Τώρα που το Αμερικανικό Όνειρο έφυγε νωρίς Μαθήματα από το New Deal του Ρούσβελτ
New Deal/ Treasury Section of Fine Arts. 1942 Έργο του Seymour Fogel, Τα έργα του Fogel όπως αυτό κοσμούν κυβερνητικά κτίρια στις ΗΠΑ και τονίζουν τη σημασία της κοινωνικής ασφάλισης. Δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στο κόσμο της εργασίας και στις προσπάθειες του κράτους να στηρίξει τους εργαζόμενους και την κοινωνία μετά την Μεγάλη Ύφεση. (Photo by VCG Wilson/Corbis via Getty Images)
Τώρα που το Αμερικανικό Όνειρο έφυγε νωρίς.
Μαθήματα από το New Deal του Ρούσβελτ.
Ήταν 12 Απριλίου 1945 όταν αναγγέλθηκε ο θάνατος του χαρισματικού προέδρου των Η.Π.Α. Φραγκλίνου Ρούσβελτ. Ο χαρισματικός 32ος πρόεδρος των Η.Π.Α. ήταν μόλις 63 χρόνων και είχε υπηρετήσει ως πρόεδρος από το 1933-1945, αφού κέρδισε 4 εκλογικές προεδρικές αναμετρήσεις, γεγονός πρωτόγνωρο στις αμερικανικές εκλογές.
Η θητεία του στον Λευκό Οίκο ήρθε μόλις λίγα χρόνια μετά τη συντριβή του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης το 1929 και την αρχή της μεγάλης ύφεσης. Προκειμένου να αντιμετωπίσει την πρωτόγνωρη ύφεση της αμερικανικής οικονομίας εφάρμοσε την πολιτική New Deal, που ήταν μια σειρά προγραμμάτων, δημοσίων έργων και οικονομικών μεταρρυθμίσεων.
Η Νέα Συμφωνία ήταν η πολιτική της κυβέρνησης Ρούσβλετ που έθεσε το κράτος στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων και η παρέμβασή του αποδείχθηκε σωτήρια για τα λαϊκά στρώματα και εξασφάλισε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, σε πείσμα των συντηρητικών που ήταν αντίθετοι στη Νέα Συμφωνία.
Μαζί με τον Τζόρτζ Ουάσινγκτον και τον Αβραάμ Λίνκολν, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ είναι οι τρεις πιο σπουδαίοι πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ο πρώτος κατά την επανάσταση στις Η.Π.Α. το 1776, ο δεύτερος κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο, ενώ ο τρίτος, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ, με τις παρεμβατικές πολιτικές του κράτους και τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που έκανε, αποκατέστησε την ισχύ των Η.Π.Α. η οποία κατέστη ισχυρή ώστε να αποδειχθεί νικητής κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Και οι τρεις αυτοί μεγάλοι πρόεδροι της Αμερικής προέρχονταν από τον φιλελεύθερο Βορρά που είχε την ηγεσία των Η.Π.Α.
Σήμερα, ο ηττημένος και συντηρητικός Νότος, αποτελεί την εκλογική βάση του προέδρου Τραμπ όπου προβάλλει τον αναχρονιστικό πατριωτισμό του Νότου με τη δική του, διαφορετική, πορεία στην εθνική κρίση της πανδημίας που κορονοϊού και τη διστακτικότητά του να δείξει αλληλεγγύη στις χειμαζόμενες πολιτείες της Νέας Υόρκης, της Μασαχουσέτης, της πρωτεύουσας Ουάσινγκτον και του Σικάγο στο Ιλλινόις, την πολιτεία του Αβραάμ Λίνκολν.
Ο Ρούσβελτ (AP Photo)
Η άνοδος και η πτώση του Δημοκρατικού κόμματος
Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων θητειών του Ρούσβελτ στον Λευκό Οίκο δημιουργήθηκε το όνειρο της Αμερικής όπου κατέφταναν οι καταδιωκόμενοι από τους Ναζί στη Γερμανία και οι μετανάστες, κυρίως από την Ευρώπη, αναζητώντας ένα ευτυχισμένο μέλλον. Όταν έφυγε ο Ρούσβελτ, άφησε πίσω του μια ακμάζουσα οικονομία που το 1948 είχε ΑΕΠ 239 δισεκατομμύρια, που αντιστοιχούσε στο 70% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Για τα εκατομμύρια μετανάστες που είχαν κατακλύσει την Αμερική τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και επιθυμούσαν μια νέα πατρίδα που θα τους έδινε την ευκαιρία να εργαστούν και να ευημερήσουν ελεύθεροι και δημιουργικοί, μακριά από τη φτώχεια και την καταπίεση, η Αμερική έγινε η γη της επαγγελίας καθώς ο βιομηχανικός γίγαντας των Η.Π.Α. κυριαρχούσε στον κόσμο.
