ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Σκέψεις για την μετά τον Κορονο'ι'ό εποχή .
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ:
Σκέψεις για την μετά τον Κορονο'ι'ό εποχή .
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΟΡΟΝΟΙΟ- ΜΕΡΟΣ Α’
Το ΑΕΠ της χώρας την περίοδο 1980-1999 σημείωσε εμφανή κάμψη των ρυθμών αύξησής του. Ετσι, ενώ τη δεκαετία ’71-’80, αυξανόταν με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,6%, τη δεκαετία ‘81-’90 ο ρυθμός αυτός έπεσε στο αξιοθρήνητο 0,5%, για να ανέβει στο 2,1% την περίοδο ’91-’99. Ας δούμε όμως κάποια νούμερα. Το 1980 το ποσοστό της πρωτογενούς παραγωγής στο ΑΕΠ ηταν 25% και της μεταποίησης 15%. Το 1983 τα ποσοστά έγιναν 19% και 14% αντίστοιχα. Το 1987 , 11% και 15% αντίστοιχα. Εκεί παρέμειναν μέχρι το 2000. Μετά σιγά-σιγά άλλαξαν και σήμερα είναι πρωτογενής 3% και μεταποίηση 7%.
Θα πει κάποιος και τι έγινε; Σωστή η ερώτηση αλλα ο ερωτών είναι άσχετος με την δυνατότητα της χωρας μας να παράγει πλούτο.
Η ανάπτυξη και η παραγωγική ανασυγκρότηση έχουν πρόσημο τόσο ταξικό όσο και εθνικό.
Από τη μεριά της κοινωνίας, για να ονομάσουμε σήμερα μια πορεία “ανάπτυξη” πρέπει απαραίτητα να μειώνει την ανεργία και να αυξάνει το μέσο εισόδημα, περιλαμβανομένων έμμεσων παροχών που προκύπτουν από τις πάσης φύσεως δημόσιες υπηρεσίες και αγαθά, (υγεία, παιδεία, ελεύθερη πρόσβαση σε παραλίες, αθλητικά κέντρα, κλπ). Ταυτόχρονα, θα πρέπει η πορεία αυτή να μην είναι παροδική, (διότι και ένας δανεισμός θα μπορούσε προσωρινά να έχει τα ίδια αποτελέσματα), αλλά να στηρίζεται σε στέρεο έδαφος. Το στέρεο έδαφος είναι ένα μίγμα προϋποθέσεων και δράσεων που μας παραπέμπει στο θέμα της Παραγωγικής Ανασυγκρότησης μιας χώρας.
Η ενδογενής παραγωγική ανασυγκρότηση είναι, κατά τη γνώμη μου, ο μόνος δρόμος για την Ελλάδα και άλλες χώρες της περιφέρειας.
Παραγωγική ανασυγκρότηση σημαίνει, πάνω από όλα, τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των εγχώριων πόρων . Σημαίνει επίσης ότι η παραγωγή γίνεται για να καλύψει τις ανάγκες της χώρας και όχι για να νικήσει στον διεθνή ανταγωνισμό. Αυτό θα έρθει μετά και εφόσον. Ένα μικρό παράδειγμα: Η Ελλάδα παράγει εξαιρετικής ποιότητας σκόρδα σε βασικά 3 περιοχές με απόδοση κατά Μ.Ο. 1 τόνο στο στρέμμα και με τιμή παραγωγού πολύ χαμηλή σχεδόν 1,5 το κιλό. Η τιμή από Κίνα είναι 1 ευρώ. Αρα γιατί να καλλιεργούμε σκόρδα; Το ερωτημα αυτό γίνεται και από ανθρώπους που υποτίθεται ότι γνωρίζουν. Το Ελληνικό σκόρδο είναι εξαιρετικής ποιότητας https://www.ypaithros.gr/iaponiko-endiaferon-skorda-platykampou-byssas/?fbclid=IwAR3SvKKfDpDdnxr
UxwaE9pFMsKTugE5Mt1QY7KJrzt2uzWZW_rlYEWZDYnY . Αρα αν δεν φροντίσουμε να καλλιεργηθεί και στηριχθεί με έρευνες από τον εγχώριο ερευνητικό ιστό , τότε θα εισάγουμε το Κινέζικο εφόσον αυτό είναι φτηνότερο. Αρα τα χρήματα για την εισαγωγή πρέπει να τα βρούμε από άλλη δραστηριότητα η να δανειστούμε. Πως θα γίνει αυτό όταν το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα που είναι η ποιότητα των αγροτικών προιόντων το απεμπολούμε?
