Τι θα μάθουμε από την κρίση.
Σκίτσο: Μίλο Μανάρα
Σκίτσο:Δημήτρης Χατζόπουλος
Τι θα μάθουμε από την κρίση.
Στο άρθρο μου, «Και όμως υπάρχει μια πιθανότητα!» (Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2018), αναφέρω σε ένα σημείο του: «Η κρίση θα συμβεί ξανά αλλά θα είναι διαφορετική και σίγουρα δε θα μοιάζει με την προηγούμενη. Το αν θα είναι περισσότερο καταστροφική θα κριθεί από την αιτία που θα την προκαλέσει και τον αδύναμο κρίκο της». Πριν έναν χρόνο ακριβώς στο άρθρο μας με τίτλο “Sell in may but don’t go away” (15/10/2019) αναφέραμε: «Πραγματική απειλή για μια χώρα, για μια οικονομία, για τις αγορές αποτελεί εκείνο που έρχεται όταν κανείς δεν το περιμένει και σίγουρα όταν έρθει ο κόσμος δε θα είναι έτοιμος να το υποδεχθεί… πόσο μάλλον η Ευρωπαϊκή ένωση, εάν δεν αλλάξει ριζικά.».
Η κρίση ήρθε με έναν απρόσμενο εχθρό, όπως και έπρεπε να συμβεί. Και όπως σε κάθε κρίση, η ανθρωπότητα ποτέ δεν ήταν έτοιμη. Θα σταθώ και θα σχολιάσω ένα μέρος από τα απομνημονεύματα του πρώην πρόεδρου της Fed Alan Greenspan, όπου αναφέρει χαρακτηριστικά για την κρίση του 2000: «… ότι στην καρδιά της πρόσφατης κρίσης των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών αγορών βρισκόταν η υποτίμηση του κινδύνου, αλλά προσέθεσε ότι δεν ήταν πολλά εκείνα που μπορούσαν να γίνουν ώστε να υπάρξει καλύτερη διαχείριση της περιόδου ευφορίας, η οποία είναι προϊόν της ανθρώπινης φύσης. «Οι προσπάθειες εκτροπής από την ακολουθούμενη πορεία δεν κάνουν τίποτε περισσότερο από το να εκτραχύνουν το μέγεθος της τελικής κατάρρευσης».
Τελικά τι κάνουμε λάθος και οδηγούμαστε πάντοτε σε κρίσεις που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και γιατί οι «περίοδοι της ευφορίας» δεν αποτελούν περιόδους άριστης διαχείρισης και προετοιμασίας, ώστε να αποφεύγονται τα ανεξερεύνητα μονοπάτια που μας οδηγεί κάθε επόμενη κρίση; Είναι αλήθεια ότι πολλοί προειδοποιούσαν για το ενδεχόμενο μιας πανδημίας καθώς με τα στατιστικά στοιχεία που διαθέτουμε η ανθρωπότητα αντιμετώπισε αρκετές πανδημίες τα τελευταία 100 χρόνια. Γιατί λοιπόν τα υγειονομικά συστήματα μιας χώρας δεν ήταν έτοιμα γι’αυτό το ενδεχόμενο. Δεν υπήρχαν οι οικονομικοί πόροι; κι όμως τρισεκατομμύρια διατέθηκαν στον πλανήτη για να σώσουν τα «τραπεζικά ζόμπι» της κρίσης του 2008! Δε μπορούσαν το 1/10 να το διαθέσουν για έρευνες και ενίσχυση των υγειονομικών συστημάτων των χωρών; Γιατί συνεχίζουν να στηρίζουν εκ νέου κάθε λογής «νέου ζόμπι» που θα φέρει και αυτή η παγκόσμια κρίση και δεν προετοιμάζονται αντίστοιχα ενισχύοντας τις υγειονομικές δομές των χωρών; Τι φταίει τελικά;
Η χώρα μας παρόλο που είχε κατεστραμμένο υγειονομικό σύστημα, καθώς οι δαπάνες τα τελευταία χρόνια για υγεία είχαν φθάσει στα κατώτερα επίπεδα όλων των εποχών(είμαστε στην τέταρτη θέση από το τέλος), κατάφερε να ανταπεξέλθει άριστα στην πανδημία. Σε αντίθεση με Ιταλία και Ισπανία που λόγω των μνημονίων η εικόνα και εκεί στον τομέα της υγείας με τις περικοπές ήταν δραματική, αλλά ήταν και σε υψηλότερες θέσεις στον πίνακα της κατάταξης του ΟΟΣΑ.
Μερίδιο υγείας στο σύνολο των κρατικών δαπανών πηγή ΟΟΣΑ
Κι όμως παρόλο που στο ξεκίνημα της κρίσης θα έπρεπε να στηριχθούν τα συστήματα υγείας των χωρών, αυτό που βλέπουμε, και είναι θλιβερό, είναι η προσπάθεια στήριξης των μεγάλων χρηματαγορών με απεριόριστα κεφάλαια που διατίθενται, δυσανάλογα με αυτά που διατίθενται για την υγεία (κάτι που είχε προβλεφθεί από την στήλη ότι θα συμβεί σε παλαιότερα άρθρα). Όπως αναφέραμε και στα τελευταία μας άρθρα η «Νέα παγκόσμια οικονομική» και όχι μόνο κρίση θα αλλάξει ριζικά τα επόμενα 100 χρόνια της ιστορίας της ανθρωπότητας! Οι χώρες του πλανήτη θα δουν τα χρέη τους να εκτοξεύονται και η διαγραφή του παγκοσμίου χρέους , όπως ανέφερα και στο προηγούμενο άρθρο μου (6 Μαΐου 2020, Η μετά ιού εποχή), θα είναι το αντικείμενο της συζήτησης που θα απασχολήσει τον πλανήτη.
Η διαχείριση της ευφορίας την περίοδο του 2008-2020 αποδεικνύεται πόσο πλασματική ήταν, καθώς για άλλη μια φορά η ανθρωπότητα βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν νέο και απρόσμενο εχθρό. Η ρευστότητα του πλανήτη διοχετεύονταν αποκλειστικά στις μεγάλες χρηματαγορές. Η ευφορία που αισθανόμασταν και η παραδοχή ότι τα υψηλά επίπεδα στα χρηματιστήρια συνηγορούν και σε άνοδο του βιοτικού μας επιπέδου ανακόπηκε με τον πιο δραματικό τρόπο, καθώς ο πλούτος συγκεντρώθηκε στο 1% του παγκοσμίου πληθυσμού και οι υπόλοιποι φοβούνται τον απρόσμενο θάνατο!. Η κρίση θα ξεπεραστεί και πάλι, μετά δύο, τρία ,τέσσερα χρόνια θα έρθουν και πάλι οι περίοδοι της ευφορίας που θα πρέπει να διαχειριστούμε ως ανθρωπότητα. Δεν ξέρω αν θα είμαστε σε θέση να μάθουμε από τα λάθη μας ή καλύτερα αν θέλουμε να μάθουμε, αν πρέπει να μάθουμε ή αν μας αφήνουν να μάθουμε. Αυτό που έμαθα τα 30 χρόνια ενασχόλησης μου με τις αγορές είναι ότι ποτέ δε θα είμαστε έτοιμοι, όχι γιατί δεν μπορούμε αλλά γιατί δε θέλουμε!
Μιχάλης Τουτζιάρης
17 Μαΐου 2020