Η βιομηχανική επανάσταση που είχε αρχίσει στις βόρειες πολιτείες της Αμερικής, απέκτησε νέα δυναμικότητα μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο 1861-1865 και από το τέλος του 19ου αιώνα, προσέλκυε εκατομμύρια Ευρωπαίους μετανάστες που στις αρχές του 20ού αιώνα εντάχθηκαν πολιτικά στο ανανεωμένο Δημοκρατικό Κόμμα, που από την εποχή του προέδρου Γούντροου Ουίλσον, 1913-1921, κυριάρχησε στη διακυβέρνηση της χώρας.
Σε αυτή τη Μεγάλη Συμμαχία της πολυάριθμης εργατικής τάξης που πάλευε για τα εργατικά της δικαιώματα και την προστασία της από ένα δίκαιο κράτος, τα λαϊκά στρώματα και οι μετανάστες έβρισκαν τώρα καταφύγιο στο ανανεωμένο δημοκρατικό κόμμα που είχε ήδη ενσωματώσει πολλά από τα φιλολαϊκά αιτήματά τους, όπως τα είχε εκφράσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα που είχε αποκτήσει ισχυρή λαϊκή βάση στις βιομηχανικές πόλεις του Βορρά. Εκτός από τη θέση του για την εθνικοποίηση των τραπεζών, σχεδόν ολόκληρο το τότε πρόγραμμα των Σοσιαλιστών πέρασε στο πρόγραμμα του Δημοκρατικού Κόμματος.
Chicago 1929 -30. Συσσίτια κάποια από αυτά όπως το συγκεκριμένο το χρηματοδοτούσε ο Αλ Καπόνε. United States,, National archives. Washington, . (Photo by: Photo12/Universal Images Group via Getty Images)
Εκεί λοιπόν ήρθε ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ένας Νεουορκέζος κοσμοπολίτης με σπουδές στο Χάρβαρντ και στο Κολούμπια, να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των εργατών που η μεγάλη κρίση του καπιταλισμού το 1929 και μετά ισοπέδωσε τις προσδοκίες τους.
Το New Deal του προέδρου Ρούσβελτ έδωσε νέα πορεία κατεύθυνσης στην Αμερική και αυτή η εποχή ως τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε η μεγάλη παρακαταθήκη του έθνους που την οδήγησε στη μεγάλη νίκη και τον θρίαμβό της εναντίον της φασιστικής απειλής από τη Γερμανία και την Ιαπωνία. Το New Deal υποσχόταν έναν νέο κόσμο χωρίς φόβο και καταπίεση που θα πρωτοστατούσε στη διατήρηση της ειρήνης στον κόσμο με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών. Όμως, μετά τον θάνατο του Ρούσβελτ, που στην κηδεία του στις 14 Απριλίου 1945 τον συνόδευσαν 300.000 κόσμου, χάθηκε μαζί του και ο κοσμοπολιτισμός του αμερικανικού ιδεώδους καθώς ο επαρχιώτης Τρούμαν από το Μιζούρι τον διαδέχονταν στην προεδρία.
Όμως, ο μακροχρόνιος συμβιβασμός με την εργοδοσία όσο και η επιθετική εξωτερική πολιτική που άσκησε η δημοκρατική κυβέρνηση μετά το 1945, οδήγησαν το Δημοκρατικό Κόμμα του Γούντροου Ουίλσον, όσο και του Φραγκλίνου Ρούσβελτ σε παρακμή.
