Ημερολόγιο κορωνοϊού, 11 Απριλίου 2020.
Ημερολόγιο κορωνοϊού, 11 Απριλίου 2020:
Αδυνατίστε λέμε!, αλλά και περί νέων θεραπευτικών δεδομένων άφθονων, περί αποδείξεων για την αποδοτικότητα των περιοριστικών μέτρων, λίγα περί "επαναμολύνσεων", περί απίθανων θεραπευτικών προσεγγίσεων που σκέφτονται διάφοροι, και μια σύντομη διευκρίνιση περί (μη-)σινοφοβίας:
1. Αδυνατιστε λοιπόν: Στην Λιλ είδαν πολλούς παχύσαρκους στην ΜΕΘ με Covid-19, παραξενεύτηκαν (αθροιστικά το 76% σχεδόν των εισαχθέντων είχε Δείκτη Μάζας Σώματος πάνω από 30, ενώ αναλογικά πριν τον κορωνοϊό αποτελούσαν το 36% οι παχύσαρκοι), το μελέτησαν και το δημοσίευσαν στο περιοδικό Obesity: η παχυσαρκία είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου (άσχετα με υπέρταση και διαβήτη), και 7πλασιάζεται πχ ο κίνδυνος για έναν άνδρα ύψους 1.80, αν είναι 115 κιλά σε σχέση με ισοϋψή 80 κιλών. Οπότε φρυγανιές ολικής και γιαούρτι 2%.
2. Την παχυσαρκία (αλλά κατ' αντιστοιχία να είσαι 130 κιλά) ανέδειξε ως έναν προδιαθεσικό παράγοντα ανάγκης νοσηλείας και μια εκπληκτική μελέτη (που δεν πέρασε ακόμη από peer review αλλά δεν τίθεται αμφιβολία ότι θα είναι απαραίτητο ανάγνωσμα για τον SARS-CoV-2 διαχρονικά και θα πάει σε κορυφαίο περιοδικό εντός των ημερών) από τη Νέα Υόρκη: σε 4103 ασθενείς είδαν τι προδιέθετε σε νοσηλεία και τι σε νόσο απειλητική για τη ζωή. Για το πρώτο, πλην της παχυσαρκίας, ήταν η ηλικία 75 και άνω (κίνδυνος Χ67, αλλά και με 65-74 ετών δεκαπλασιάζεται ο κίνδυνος) και η καρδιακή ανεπάρκεια. Για το δεύτερο, χαμηλός κορεσμός οξυγόνου, και πολλοί εργαστηριακοί δείκτες (που προβλέπουν τρικυμία κυτταροκινών ή πολυαγγειοπάθεια). Σωρεία στοιχείων για τους ειδικούς στο συγκεκριμένο.
3. Νέα θεραπευτικά: πολύς κόσμος, περιλαμβανομένων των επισήμων Ελλήνων, ενθουσιάστηκε με την μελέτη για το remdesivir που δημοσιεύτηκε στο (Νο 1) New England Journal of Medicine. Αδικαιολόγητα θα έλεγα: 53 ασθενείς πήραν το φάρμακο, ως θεραπεία απελπισίας, ΗΠΑ, Ευρώπη και Ιαπωνία, 68% βελτιώθηκαν, 57% αποσωληνώθηκαν, 47% βγήκαν, 13% πέθαναν, 8% διέκοψαν το φάρμακο λόγω ιδίων παρενεργειών/ αντενδείξεων. ΟΜΩΣ: δεν ήταν ελεγχόμενη μελέτη καθώς δεν συγκρίθηκαν με κάποιους άλλους οι συγκεκριμένοι, δεν μετρήθηκαν ιικά φορτία, και υπάρχουν σε προσεκτική ανάγνωση και κάποιες αβλεψίες που δεν συνάδουν με το επίπεδο του περιοδικού, για παράδειγμα ο ασθενής 43, ο οποίος ήταν καλά και έπαιρνε φάρμακο, αλλά μετά χειροτέρεψε και χρειάστηκε αναπνευστική υποστήριξη, και αμέσως μετά πήρε εξιτήριο! Πού πήγε; Με την αναπνευστική συσκευή τον έστειλαν σπίτι; Υπήρξε άλλος λόγος; Και γιατί δεν αποκλείστηκε από την μελέτη; Δεν θέλω να αμφισβητήσω την πιθανότητα του remdesivir, άλλωστε σύντομα θα έχουμε στοιχεία από μεγάλες σωστές παγκόσμιες δοκιμές, όμως αυτά που διάβασα, και το 68% το ίδιο, μόνο μισό χαμόγελο μου φέρνουν.
