Η τριπλή ιταλική απειλή για την ΕΚΤ.




Η τριπλή ιταλική απειλή για την ΕΚΤ.

Ο ιταλικός κίνδυνος παραμένει το Νο 1 θέμα στην ατζέντα της ΕΚΤ, η οποία μένει σε ετοιμότητα για νέο κύκλο παρεμβάσεων πιθανώς μέχρι τις αρχές του Ιουνίου.  Το "ιταλικό σύνδρομο", όπως αποκαλούν στη Φρανκφούρτη τους κινδύνους από την Ιταλία, προέρχεται από τρία διαφορετικά επίπεδα: τραπεζικό, πολιτικό και ευρωπαϊκό θεσμικό.

Σύμφωνα με σχόλια παραγόντων του Εκτελεστικού Συμβουλίου, και τα τρία επίπεδα αποτελούν εν δυνάμει αιτίες μεγάλων προβλημάτων για την Ε.Ε., και ιδιαίτερα για το ευρώ:

- Το πολιτικό πρόβλημα αφορά το ενδεχόμενο απώλειας της στήριξης που έχει η κυβέρνηση Κόντε −έχουν ήδη αναφερθεί ευθείες απειλές από τον πρώην πρωθυπουργό Ρέντσι− και τη σοβαρή πλέον πιθανότητα η χώρα να πάει σε νέες εκλογές πριν καν εκτονωθεί η πανδημία και με την οικονομία της χώρας σε πλήρη κατάρρευση. Η κατάσταση αυτή έχει ήδη υποχρεώσει την ΕΚΤ να υπερδιπλασιάσει τις αγορές στήριξης των ιταλικών ομολόγων μέσω του PEPP (έκτακτο QE), αλλά και του QE που είχε δρομολογήσει ο Μάριο Ντράγκι τον περασμένο Σεπτέμβριο. Αλλά πρόκειται για ένα ανάχωμα το οποίο κατά γενική ομολογία δεν θα μπορούσε να αντέξει μια βίαιη αντίδραση των αγορών σε περίπτωση πολιτικής αναταραχής.

- Το ευρωπαϊκό θεσμικό πρόβλημα έχει να κάνει με το γεγονός ότι η Ιταλία μπορεί να ασκήσει "βέτο" στις όποιες αποφάσεις αφορούν τις καταστατικές μεταβολές του ESM, μέσω του οποίου η Γερμανία και οι υπόλοιποι "Βόρειοι" έχουν αναχαιτίσει τις απαιτήσεις των "Νότιων" για άμεση στήριξη και αμοιβαιοποίηση μέρους του ευρωπαϊκού δανεισμού μέσω κορονο-ομολόγων ή ευρωομολόγων. Ο πρόσφατος "συμβιβασμός" στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής παραμένει εύθραυστος, όπως και η σταθερότητα της κυβέρνησης Κόντε στην Ιταλία. Η εξάρτηση αυτή ανησυχεί σφόδρα τη Φρανκφούρτη και τις τυχόν σπασμωδικές αντιδράσεις από τη Ρώμη αν η στάση των "Βόρειων" παραμείνει, ως αναμένεται, απορριπτική απέναντι στις προτάσεις ενιαίας αντιμετώπισης των συνεπειών της διπλής κρίσης. 

- Το τραπεζικό σύστημα της Ιταλίας παραμένει εξαρτημένο σε πολύ μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη του δημόσιου χρέους της χώρας, το οποίο έχει μπει σε μια διαδρομή υποβαθμίσεων (η τελευταία από τη Fitch), που θα μπορούσε να συμπαρασύρει, σε περίπτωση ταχύτερης επιδείνωσης, και τις τράπεζες που είναι "φορτωμένες" με αυτό. Η Ιταλία πρέπει να εκδώσει χρέος (ομόλογα) της τάξης των 400 περίπου δισ. για το τρέχον έτος προκειμένου να αναχρηματοδοτήσει το υπάρχον χρέος (2,4 τρισ. ευρώ), μαζί με τις επιπλέον ανάγκες χρηματοδότησης της αντιμετώπισης της διπλής κρίσης πανδημίας και ύφεσης που έχουν οδηγήσει σε κατάρρευση τη βιομηχανία και τον τουρισμό της χώρας. Η ύφεση, σύμφωνα με την αρμόδια Γενική Διεύθυνση της ΕΚΤ, το 2020 απειλεί να οδηγήσει σε "έκρηξη" κόκκινων δανείων και να συμπαρασύρει το ήδη προβληματικό τραπεζικό της σύστημα σε προβλήματα που θα αυξήσουν τις πιέσεις τόσο στις γαλλικές όσο και στις γερμανικές τράπεζες, οι οποίες έχουν μεγάλα ανοίγματα στην Ιταλία. 