Παρέλαση στη Νέα Υόρκη των μελών του πληρώματος Enola Gay, του αεροσκάφους που έριξε την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα .15 Απριλίου 1946. (Photo by Keystone-France/Gamma-Keystone via Getty Images)
Επεκτατικές περιπέτειες made in USA
Αρχίζοντας με το Δόγμα Τρούμαν το 1947 και την πολιτική ανάσχεσης της Σοβιετικής Ένωσης, η Αμερική επανήλθε στη μακρινή πολιτική της Manifest Destiny του δόγματος του προέδρου Μονρόε του 1823 που ήθελε να επιβάλλει την υπεροχή της Αμερικής έναντι στην Λατινική Αμερική, μια πολιτική που οδήγησε στην επέκταση των Η.Π.Α. και τη μακροχρόνια ανισότητα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των χωρών της Λατινικής Αμερικής.1
Με την πολιτική Τρούμαν τερματίζεται η συνυπαρξιακή πολιτική μεταξύ των Η.Π.Α. και της Σοβιετικής Ένωσης, που ο προκάτοχός του, πρόεδρος Ρούσβελτ, έθεσε στη συνδιάσκεψη με τη σοβιετική ηγεσία στην Τεχεράνη στις 28 Νοεμβρίου 1943 και στη Γιάλτα μόλις έναν μήνα πριν από τον θάνατό του.
Αμερικανοί στρατιωτικοί παρατηρητές συντονίζουν επίθεση
κατά των ανταρτών στον Γράμμο (1η Σεπτέμβριου 1949)
Με αυτή την ανατροπή της πολιτικής Ρούσβελτ, οι Η.Π.Α. άρχισαν τις επεκτατικές τους περιπέτειες αρχίζοντας από την Ελλάδα, όπου δοκίμασαν για πρώτη φορά τις εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ στον Γράμμο και το Βίτσι κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα, καταστρέφοντας τα δάση και προκαλώντας μια πρωτοφανή οικολογική καταστροφή. Το ατομικό όπλο που κατασκεύασε η Αμερική κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε στις 6 και 9 Αυγούστου 1945 εναντίον της Ιαπωνίας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
ASSOCIATED PRESS
Ελικόπτερα τύπου στο Νότιο Βιετνάμ
Η επεμβατική πολιτική στο Βιετνάμ, 1965-1975, οδήγησε την Αμερική στην πιο οδυνηρή ήττα στην ιστορία της μετά από δέκα χρόνια πόλεμο, με 58.000 νεκρούς και με εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες, καθώς μάταια προσπάθησε να υποτάξει έναν επαναστατημένο λαό με μαζικούς βομβαρδισμούς με εμπρηστικές βόμβες ναπάλμ και με 550.000 στρατό. Το 1975 οι Αμερικανοί εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την επέμβασή τους. Το όνειρο μιας “αγαθής” αυτοκρατορίας έσβησε καθώς ένα βιετναμέζικο τανκ έτρεχε σε τρελή πορεία στους δρόμους της Σαϊγκόν με νεκρό τον χειριστή του και οι τελευταίοι Αμερικανοί στρατικώτες έφευγαν με ελικόπτερο από την οροφή της αμερικανικής πρεσβείας, ενώ ο επαναστατικός στρατός του Βιετνάμ εισερχόταν νικηφόρος στην πρωτεύουσα Σαϊγκόν.2
Δυστυχώς, ούτε η ήττα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στο Βιετνάμ το 1975, ούτε το ρωμαλέο αντιπολεμικό κίνημα και τα κινήματα για τα πολιτικά δικαιώματα με μάρτυρα τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, δεν στάθηκαν ικανά να αλλάξουν την καταστροφική επεμβατική πολιτική των Η.Π.Α. Πολιτικοί επιστήμονες όπως ο Χένρι Κίσσινγκερ, που τόσο πολύ εντυπωσίασαν τους απολογητές της χαμένης ηγεμονίας με τη δήθεν ρεαλιστική προσέγγιση της ιστορικής και πολιτικής ανάλυσης που είχαν σαν πρότυπο δημοκρατίας τη Μεγάλη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, δεν μπόρεσαν να εστιάσουν στην παθολογία της ηγεμονικής δημοκρατίας όταν η πολιτική θεωρία βρίσκεται αντιμέτωπη με την ιμπεριαλιστική πολιτική, όπως μας εξιστορεί το παράδειγμα της κλασσικής Αθηναϊκής ηγεμονίας.
