Κορωνοϊός: Η κούρσα για το εμβόλιο



Κορωνοϊός: Η κούρσα για το εμβόλιο

Παρά τις πυρετώδεις προετοιμασίες, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι θα χρειαστεί τουλάχιστον ένας χρόνος με 18 μήνες προτού προκύψει κάποιο εμβόλιο που θα είναι διαθέσιμο για ευρεία χρήση - Προτού ξεσπάσει μια επιδημία είναι αδύνατον να προβλέψεις ποιος ιός θα ακολουθήσει στη συνέχεια. "Αντί να προσπαθήσεις να αναπτύξεις εμβόλια για ένα παθογόνο που αποδεικνύεται ανθεκτικό..., πρέπει να προσπαθήσεις να δημιουργήσεις μια πλατφόρμα που θα διευκολύνει την ταχεία ανάπτυξη εμβολίων"

Ο Χουάν Αντρές ξύπνησε τρεις φορές στη διάρκεια της νύχτας από τη στιγμή που τα πολύτιμα φιαλίδια των εμβολίων φορτώθηκαν στο βαν. Στα τέλη Φεβρουαρίου, η Moderna, ένας όμιλος βιοτεχνολογίας με έδρα τη Βοστώνη, έσπασε το ρεκόρ της ταχύτερης αναγνώρισης ενός ιού -στην προκειμένη περίπτωση, του κορωνοϊού Covid-19- και της παρασκευής εμβολίου έτοιμου να δοκιμαστεί σε ανθρώπους: μόλις σε 42 μέρες.

Στο εργαστήριο, η ομάδα ήταν ενθουσιασμένη. Όμως τις πρώτες πρωινές ώρες ο κ. Αντρές, βετεράνος της φαρμακευτικής βιομηχανίας, έλεγχε με νευρικότητα το τηλέφωνό του προσπαθώντας να εντοπίσει το βαν που μετέφερε το πιθανό εμβόλιο σε ασφαλή προορισμό όπου το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ θα άρχιζε να το δοκιμάζει.

«Είμαστε περήφανοι και μόνο που συμμετέχουμε στην κούρσα» δηλώνει. «Είναι καθήκον μας να κάνουμε όσο πιο γρήγορα μπορούμε». Μόλις βεβαιώθηκαν ότι το εμβόλιο έφτασε με ασφάλεια, η ομάδα γιόρτασε παραγγέλνοντας παγωτά. Τουλάχιστον 100 άτομα εργάστηκαν στο σχετικό πρόγραμμα της Moderna, όμως ο κ. Αντρές σημειώνει ότι όλοι οι εργαζόμενοι αισθάνονται μέρος του, ακόμη και τα μέλη των οικογενειών τους. «Δεν μπορώ να θυμηθώ την τελευταία φορά που η δεκαπεντάχρονη κόρη μου έκρινε ότι έκανα κάτι σημαντικό» γελάει.

Η Moderna είναι μία από τις περίπου 20 εταιρείες και δημόσιους οργανισμούς σε όλο τον κόσμο που συμμετέχουν σήμερα στην κούρσα για την παρασκευή του εμβολίου για τον Covid-19, τον κορωνοϊό που μέσα σε δύο μήνες εξαπλώθηκε από επιδημία στην κινεζική πόλη Ουχάν σε πανδημία με 95.000 κρούσματα και 3.300 θανάτους παγκοσμίως μέχρι στιγμής.

Ο Συνασπισμός για Ετοιμότητα απέναντι σε Επιδημίες (Cepi) -μια μορφή συνεργασίας κυβερνήσεων, βιομηχανιών και φιλανθρωπικών οργανώσεων, που δημιουργήθηκε πριν από τρία χρόνια για να αντιμετωπίσει ασθένειες που απειλούν την παγκόσμια υγεία- χρηματοδοτεί ήδη τέσσερα προγράμματα για την παρασκευή εμβολίων. Είναι επίσης έτοιμη να υπογράψει συμβόλαια για τέσσερα ακόμη, σημειώνει ο εκτελεστικός διευθυντής της, Ρίτσαρντ Χάτσετ. Υπολογίζει ότι η ανάπτυξη εμβολίων για τον Covid-19 με την ταχύτητα που απαιτείται θα χρειαστεί δύο δισεκατομμύρια δολάρια τους επόμενους 12 με 18 μήνες.