Νέα παρέμβαση 

Η σχετικά περιορισμένη παρέμβαση της ΕΚΤ στο Συμβούλιο της περασμένης Πέμπτης αναμένεται να έχει συνέχεια με "βαρύτερα φορτία" τόσο στο επίπεδο στήριξης του δημόσιου χρέους όσο και στο τραπεζικό σύστημα, εν όψει της επιδείνωσης της ύφεσης στην Ευρωζώνη στο β’ τρίμηνο. 

Οι σχετικές εκτιμήσεις αναφέρονται σε υπερδιπλάσια ποσοστά ύφεσης στην πλειονότητα των χωρών έναντι του α’ τριμήνου. 

Μπροστά στον νέο αυτό κύκλο πιέσεων, που θα έχει ορισμένα σημεία εξαιρετικά ασθενή, όπως αυτό της Ιταλίας, η ΕΚΤ ήδη προσανατολίζεται σε αυξημένες παρεμβάσεις τόσο όσον αφορά τον όγκο όσο και τη σύνθεση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πληροφορίες που φαίνεται ότι δεν θα αργήσουν να πάρουν και επίσημη έκφραση, αναμένεται η επέκταση του "έκτακτου QE" σε σχέση με τον όγκο των κεφαλαίων που θα διατεθούν από 750 δισ. ευρώ σε 1,25 τρισ. έως και 1,5 τρισ. ευρώ. Παράλληλα, θα επεκταθεί η διάρκειά του μέσα στο 2021 ή και περαιτέρω, αν χρειαστεί. Η βεβαιότητα, άλλωστε, της επέκτασης του "έκτακτου QE" έρχεται και ως απόλυτα φυσιολογικό αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι μηνιαίες αγορές τίτλων από την ΕΚΤ, με τον σημερινό ρυθμό που υλοποιούνται −ο οποίος αναμένεται να επιταχυνθεί−, οδηγούν σε εξάντληση των κεφαλαίων του το αργότερο μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου ή αρχές Οκτωβρίου. 

Το δεύτερο σκέλος παρέμβασης −που συναντά, άλλωστε, και τις μεγαλύτερες αντιδράσεις στο δ.σ. της τράπεζας− έχει να κάνει με το είδος των αγορών. Ήδη με απόφαση του Εκτελεστικού Συμβουλίου της, πέραν των ελληνικών ομολόγων που έχουν ενταχθεί στο "έκτακτο QE" και τα οποία δεν διαθέτουν investment grade βαθμίδα αξιολόγησης, η ΕΚΤ έκανε ένα ακόμα μεγαλύτερο βήμα μέσα στον Απρίλιο. 

Ανακοίνωσε την επιλεξιμότητα και των εταιρικών ομολόγων που, όταν εκδόθηκαν, είχαν investment grade βαθμίδα αξιολόγησης αλλά την απώλεσαν λόγω υποβάθμισης στη συνέχεια. Η κίνηση αυτή, η αποδοχή junk bonds ως επιλέξιμων τίτλων από τον χώρο των επιχειρήσεων, ισοδυναμεί με... σεισμό στα "ήθη" της ΕΚΤ, αλλά ταυτόχρονα είναι και κάτι που ήδη έχει κάνει και η Fed για να αναχαιτίσει τη χρεοκοπία μεγάλων εταιρικών ομίλων στις ΗΠΑ που υποβαθμίζονται λόγω της ύφεσης. Στο σημείο αυτό υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και από την Ελλάδα, καθώς το waiver έχει δοθεί στα κρατικά ομόλογα, αλλά τα εταιρικά ομόλογα παραμένουν "μη επιλέξιμα"...

Στο πλαίσιο αυτό, ο επόμενος κύκλος παρεμβάσεων της ΕΚΤ αναμένεται να συνεχίσει να έχει την προσοχή του στις εξελίξεις στην Ιταλία −ήδη η ΕΚΤ αγοράζει ιταλικά ομολόγα με ρυθμούς που υπερβαίνουν κάθε αναλογικό όριο με άλλες χώρες− και τα άλλα αδύνατα σημεία της ευρωπαϊκής οικονομικής αλυσίδας, αλλά ταυτόχρονα αναμένεται να ενταθεί και η προσπάθεια αλληλοσύνδεσης με τα "μέτρα" που θα υιοθετήσει η επόμενη Σύνοδος Κορυφής.

Του Γ. Αγγέλη


3/5/2020