Κάπως έτσι συνεχίστηκε η επεμβατική πολιτική των Η.Π.Α. και του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Γιουγκοσλαβία και τη Λιβύη. Ιδεολογικό πρόσχημα των στρατιωτικών εμπεμβάσεων στη μετα-σοβιετική εποχή ήταν η δημοκρατία και η Αραβική Άνοιξη στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, που είχε ως αποτέλεσμα τα εκατομμύρια των προσφύγων και των μεταναστών, ενός ρεύματος δυστυχισμένων ανθρώπων που αναζητούν νέες πατρίδες στη δημοκρατική Δύση.
Η τραγωδία της τρομοκρατικής επίθεσης Αράβων τρομοκρατών στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης της 11 Σεπτεμβρίου 2001, με τους χιλιάδες νεκρούς, και στη συνέχεια ο πόλεμος στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και ο πολυτεής εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, είναι τα συνταρακτικά γεγονότα στις αρχές του 21ου αιώνα.
(AP Photo/Ted S. Warren)
Ο κορονοϊός σκότωσε ότι είχε απομείνει
από την κληρονομιά του New Deal
Αυτή η επιμονή στα παγκόσμια συμφέροντά της, έφερε τις Η.Π.Α. στη νέα της πολιτική. Πρώτα Η Αμερική, που αναζητά την αναστήλωση της κλονισμένης αμερικανικής ισχύος. Έτσι, παρά τη σύντομη αναλαμπή της αναζήτησης των ιδανικών μιας προοδευτικής Αμερικής κατά την κυβέρνηση Τζων Κέννεντυ 1960-1963, έχασε το όνειρο μιας μεγάλης δημοκρατίας και κοινωνίας με όραμα για το μέλλον, καταφύγιο και ελπίδα για την ανθρωπότητα, και γιγάντωσε το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, με θύμα το κοινωνικό κράτος και την κοινωνική συνοχή.
Έτσι έφτασε η πανδημία του Κορονοϊού Covid-19 να διασκορπίσει πλέον την κληρονομιά του New Deal του προέδρου Ρούσβελτ και να δείξει μια Αμερική γεμάτη φόβο, όταν ο Ρούσβελτ διακήρυττε πως ο μεγαλύτερος φόβος ήταν ο ίδιος ο φόβος για ένα μέλλον χωρίς αλληλεγγύη και το όνειρο ευδαιμονίας των πολιτών. Εδώ φαίνεται πως η παρατεταμένη κρίση στις Η.Π.Α. οδηγεί σε μια παρακμιακή κατάσταση της νεοφιλελεύθερης Δύσης.
Σήμερα, στις πόλεις - κλειδιά της παραδοσιακής φιλελεύθερης Αμερικής όπως η Νέα Υόρκη, την πύλη αφίξεων εκατομμυρίων μεταναστών, το Ντιτρόιτ, την πόλη των κολοσσιαίων αυτοκινητοβιομηχανιών, το Σικάγο, την πόλη των ταξικών αγώνων από την Πρωτομαγιά του 1886 και το κέντρο εμπορίας του πλούτου της αγροτικής παραγωγής των μεσοδυτικών πολιτειών, τη Βοστώνη, το σύμβολο του αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας και κέντρο της εκπαίδευσης των Η.Π.Α., το αμερικανικό όνειρο έχει μετατραπεί σε εφιάλτη, καθώς η πανδημία του Covid-19 θερίζει τους ανθρώπους και την αξιοπρέπειά τους μπροστά σε ένα αμήχανο κράτος που παλεύει να εξασφαλίσει το βασικό δικαίωμα στην υγεία. Αυτές οι πόλεις είναι πλέον έρημες καθώς η πανδημία θερίζει τον πληθυσμό των μαύρων και των Λατίνων με διπλάσιο ρυθμό από τους λευκούς, καθώς οι εύποροι κάτοικοι αυτών των πόλεων τις έχουν εγκαταλείψει για τις εξοχικές τους κατοικίες σε παραλίες του Ατλαντικού ως την ηλιόλουστη Φλόριδα.
