Ημερολόγιο κορωνοϊού, 20/4/2020: Το μέλλον της πανδημίας σε 11 Ελληνικά σενάρια

  


Ημερολόγιο κορωνοϊού, 20 Απριλίου 2020:
 Το μέλλον της πανδημίας σε 11 Ελληνικά σενάρια.

1. Ο ιος εξαφανίζεται. Παγκοσμίως σταδιακά. Γιατί; Κι ο SARS έτσι δεν έκανε; Όμως ο SARS ήταν από την φύση του αυτοπεριοριζόμενος γιατί σκότωνε σε μεγάλο ποσοστό τον φορέα του, αυτόν που θα έπρεπε (στην λογική του ιου) να τον μεταδίδει σε άλλους ώστε να αυξάνεται ο ιος. Δεν είχε ο SARS ασυμπτωματικούς ή ολιγοσυμπτωματικούς να διασπείρουν τη νόσο. Και όσοι νοσούσαν χρειάζονταν γρήγορα ιατρική φροντίδα, άρα έμπαινε άμεσα η διάγνωση και η απομόνωση και η διακοπή της μετάδοσης. Πιθανότητα 0,01%

2. Ο ιος εξαφανίζεται σύντομα. Στην Ελλάδα. Αλλά στον υπόλοιπο κόσμο παραμένει, σε άλλοτε άλλα ποσοστά, περιλαμβανομένης της Δυτικής Ευρώπης και της Τουρκίας. Γιατί; επειδή εμείς καταφέραμε να περιορίσουμε την διασπορά δραστικά και δεν είχαμε νέες εισροές, και ανοίξαμε από τα περιοριστικά μέτρα αργά και επιτυχημένα. Και κάποια στιγμή πρέπει να ανοίξουμε στον υπόλοιπο κόσμο. Είτε για λόγους οικονομικούς προφανέστερα, βλέπε τουρισμό, ή για λόγους ατυχήματος, όπως για παράδειγμα σε είσοδο μεταναστών από την υπερενδημική γείτονα. Οπότε ο ιος επιστρέφει στην Ελλάδα. Γιατί δεν θα είναι δυνατό να κάνεις πλήρη έλεγχο στην είσοδο κάθε πολίτη από το εξωτερικό, ούτε να βάλεις σε καραντίνα έναν τουρίστα. Δύο υποσενάρια εδώ:

2α: πολλαπλά κρούσματα σε διάφορες τουριστικές τοποθεσίες απορρυθμίζουν πλήρως το σύστημα υγείας και εν γένει την χώρα, διότι πόσα μέσα θα διαθέσεις για να μεταφέρεις τον κάθε ασθενή από το νησάκι όπου βρέθηκε, και ποια θαλασσοταραχή απρόοπτη θα καθυστερήσει μια διακομιδή και θα καταλήξει κάποιος ξένος σε νησί με ανεπαρκείς δομές υγείας, και πόση πίεση θα δεχθείς από το εξωτερικό για την ενδεχόμενη αποτυχία σου να το χειριστείς. Αλλά και πόσοι ασυνείδητοι ντόπιοι του τουριστικού θα κάνουν τα στραβά μάτια σε κρούσματα και ανάγκη καραντίνας, για οικονομικούς λόγους (και μην πει κανείς πως δεν υπάρχουν ασυνείδητοι του ευτελούς κέρδους στον τουρισμό, παντού υπάρχουν, και στην ιατρική και στο μανάβικο της γειτονιάς, και...). Απευκταίο σενάριο. Ζητούμενο να προτετοιμαστούμε να την εκμηδενίσουμε, όμως πιθανότητα 9%.
2β: πολλαπλά κρούσματα σε διάφορες τουριστικές περιοχές μεν, αλλά επειδή έχει αναπτυχθεί μηχανισμός άμεσης ανταπόκρισης και ανώδυνης διευθέτησης των πολλαπλών προεκτάσεων ακόμη και ενός κρούσματος, δεν διαταράσσεται σε μεγάλο βαθμό η καθημερινότητα της χώρας, επιστρέφουν όμως κάποιοι περιορισμοί (που θα απαιτήσουν περισσότερη εγρήγορση για την πιστή εφαρμογή τους). Υπάρχει σαφής επιβάρυνση του συστήματος υγείας, ίσως και περισσότερη (και σαφώς πιο εκτεταμένη γεωγραφικά της τωρινής). Ζούμε ένα αντίστοιχο του τωρινού 2ο κύμα. Σταδιακά, λόγω καιρού και παγκόσμιου φόβου για ταξίδια (το σενάριο των κρουσμάτων σε τουρίστες θα είναι παγκόσμιας κατανομής προφανώς), υποχωρούν οι εισροές και ξαναρχίζουμε αργά και σταδιακά την χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων μέσα στο φθινόπωρο. Θα ήταν πολύ μικρότερη, αλλά προσμετράται η αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης της παρούσας κρίσης, οπότε πιθανότητα 6%.

