Η αποτροπή, και η πρόταση Ιωάννη Μάζη για ψήφισμα anti-casus belli.
Η αποτροπή, και η πρόταση Ιωάννη Μάζη
για ψήφισμα anti-casus belli.
Η επιτυχής αποτρεπτική στρατηγική συνίσταται στο να καταστήσεις σαφές στον αντίπαλό σου ότι το κόστος μιας σχεδιαζόμενης επίθεσης εναντίον σου θα είναι δυσθεώρητο σε σχέση με ένα ενδεχόμενο όφελος. Ουδείς γνωρίζει τι θα γίνει εντέλει και αν αυτό λειτουργήσει, αλλά ενόσω οι ορθολογικοί κρατικοί δρώντες χαράζουν στρατηγική βάσει εκτιμήσεων και πιθανοτήτων, εσύ οφείλεις να καλλιεργήσεις την ανάλογη εικόνα-πεποίθηση στον αντίπαλό σου.
Στην περίπτωση της πυρηνικής αποτροπής τα πράγματα είναι θεωρητικά πιο ευδιάκριτα, καθώς η καταστροφική εμβέλεια ενός πλήγματος ελαχιστοποιεί τις δυνατότητες αντίδρασης από τον αντίπαλο, ενώ στην περίπτωση που η τελευταία επισυμβεί, το δεύτερο πλήγμα του αρχικά επιτιθέμενου θα είναι αποφασιστικής σημασίας. Συνεπώς, η αντίδραση ακυρώνεται στην πράξη. Φυσικά ούτε λόγος για την περίπτωση ανταγωνισμού μεταξύ πυρηνικής και μη πυρηνικής δύναμης…
- Στην πυρηνική αποτροπή ο χρόνος εκμηδενίζεται, η αντίδραση χάνει την αξία της και η στρατηγική δεν έχει χρονικό βάθος.
Στην περίπτωση της συμβατικής αποτροπής, συναντάται μεγαλύτερη πολυπλοκότητα μηχανισμών. Η αποφασιστική νίκη εκ μέρους του επιτιθέμενου είναι δυσχερής υπόθεση και απαιτεί χρόνο, ιδιαίτερα αν αποσκοπεί στη στρατηγική εκμηδένιση του αμυνόμενου. Αν όμως η εκμηδένιση είναι αδύνατη και ο επιτιθέμενος αρκείται στη δημιουργία ορισμένων τετελεσμένων; Εκεί ο αμυνόμενος απαιτείται να διαθέτει μια στρατηγική με χρονικό βάθος, δηλαδή με επίδειξη υπομονής, μεσοπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό και βούληση πραγματοποίησης αντεπιθέσεων.
Ο ελληνικός χώρος προσφέρεται για δημιουργία τετελεσμένων λόγω του νησιωτικού χώρου και των τεράστιων θαλάσσιων εκτάσεων, παρά το γεγονός ότι ταυτόχρονα πρόκειται για πλεονέκτημα δεδομένης της αδυναμίας ταχείας συνολικής κατάκτησης. Με βάση τις ως άνω επισημάνσεις, η ενδεχόμενη δημιουργία τετελεσμένων εκ μέρους της Τουρκίας θα απαιτήσει χρόνο για την επαναφορά στο status quo ante, ενώ είναι προφανές ότι ο χρόνος προϋποθέτει την ύπαρξη συνοχής στο πολιτικό σύστημα, προκειμένου να μην υπάρξει ενδιάμεση φθορά και εσωστρέφεια.
Πέραν του μεσοπρόθεσμου επιπέδου, στο μακροπρόθεσμο χρειάζεται επίσης μια ενιαία στάση στο ενδεχόμενο ήττας, προκειμένου να υπάρξει μια συνέχεια στη χάραξη στρατηγικής ανατροπής των τετελεσμένων. Η συνέχεια στην εξωτερική πολιτική, παρά τις εναλλαγές υπουργών και κυβερνήσεων, είναι δείγμα στρατηγικής κουλτούρας και κατ’ επέκταση κύρους και αξιοπιστίας.
- Αυτό κατοχυρώνεται μόνο μέσω μιας ρητής κοινοβουλευτικού επιπέδου δέσμευσης από σύσσωμο το πολιτικό σύστημα.