4. Και τι κάνει ο άνθρωπος από την Μασσαλία στο μεταξύ; Ανακοίνωσε, επιτέλους, μερικά στοιχεία από 1063 ασθενείς που πήραν τον συνδυασμό υδροξυχλωροκίνης και αζιθρομυκίνης (HCQ/AZI). Μεγάλος αριθμός, στην συντριπτική τους πλειοψηφία με ήπια νόσο (με χαμηλή βαθμολογία στο σύστημα αξιολόγησης βαρύτητας NEWS Score για τους ειδικούς). Χωρίς παρενέργειες από την καρδιά ως αναφέρεται. Το 91,7% πήγε καλά, εντός 10ημέρου ελεύθερο συμπτωμάτων και με αρνητικό τεστ. Θάνατοι 5, (0, 47%), και από τους άλλους που δεν πήγαν καλά οι 25/41 απλά άργησαν να συνέλθουν. Τι σου λέει η μελέτη; Ότι μάλλον σε πρόδρομο στάδιο ο συνδυασμός βοηθά να ξεμπερδεύεις με τον ιο, και να είσαι και μη μεταδοτικός γρήγορα. Τι δεν έκανε η μελέτη; Ομάδα ελέγχου, δεν ξέρω γιατί επιμένει σε αυτό το λάθος ο Ραούλ, μπορεί οι ήπιοι ασθενείς να μην εξελίσσονται έτσι κι αλλιώς, και να γίνονται και χωρίς θεραπεία μη-μεταδοτικοί στο 10ήμερο (αναφέρεται βέβαια ότι ασθενείς που πήραν άλλες αγωγές εκεί πήγαν χειρότερα, και ότι τα άλλα νοσοκομεία της Μασσαλίας πήγαν χειρότερα). Αλλά 1063 ασθενείς! Αλλά δεν ενθουσιαζόμαστε, περιμένουμε το πλήρες άρθρο, και πού θα δημοσιευτεί, εμπεριέχει κάποια στοιχεία και για αντιυπερτασικά, αλλά με μικρό δείγμα. Στο θέμα της καρδιολογικής ασφάλειας του συνδυασμού HCQ/AZI, θα κυκλοφορήσει και τεράστια συλλογή στοιχείων από 950.000 ασθενείς ρευματολογικούς που έπαιρναν το πρώτο (και 300.000 που πήραν και τα δυο), που θα λέει ότι η σκέτη υδροξυχλωροκίνη για έναν μήνα είναι ασφαλέστατη, αλλά σε συνδυασμό αυξάνει κατά τι (1,2) τον κίνδυνο καρδιακών προβλημάτων.
5. Κι άλλες αποδείξεις για το τι καλά δουλεύουν τα περιοριστικά μέτρα: Ερευνητές από το Los Alamos είδαν στο Emerging Infectious Diseases (4o-5o κορυφαίο περιοδικό λοιμώξεων, το επίσημο Αμερικανικό) εξαντλητικά στοιχεία κάνοντας ουσαστικά αντίστροφη επιδημιολογία για την Wuhan, και υπολόγισαν πως χωρίς lockdown θα είχαν πάει από, εκτιμώμενα 18.000 κρούσματα τις 23/1 σε 233.000 κρούσματα τις 31/1. Υπολόγισαν επίσης μέσω του αριθμού των θανάτων ότι ο ρυθμός εκθετικής αύξησης της επιδημίας είναι σχεδόν διπλάσιος του θεωρούμενου (διπλασιασμός κάθε 2,3-3,3 ημέρες), και το περίφημο R0, κρίσιμος δείκτης μεταδοτικότητας, ήταν 5,7 και όχι 2 που νομίζαμε. Κοινώς κάθε κρούσμα κολλούσε περισσότερους από 5 και όχι σχεδόν 2. Και συμπεραναν ότι "αν δεν εφαρμόσεις περιοριστικά μέτρα ο ιος θα επεκταθεί μαζικά και θα καταρρεύσει το σύστημα υγείας". Στο JAMA δε (3ο γενικώς ιατρικό περιοδικό) βγήκε χτες νέα επιδημιολογική μελέτη για την Wuhan: με αρχεία από 32.583 ασθενείς μελέτησαν τον ρυθμό εξάπλωσης σε πέντε περιόδους, ανάλογα με τα μέτρα και τις μετακινησεις, και είδαν ότι κάτι αντίστοιχο του R0 (για τους ειδικούς το effective reproduction number, αλλά είναι ίδιο λόγω παρθένου πληθυσμού) κατέβηκε από 3,82 που είχε φτάσει την στιγμή της λήψης των πρώτων μέτρων, σε <0 font="" jama="">
6. Τι γίνεται με αυτούς που "ξανακολλάνε"; Κλινικά δε νόσησε ξανά κανείς και πουθενά έως τώρα. Υποτροπή στο τεστ (θετικό μετά από 2 αρνητικά) βλέπουμε τακτικά και το μελετά και η WHO λέει. Αλλά μπορεί και απλά να βλέπουμε ιικά θραύσματα και όχι ζωντανό ιο (οπότε σε αυτούς με το τεστ πρέπει να καλλιεργήσεις για να δεις αν υπάρχει βιώσιμος ιος). Δυο ενδιαφέρουσες νέες μελέτες σχετικές βγήκαν χτες: Η πρώτη στο Journal of Clinical Virology μελέτησε 301 ασθενείς με όχι σοβαρή νόσο και είδε ότι οι άνω των 65 ετών ήθελαν 22 ημέρες να αρνητικοποιήσουν τεστ, έναντι 19 ημερών των κάτω των 65 ετών. Αλλά είδαν και ότι 21 από 70 ασθενείς με επαναληπτικό τεστ μετά από δυο αρνητικά, βγήκαν θετικοί!. Έδειξε η μελέτη επίσης ότι ίσως το ρινικό επίχρισμα είναι καλύτερο από το φαρυγγικό. Το αδιανόητο βέβαια είναι ότι οι ίδιοι συγγραφείς έστειλαν για δημοσίευση τα ίδια πάνω κάτω στοιχεία!!! στο Journal of Medical (αντί για Clinical) Virology, οπότε την βλέπω την καμπάνα να έρχεται. Μα καλά, τι σκέφτηκαν ακριβώς; Κρατάμε το ότι αργούσαν να αρνητικοποιήσουν- ήταν και μεταδοτικοί άραγε;, αν και ήταν ήπιας νόσου όλοι τους. Σε παρόμοιο κλίμα, μια μελέτη στο Clinical Infectious Diseases είδε σε 113 ασθενείς ποιοι καθυστερούσαν πάνω από 15 ημέρες να αρνητικοποιηθούν: οι άνδρες, αυτοί που νοσηλεύτηκαν καθυστερημένα στην εξέλιξη της νόσου, και όσοι μπήκαν ΜΕΘ (προφανώς). Κρατάμε το άνδρες.