3. Ο ιος δεν εξαφανίζεται, ούτε στην Ελλάδα, μήτε στο εξωτερικό. Η χαλάρωση των μέτρων παγκοσμίως έχει διαφορετική επιτυχία (εξαρτώμενη όχι μόνο από τον σχεδιασμό αλλά και από απρόοπτα και ενδεχόμενες, ανεξερεύνητες ακόμη, γενετικές προδιαθέσεις μεταξύ λαών). Τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες, ενδέχεται το άνοιγμα να ακολουθηθεί σύντομα από νέο lockdown, και νέα απόπειρα ανοίγματος. Τα διαδικαστικά του ανοίγματος τα έχουμε αναλύσει τις 6/4. Τέσσερα τα υποσενάρια εδώ, μετά από ένα επιτυχημένο σχετικά τελικό άνοιγμα, ανάλογα με τις επιστημονικές εξελίξεις:

3α. Έχουμε γρήγορα διαγνωστικά τεστ, αλλά δεν έχουμε επαρκείς θεραπείες: Αυτό σημαίνει ότι εντοπίζομε γρήγορα τα κρούσματα, αλλά απαιτούνται εκτεταμένες δομές απομόνωσης των ασθενών (ή σε μονάδες υγείας ή με αυστηρή παρακολούθηση κατ' οίκον). Μπαίνει διάγνωση σε πολλαπλάσια κρούσματα, οπότε αναγκαστικά πολύ περισσότεροι αυτοπεριορίζονται, και ακόμη και σε ήπια νόσο διακόπτουν την φυσιολογική τους ζωή. Συσσωρευμένες τέτοιες διακοπές της καθημερινότητας σε μια περιοχή, απορρυθμίζουν, μέσω φόβου ή δυσχερειών στην κοινοτική επαφή (κοινωνική ή εργασιακή), την φυσιολογική ζωή ΚΑΙ των μη προσβεβλημένων. Πιθανότητα 5%.

3β. Έχουμε επαρκείς θεραπείες, αλλά δεν έχουμε γρήγορα διαγνωστικά τεστ: Όσο κι αν αναπτυχθεί το δίκτυο της μοριακής διάγνωσης, και λαμβάνοντας υπόψη ότι σε διενέργεια πολλών τέτοιων τεστ θα έχεις και ψευδώς θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, η στρατηγική σου βασίζεται στην αγωγή. Θα δοθεί σε όλους προληπτικά; Θα δοθεί σε επαγγελματίες υγείας μόνο προληπτικά; Θα δοθεί σε ευπαθείς ομάδες και ηλικιωμένους προληπτικά; Θα δοθεί μόνο σε όσους έχουν δυνητικά εκτεθεί σε κάποιο από τα, λίγα σε σχέση με τα πραγματικά, διαπιστωμένα κρούσματα; Θα μπορούν να την λάβουν όλοι, κι αν όχι τι θα λαμβάνουν όσοι έχουν αντενδείξεις; Θα δοθεί πάντως ευρέως κάποια αγωγή για να μην έχουμε πάλι lockdown. Και θα αρχίσει έντονη διαφωνία στην επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία για την χορήγησή της. Αν δοθεί σε όλους θα υπάρχει κίνημα αντιρρησιών με σημαία τις παρενέργειες. Αν δε δοθεί σε όλους θα υπάρχει κίνημα υπέρ της χορήγησης σε όλους (πιθανώς από τους ίδιους αντιρρησίες, άλλη υπόθεση αυτό). Τουλάχιστον θα τσακωνόμαστε υπό έλεγχο της πανδημίας. Πιθανότητα 20%.

3γ. Δεν έχουμε επαρκείς θεραπείες, ούτε γρήγορα διαγνωστικά τεστ: Αναπόφευκτα θα επανέλθουμε σε lockdown, είτε νομών ή όλης της χώρας, με ποικίλουσα, ανάλογη της κυκλοφορίας της νόσου, βαρύτητα. Αλλιώς θα γίνουμε καθυστερημένα Ιταλία. Το οικονομικό και το ψυχολογικό βάρος ενός τέτοιου παρατεταμένου ή υποτροπιάζοντος lockdown θα γίνει τότε πολύ πιο αισθητό. Ουσιαστικά θα εισέλθουμε σε έναν προσωρινό νέο κόσμο, μέχρι να αναστραφούν αυτά τα δεδομένα (ή να πετύχουμε ανοσία αγέλης παγκοσμίως, σενάριο όμως το οποίο, ό,τι κι αν λένε διάφοροι υψηλόβαθμοι, θα προϋποθέτει την κατάλυση κάθε έννοιας πολιτισμού). Πιθανότητα 1,89%.

