Ο Θουκυδίδης, ο Νίτσε και ο τριανταφυλλένιος ιδεαλισμός

 Friedrich Wilhelm Nietzsche (15/10/1844 – 25/8/1900) 

Ο Θουκυδίδης, ο Νίτσε και ο τριανταφυλλένιος ιδεαλισμός.

Όπως είναι γνωστό, ο αρχαίος Έλληνας στρατηγός και ιστορικός Θουκυδίδης (περίπου 460 -398 π.Χ.) έγινε παγκοσμίως γνωστός για την συγγραφή της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Πρόκειται για ένα κλασικό ιστορικό έργο, το πρώτο στο είδος του, που αφηγείται τα γεγονότα του πολέμου μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης (Πελοποννησιακός Πόλεμος, 431 – 404 π.Χ.).  Ο Φρειδερίκος Βίλχελμ Νίτσε (γερμ. Friedrich Wilhelm Nietzsche) (15 Οκτωβρίου 1844 – 25 Αυγούστου 1900) ήταν σημαντικός Γερμανός φιλόσοφος, ποιητής, συνθέτης και φιλόλογος. Έγραψε κριτικά δοκίμια πάνω στην θρησκεία, την ηθική, τον πολιτισμό, την φιλοσοφία και τις επιστήμες, δείχνοντας ιδιαίτερη κλίση προς την χρήση μεταφορών, ειρωνείας και αφορισμών. Σε πολλά έργα του  ο Φρειδερίκος γράφει με πραγματικό θαυμασμό για την φιλοσοφία και την σκέψη των αρχαίων Ελλήνων. Μεταξύ πολλών άλλων, έχουν προηγηθεί σημαντικοί στοχαστές όπως ο Χομπς και ο φιλόσοφος Ντέηβιντ Χιούμ.

Στον πρόλογο της μετάφρασης του Θουκυδίδη, με τίτλο «Οκτώ βιβλία των Πελοποννησιακών Πολέμων», το 1628, ο πολιτικός φιλόσοφος Τόμας Χομπς (Thomas Hobbes) αποκαλεί τον Θουκυδίδη «τον πλέον πολιτικό ιστορικό που έγραψε ποτέ».

Ο Ντέηβιντ Χιούμ (David Hume) έγραψε: «Η πρώτη σελίδα του Θουκυδίδη, είναι, κατά τη γνώμη μου, η απαρχή της αληθινής ιστορίας. Όλες οι προηγούμενες αφηγήσεις είναι συνονθυλεύματα μυθολογιών με ηθικά διδάγματα, και οι φιλόσοφοι οφείλουν να τα εγκαταλείψουν στις εξιδανικευμένες περιγραφές των ποιητών και των ρητόρων».

Ο αθάνατος Έλλην αποκλείει, πρώτος αυτός, το μυθικό στοιχείο από την Ιστορία του. Η διήγηση του δεν έχει στόχο να χαϊδέψει τ’ αυτιά των αναγνωστών, καθώς δεν επρόκειτο να υποβληθεί σε διαγωνισμό, όπως συνέβαινε με άλλα έργα των Αρχαίων:

«Ο αποκλεισμός του μυθώδους από την ιστορίαν μου ίσως την καταστήση ολιγώτερον τερπνήν ως ακρόαμα, θα μου είναι όμως αρκετόν, εάν το έργον μου κρίνουν ωφέλιμον όσοι θελήσουν να έχουν ακριβή αντίληψιν των γεγονότων, όσα έχουν ήδη λάβει χώραν, και εκείνων τα οποία κατά την ανθρωπίνην φύσιν μέλλουν να συμβούν περίπου όμοια. Διότι την ιστορίαν μου έγραψα ως θησαυρόν παντοτεινόν και όχι ως έργον προωρισμένον να υποβληθή εις διαγωνισμόν και ν’ αναγνωσθή εις επήκοον των πολλών, διά να λησμονηθή μετ’ ολίγον. »  Θουκυδίδης, Βιβλίο Α΄

Ο Θουκυδίδης (περίπου 460 -398 π.Χ.) 
ήταν αρχαίος Έλληνας στρατηγός και ιστορικός

Ο Φρειδερίκος Νίτσε (Friedrich Wilhelm Nietzsche) αναφέρει ότι τα καλύτερα αντίδoτα για τον Πλάτωνα ανευρίσκονται στον Θουκυδίδη:

«Η ψυχαγωγία μου, η προτίμησή μου, η θεραπεία μου, κατ΄ ακολουθίαν ολάκερου του Πλατωνισμού, πάντοτε ήταν ο Θουκυδίδης. Του Θουκυδίδη και πιθανόν εξίσου το θεωρητικό αξίωμα του Μακιαβέλι (Machiavelli) είναι τα εγγυτέρως συσχετιζόμενα μ΄ εμένα, κάτι που οφείλεται στην απόλυτη αποφασιστικότητα που επιδεικνύουν στην άρνησή τους να αυταπατώνται και στην εμμονή τους να διαγιγνώσκουν τη λογική της πραγματικότητας – και όχι στον «εξορθολογισμό» και ακόμα λιγότερο στην «ηθική».

Δεν υπάρχει περισσότερο ριζοσπαστική θεραπεία απ΄ ότι ο Θουκυδίδης για τον αξιοθρήνητο τριανταφυλλένιο ιδεαλισμό των Ελλήνων… Τα γραπτά του πρέπει να μελετηθούν γραμμή προς γραμμή, και οι μη αρθρωμένες σκέψεις του πρέπει να αναγνωσθούν με τόση διαύγεια ως προς το τι πραγματικά (μάς) λέει. Υπάρχουν ελάχιστοι στοχαστές τόσο πληθωρικοί σε μη αρθρωμένους συλλογισμούς… Ο Θουκυδίδης είναι η κορυφαία συμπερίληψη, η κορυφαία εκδήλωση του ισχυρού, δριμύτατου θετικισμού που έκειτο στα ένστικτα των αρχαίων Ελλήνων.΄Αλλωστε είναι το θάρρος ενώπιον της πραγματικότητας που ξεχωρίζει φύσεις όπως ο Θουκυδίδης από τον Πλάτωνα: Ο Πλάτωνας είναι ένας δειλός ενώπιον του προσώπου της πραγματικότητας – και, κατά συνέπεια, βρίσκει καταφύγιο στο ιδανικό: Ο Θουκυδίδης είναι κυρίαρχος του εαυτού του – και επομένως, έχει την δυνατότητα να κυριαρχήσει στη ζωή».

Πηγές

Επιτομή για τον Νίτσε, Το Λυκόφως των Ειδώλων, μετάφραση στα Αγγλικά: Anthony M. Ludovic.
David Hume, «Περί της πολυανθρωπίας των Αρχαίων Εθνών», 1742.

Ευχαριστώ τον Γιώργο Σ. που μετέφρασε για τον Ερανιστή 
τα αποσπάσματα από την Αγγλική γλώσσα.

  Δημήτρης Τζήκας


12 Μαΐου 2013