Επί του συγκεκριμένου στοιχείου εδράζεται η ευστοχία της πρότασης του καθηγητή Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Θεωρίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Μάζη περί ευρέως εγκεκριμένου ψηφίσματος στην ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων, το οποίο θα θέτει ξεκάθαρα όρια ανοχής της χώρας μας έναντι της τουρκικής προκλητικότητας. Η καλλιέργεια μιας εικόνας ισχυρού δρώντος, ο οποίος δύναται να καταστήσει εξαιρετικά κοστοβόρα οποιαδήποτε ενδεχόμενη υπονόμευση της κυριαρχίας του, σχετίζεται ευθέως με τη συνοχή και την αποφασιστικότητα του πολιτικού συστήματος.
Όπως προαναφέρθηκε, αυτή η «κοινοβουλευτική ομόνοια» είναι ακόμη πιο αναγκαία στην περίπτωση της Ελλάδος, καθώς ο κατακερματισμένος χώρος αυξάνει τις πιθανότητες δημιουργίας τετελεσμένων εκ μέρους του αντιπάλου και η ενδεχόμενη απόπειρα επαναφοράς θα απαιτήσει χρόνο και εσωτερική σταθερότητα.
Όλα αυτά καλλιεργούνται με πειθώ για την περίπτωση που υπάρξει κλιμάκωση, και γι’ αυτό, στο τέλος της ημέρας, ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες να συμβούν. Δημιουργείς, δηλαδή, ένα πλαίσιο αποτροπής με ισχυρά μηνύματα, με στόχο να μην φθάσεις εντέλει στην εμπλοκή. Γι’ αυτό και η αποτρεπτική στρατηγική θεωρείται διέξοδος ειρήνης και σταθερότητας, όχι φυσικά «διέξοδος» όπως την εννοούσε στο πρόσφατο άρθρο του ο αναπληρωτής σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, ως έκκληση δηλαδή προς την τουρκική πλευρά να μας αφήσει τουλάχιστον ένα ξεροκόμματο για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε και εμείς… ως πολιτικό σύστημα.
ΜΑΡΚΟΣ ΤΡΟΥΛΗΣ
11 Ιούνιος 2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Τι επιδιώκει η Τουρκία στην περιοχή μας;
Η σταθεροποίηση και τόνωση της ελληνικής παρουσίας και συμμετοχής στον φιλελεύθερο ατλαντικό κόσμο αποτελεί εμπόδιο στους τουρκικούς γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και από μόνο του το γεγονός αυτό ενέχει κινδύνους.
Μπορεί ο απόστρατος ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ να θεωρείται «πατέρας» του διαχρονικού τουρκικού δόγματος «Γαλάζια Πατρίδα», πλην όμως το δόγμα αυτό πλησιάζει τα 100 χρόνια ζωής. Ιδιαίτερα δε, πριν από πενήντα χρόνια είχε γίνει γνωστό και στο ΝΑΤΟ, τότε που στην Ελλάδα κυβερνούσαν τρεις ανεύθυνοι και επικίνδυνοι συνταγματάρχες. Όπως ανέφερε στο «Βήμα της Κυριακής» ο απόστρατος ναύαρχος, το παραπάνω δόγμα έχει ουσιαστικά δύο πυλώνες: ο πρώτος έχει σκοπό να υποδείξει τις τουρκικές περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας υπό εθνική κυριαρχία, όπως τα χωρικά ύδατα, η υφαλοκρηπίδα, και η ΑΟΖ. Ο δεύτερος σκοπεύει να βεβαιώσει τη θαλάσσια κοσμοθεωρία της Τουρκίας, η οποία όλα δείχνουν ότι στον 21ο αιώνα θα αποτελέσει κορυφαίο γεωπολιτικό εργαλείο της γείτονος. Ένα εργαλείο εξάλλου στο οποίο προστίθεται και η τουρκική φιλοδοξία για ηγεμονία στον σουνιτικό κόσμο.
Κατά συνέπεια είναι ηλίου φαεινότερο ότι η Τουρκία, στο πλαίσιο των νέων γεωπολιτικών της επιλογών, θέλει να φέρει την Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ακόμα και αν χρειαστεί να γίνει ένα στρατιωτικό επεισόδιο. Μέσω της Ελλάδος δε, ο Τούρκος πρόεδρος θα θελήσει να εκβιάσει και την Ε.Ε. και το ερώτημα είναι σε ποιο επίπεδο θα το επιχειρήσει.