3δ. Έχουμε επαρκείς θεραπείες και γρήγορα διαγνωστικά τεστ: Επιστρέφουμε στην κανονική μας ζωή σχεδόν, με μια επιπρόσθετη εγρήγορση, πιθανώς και με τα διλήμματα του 3β. Η διασπορά περιορίζεται (εφόσον κάθε κρούσμα με την θεραπεία επιστρέφει από την απομόνωση νωρίτερα), το σύστημα υγείας δεν φορτίζεται (με προαπαιτούμενη την ανάπτυξη ικανού δικτύου πρωτοβάθμιας φροντίδας). Με την τοποθέτηση τέτοιων εμποδίων στην ελεύθερη διασπορά του ιου, σταδιακά υποχωρεί και η δυναμική του στην κοινότητα. Πιθανότητα 15%.

4. ο ιος αποδεικνύεται θερμοευαίσθητος (λιγότερο ή περισσότερο): Σε μεγάλο ποσοστό η μεταδοτικότητά του υποχωρεί στην Ελλάδα, την Μεσόγειο, την Ευρώπη, την Βόρειο Αμερική. Αλλά ετοιμάζεται να επιστρέψει το Φθινόπωρο. Πώς το ξέρουμε; παρατηρούμε τι συμβαίνει στο Νότιο ημισφαίριο, όπως άλλωστε κάνουμε και με την γρίπη κάθε χρόνο. Πρόβλημα στην προκειμένη περίπτωση: ότι μόνο στην Αυστραλία θα μπορούμε να βασιστούμε για στοιχεία συνεχιζόμενης συμπεριφοράς του ιου (θα μπορούσε να συνεισφέρει και η Λατινική Αμερική, όμως ακόμη δεν έχουν παγιωθεί οι ιδιαιτερότητες της επιδημίας σε κάθε χώρα). Εως τότε: ακόμη και στα χειρότερα από τα προαναφερθέντα σενάρια (δεν είμαστε έτοιμοι δομικά να δεχτούμε τουρίστες, δεν έχουμε θεραπείες ή γρήγορη διάγνωση), η επιβάρυνση της κοινωνίας είναι μικρότερη έως ανεκτή το καλοκαίρι. Δυνητικά δε, λόγω ακριβώς θερμοευαισθησίας του ιου, ενδέχεται να υπάρξει απρόσμενα ικανοποιητική ροή Βορειοευρωπαίων (με αντίστοιχο όμως κίνδυνο να εκτεθεί η όποια ανεπάρκεια του συστήματος υγείας). Οι περισσότεροι λιαζόμαστε, οι επιστήμονες τρέχουν. Υποπεριπτώσεις για το φθινόπωρο:

4α. Έχουμε θεραπεία και γρήγορη διάγνωση. Πιθανότητα 30%.

4β. Έχουμε μόνο ένα από τα δύο (και υπάρχει δυσχέρεια στην πρόοδο εδώ πλέον, με λιγότερους διαθέσιμους ασθενείς για να γίνουν καλές κλινικές μελέτες). Πιθανότητα 10%.

4γ. Να μην έχουμε τίποτε από τα δύο. Τότε το επιστημονικό βάρος οφείλει να πέσει στα υποψήφια εμβόλια που θα έχουν την δυνατότητα μαζκής παραγωγής: αν πχ η Curevac, με αναφερόμενη δυνατότητα μαζικής παραγωγής (χρησιμοποιείται ως παράδειγμα λόγω πιθανότερης κάλυψης της Ελλάδας), έχει έως τότε αποδεδειγμένα ασφαλές εμβόλιο, ας δοκιμάσει την άγνωστη αποτελεσματικότητά του μαζικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση που την χρηματοδότησε (αφήνουμε την ηθική συζήτηση για άλλη ημέρα). Πιθανότητα 3%.

4δ. Να μην έχουμε ούτε πειραματικό εμβόλιο, οπότε πάλι lockdown και καταστάσεις παρόμοιες του 3γ. Πιθανότητα 0,1%.

Συμπέρασμα: ετοιμαζόμαστε, σε πολλαπλά επίπεδα, κατά προτίμηση για το χειρότερο σενάριο. Επανεκτιμούμε κάθε μέρα, με κάθε νέα επιστημονική πληροφορία, σκεφτείτε πόσο αδαείς ήμαστε τις 20/3 πχ. Έως τότε, κατανοούμε την αξία κάθε ανθρώπινης ζωής, αναλώσιμοι δεν υπάρχουν.

ΥΓ: H εικόνα από το Everything is Illuminated, βασισμένο στο ομώνυμο σπουδαίο του Jonathan Safran Foer

ΥΓ2: τα ποσοστά είναι προσωπικής εκτίμησης, με τα τρέχοντα δεδομένα σε επιστημονικές εξελίξεις (θεραπείας και διάγνωσης και βιωσιμότητας περιβαλλοντικής του ιου), με βάση και παλαιότερα σχήματα πιθανοτήτων (από αντίστοιχα επιδημικά σενάρια). Είναι περισσότερο ενδεικτικά του τι θεωρώ πιθανότερο και τι λίγότερο πιθανό.

Γιώργος Παππάς


20 Απριλίου  2020