Η Moderna αυτή τη στιγμή προηγείται, πιστεύει ο δρ. Χάτσετ, όμως αρκετοί άλλοι την ακολουθούν από κοντά. «Δεχτήκαμε 48 αιτήσεις απ' όλο τον κόσμο έπειτα από το κάλεσμα που κάναμε τον Φεβρουάριο» προσθέτει. «Υπάρχει μια πραγματική αίσθηση επείγοντος... επειδή η απειλή που αντιμετωπίζουμε δεν έχει προηγούμενο τα τελευταία 100 χρόνια σε ό,τι αφορά την ταχύτητα και την πιθανή σοβαρότητα» τονίζει αναφερόμενος στην πανδημία της ισπανικής γρίπης το 1918.

Η Moderna ξεκίνησε το έργο της όταν ο διευθύνων σύμβουλός της, Στεφάν Μπανσέλ -ο οποίος εργάστηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας Η1Ν1 του 2009 που ξεκίνησε από το Μεξικό-, άρχισε να συνεργάζεται με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας. Το φθινόπωρο, οι δύο οργανισμοί συμφώνησαν να κάνουν δοκιμές σε εγκαταστάσεις της εταιρείας για να διαπιστώσουν πόσο γρήγορα μπορουσαν να αντιδράσουν σε μια πανδημία. Πριν όμως γίνει αυτό, ο κορωνοιός -μέρος μιας οικογένειας ιών που προκαλούν αναπνευστικά προβλήματα, από ήπιο κρυολόγημα έως σοβαρή πνευμονία- πρόσφερε μια πραγματική δοκιμή.

Το γονιδίωμα του κορωνοϊού

Το εργοστάσιο της Moderna στο Νόρμγουντ είναι μικρότερο από μια συνηθισμένη φαρμακευτική μονάδα. Χτίστηκε ώστε να προσαρμόζεται γρήγορα, καθώς ορισμένα από τα πιθανά προϊόντα του θα πρέπει να εξατομικεύονται για κάθε ασθενή. Η δουλειά στις εγκαταστάσεις της Μασαχουσέτης ξεκίνησε πραγματικά μόλις Κινέζοι επιστήμονες δημοσίευσαν στο Διαδίκτυο το γονιδίωμα του κορωνοϊού -και τα 30.000 βιοχημικά «γράμματα» του γενετικού του κώδικα- στις 10 Ιανουαρίου.

«Γνωρίζοντας αυτή την ακολουθία ήμασταν έτοιμη να ξεκινήσουμε» δηλώνει ο Άντονι Φάουτσι, επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλεργιών και Μεταδοτικών Ασθενειών. Προτού ξεσπάσει μια επιδημία είναι αδύνατον να προβλέψεις ποιος ιός θα ακολουθήσει στη συνέχεια. «Αντί να προσπαθήσεις να αναπτύξεις εμβόλια για ένα παθογόνο που αποδεικνύεται ανθεκτικό... πρέπει να προσπαθήσεις να δημιουργήσεις μια πλατφόρμα που θα διευκολύνει την ταχεία ανάπτυξη εμβολίων» τονίζει ο δρ Φάουτσι.

Μια τέτοια πλατφόρμα είναι η παραγωγή εμβολίων της Moderna, που βασίζεται στη γενετική των ιών. Μέχρι τις 7 Φεβρουαρίου, οι επιστήμονες της εταιρεας είχαν παρασκευάσει δεκάδες δόσεις εμβολίων που σχεδιάζονται να δοκιμαστούν σε υγιείς εθελοντές τον Απρίλιο. Οι ερευνητές έπρεπε έπειτα να περιμένουν προκειμένου να βεβαιωθούν ότι η παρτίδα ήταν αποστειρωμένη, δίνοντας δύο εβδομάδες στα βακτήρια να αναπτυχθούν. Ευτυχώς, όλα εξελίχθηκαν ομαλά.

Παρά τις πυρετώδεις προετοιμασίες, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι θα χρειαστεί τουλάχιστον ένας χρόνος με 18 μήνες προτού προκύψει κάποιο εμβόλιο που θα είναι διαθέσιμο για ευρεία χρήση. Έπειτα από μια αρχική δοκιμή για την ασφάλεια, θα πρέπει να υπάρξουν κλινικές μελέτες που να δοκιμάζουν την αποτελεσματικότητά του. Στο μεταξύ, η επιδημία είναι πιθανό να επεκταθεί σε ολόκληρο τον κόσμο σκοτώνοντας πολλές ακόμη χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια, άτομα.

Το έργο της Moderna και των ανταγωνιστών της μπορεί να αποδειχτεί χρήσιμο μόνο αν ο κορωνοϊός επιστρέψει τον επόμενο χρόνο ή αν μετατραπεί σε ενδημική λοίμωξη όπως η εποχική γρίπη. Με τα εμπορικά έσοδα αβέβαια, η αντίδραση της βιομηχανίας στις επιδημίες στηρίζεται εν μέρει στην κοινωνική ευθύνη και την επιστημονική πρόκληση. Παρότι αρκετές φορές προκύπτουν και τεράστια κέρδη, όπως ανακάλυψε η Wellcome, αργότερα μέρος της GlaxoSmithKline, με το επαναστατικό φάρμακο zidovudine κατά του Aids drugs τη δεκαετία του 1980.

