάρισε η ανακοίνωση. «Δεν υπάρχουν όρια στη δέσμευσή μας για το ευρώ» συμπλήρωσε η Κριστίν Λαγκάρντ· ήταν το δικό της «whatever it takes», 8 χρόνια μετά την εμβληματική φράση του Μάριο Ντράγκι και σημείο καμπής στην κρίση της Ευρωζώνης το 2012. Η έμφαση αυτή ήταν απολύτως αναγκαία μετά την αρνητική αντίδραση των αγορών αλλά και χωρών όπως η Ιταλία στην αποστροφή της την περασμένη εβδομάδα ότι «δεν είναι δουλειά της ΕΚΤ να κλείνει τα spreads».
Πολιτικά, η απόφαση αυτή της ΕΚΤ κατέστη πιο εύκολη από δύο γεγονότα. Το πρώτο είναι οι γενναίες κινήσεις μείωσης επιτοκίων της Fed των ΗΠΑ, με επανεκκίνηση προγράμματος αγοράς ομολόγων, και αντίστοιχες κινήσεις της Τράπεζας της Αγγλίας. Το δεύτερο είναι η φύση της σημερινής κρίσης: δεν έχουμε να κάνουμε με το απότοκο ενός ασύμμετρου σοκ σε ευάλωτες χώρες ως αποτέλεσμα προβληματικών πολιτικών, όπως στην κρίση της Ευρωζώνης. Εχουμε ένα εξωγενές σοκ που πλήττει όλες τις χώρες, άρα πρόβλημα «ηθικού κινδύνου» είναι πιο δύσκολο να επικαλεστούν τα «γεράκια» στην ΕΚΤ.
Λύθηκε το πρόβλημα; Οχι, αν και έγινε ένα σημαντικό βήμα αντιμετώπισης της κρίσης εμπιστοσύνης, χωρίς την οποία καταρρέουν οι αγορές και τα χρηματοπιστωτικά συστήματα.
Η κρίση όμως εξελίσσεται και τα χειρότερα είναι μπροστά μας. Εχουμε να κάνουμε με την τέλεια καταιγίδα: μία πανδημία που οδηγεί τα συστήματα υγείας σε κατάρρευση· με παράλληλα ένα οικονομικό σοκ από την πλευρά της προσφοράς, με αντίστοιχο σοκ από την πλευρά της ζήτησης. Οταν όλες οι χώρες φρενάρουν την οικονομική δραστηριότητα προσπαθώντας να επιβραδύνουν τη διάδοση της νόσου, η ύφεση είναι αναπόφευκτη· το μόνο ερώτημα είναι ο χρόνος και το βάθος που θα έχει.
Σε μεγάλο βαθμό αυτό θα εξαρτηθεί από την επιτυχία των προγραμμάτων «κοινωνικής απόστασης» ή αναγκαστικής καραντίνας στον έλεγχο της διάδοσης του ιού αλλά και την ταχύτητα της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας στο να παραγάγει εμβόλια και θεραπείες. Ομως θα εξαρτηθεί και από τη δυνατότητα των κυβερνήσεων κάθε χώρας και της Ε.Ε. συνολικά να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια και τα συστήματα υγείας, και ταυτόχρονα να μειώσουν όσο γίνεται τις οικονομικές επιπτώσεις για επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Σε αυτό το πεδίο, ενώ πολλές χώρες έχουν ήδη κινηθεί δυναμικά, οι κινήσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι κατώτερες των περιστάσεων. Πριν από τις ανακοινώσεις της ΕΚΤ, το Eurogroup είχε αποφασίσει να υπάρξει ευελιξία στο Σύμφωνο Σταθερότητας για δαπάνες σχετικά με την κρίση και να διατεθούν από τους εθνικούς προϋπολογισμούς 1% του ΑΕΠ σε δημοσιονομικά μέτρα και 10% του ΑΕΠ σε εγγυήσεις για παροχή ρευστότητας. Από κονδύλια της Ε.Ε., η δέσμευση προς το παρόν είναι μόνο για δαπάνες 37 δισ. από πόρους του Ταμείου Συνοχής. Είναι προφανές πως θα χρειαστούν περισσότερα, αλλά η Ε.Ε. δεν έχει τα απαραίτητα δημοσιονομικά εργαλεία. Αυτό που έχει είναι τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, και η συζήτηση έχει ήδη ξεκινήσει για τη χρήση των περίπου 450 δισ. που διαθέτει, ενώ έχει επανέλθει ακόμα και η συζήτηση για ευρωομόλογα. Το ερώτημα εδώ είναι εάν οι συνθήκες αιρεσιμότητας που απαιτούνται (μνημόνια) θα ισχύσουν, σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερα ευαίσθητο σε έλλειψη ευρωπαϊκής αλληλεγγύης (βλ. Ιταλία).