Δύο πράγματα πρέπει να σημειώσουμε εδώ: α) μας ενδιαφέρουν κλάδοι με υψηλή προστιθέμενη αξία, και δραστηριότητες με σημαντικές διακλαδικές συνδέσεις ( αγροδιατροφή συνδεδεμένη με τον ποιοτικό τουρισμό) και β) είναι σημαντικό να υιοθετήσουμε το επίπεδο της τεχνολογίας που μας αντιστοιχεί.
Στη λογική αυτή πρέπει τα ανώτερα και ανώτατα τεχνολογικά ιδρύματα να στραφούν σε μια εγχώρια τεχνολογία που θα υπηρετεί την εγχώρια παραγωγή, που θα πρέπει να είναι ευέλικτη, αποκεντρωμένη και μικρής κλίμακας. Είναι αδιανόητο, για παράδειγμα, σε μια χώρα με 1,5 εκατ ανέργους, να ασχολείται το Πολυτεχνείο με τη ρομποτική επειδή αυτό κάνει και το M.I.T. Αυτός δεν είναι ο τρόπος νέοι επιστήμονες και τεχνικοί να μείνουν στη χώρα τους. Αυτό που άκουσα προχθές , ότι θα δώσουμε 10 εκατομμύρια για να κάνουμε έρευνα στο γονιδίωμα του COVID-19. Τα 10 αυτά εκατομμύρια θα ήταν καλύτερο να δοθούν άμεσα σε πολλά αποστακτήρια που τώρα είναι κλειστά να παράγουν αλκοόλη η να δοθούν σε βιοτεχνίες που μπορούν να ράψουν αλλά τώρα είναι κλειστές για να ράψουν μάσκες και είδη πρώτης ανάγκης.
Επειδή πρέπει να ξεκινήσει επιτέλους μια συζήτηση που ποτέ δεν ξεκίνησε ας ξεκινήσει τώρα. Είναι επίκαιρη την εποχή αυτή όσο ποτέ.
Dimitris Kouretas
2/4/2020
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ-ΜΕΡΟΣ Β'
Οι πρόγονοι του σύγχρονου ανθρώπου ξεχώρισαν από τον πίθηκο πριν από 4,5 εκατομμύρια χρόνια περίπου και ο ανατομικά σύγχρονος άνθρωπος εμφανίστηκε πριν 150.000 χρόνια. Τότε ο άνθρωπος ήταν κυνηγός και τροφοσυλλέκτης και επιβίωνε κυνηγώντας και μαζεύοντας ότι μπορούσε. Η γεωργία εμφανίστηκε τα τελευταία 10.000 χρόνια, όχι ταυτόχρονα. Στην Εγγύς Ανατολή το 8500 πΧ, στην Κίνα το 7500 πΧ και στην Αμερική το 3500 πΧ. Μολονότι καταλαβαίνουμε ότι ο άνθρωπος εξημέρωσε ζώα και φυτά , αυτό που μας διαφεύγει είναι το γιατί το έκανε. Αυτό το ‘μυστήριο’ , είναι όντως μυστήριο γιατι αυτή η μετάβαση δεν ωφέλησε τον άνθρωπο , ούτε διατροφικά ούτε γενικά, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι ανθρωπολόγοι. Κάποιοι ανθρωπολόγοι έχουν χαρακτηρίσει αυτή τη μετάβαση ως το μεγαλυτερο λάθος στην ιστορία του ανθρώπου. Το γιατί είναι ενδιαφέρον. Η ζωή του κυνηγού-τροφοσυλλέκτη ήταν πολύ πιο ευχάριστη από αυτή του γεωργού. Δούλευε 12-14 ώρες την εβδομάδα. Παλιότερα πιστεύαμε ότι η μετάβαση από κυνηγός-τροφοσυλλέκτης σε γεωργό απελευθέρωσε τον άνθρωπο από τη σκληρή ζωή. Στην πραγματικότητα συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Είναι λιγότερο παραγωγική , αν υπολογίσει κανείς την ποσότητα τροφής που παράγεται ανα ώρα εργασίας. Αρα η γεωργία απαιτεί μεγάλο κόπο. Οι θεωρίες για τα αίτια της μετάβασης είναι πολλές. Πρέπει να ήταν αποτέλεσμα συνδυασμού παραγόντων .