Συνθετικοί ιοί

Η Moderna μπορεί να είναι η πρώτη που θα πραγματοποιήσει δοκιμές σε ανθρώπους, ωστόσο πολλοί άλλοι προσπαθούν να δημιουργήσουν εμβόλια, από μεγάλες φαρμακευτικές, όπως η Johnson & Johnson και η Sanofi μέχρι πανεπιστήμια. Η γενετική ακολουθία και τα νέα εργαλεία δομικής βιολογίας μεταμορφώνουν την ανάπτυξη εμβολίων, επιτρέποντας στους επιστήμονες να κατασκευάζουν τις δικές τους συνθετικές μορφές ιών αντί να περιμένουν κάποιον να τους στείλει κάποιο δείγμα.

Ο Σέιν Κρότι, καθηγητής του Ινστιτούτου Ανοσολογίας της Καλιφόρνιας, σημειώνει πως μια προσέγγιση που ακολουθείται είναι να αναζητήσει κανείς την καλύτερη ανοσοποιητική αντίδραση σε έναν ασθενή - και να προσπαθήσει να την αντιγράψει ώστε το εμβόλιο να ενισχύσει την άμυνα. «Είναι ένας πολύ εξελιγμένος τρόπος να φτιάχνεις εμβόλια» προσθέτει.

Ως εταιρία που παρασκευάζει και δοκιμάζει εμβόλια και θεραπείες αλλά δεν πουλά τίποτε, η Moderna δεν θα μπορούσε να επωμιστεί μόνη της τη δημιουργία ενός νέου εμβολίου. Ακόμη και επικερδείς φαρμακευτικοί όμιλοι διστάζουν να επενδύουν σε εμβόλια χωρίς δημόσια χρηματοδότηση καθώς οι ευκαιρίες για κέρδη είναι μικρές. Αρκετές εταιρείες έχουν χάσει χρήματα για εμβόλια που αναπτύχθηκαν για να αντιμετωπιστούν παλαιότερες επιδημίες, όπως ο Ebola και ο SARS, που σχεδόν τερματίστηκαν προτού τα προϊόντα να είναι έτοιμα.

Τώρα η Moderna έχει περάσει το πρώτο εμπόδιο. Οι εγκαταστάσεις του Νόργουντ θα μπορούσαν να ετοιμάσουν μια μεγαλύτερη παρτίδα για την επόμενη δοκιμή αλλά όχι και να δημιουργήσουν εμβόλιο για εκείνους που το χρειάζονται. Ο κ. Μπάνσελ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με κυβερνήσεις για το πώς θα μπορούσαν να παρασκευαστούν εκατομμύρια ή ακόμη και δισεκατομμύρια δόσεις. Αναπόφευκτα, η Moderna θα πρέπει κάποια στιγμή να καταλήξει σε συμφωνία με έναν μεγαλύτερο παρασκευαστή.

Η δυνατότητα παραγωγής θα είναι το κλειδί αν και εφόσον προκύψουν εγκεκριμένα προϊόντα έπειτα από κλινικές δοκιμές, δηλώνει ο Ρότζερ Κόνορ, πρόεδρος διεθνών εμβολίων της GSK. «Ολοι θα το θέλουν άμεσα. Θα χρειαστεί χρόνος για την οργάνωση της διανομής» προειδοποιεί.

Η GSK, ο μεγαλύτερος παραγωγός εμβολίων παγκοσμίως, έχει αναγγείλει τη συνεργασία της με την Clover Biopharmaceuticals της Κίνας. Η GSK διαθέτει «επικουρική» τεχνολογία που αποδείχτηκε αποτελεσματική κατά την πανδημία του Η1Ν1, διαθέσιμη σε κάθε εταιρεία που θεωρεί ότι μπορεί να τη χρησιμοποιήσει.

Όταν προστεθεί σε ένα εμβόλιο ένας επικουρικός παράγοντας, μπορεί να προκαλέσει ισχυρότερη αντίδραση του ανοσοποιητικού. «Η δόση του εμβολίου που θα χρειαστεί να δώσεις μπορεί να είναι μικρότερη, κάτι που σημαίνει ότι μπορεί να το διαθέσεις σε περισσότερους ανθρώπους ταχύτερα» τονίζει. Η GSK είχε «πολλές» προσεγγίσεις από τη στιγμή που ανήγγειλε ότι μπορεί να διαθέσει την τεχνολογία αυτή και έχει τη δική της διαδικασία «δομημένης αξιολόγησης» για να αποφασίσει ποιος θα τη λάβει.