7. Δευτερεύουσες θεραπευτικές προσεγγίσεις: ξεκινά μελέτες και το αντιιικο galidesivir της Biocryst, που το έχουμε δοκιμάσει σε όλους τους ιους, από ηπατίτιδα C μέχρι Ζika. Μελέτες στην Βραζιλία, γιατί εκεί το έψαχναν για χρήση σε κίτρινο πυρετό, οπότε έχουν έτοιμο το σύστημα, απλά αλλάζουν τη νόσο. Όμως θέλει παρακολούθηση 56 ημέρων, αργούμε δηλαδή. Μια ακόμη μελέτη βγήκε για το Uminefovir ή arbidol, στο καλό Journal of Infection, που λέει ότι κι αυτό αρνητικοποίησε γρήγορα και πλήρως ασθενείς (σε σχέση με το Kaletra), όμως κακό δείγμα ασθενών, μη ισορροπημένο (περισσότερες νέες γυναίκες στην ομάδα του arbidol), έπαιρναν και εισπνεόμενη ιντερφερόνη οι ασθενείς...πτωχά τα στοιχεία. Πάντως θέλει ψάξιμο η ουσία, καλύτερο.
8. Και ο καθένας με τον θεραπευτικό πόνο του: στο Pharmacotherapy, Καναδοί προτείνουν να δώσουμε τετρακυκλίνες (ούτε εγώ που λόγω μελιταίου την έχω την δοξυκυκλίνη καραμέλα δεν θα το πρότεινα), Ιρανοί ψάχνουν να βρουν τι γίνεται με τις στατίνες (τίποτε), ενώ σε άρθρα προσεχώς θα δούμε και τον μαϊντανό Βιταμίνη D με το εκπληκτικό σκεπτικό ότι πριν 12 χρόνια είχε χαμηλή βιταμίνη D η Ισπανία και η Ιταλία, άρα αυτό θα φταίει αφού η βιταμίνη σχετίζεται με την CRP που είναι δείκτης στην Covid-19!!!! Και όμως, αυτό το επιστημονικό παραλήρημα προέρχεται από το Northwestern University. I rest my case.
9.Διευκρίνιση-1: Λέω συχνά ότι οι Κινέζοι έπρεπε το ένα και έπρεπε το άλλο: Δεν είμαι σινοφοβικός, από την ερευνητική μου απόσυρση βγήκα για να δουλέψω με τους Κινέζους στον μελιταίο. Αλλά, άρθρο σαν αυτό της Νέας Υόρκης που λέω στην αρχή, σαν των Ιταλών για την ΜΕΘ, σαν τα επιδημιολογικά που κάνουν οι Αμερικανοί για την Κίνα, ΔΕΝ μας έδωσαν. Μας έδωσαν σωρεία κατακερματισμένων στοιχείων που κατηγορήθηκαν και για διπλή παρουσίαση (βλέπε και σημείο 6). Αυτή την πληροφορία για τον ιο και τις εκδηλώσεις του την χρειαζόμαστε όσο το δυνατό νωρίτερα για να τον εννοήσουμε και να σώσουμε ζωές. Και δεν ερχόταν. Αυτός είναι ο λόγος που το λέω και το ξαναλέω, γιατί υπάρχει και η επιστημονική ακεραιότητα και ευθύνη.
10. Διευκρίνιση-2: δεν έχω/ είχα εν γένει αμοιβόμενες σχέσεις με το κράτος ή φορείς του, και δεκάδες φαρμακευτικοί αντiπρόσωποι μπορούν να σας επιβεβαιώσουν ότι δεν έχω και με τις εταιρείες τους αμοιβόμενες σχέσεις. Δεν έχω επίσης οιαδήποτε βλέψη να φύγω από το ατομικό μου ιατρείο, συνεπώς ό,τι γράφω είναι ειλικρινής γνώμη. Αυτά. Ο Alain και η Romy στην Πισίνα τους παραμένουν σε γοητεία πιο θανατηφόροι κι από κορωνοϊό....
Giorgos Pappas
11/4/2020
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Το «ευχαριστώ» του Μίλο Μανάρα
στο προσωπικό υγείας.
1.
Ελπίδες για φάρμακο κατά του κορονοϊού στην Ελλάδα
Ελπίδες για φάρμακο κατά του κορονοϊού στην Ελλάδα
εντός δυο μηνών
Στις ερευνητικές προσπάθειες που καταβάλλονται στην Ελλάδα για τη δημιουργία φαρμάκου με την δραστική ουσία κολχικίνη για την καταπολέμηση της νόσου του κορονοϊού αναφέρθηκε ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας, Θεόδωρος Τρύφων, εκτιμώντας ότι θα έχουμε αποτελέσματα έως τον Ιούλιο.
Μιλώντας στον ΣΚΑΪ ο κ. Τρύφων σημείωσε ότι « πρόκειται για τη ''μελέτη Greco 19'' η οποία ερευνά το φάρμακο με την δραστική ουσία κολχικίνη για πιθανές επιπτώσεις και πως μπορεί να αντιμετωπίσει επιπτώσεις στην καρδιά και τους πνεύμονες από το κορονοϊό και θέλουμε να πιστεύουμε ότι αποτελέσματα γι αυτήν την μελέτη και για άλλες μελέτες θα έχουμε μέσα σε 2 μήνες».
«Κάποια φάρμακα θα μπουν στα θεραπευτικά πρωτόκολλα που χρησιμοποιούν οι γιατροί για να χρησιμοποιηθούν σε κάποιες φάσεις της θεραπείας του κορονοϊού.... Ερευνώνται σε ασθενείς», πρόσθεσε ο ίδιος.
12 Απριλίου 2020
Στις διαλέξεις της, εδώ και χρόνια, η Ευφροσύνη Γκρανιά - Κλώτσα προειδοποιεί για μια νέα πανδημία «που, εκτός από τις ανθρώπινες απώλειες, θα έχει τεράστιο οικονομικό και πολιτικό κόστος».