Στο πλαίσιο αυτό, η γνωστή ανάρτηση πριν από τρεις εβδομάδες των αιτημάτων της Τουρκικής Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) για αδειοδοτήσεις ερευνών υδρογονανθράκων σε επτά μεγάλες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο συνιστά, είτε αρέσει είτε όχι, σοβαρό πρόβλημα για την Αθήνα. Η Άγκυρα εμφανίζεται διατεθειμένη να παίξει με τη φωτιά, διότι οι άδειες αφορούν περιοχές ακριβώς στο όριο των έξι ναυτικών μιλίων μεγάλων κατοικημένων νησιών, όπως η Ρόδος, η Κάρπαθος και η Κρήτη.
Με τις παραπάνω πρωτοβουλίες της, και με βάση τις δηλώσεις του απόστρατου ναυάρχου, γίνεται κατάδηλο ότι η Τουρκία συρρικνώνει τα χωρικά μας ύδατα στα έξι ναυτικά μίλια και εκμηδενίζει την υφαλοκρηπίδα των νησιών μας. Παράλληλα, τόσο με τις ενδεχόμενες έρευνες πολύ κοντά στην υφιστάμενη ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη όσο και με το Τουρκο-λιβυκό σύμφωνο που θα θελήσει να ενεργοποιήσει, η Άγκυρα επιχειρεί να αποκόψει τη συνέχεια της ελληνικής νησιωτικής χώρας, απομονώνοντας το Καστελόριζο από την Κρήτη και τη Ρόδο.
Την ίδια περίοδο, στο εσωτερικό της Τουρκίας, για πολιτικο-θρησκευτικούς λόγους, εντείνεται η αντιχριστιανική προπαγάνδα, ξαφνικά, δε, προέκυψε και το θέμα της Αγίας Σοφίας, που σίγουρα έχει συμβολικό χαρακτήρα.
Μέσα λοιπόν σε αυτό το περιβάλλον, ένα σοβαρό ερώτημα είναι κατά πόσο οι ακραίες θέσεις της Άγκυρας είναι αδιαπραγμάτευτες ή εντάσσονται στο πλαίσιο μιας συνολικής διαπραγμάτευσης, όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και με τα υπόλοιπα κράτη της περιοχής. Ταυτόχρονα, η Άγκυρα θέλει να δώσει το μήνυμα ότι στην παρούσα φάση των γεωπολιτικών εξελίξεων η Τουρκία είναι σε θέση να αποκρούσει αποτελεσματικά τα τριμερή περιφερειακά σχήματα με τη συμμετοχή των ΗΠΑ και της Γαλλίας.
Αν γίνει αποδεκτή η εκδοχή αυτή, η Άγκυρα οφείλει να κατανοήσει ότι η ελληνική πλευρά δεν θα κάτσει με σταυρωμένα τα χέρια έναντι του τουρκικού αναθεωρητισμού και άρα η όποια απόπειρα δημιουργίας τετελεσμένων καταστάσεων δεν πρόκειται να ευδοκιμήσει. Το θέμα είναι ότι αυτή τη διάσταση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής θα πρέπει να την κάνουμε ξεκάθαρα γνωστή τόσο στην Άγκυρα όσο και στους δυτικούς, και όχι μόνο, εταίρους μας. Με άλλα λόγια, οφείλουμε να τους εμπεδώσουμε ότι η αποφασιστικότητα να υπερασπιστεί η Ελλάδα τα κυριαρχικά της δικαιώματα μπορεί να φτάσει μέχρι και τη στρατιωτική αντιπαράθεση.
Πέρα όμως από αυτό το θεωρητικό σχήμα, μετά την πρόσφατη συμφωνία με την Ιταλία για την ΑΟΖ, τώρα περισσότερο παρά ποτέ, χρειάζεται να συμφωνήσουμε και με την Αίγυπτο στην έστω και μερική οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Έτσι, θα εμπλουτίσουμε το νομικό μας οπλοστάσιο, ενώ ένα επιπλέον κράτος της περιοχής θα συνταχθεί εκ των πραγμάτων με τις θέσεις μας.