Το ζήτημα της πρόσβασης

Προς το παρόν, οποιοδήποτε εμπορικό όφελος από την εμπλοκή στη δημιουργία ενός επιτυχημένου εμβολίου αποτελεί δευτερεύοντα παράγοντα στην προσπάθεια να βρεθεί θεραπεία, σημειώνει ο κ. Κόνορ. «Αυτή τη στιγμή επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά στην επιστήμη και στις συνεργασίες που απαιτούνται για να βρούμε ένα εμβόλιο γρήγορα».

Οι διαπραγματεύσεις για τους εμπορικούς όρους μπορούν να περιμένουν, λέει: «Νομίζουμε ότι προτεραιότητα αποτελεί το στήσιμο της επιστημονικής συνεργασίας, ο εφοδιασμός τους με το προϊόν, οι κλινικές δοκιμές και το να διαπιστώσουμε αν έχει αποτέλεσμα».

Στις ΗΠΑ, όπου πολιτικοί και ασθενείς διαμαρτύρονται για τις υψηλές τιμές των φαρμάκων, περισσότερα από 40 μέλη του Κογκρέσου έγραψαν τον Φεβρουάριο επιστολή στον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ ζητώντας του να διασφαλίσει ότι οποιαδήποτε κρατική χρηματοδότηση για εμβόλια ή θεραπεία θα συνοδεύεται από έναν σημαντικό όρο: όλοι θα έχουν πρόσβαση σε αυτά.

«Αν κατορθώσουμε να ανακαλύψουμε, με έξοδα των φορολογουμένων, κάποια μορφή θεραπείας ή εμβόλιο, τότε θα πρέπει να είναι διαθέσιμο σε όλους» υπογραμμίζει η Γιαν Σακόφσκι, η εκπρόσωπος των Δημοκρατικών που έλαβε την πρωτοβουλία για την κίνηση. «Δεν θα πρέπει να παραδοθεί στις ιδιωτικές φαρμακευτικές εταιρείες».

«Ανησυχούμε σοβαρά για την πρόσβαση» σημειώνει και ο Δρ Χάτσετ από την Cepi. «Με την επιδημία Η1Ν1, το 2009, οι πλουσιότερες χώρες υπέγραψαν συμβόλαια μονοπολώντας τα αποθέματα εμβολίων».

Η Cepi έχει καταρτίσει διάφορα σενάρια, μεταξύ των οποίων και ένα που εξετάζει τι θα συνέβαινε αν το εμβόλιο δεν είναι τελικά απαραίτητο όταν θα είναι έτοιμο σε ένα χρόνο. «Δεν νομίζω ότι είναι πια πιθανό να υπάρξει ανάσχεση και η επιδημία να νικηθεί» λέει. «Είναι βάσιμο για τις επιχειρήσεις να πιστεύουν ότι θα υπάρξουν μακροπρόθεσμα εμπορικά οφέλη από τα εμβόλια».

Στα αρχηγεία της Moderna, ο κ. Μπάνσελ τονίζει ότι ο Covid-19 απέδειξε πως η τεχνολογία της εταιρείας είναι πιο γρήγορη απ' ό,τι όλοι πίστευαν. Και την επόμενη φορά, νομίζει, θα είναι ακόμη πιο γρήγορη. Παρ' όλα αυτά, καθώς ο αριθμός των θυμάτων αυξάνεται, ο συνάδελφός του και πρόεδρος της εταιρείας Στίβεν Χέιγκ ανησυχεί ότι ακόμη και η ταχύτητα αυτή δεν είναι αρκετά γρήγορη.

Τη στιγμή που νόμιζε ότι η Moderna θα εξασφάλιζε μια ανάσα με την παράδοση της πρώτης δόσης των δοκιμαστικών εμβολίων, είδε την επιδημία να εξαπλώνεται στη Νότια Κορέα, την Ευρώπη και αλλού. Όπως ο κ. Αντρές, δυσκολεύεται να κοιμηθεί τα βράδια. «Πηγαίνω για ύπνο και σκέφτομαι ότι σημειώσαμε κάποια πρόοδο» λέει. «Και ξυπνάω κάθε πρωί με την αίσθηση ότι μένουμε όλο και πιο πίσω».

Των Χάνα Κούσλερ, Κλάιβ Κούκσον και Σάρα Νέβιλ

 Financial Times


 9 Μαρτίου 2020