Σχέδιο Μάρσαλ ή New Deal για την Ευρώπη
Η συνεχής αναφορά πολιτικών και αναλυτών της σημερινής πραγματικότητας εστιάζουν στην ανάγκη ενός νέου Σχεδίου Μάρσαλ στη δοκιμαζόμενη Ευρώπη. Τίποτα δεν είναι πιο άσχετο με τους στόχους του Σχεδίου Μάρσαλ το 1948. Τότε οι Η.Π.Α. διέθεσαν 10 δισεκατομμύρια δολάρια, μόλις το 3% του ΑΕΠ τους για την ανάκαμψη της κατεστραμμένης από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο Ευρώπης. Αυτό το σχέδιο αποτελούσε μια καλοσχεδιασμένη επένδυση με συγκεκριμένους στόχους:
1. Οι Η.Π.Α. τότε χρειάζονταν παραγωγική ανάκαμψη στη Δυτική Ευρώπη ώστε να μπορούν να εξάγουν τα βιομηχανικά και αγροτικά τους προϊόντα καθώς οι βιομηχανίες όπλων είχαν επανέλθει στην παραγωγή προϊόντων όπως αγροτικών μηχανημάτων, ενώ τα 12 εκατομμύρια στρατιώτες που είχαν αποστρατευτεί θα έπρεπε να εξασφαλίσουν θέσεις εργασίας στη βιομηχανία καταναλωτικών αγαθών που είχαν κατακλύσει την αμερικανική αγορά και αναζητούσαν αγορές στην Ευρώπη.
2. Με μια επέμβαση 10 δισεκατομμύρια δολάρια από τα οποία το 50% πήγε στη Δυτική Γερμανία, οι Η.Π.Α. απέκτησαν ένα σημαντικό τμήμα στη βιομηχανική και καταναλωτική αγορά της Ευρώπης και στις δεκαετίες που ακολούθησαν δημιουργήθηκε αυτό που εύστοχα περιγράφει αναλυτικά στο βιβλίο του ο J.-J. Servan-Schreiber, Le Défi Américain - The American Challenge, η Αμερική στην Ευρώπη.3
Με βάση αυτή την πολιτική, η Αμερική εγκαταστάθηκε στην Ευρώπη και ένα μεγάλο διάστημα επηρέαζε τις εξελίξεις στην ήπειρο, ενώ εξασφάλιζε υποστήριξη στην πολιτική ανάσχεσης εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης μετατρέποντας την Ευρώπη σε ζώνη αμερικανικής επιρροής. “Η παρούσα ευρωπαϊκή γενιά έχει μόνο ελάχιστα χρόνια να αποφασίσει μεταξύ μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής πολιτικής, ή να επιτρέψει στην Ευρώπη να γίνει μια θυγατρική των Η.Π.Α.”4
Σήμερα, οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα αυτές του Μεσογειακού Νότου, δεν χρειάζονται καμία ηγεμονική πολιτική αλλά μια πολιτική όπως το New Deal του προέδρου Ρούσβελτ και όχι ένα νέο σχέδιο Μάρσαλ καθοδηγούμενο από τη Γερμανία που ακολουθεί την αναχρονιστική πολιτική Πρώτα η Γερμανία που μόνο ψευδαισθήσεις φέρνει για μια παλινόρθωση της ηγεμονίας της. Εδώ αυτή η εθνοκεντρική πολιτική της Γερμανίας θα πρέπει να εγκαταλειφθεί οριστικά, ειδάλλως η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε άμεσο υπαρξιακό κενό.
Ο Κινέζος φιλόσοφος , Kuan-tzu, εκφραστής της πρώιμης κινεζικής σκέψηςκατά τη δυναστεία Sui (581-617 π.Χ.), έγραψε: “Εάν δώσεις στον άνθρωπο ένα ψάρι, θα έχει ένα μόνο δείπνο, εάν τον μάθεις να ψαρεύει, αυτός θα τρώγει σε ολόκληρη τη ζωή του”.5
(Photo by Florian Gaertner/Photothek via Getty Images)
Η πανδημία σκοτώνει το ευρωπαϊκό όνειρο
- Μαθήματα Αμερικάνικης ιστορίας
Δυστυχώς, η “αλληλέγγυη” Γερμανία σήμερα δεν ενδιαφέρεται να μοιραστεί τα κέρδη της από τις ευρωπαϊκές αγορές του Μεσογειακού Νότου και θέλει να επιτηρεί τις οικονομίες της Ιταλίας και της Ισπανίας όπως έκανε με την Ελλάδα με τα μνημόνια από τον Ιούνιο του 2015.