Στο σημείο αυτό προβάλλει και ο παράγοντας των επεκτατικών βλέψεων της Τουρκίας στον σουνιτικό κόσμο, ένα φαινόμενο το οποίο σε πολλές χώρες της περιοχής μας κάθε άλλο παρά ικανοποίηση προκαλεί. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση ισχυρής αντιπαράθεσης με την τουρκική πλευρά, η Ελλάδα δεν θα είναι μόνη της. Δεν είναι λίγες οι χώρες στη γειτονιά μας που με σαδιστική χαρά θα έβλεπαν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να σπάει για καλά τα μούτρα του. Γι’ αυτό, αν η Ελλάδα δείξει αποφασιστικότητα στις κινήσεις της Άγκυρας, αυτό μπορεί να είναι το πιο αποτρεπτικό όπλο στις επιδιώξεις της τελευταίας.
Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος
https://www.naftemporiki.gr/story/1608745/
ti-epidiokei-i-tourkia-stin-perioxi-mas
16 Ιουνίου 2020
Τι επιδιώκει η Τουρκία στην περιοχή μας;
Η σταθεροποίηση και τόνωση της ελληνικής παρουσίας και συμμετοχής στον φιλελεύθερο ατλαντικό κόσμο αποτελεί εμπόδιο στους τουρκικούς γεωπολιτικούς σχεδιασμούς και από μόνο του το γεγονός αυτό ενέχει κινδύνους.
Μπορεί ο απόστρατος ναύαρχος Τζεμ Γκιουρντενίζ να θεωρείται «πατέρας» του διαχρονικού τουρκικού δόγματος «Γαλάζια Πατρίδα», πλην όμως το δόγμα αυτό πλησιάζει τα 100 χρόνια ζωής. Ιδιαίτερα δε, πριν από πενήντα χρόνια είχε γίνει γνωστό και στο ΝΑΤΟ, τότε που στην Ελλάδα κυβερνούσαν τρεις ανεύθυνοι και επικίνδυνοι συνταγματάρχες. Όπως ανέφερε στο «Βήμα της Κυριακής» ο απόστρατος ναύαρχος, το παραπάνω δόγμα έχει ουσιαστικά δύο πυλώνες: ο πρώτος έχει σκοπό να υποδείξει τις τουρκικές περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας υπό εθνική κυριαρχία, όπως τα χωρικά ύδατα, η υφαλοκρηπίδα, και η ΑΟΖ. Ο δεύτερος σκοπεύει να βεβαιώσει τη θαλάσσια κοσμοθεωρία της Τουρκίας, η οποία όλα δείχνουν ότι στον 21ο αιώνα θα αποτελέσει κορυφαίο γεωπολιτικό εργαλείο της γείτονος. Ένα εργαλείο εξάλλου στο οποίο προστίθεται και η τουρκική φιλοδοξία για ηγεμονία στον σουνιτικό κόσμο.
Κατά συνέπεια είναι ηλίου φαεινότερο ότι η Τουρκία, στο πλαίσιο των νέων γεωπολιτικών της επιλογών, θέλει να φέρει την Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ακόμα και αν χρειαστεί να γίνει ένα στρατιωτικό επεισόδιο. Μέσω της Ελλάδος δε, ο Τούρκος πρόεδρος θα θελήσει να εκβιάσει και την Ε.Ε. και το ερώτημα είναι σε ποιο επίπεδο θα το επιχειρήσει.
Στο πλαίσιο αυτό, η γνωστή ανάρτηση πριν από τρεις εβδομάδες των αιτημάτων της Τουρκικής Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) για αδειοδοτήσεις ερευνών υδρογονανθράκων σε επτά μεγάλες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο συνιστά, είτε αρέσει είτε όχι, σοβαρό πρόβλημα για την Αθήνα. Η Άγκυρα εμφανίζεται διατεθειμένη να παίξει με τη φωτιά, διότι οι άδειες αφορούν περιοχές ακριβώς στο όριο των έξι ναυτικών μιλίων μεγάλων κατοικημένων νησιών, όπως η Ρόδος, η Κάρπαθος και η Κρήτη.