Ενας από τους βασικούς φαίνεται να ήταν η κλιματική αλλαγή. Γύρω στο 9500 πΧ το κλίμα έγινε θερμότερο και πιο σταθερό , που επέδρασε στην ανάπτυξη της Γεωργίας. ¨Όμως αυτό ήταν μια αιτία γιατι αν εξαρτιόταν από το κλίμα η εμφάνιση της γεωργίας, θα είχε αναπτυχθεί παντού ταυτόχρονα. Άλλη αιτία φαίνεται να ήταν η μείωση των μεγαλοσωμων θηραμάτων. Σε κάθε περίπτωση έχει φανεί ότι ο ανθρωπος κυνηγός-τροφοσυλλέκτης είχε καλύτερη υγεία από τον γεωργό γιατι είχε καλύτερη φυσική κατάσταση σε γενικές γραμμές.
Φαίνεται όμως ότι η έννοια της ατομικής ιδιοκτησίας, που αναπτύχθηκε με την Γεωργία αργότερα, ήταν πιο κοντά στη φύση του ανθρώπου. Δεν άργησε να γίνει αποδεκτό ότι δεν εχει νόημα να αποκτήσει κανείς αντικείμενα κύρους αν πρόκειται να τα μοιραστεί. Ετσι άρχισε να αναδύεται μια μορφή κοινωνικής ιεραρχίας στην οποία κάποιοι ήταν πλουσιότεροι από άλλους.
Τα ήμερα η εξημερωμένα φυτά από τη Γεωργία, είναι ανθρώπινες επινοήσεις. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το καλαμπόκι. Στην άγρια μορφή του ήταν ένα κοινό αγροστώδες, όμως ο άνθρωπος γεωργός, επιλέγοντας και διαιωνίζοντας κάποιες τυχαίες μεταλλάξεις το μεταμόρφωσε σε ένα γίγαντα που δεν μπορει να ζήσει μόνος του στη φύση.Ο πρόγονος του καλαμποκιού ήταν το τεοσσίντε ένα πεπλατυσμένο στάχυ που προστατεύεται από ένα σκληρό περίβλημα, το λέπυρο. Το μέγεθος του λεπύρου καθορίζεται από ένα γονίδιο το tgaI, μια τυχαία μετάλλαξη του οποίου, αφήνει τους κόκκους εκτεθειμένους . Αυτό τράβηξε την προσοχή των τροφοσυλλεκτών που μάζεψαν τους σπόρους , τους εσπειραν γιατι τους βόλευε για να μην αφαιρούν τον λέπυρο που ήταν βάσανο και έτσι σιγα-σιγα βελτίωναν το πρώτο καλαμπόκι για να φτάσουμε στο σημερινό.
Αυτό συνεχίζεται και σήμερα. Στον πλούτο των Εθνών, που πρωτοεκδόθηκε το 1776, ο Ανταμ Σμίθ παρομοίασε τις αθέατες δυνάμεις της αγοράς , που ενεργούν πάνω στον άνθρωπο χωρίς να γίνονται αντιληπτές, με ένα αόρατο χέρι. Ετσι μπορούμε να παρομοιάσουμε την επίδραση της τροφής στην ιστορία σαν ένα αόρατο πηρούνι που κινεί τον ανθρωπο και του αλλάζει τη ζωή του και την ιστορία του , χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Θα δούμε λοιπόν την ιστορική επίδραση της τροφής παντού. Πράγματι η τροφή ήταν βασικό υλικό της ανθρώπινης ιστορίας. Ηταν η βάση των κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, της οργάνωσης των κοινωνιών, και των παντός είδους συγκρούσεων.
Η κρίση που θα περάσουν οι χώρες ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΔΙΆΣΤΗΜΑ(κυρίως της Δύσης παρόλο που έχουν λίγα θύματα ορισμένες), θα έχει να κάνει και με την αλλαγή του αναπτυξιακού προτύπου της κάθε χώρας. Τι εννοώ; Μιλάμε πολύ για το εθνικό μας προιόν που είναι η φέτα. Είναι όντως αλλά δείτε και το εξής: Η Ελλάδα απο τις εξαγωγές της φέτας έχει έσοδα περίπου 350 εκατ. ευρώ το έτος. Ξέρετε πόσα δίνουμε για εισαγωγές γαλακτομικών-τυροκομικών -κρεατοσκευασμάτων; 2,7 δίς. Επρεπε μια χώρα με την μεγαλύτερη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη να έχει τέτοια μεγάλη διαφορά στο ισοζύγιο; Σαφώς και όχι. Αρα είναι ευκαιρία να ξαναδούμε τι κάναμε στραβά και να προβληματιστούμε για την επόμενη μέρα .