Το παράδειγμα με το όνειρο του δουλοκτητικού Νότου
Κάτω από την πανδημία του Covid-19 φαίνεται ότι κινδυνεύει σήμερα το ευρωπαϊκό όνειρο, ακολουθώντας την απώλεια του αμερικανικού ονείρου που έσβησε με τον θάνατο του χαρισματικού Φραγκλίνου Ρούσβελτ, όπως σε ένα άλλο παράδειγμα της αμερικανικής ιστορίας, το όνειρο του δουλοκτητικού Νότου χάθηκε, καθώς ο στρατός των Βορείων υπό τον στρατηγό William Tecumseh Sherman (Γουίλιαμ Τ. Σέρμαν), προέλαυνε νικητής εναντίον της πόλης Ατλάντα εφαρμόζοντας την τακτική του “ολοκληρωτικού πολέμου” και της “καμένης γης” στις 4 Απριλίου 1864. Στις 3 Σεπτεμβρίου ο Σέρμαν τηλεγράφησε στην Ουάσινγκτον: “Η Ατλάντα βρίσκεται στα χέρια μας”, ενώ στις 16 Νοεμβρίου 1864 ο Σέρμαν έβαλε φωτιά στην Ατλάντα από άκρη σε άκρη. Το όνειρο των Νοτίων πολιτειών της Αμερικής το έχει παρει για πάντα ο άνεμος. Έναν χρόνο αργότερα, στις 15 Απριλίου 1865, ο πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν δολοφονήθηκε στην Ουάσινγκτον και έγινε ο πρώτος πρόεδρος μάρτυρας του αμερικανικού έθνους, υπέρμαχος για την απελευθέρωση των εκατομμυρίων δούλων και της ενότητας του έθνους.
Μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αμερική είχε δύο επιλογές για τον ρόλο της στη μεταπολεμική εποχή. Ο πρόεδρος Ρούσβελτ πρωτοστάτησε στην ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών ώστε να υπάρχει ένας συνυπαρξιακός χώρος μεταξύ των νικητών και των ιδεολογιών που τους χώριζαν. Δεν φαίνεται ότι ο Ρούσβελτ φοβόταν το μέλλον και δεν ήταν βέβαια αφελής για τις δυσκολίες ενός συνυπαρξιακού κόσμου. Ήδη ο ιστορικός Τσαρλς Μπριάντ είχε προειδοποιήσει από το 1939 “αν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέτρεπαν στον εαυτό τους να εμπλακούν (σε έναν παγκόσμιο πόλεμο) σε μια τέτοια διαμάχη, τότε θα ενέδιναν σίγουρα στον πειρασμό της αυτοκρατορίας, εγκαταλείποντας – ίσως δια παντός – την πραγματική αποστολή της Μεγάλης Δημοκρατίας.”6 Είναι προφανές πως ο πρόεδρος Ρούσβελτ ήθελε να υπερασπιστεί την ειρήνη στον μεταπολεμικό κόσμο και τη Μεγάλη Δημοκρατία στην Αμερική.
Ο Πρόεδρος Ρούσβελτ πριν τον θάνατό του είχε δηλώσει: “Όταν θα κερδίσουμε τον πόλεμο, θα εργαστώ με όλες μου τις δυνάμεις, και επιμένω σε αυτό, ώστε οι Ηνωμένες Πολιτείες να μην αναγκαστούν να δεχτούν κανένα σχέδιο που θα ενισχύσει τις ιμπεριαλιστικές διαθέσεις της Γαλλίας ή να βοηθήσουν ή να συναινέσουν στις αυτοκρατορικές διαθέσεις της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.”7
Ενώ επιστρέφοντας από τη Γιάλτα είπε: “Είμαι αισιόδοξος ότι το Κογκρέσο και ο αμερικανικός λαός θα δεχτούν τα αποτελέσματα της συνδιάσκεψης ως την απαρχή ενός μόνιμου οικοδομήματος για την ειρήνη.”8
ASSOCIATED PRESS
Γιάλτα 12 Φεβρουαρίου 1945
Όμως, η κυβέρνηση που τον διαδέχθηκε έκανε τις επιλογές της Ανάσχεσης της Σοβιετικής Ένωσης και της υπεράσπισης των παγκόσμιων συμφερόντων της ως υπερδύναμη. Αυτή ήταν διαφορετική επιλογή από εκείνη του προέδρου Ρούσβελτ.