2.
Aυτός ο ιός δεν θα εξαλειφθεί εύκολα.
Μεγάλωσε στο Αργος. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1997 και, αμέσως μετά το αγροτικό της, έφυγε για τις ΗΠΑ. Ελαβε την ειδικότητα της Παθολογίας στη Φιλαδέλφεια και στη συνέχεια της Λοιμωξιολογίας στο Σικάγο και ταυτόχρονα μάστερ στη Δημόσια Υγεία από το University Of Illinois. Επειδή ήθελε να επιστρέψει στην Ευρώπη, το 2004 πήγε στο Cambridge, όπου έκανε διδακτορικό στην Επιδημιολογία. Από το 2008 είναι διευθύντρια της Κλινικής Λοιμωξιολογίας στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Cambridge, με σημαντικό κλινικό και ερευνητικό έργο.
Ζει στη Βρετανία με τον σύζυγό της, ενδοκρινολόγο Αγγελο Κλώτσα και τα παιδιά τους. Θα επέστρεφε ποτέ στην Ελλάδα; «Δεν με κρατούν τα χρήματα εδώ αλλά η αξιοκρατία του βρετανικού συστήματος», απαντά η Ευφροσύνη Γκρανιά - Κλώτσα. «Αν το επιτρέψουν τα πράγματα –και αν θα είμαι χρήσιμη σε ένα αξιοκρατικό σύστημα– θα είναι τιμή και χαρά μου να υπηρετήσω στην πατρίδα μας, που με σπούδασε άλλωστε».
Στις διαλέξεις της, εδώ και χρόνια, προειδοποιεί για μια νέα πανδημία «που, εκτός από τις ανθρώπινες απώλειες, θα έχει τεράστιο οικονομικό και πολιτικό κόστος, και θα επηρεάσει καθέναν από εμάς άμεσα και με απροσδόκητους τρόπους»...
***
– Δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια πανδημία, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της τεράστιας επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου που έχει συντελεστεί, είχαμε την ψευδαίσθηση ότι είμαστε άτρωτοι. Εσείς αιφνιδιαστήκατε από τη δυναμική του SARS-CoV-2;
– Oχι, καθόλου. Το 2013 είχα προσκληθεί να δώσω διάλεξη στην Ακαδημία Αθηνών με θέμα τις αναδυόμενες λοιμώξεις και είχα περιγράψει ακριβώς αυτόν τον κίνδυνο, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να ενοχοποιήσω την Ασία και τις νυχτερίδες. Οχι βέβαια επειδή διαθέτω μαντικές ικανότητες, αλλά γιατί όλοι οι επιδημιολόγοι περιμέναμε ότι η επόμενη πανδημία γρίπης θα είχε τα ίδια χαρακτηριστικά με τη σημερινή επιδημία του SARS-CoV-2. Θυμάμαι βέβαια ότι κάποιοι επιστήμονες που βρίσκονταν ανάμεσα στο κοινό είχαν θεωρήσει εκείνη τη διάλεξη υπερβολική, συνεπώς και ως επιστημονική κοινότητα διατηρούσαμε σε ένα βαθμό την ψευδαίσθηση στην οποία αναφέρεστε.
– H εποχική γρίπη προκαλεί έως και 650.000 θανάτους ετησίως, σε όλο τον κόσμο. Οι θάνατοι από COVID-19 είναι αυτή τη στιγμή που μιλάμε περίπου 80.000. Τι διαφοροποιεί αυτόν τον ιό από όσους μέχρι τώρα γνωρίζαμε; Τι τον κάνει τόσο επικίνδυνο;
– Ο ιός SARS-CoV-2 δεν έχει περιγραφεί στο παρελθόν ως αίτιο ανθρώπινης λοίμωξης. Τα δύο χαρακτηριστικά που διακρίνουν αυτόν τον ιό είναι ότι κανείς δεν έχει προηγούμενη ανοσία (συνεπώς θεωρούμε ότι όλοι μπορούν εν δυνάμει να νοσήσουν μέχρι να παρασκευαστεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο) και ότι η μετάδοσή του είναι δυνατή ακόμη και από ασυμπτωματικούς φορείς (αυτό κάνει τα μέτρα ελέγχου πιο δύσκολα). Υπολογίζεται πως αν η επιδημία ήταν ανεξέλεγκτη θα μολυνόταν εντέλει περίπου το 80% του πλανήτη. Η μόλυνση δεν ισοδυναμεί φυσικά με νόσο ή θάνατο. Η ακριβής θνητότητα του ιού δεν είναι ακόμη γνωστή λόγω της ύπαρξης ασυμπτωματικών/υποσυμπτωματικών περιπτώσεων, καθώς και του γεγονότος ότι έχει νοσήσει μικρός αριθμός ανθρώπων. Αυτό που κάνει, λοιπόν, τον συγκεκριμένο ιό δύσκολο στον χειρισμό είναι ότι τα συστήματα υγείας καλούνται να αντιμετωπίσουν μια νόσο χωρίς προηγούμενη ανοσία, η οποία μπορεί να μολύνει έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων και να οδηγήσει ένα σημαντικό ποσοστό σε νοσηλεία μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα.
– Θα επιχειρούσατε μια πρόβλεψη; Ηρθε για να μείνει αυτός ο κορωνοϊός ή θα εξαλειφθεί σταδιακά, όπως ο SARS-CoV;
– Δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες, αλλά η πλειονότητα των λοιμωξιολόγων θεωρεί ότι πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να εξαλειφθεί ο ιός, έστω και σταδιακά. Ο SARS-CoV-1 εξαλείφθηκε γιατί δεν προκαλούσε υποσυμπτωματικές περιπτώσεις και αντιμετωπίστηκε τάχιστα. Η διασπορά περιορίστηκε μέσα στα νοσοκομεία και αποφύγαμε τότε μία ακόμη πανδημία.