Η χώρα μας έχει ευτυχώς αντιδράσει αρκετά γρήγορα για να περιορίσει την εξάπλωση του ιού, αλλά υφίσταται και αυτή ήδη –και θα υποστεί περαιτέρω– ένα πολύ μεγάλο οικονομικό σοκ. Τόσο οι απoφάσεις του Eurogroup που αίρουν την υποχρέωση υψηλών πλεονασμάτων όσο και το γεγονός ότι συμπεριλαμβάνονται και τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα της ΕΚΤ (περίπου 12 δισ.) είναι σημαντικές εξελίξεις. Θα διευκολύνουν χωρίς αμφιβολία τη χρηματοδότηση των δημοσιονομικών μέτρων άνω των 5 μονάδων του ΑΕΠ που έχουν ήδη ανακοινωθεί, και όσα θα ακολουθήσουν σε ένα περιβάλλον ύφεσης. Αναπόφευκτα, αυτά θα δημιουργήσουν σημαντικό δημοσιονομικό έλλειμμα και θα αυξήσουν το ήδη υψηλό δημόσιο χρέος, με αποτέλεσμα την πιθανή ανάγκη (μαζί με άλλες χώρες όπως η Ιταλία) προσφυγής στον ΕΜΣ. Δεδομένων όμως των συνθηκών, αυτή τη στιγμή πρέπει να γίνει ό,τι είναι δυνατόν για να μειωθεί το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος.
Γιώργος Παπακωνσταντίνου,
οικονομολόγος, πρώην υπουργός.
23/3/2020
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΣΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Β. Βιλιάρδος: Η πανδημία, η ιταλική τραγωδία και το 4ο Ράιχ.
Οι λύσεις που προτείνει η Γερμανία στην Ιταλία, τη στήριξη της από το γερμανικό ΔΝΤ, τον ESM, προκαλούν την έντονη αντίδραση των Ιταλών που υποστηρίζουν αφελώς ότι, θα πρέπει να ενεργοποιηθεί η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη! Επιπλέον πως εάν διασωθεί μόνο η Ιταλία από τον ESM, θα φέρει το στίγμα της πλέον αδύναμης οικονομίας της Ευρωζώνης μετά την Ελλάδα - με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην οικονομία της.
Η Γερμανία όμως δεν καταλαβαίνει από συναισθηματισμούς, όπως άλλωστε φάνηκε στο παρελθόν με την ανατροπή του Berlusconi - ενώ εκμεταλλεύεται πάντοτε τις αδυναμίες των άλλων με όση βαρβαρότητα διαθέτει, χωρίς κανέναν απολύτως ηθικό ενδοιασμό.
Εύλογα λοιπόν ανησυχούν και οι Γάλλοι για το μοντέλο που προτείνει η Γερμανία (διασώσεις από τον ΕΣΜ με μνημόνια, όπως πιθανολογούμε πως θα συμβεί και στην Ελλάδα), διαισθανόμενοι πως θα έλθει η σειρά τους - ενώ παραδόξως δεν έχει καταλάβει πρακτικά καμία χώρα της ΕΕ, με εξαίρεση τη Μ. Βρετανία, το αυτονόητο: πως ο οικονομικός πόλεμος που διεξάγει η Γερμανία δεν έχει καμία διαφορά με το συμβατικό, όσον αφορά τις κατακτήσεις ξένων κρατών, τη ληστεία τους, τη μετατροπή των Πολιτών τους σε φθηνούς σκλάβους χρέους κοκ.
(...)
OΛΟΚΛΗΡΟ το κείμενο στην ιστοσελίδα:
24/3/2020
* * *
Οι απόψεις, που δημοσιεύονται στα εκάστοτε- αποκλειστικά χάριν ενημέρωσης και προβληματισμού-αναρτώμενα άρθρα (ή κάθε είδους κείμενα) του ιστολογίου μου, εκφράζουν αποκλειστικά και μόνο τους αρθρογράφους που τις διατυπώνουν.Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ' ανάγκη με την άποψη του blogger. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν αποκλειστικά και μόνο στους δημιουργούς των κειμένων, εικόνων κλπ και των ιστολογίων που αναφέρονται. Οι ''υπογραμμίσεις'' -χρώμα,μέγεθος γραμματοσειράς και οι εικονογραφήσεις-με εικόνες από το World Wide Web-στις αναρτήσεις γίνονται με ευθύνη του blogger. Στο αρχικό πρωτότυπο κείμενο παραπέμπεστε μέσω των επισυναπτόμενων ενεργών συνδέσμων.