Έτσι, όπως λέει ο Γουίλιαμ Άπλαν Γουίλιαμς, “οι Η.Π.Α. έπρεπε να ενδώσουν στη “Μεγάλη Ψευδαίσθηση”, δηλαδή τη γοητευτική πεποίθηση ότι θα μπορούσαν να δρέψουν τα οφέλη της αυτοκρατορίας χωρίς να πληρώσουν το κόστος που συνεπάγεται και χωρίς να παραδεχθούν την αυτοκρατορία τους.”9
Ο Andrew J. Bacevich, καταλήγει στο βιβλίο του Η Αμερικανική Αυτοκρατορία, ως εξής: “Αν οι υπεύθυνοι για τη χάραξη της πολιτικής επιθυμούν να εμμένουν στην άποψη ότι οι Η.Π.Α. δεν αποτελούν αυτοκρατορία – υπερασπίζοντας τους μύθους περί αμερικανικής αγνότητας ή τις ψευδαισθήσεις για την αποκάλυψη των μυστικών της ιστορίας – απλώς θα αυξήσουν την πιθανότητα να δώσουν λάθος απαντήσεις. Και σε μια τέτοια πιθανότητα έγκειται όχι μόνο η κατάρρευση της αμερικανικής αυτοκρατορίας, αλλά και ο μεγάλος κίνδυνος για αυτό που ήταν γνωστό ως Αμερικανική Δημοκρατία.”10
Έτσι, η κρίση της πανδημίας του Covid-19,μας επιτρέπει να δούμε τις σημερινές τραγικές αδυναμίες της Αμερικής και να αναζητήσουμε τις διαχρονικές πολιτικές που φέρνουν στο προσκήνιο αυτή την κρίση, του κοινωνικού κράτους και της μαζικής ανεργίας, και να μας προσγειώσουν σε έναν κόσμο με ρεαλισμό, μακριά από ιδεοληψίες και αυταπάτες, όχι μόνο στην Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη.
-------------------------------------------
1 Frederick Merk, Manifest Destiny and Mission in American History, Vintage Books, A Division of Random House, New York, 1996.
2 Ηλίας Θερμός, Οι Επαναστάσεις στον 20ό Αιώνα, Ρωσία, Κίνα, Βιετνάμ, Κούβα, εκδόσεις Σιδέρη, Αθήνα, 2015, σελ. 296.
3 Το βιβλίο του Γάλλου συγγραφέα J.-J.Servan-Schreiber, μεταφράστηκε στα αγγλικά με τίτλο The American Challenge, Discuss/Avon Books, New York, 1971. Το βιβλίο έγινε best seller και την εισαγωγή στην αγγλική έκδοση έγραψε ο ιστορικός Arthur M. Schlesinger Jr., συγγραφέας των ομιλιών του προέδρου Κέννεντυ, ο οποίος είχε υπηρετήσει στον Λευκό Οίκο ως ειδικός βοηθός του Κέννεντυ.
4 Όπως παραπάνω, πρόλογος.
5 Όπως παραπάνω, σελ. 7.
6 Andrew J. Bacevich, Αμερικανική Αυτοκρατορία, Πραγματικότητες και Συνέπειες της Αμερικανικής Διπλωματίας, εκδόσεις Χάρβαρντ, 2002. Στα ελληνικά εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας με επιμέλεια και προλεγόμενα, Ηλίας Θερμός, 2008, σελ. 376.
7 Henry Kissinger, Diplomacy, Simon & Schuster, New York, 1994, σελ. 397. Επίσης, Ηλίας Θερμός, Αποστολή Περικλής. Τα Επίσημα Αρχεία του Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών (OSS) των Η.Π.Α. στην κατεχόμενη Ελλάδα 1944, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 2016, σελ. 15.
8 Όπως παραπάνω, σελ. 416.
9 Andrew J. Bacevich, Αμερικανική Αυτοκρατορία, Πραγματικότητες και Συνέπειες της Αμερικανικής Διπλωματίας, εκδόσεις Χάρβαρντ, 2002. Στα ελληνικά εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας με επιμέλεια και προλεγόμενα, Ηλίας Θερμός, 2008, σελ. 377.
10 Όπως παραπάνω, σελ. 379.
Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
- Εδρα Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική
3/5/2020