– Θεωρείτε πιθανό να υπάρξει κάποια μετάλλαξη που θα αυξήσει τη λοιμογόνο δύναμή του και θα τον καταστήσει ακόμη πιο επικίνδυνο;
– Οι ιοί αυτής της οικογένειας μεταλλάσσονται πιο εύκολα από ιούς άλλων οικογενειών. Μία σειρά μεταλλάξεων μπορεί να τον καταστήσει πιο επικίνδυνο αλλά και πιο ακίνδυνο. Δεν υπάρχει ακόμη καμία ισχυρή ένδειξη ότι η λοιμογόνος ικανότητά του έχει μεταβληθεί από την αρχή της πανδημίας.
– Ποιο είναι, τελικά, το πιο κρίσιμο σημείο στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας; Τι δεν πήγε καλά στη Βρετανία, στις ΗΠΑ, στην Ισπανία, στη Γαλλία; Ποιες χώρες θεωρείτε ότι έπραξαν τα δέοντα την ώρα που έπρεπε;
– Είναι νωρίς γι’ αυτήν την εκτίμηση γιατί ακόμη δεν γνωρίζουμε τις πλήρεις συνέπειες των μέτρων που έχουν ληφθεί. Στη Γαλλία, στην Ισπανία και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες η ιατρική κοινότητα είχε τις πληροφορίες που επέτρεπαν την ανάπτυξη μαθηματικών μοντέλων εγκαίρως. Θεωρώ ότι η Ιταλία θα αποδειχθεί ειδική περίπτωση (η υπόθεση εργασίας που κάνω είναι ότι υπήρχαν πολύ νωρίς εισαγωγές περιστατικών οι οποίες δεν αναγνωρίστηκαν ως πιθανά SARS-CoV-2). Κάθε πανδημία είναι διαφορετική και δεν υπάρχει μόνο ένα κρίσιμο σημείο που καθορίζει την εξέλιξή της. Αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, βρισκόμαστε ακόμη σε κρίσιμο σημείο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μεγάλη Βρετανία.
– Πολύς λόγος γίνεται για το θέμα της ανοσίας του πληθυσμού. Ποια είναι η δική σας άποψη;
– Αν η επιδημία αφηνόταν ανεξέλεγκτη, το 80% του πληθυσμού θα αποκτούσε τουλάχιστον παροδική ανοσία· ελπίζουμε όμως πως αυτή η ανοσία θα αποδειχθεί μόνιμη. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο αριθμός των θανάτων, είναι ότι τα σύγχρονα συστήματα υγείας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι δομημένα έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν πολλά περιστατικά ασθενών ταυτόχρονα, ιδιαίτερα αν αυτά χρήζουν μηχανικού αερισμού κ.λπ. Αυτό συνέβη στην Ιταλία και οι συνάδελφοι εκεί καλούνται καθημερινά να πάρουν σκληρές αποφάσεις για το πώς θα διαθέσουν τους ανεπαρκείς αναπνευστήρες και τις ανεπαρκείς νοσοκομειακές κλίνες.
– Είστε αισιόδοξη όσον αφορά την παραγωγή εμβολίου ή φαρμάκων; Τι έχει πιθανότητες να προηγηθεί;
– Αυτό που βιώνουμε ως επιστημονική κοινότητα δεν έχει προηγούμενο. Η ταχύτητα με την οποία κινείται η επιστημονική έρευνα είναι πρωτόγνωρη. Βοήθησε βέβαια και για πολλούς λόγους η πρόσφατη επιδημία του Εμπολα. Ενα από τα μαθήματα που πήρε η διεθνής κοινότητα από τον Εμπολα ήταν και η μεγάλη σημασία τού να μοιράζονται τα νέα δεδομένα στο ευρύ επιστημονικό κοινό χωρίς περιορισμούς και με ταχύτητα. Στην τωρινή πανδημία οι νέες τεχνολογίες έχουν επίσης πραγματικά βοηθήσει. Θεωρώ πως κάποιες θεραπείες, με διαφορετικό τρόπο δράσης και ποικίλη αποτελεσματικότητα, θα γίνουν διαθέσιμες πολύ πριν από ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Κανείς, όμως, είναι καλό να αποφεύγει τις πολλές προβλέψεις, όταν δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες.
– Πολλοί συνάδελφοί σας λένε ότι η Ιστορία θα χωριστεί στην προ κορωνοϊού και μετά κορωνοϊό εποχή. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη ή τη βρίσκετε υπερβολική;
– Καθόλου υπερβολική δεν τη βρίσκω. Η ανθρώπινη Ιστορία άλλαξε πορεία λόγω επιδημιών σε όλες τις ιστορικές εποχές (ο λοιμός της Αθήνας, η πανώλη τον Μεσαίωνα, η γρίπη του 1918). Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης αυτής της πανδημίας, όλοι είμαστε μέρος ενός πρωτόγνωρου κοινωνικού πειράματος που θα μας διδάξει πολλά για το μέλλον της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών.
– Το 2018, ο Ζαν Σεμέντζα, επικεφαλής του τμήματος Επιστημονικής Αξιολόγησης στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), είχε προβλέψει, σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ότι η Ευρώπη μετατρέπεται σε hotspot μεταδοτικών νόσων. Αναφερόταν στην αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας που προκαλεί η κλιματική αλλαγή. Με αυτό το δεδομένο και με την προοπτική να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε νέους αναδυόμενους ιούς, πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε, σε συλλογικό αλλά και ατομικό επίπεδο;
– Η κλιματική αλλαγή, όπως και η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού και η έλλειψη σεβασμού προς τα οικοσυστήματα αποτελούν επιπλέον προκλήσεις. Μεγάλου ενδιαφέροντος είναι η πιθανότητα να ξαναγίνουν ενδημικές κάποιες ασθένειες οι οποίες είχαν εξαλειφθεί από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, όπως η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός. Σε συλλογικό επίπεδο, απαιτείται να κατανοήσουμε ότι δεν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε χωρίς διεθνείς συνεργασίες, γιατί οι ασθένειες δεν γνωρίζουν σύνορα. Σε ατομικό επίπεδο, πρέπει να κάνουμε ό,τι απαιτείται για να διατηρηθεί η επιστημονική εκπαίδευση σε υψηλό επίπεδο προκειμένου να περιοριστούν η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της.