Dimitris Kouretas
3/4/2020
Το κόστος της ενέργειας στην Ελλάδα
ΣΧΟΛΙΟ. Απλά να προσθέσω: η μεγαλύτερη τροχοπέδη σε κάθε προσπάθεια βιώσιμης τοπικής οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί το ενεργειακό κόστος, το υψηλότερο στην ευρωπαϊκή ένωση σε σχέση με το ΑΕΠ
Το κόστος της ενέργειας στην Ελλάδα είναι υψηλό κυρίως λόγω:
α) της ενεργειακής έντασης 130 toe/ 1.000.000E/ΑΕΠ, (κατά +30% ισχυρότερης από τον μ.ό. ΕΕ 102 toe και κατά +44% από την Γερμανία με 92 toe ).
β) υψηλό κόστος βιομηχανικής παραγωγής (χωρίς φόρους, τέλη,κλπ.) σε όλες τις μορφές ενέργειας, κυρίως στα πετρελαιοειδή (διυιστήρια) όπου έχουμε το υψηλότερο βιομηχανικό κόστος στην Ευρωπαϊκή Ένωση ( +20% στο Ντίζελ, + 10% στη Βενζίνη). Εδώ τίθεται εύλογα το ερώτημα γιατί τα διυλιστήρια μας πωλούν ακριβότερα στην εσωτερική αγορά σε σχέση με τις εξαγωγές, όπως π.χ. στην Ιταλία οπου εξάγουν μεγάλες ποσότητες, οι λιανικές βιομηχανικές παραδοτέες τιμές Ντίζελ ανέρχονται σε μόλις 545 Ε/1000 Λ, ενώ στην Ελλάδα πωλούν το ίδιο προϊόν με 648 Ε/1000 Λ, ακριβότερα κατά 20%)
γ) στην πολύμορφη ενεργειακή φορολογία, (δασμοί, φόροι, τέλη, κλπ.), με τον ακριβότερο ΕΦΚ στη βενζίνη (711 Ε) και στο Ντίζελ (421 Ε) στην Ευρώπη, τον υψηλότερο ΦΠΑ (24%) , η Ηλεκτρική ενέργεια επιβαρύνεται με το ιδιαίτερα μεγάλο τέλος των ΜΔΝ (800 εκ. Ευρώ/Έτος) και λιγότερο με το ΕΤΜΕΑΡ( για ΑΠΕ) 17 Ευρώ/MWh που είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ (π.χ. Γερμανία 70 Ευρώ/MWh). Η επιδότηση που λαμβάνουν οι θερμικοί σταθμοί στα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά, έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με τους κλιματικούς και εθνικούς στόχους μας: επιδοτούμε το πετρέλαιο- μαζούτ που είναι και εισαγόμενο, και ρυπογόνο και ακριβό.
Όλα αυτά συντείνουν σε ακριβή ενέργεια, από τις ακριβότερες στην Ευρωζώνη σε σχέση με το ΑΕΠ (Ελλάδα 14,5% του ΑΕΠ), μαζί με Πορτογαλία 14%, Τσεχία 15%, ενώ Γερμανία μόλις 8% , Αυστρία 9% του ΑΕΠ και συνιστούν τεράστιο ανταγωνιστικό μειονέκτημα και τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας για όλους τους παραγωγικούς τομείς.
Για όλους αυτούς τους λόγους οφείλουμε να προβούμε άμεσα σε τολμηρές ρεαλιστικές προτάσεις ώστε να εκπληρώνεται η κλιματική στρατηγική απεξάρτησης από τα εισαγόμενα, ρυπογόνα, ακριβά ορυκτά καύσιμα.
Για να επιτευχθεί η επιδιωκόμενη οικονομική ανάπτυξη, με ενεργή συμμετοχή στην 4η βιομηχανική επανάσταση και να φέρει ευημερία στης χώρας μας προϋποθέτει χαμηλό ανταγωνιστικό βιώσιμο ενεργειακό κόστος.
Τέτοια ανάπτυξη δεν μπορεί να γίνει με ενεργειακή ένταση 130 toe/ 1.000.000 E/ΑΕΠ και κόστος 14,5% του ΑΕΠ.
Οφείλουμε και ίσως είναι ευκαιρία τώρα που μπορούμε, να τολμήσουμε την μείωση του ενεργειακού κόστους σταδιακά στο επίπεδο του μ.ο ΕΕ με μέτρα και δράσεις που θα συμπεριλαμβάνουν και την επανεξέταση της ενεργειακής φορολογίας, η οποία όχι μόνο δεν συμβαδίζει με τον ενεργειακό σχεδιασμό της χωράς, αλλά αντίθετα τον αντιστρατεύεται.
Vassilios Tsolakidis
2/4/2020