Με τις παραπάνω πρωτοβουλίες της, και με βάση τις δηλώσεις του απόστρατου ναυάρχου, γίνεται κατάδηλο ότι η Τουρκία συρρικνώνει τα χωρικά μας ύδατα στα έξι ναυτικά μίλια και εκμηδενίζει την υφαλοκρηπίδα των νησιών μας. Παράλληλα, τόσο με τις ενδεχόμενες έρευνες πολύ κοντά στην υφιστάμενη ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη όσο και με το Τουρκο-λιβυκό σύμφωνο που θα θελήσει να ενεργοποιήσει, η Άγκυρα επιχειρεί να αποκόψει τη συνέχεια της ελληνικής νησιωτικής χώρας, απομονώνοντας το Καστελόριζο από την Κρήτη και τη Ρόδο.
Την ίδια περίοδο, στο εσωτερικό της Τουρκίας, για πολιτικο-θρησκευτικούς λόγους, εντείνεται η αντιχριστιανική προπαγάνδα, ξαφνικά, δε, προέκυψε και το θέμα της Αγίας Σοφίας, που σίγουρα έχει συμβολικό χαρακτήρα.
Μέσα λοιπόν σε αυτό το περιβάλλον, ένα σοβαρό ερώτημα είναι κατά πόσο οι ακραίες θέσεις της Άγκυρας είναι αδιαπραγμάτευτες ή εντάσσονται στο πλαίσιο μιας συνολικής διαπραγμάτευσης, όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και με τα υπόλοιπα κράτη της περιοχής. Ταυτόχρονα, η Άγκυρα θέλει να δώσει το μήνυμα ότι στην παρούσα φάση των γεωπολιτικών εξελίξεων η Τουρκία είναι σε θέση να αποκρούσει αποτελεσματικά τα τριμερή περιφερειακά σχήματα με τη συμμετοχή των ΗΠΑ και της Γαλλίας.
Αν γίνει αποδεκτή η εκδοχή αυτή, η Άγκυρα οφείλει να κατανοήσει ότι η ελληνική πλευρά δεν θα κάτσει με σταυρωμένα τα χέρια έναντι του τουρκικού αναθεωρητισμού και άρα η όποια απόπειρα δημιουργίας τετελεσμένων καταστάσεων δεν πρόκειται να ευδοκιμήσει. Το θέμα είναι ότι αυτή τη διάσταση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής θα πρέπει να την κάνουμε ξεκάθαρα γνωστή τόσο στην Άγκυρα όσο και στους δυτικούς, και όχι μόνο, εταίρους μας. Με άλλα λόγια, οφείλουμε να τους εμπεδώσουμε ότι η αποφασιστικότητα να υπερασπιστεί η Ελλάδα τα κυριαρχικά της δικαιώματα μπορεί να φτάσει μέχρι και τη στρατιωτική αντιπαράθεση.
Πέρα όμως από αυτό το θεωρητικό σχήμα, μετά την πρόσφατη συμφωνία με την Ιταλία για την ΑΟΖ, τώρα περισσότερο παρά ποτέ, χρειάζεται να συμφωνήσουμε και με την Αίγυπτο στην έστω και μερική οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Έτσι, θα εμπλουτίσουμε το νομικό μας οπλοστάσιο, ενώ ένα επιπλέον κράτος της περιοχής θα συνταχθεί εκ των πραγμάτων με τις θέσεις μας.
Στο σημείο αυτό προβάλλει και ο παράγοντας των επεκτατικών βλέψεων της Τουρκίας στον σουνιτικό κόσμο, ένα φαινόμενο το οποίο σε πολλές χώρες της περιοχής μας κάθε άλλο παρά ικανοποίηση προκαλεί. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση ισχυρής αντιπαράθεσης με την τουρκική πλευρά, η Ελλάδα δεν θα είναι μόνη της. Δεν είναι λίγες οι χώρες στη γειτονιά μας που με σαδιστική χαρά θα έβλεπαν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να σπάει για καλά τα μούτρα του. Γι’ αυτό, αν η Ελλάδα δείξει αποφασιστικότητα στις κινήσεις της Άγκυρας, αυτό μπορεί να είναι το πιο αποτρεπτικό όπλο στις επιδιώξεις της τελευταίας.
Αθαν. Χ. Παπανδρόπουλος
https://www.naftemporiki.gr/story/1608745/
ti-epidiokei-i-tourkia-stin-perioxi-mas
16 Ιουνίου 2020