– Πώς βιώνετε εσείς την επιδημία στη Βρετανία;
– Για λίγο οι φίλοι Βρετανοί έχασαν την παροιμιώδη ψυχραιμία τους, πίστεψαν σχεδόν πως επίκειτο και... λιμός και επέλασαν μάλλον άτακτα στα σούπερ μάρκετ. Στη συνέχεια όμως την ανέκτησαν και τώρα πια είναι ιδιαίτερα συνεργάσιμοι με τις αρχές δημόσιας υγείας. Οι κλινικοί γιατροί αντιμετωπίζουν τη νέα πρόκληση με δέος αλλά και αποφασιστικότητα. Ανεξαρτήτως ειδικότητας, όλοι οι εργαζόμενοι της Υγείας έχουν συσπειρωθεί και λάβει θέσεις μάχης. Οι γιατροί και νοσηλευτές εισπράττουμε σεβασμό και πολλή αγάπη από τους συμπολίτες μας. Πιστεύω, όμως, πως ακόμη είναι πολύ νωρίς και περιμένω την επίδραση της μακράς καραντίνας.
Εκτός νοσοκομείου δεν φοράω μάσκα
– Φοράτε μάσκα εκτός του εργασιακού σας χώρου, στις απαραίτητες μετακινήσεις σας; Να κάτι ακόμα για το οποίο οι απόψεις και οι οδηγίες των επιστημόνων είναι αντικρουόμενες…
– Οχι, δεν φοράω μάσκα εκτός νοσοκομείου. Οι μάσκες που προστατεύουν επαρκέστερα δεν επαρκούν για τις ανάγκες των συστημάτων υγείας. Η αλόγιστη χρήση τους αποτελεί έμμεσο κοινωνικό έγκλημα, ενώ η λανθασμένη χρήση τους μπορεί επιπλέον να οδηγήσει σε λοίμωξη. Οι απλές μάσκες, από την άλλη, δεν προστατεύουν από τη λοίμωξη αυτόν που τις φοράει και επιπλέον δίνουν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας.
ΤΑΣΟΥΛΑ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ
https://www.kathimerini.gr/1073502/article/
ygeia/ygeia-epikairothta/aytos-o-ios-den-8a-e3aleif8ei-eykola
12/4/2020
2.
Aυτός ο ιός δεν θα εξαλειφθεί εύκολα.
Μεγάλωσε στο Αργος. Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1997 και, αμέσως μετά το αγροτικό της, έφυγε για τις ΗΠΑ. Ελαβε την ειδικότητα της Παθολογίας στη Φιλαδέλφεια και στη συνέχεια της Λοιμωξιολογίας στο Σικάγο και ταυτόχρονα μάστερ στη Δημόσια Υγεία από το University Of Illinois. Επειδή ήθελε να επιστρέψει στην Ευρώπη, το 2004 πήγε στο Cambridge, όπου έκανε διδακτορικό στην Επιδημιολογία. Από το 2008 είναι διευθύντρια της Κλινικής Λοιμωξιολογίας στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Cambridge, με σημαντικό κλινικό και ερευνητικό έργο.
Ζει στη Βρετανία με τον σύζυγό της, ενδοκρινολόγο Αγγελο Κλώτσα και τα παιδιά τους. Θα επέστρεφε ποτέ στην Ελλάδα; «Δεν με κρατούν τα χρήματα εδώ αλλά η αξιοκρατία του βρετανικού συστήματος», απαντά η Ευφροσύνη Γκρανιά - Κλώτσα. «Αν το επιτρέψουν τα πράγματα –και αν θα είμαι χρήσιμη σε ένα αξιοκρατικό σύστημα– θα είναι τιμή και χαρά μου να υπηρετήσω στην πατρίδα μας, που με σπούδασε άλλωστε».
Στις διαλέξεις της, εδώ και χρόνια, προειδοποιεί για μια νέα πανδημία «που, εκτός από τις ανθρώπινες απώλειες, θα έχει τεράστιο οικονομικό και πολιτικό κόστος, και θα επηρεάσει καθέναν από εμάς άμεσα και με απροσδόκητους τρόπους»...
***
– Δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μια πανδημία, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της τεράστιας επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου που έχει συντελεστεί, είχαμε την ψευδαίσθηση ότι είμαστε άτρωτοι. Εσείς αιφνιδιαστήκατε από τη δυναμική του SARS-CoV-2;
– Oχι, καθόλου. Το 2013 είχα προσκληθεί να δώσω διάλεξη στην Ακαδημία Αθηνών με θέμα τις αναδυόμενες λοιμώξεις και είχα περιγράψει ακριβώς αυτόν τον κίνδυνο, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να ενοχοποιήσω την Ασία και τις νυχτερίδες. Οχι βέβαια επειδή διαθέτω μαντικές ικανότητες, αλλά γιατί όλοι οι επιδημιολόγοι περιμέναμε ότι η επόμενη πανδημία γρίπης θα είχε τα ίδια χαρακτηριστικά με τη σημερινή επιδημία του SARS-CoV-2. Θυμάμαι βέβαια ότι κάποιοι επιστήμονες που βρίσκονταν ανάμεσα στο κοινό είχαν θεωρήσει εκείνη τη διάλεξη υπερβολική, συνεπώς και ως επιστημονική κοινότητα διατηρούσαμε σε ένα βαθμό την ψευδαίσθηση στην οποία αναφέρεστε.
– H εποχική γρίπη προκαλεί έως και 650.000 θανάτους ετησίως, σε όλο τον κόσμο. Οι θάνατοι από COVID-19 είναι αυτή τη στιγμή που μιλάμε περίπου 80.000. Τι διαφοροποιεί αυτόν τον ιό από όσους μέχρι τώρα γνωρίζαμε; Τι τον κάνει τόσο επικίνδυνο;
– Ο ιός SARS-CoV-2 δεν έχει περιγραφεί στο παρελθόν ως αίτιο ανθρώπινης λοίμωξης. Τα δύο χαρακτηριστικά που διακρίνουν αυτόν τον ιό είναι ότι κανείς δεν έχει προηγούμενη ανοσία (συνεπώς θεωρούμε ότι όλοι μπορούν εν δυνάμει να νοσήσουν μέχρι να παρασκευαστεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο) και ότι η μετάδοσή του είναι δυνατή ακόμη και από ασυμπτωματικούς φορείς (αυτό κάνει τα μέτρα ελέγχου πιο δύσκολα). Υπολογίζεται πως αν η επιδημία ήταν ανεξέλεγκτη θα μολυνόταν εντέλει περίπου το 80% του πλανήτη. Η μόλυνση δεν ισοδυναμεί φυσικά με νόσο ή θάνατο. Η ακριβής θνητότητα του ιού δεν είναι ακόμη γνωστή λόγω της ύπαρξης ασυμπτωματικών/υποσυμπτωματικών περιπτώσεων, καθώς και του γεγονότος ότι έχει νοσήσει μικρός αριθμός ανθρώπων. Αυτό που κάνει, λοιπόν, τον συγκεκριμένο ιό δύσκολο στον χειρισμό είναι ότι τα συστήματα υγείας καλούνται να αντιμετωπίσουν μια νόσο χωρίς προηγούμενη ανοσία, η οποία μπορεί να μολύνει έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων και να οδηγήσει ένα σημαντικό ποσοστό σε νοσηλεία μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα.
– Θα επιχειρούσατε μια πρόβλεψη; Ηρθε για να μείνει αυτός ο κορωνοϊός ή θα εξαλειφθεί σταδιακά, όπως ο SARS-CoV;
– Δεν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες, αλλά η πλειονότητα των λοιμωξιολόγων θεωρεί ότι πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να εξαλειφθεί ο ιός, έστω και σταδιακά. Ο SARS-CoV-1 εξαλείφθηκε γιατί δεν προκαλούσε υποσυμπτωματικές περιπτώσεις και αντιμετωπίστηκε τάχιστα. Η διασπορά περιορίστηκε μέσα στα νοσοκομεία και αποφύγαμε τότε μία ακόμη πανδημία.
– Θεωρείτε πιθανό να υπάρξει κάποια μετάλλαξη που θα αυξήσει τη λοιμογόνο δύναμή του και θα τον καταστήσει ακόμη πιο επικίνδυνο;
– Οι ιοί αυτής της οικογένειας μεταλλάσσονται πιο εύκολα από ιούς άλλων οικογενειών. Μία σειρά μεταλλάξεων μπορεί να τον καταστήσει πιο επικίνδυνο αλλά και πιο ακίνδυνο. Δεν υπάρχει ακόμη καμία ισχυρή ένδειξη ότι η λοιμογόνος ικανότητά του έχει μεταβληθεί από την αρχή της πανδημίας.
– Ποιο είναι, τελικά, το πιο κρίσιμο σημείο στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας; Τι δεν πήγε καλά στη Βρετανία, στις ΗΠΑ, στην Ισπανία, στη Γαλλία; Ποιες χώρες θεωρείτε ότι έπραξαν τα δέοντα την ώρα που έπρεπε;
– Είναι νωρίς γι’ αυτήν την εκτίμηση γιατί ακόμη δεν γνωρίζουμε τις πλήρεις συνέπειες των μέτρων που έχουν ληφθεί. Στη Γαλλία, στην Ισπανία και ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες η ιατρική κοινότητα είχε τις πληροφορίες που επέτρεπαν την ανάπτυξη μαθηματικών μοντέλων εγκαίρως. Θεωρώ ότι η Ιταλία θα αποδειχθεί ειδική περίπτωση (η υπόθεση εργασίας που κάνω είναι ότι υπήρχαν πολύ νωρίς εισαγωγές περιστατικών οι οποίες δεν αναγνωρίστηκαν ως πιθανά SARS-CoV-2). Κάθε πανδημία είναι διαφορετική και δεν υπάρχει μόνο ένα κρίσιμο σημείο που καθορίζει την εξέλιξή της. Αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, βρισκόμαστε ακόμη σε κρίσιμο σημείο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Μεγάλη Βρετανία.
– Πολύς λόγος γίνεται για το θέμα της ανοσίας του πληθυσμού. Ποια είναι η δική σας άποψη;
– Αν η επιδημία αφηνόταν ανεξέλεγκτη, το 80% του πληθυσμού θα αποκτούσε τουλάχιστον παροδική ανοσία· ελπίζουμε όμως πως αυτή η ανοσία θα αποδειχθεί μόνιμη. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο αριθμός των θανάτων, είναι ότι τα σύγχρονα συστήματα υγείας στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι δομημένα έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν πολλά περιστατικά ασθενών ταυτόχρονα, ιδιαίτερα αν αυτά χρήζουν μηχανικού αερισμού κ.λπ. Αυτό συνέβη στην Ιταλία και οι συνάδελφοι εκεί καλούνται καθημερινά να πάρουν σκληρές αποφάσεις για το πώς θα διαθέσουν τους ανεπαρκείς αναπνευστήρες και τις ανεπαρκείς νοσοκομειακές κλίνες.
– Είστε αισιόδοξη όσον αφορά την παραγωγή εμβολίου ή φαρμάκων; Τι έχει πιθανότητες να προηγηθεί;
– Αυτό που βιώνουμε ως επιστημονική κοινότητα δεν έχει προηγούμενο. Η ταχύτητα με την οποία κινείται η επιστημονική έρευνα είναι πρωτόγνωρη. Βοήθησε βέβαια και για πολλούς λόγους η πρόσφατη επιδημία του Εμπολα. Ενα από τα μαθήματα που πήρε η διεθνής κοινότητα από τον Εμπολα ήταν και η μεγάλη σημασία τού να μοιράζονται τα νέα δεδομένα στο ευρύ επιστημονικό κοινό χωρίς περιορισμούς και με ταχύτητα. Στην τωρινή πανδημία οι νέες τεχνολογίες έχουν επίσης πραγματικά βοηθήσει. Θεωρώ πως κάποιες θεραπείες, με διαφορετικό τρόπο δράσης και ποικίλη αποτελεσματικότητα, θα γίνουν διαθέσιμες πολύ πριν από ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Κανείς, όμως, είναι καλό να αποφεύγει τις πολλές προβλέψεις, όταν δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες.
– Πολλοί συνάδελφοί σας λένε ότι η Ιστορία θα χωριστεί στην προ κορωνοϊού και μετά κορωνοϊό εποχή. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη ή τη βρίσκετε υπερβολική;
– Καθόλου υπερβολική δεν τη βρίσκω. Η ανθρώπινη Ιστορία άλλαξε πορεία λόγω επιδημιών σε όλες τις ιστορικές εποχές (ο λοιμός της Αθήνας, η πανώλη τον Μεσαίωνα, η γρίπη του 1918). Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης αυτής της πανδημίας, όλοι είμαστε μέρος ενός πρωτόγνωρου κοινωνικού πειράματος που θα μας διδάξει πολλά για το μέλλον της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών.
– Το 2018, ο Ζαν Σεμέντζα, επικεφαλής του τμήματος Επιστημονικής Αξιολόγησης στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), είχε προβλέψει, σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» ότι η Ευρώπη μετατρέπεται σε hotspot μεταδοτικών νόσων. Αναφερόταν στην αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας που προκαλεί η κλιματική αλλαγή. Με αυτό το δεδομένο και με την προοπτική να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε νέους αναδυόμενους ιούς, πώς μπορούμε να προετοιμαστούμε, σε συλλογικό αλλά και ατομικό επίπεδο;
– Η κλιματική αλλαγή, όπως και η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού και η έλλειψη σεβασμού προς τα οικοσυστήματα αποτελούν επιπλέον προκλήσεις. Μεγάλου ενδιαφέροντος είναι η πιθανότητα να ξαναγίνουν ενδημικές κάποιες ασθένειες οι οποίες είχαν εξαλειφθεί από την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, όπως η ελονοσία και ο δάγκειος πυρετός. Σε συλλογικό επίπεδο, απαιτείται να κατανοήσουμε ότι δεν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε χωρίς διεθνείς συνεργασίες, γιατί οι ασθένειες δεν γνωρίζουν σύνορα. Σε ατομικό επίπεδο, πρέπει να κάνουμε ό,τι απαιτείται για να διατηρηθεί η επιστημονική εκπαίδευση σε υψηλό επίπεδο προκειμένου να περιοριστούν η κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της.
– Πώς βιώνετε εσείς την επιδημία στη Βρετανία;
– Για λίγο οι φίλοι Βρετανοί έχασαν την παροιμιώδη ψυχραιμία τους, πίστεψαν σχεδόν πως επίκειτο και... λιμός και επέλασαν μάλλον άτακτα στα σούπερ μάρκετ. Στη συνέχεια όμως την ανέκτησαν και τώρα πια είναι ιδιαίτερα συνεργάσιμοι με τις αρχές δημόσιας υγείας. Οι κλινικοί γιατροί αντιμετωπίζουν τη νέα πρόκληση με δέος αλλά και αποφασιστικότητα. Ανεξαρτήτως ειδικότητας, όλοι οι εργαζόμενοι της Υγείας έχουν συσπειρωθεί και λάβει θέσεις μάχης. Οι γιατροί και νοσηλευτές εισπράττουμε σεβασμό και πολλή αγάπη από τους συμπολίτες μας. Πιστεύω, όμως, πως ακόμη είναι πολύ νωρίς και περιμένω την επίδραση της μακράς καραντίνας.
Εκτός νοσοκομείου δεν φοράω μάσκα
– Φοράτε μάσκα εκτός του εργασιακού σας χώρου, στις απαραίτητες μετακινήσεις σας; Να κάτι ακόμα για το οποίο οι απόψεις και οι οδηγίες των επιστημόνων είναι αντικρουόμενες…
– Οχι, δεν φοράω μάσκα εκτός νοσοκομείου. Οι μάσκες που προστατεύουν επαρκέστερα δεν επαρκούν για τις ανάγκες των συστημάτων υγείας. Η αλόγιστη χρήση τους αποτελεί έμμεσο κοινωνικό έγκλημα, ενώ η λανθασμένη χρήση τους μπορεί επιπλέον να οδηγήσει σε λοίμωξη. Οι απλές μάσκες, από την άλλη, δεν προστατεύουν από τη λοίμωξη αυτόν που τις φοράει και επιπλέον δίνουν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας.
ΤΑΣΟΥΛΑ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ
https://www.kathimerini.gr/1073502/article/
ygeia/ygeia-epikairothta/aytos-o-ios-den-8a-e3aleif8ei-eykola
12/4/2020