Η συμφωνία με την Ιταλία και οι ανέξοδοι παλληκαρισμοί της Τουρκίας.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
(1) Ρώσος Πρέσβης στην Αθήνα: Τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα
και ΑΟΖ! (2) Aνάλυση: Η oριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας.
Η συμφωνία με την Ιταλία
και οι ανέξοδοι παλληκαρισμοί της Τουρκίας.
Μεταξύ υποχώρησης από κυριαρχικά δικαιώματα, και κατά συνέπεια παράδοσης, και στρατιωτικής κλιμάκωσης με την Τουρκία, υπάρχει τρίτος δρόμος; Υπάρχει δυνατότητα να μην οδηγηθούν οι δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, ούτε σε θερμό επεισόδιο ούτε σε μεγαλύτερη στρατιωτική κλιμάκωση και να ειρηνεύσει η περιοχή; Υπό προϋποθέσεις, ναι. Αυτές θα αναζητηθούν. Αλλά, δυστυχώς, είναι αδύνατον να συντρέξουν.
Την Τρίτη υπογράφηκε στην Αθήνα η οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας. Ήταν αναμφισβήτητα μια επιτυχία – αν και έχει σημεία σχολιασμού – η οποία, όμως, γεννά το ερώτημα γιατί δεν επετεύχθη νωρίτερα. Γιατί χρειάστηκαν τόσα χρόνια για να υπάρξει μια προφανής συμφωνία;
Από ελληνικής πλευράς υπήρξε αποδοχή του ιταλικού αιτήματος να ψαρεύουν τα ιταλικά αλιευτικά στην ελληνική ΑΟΖ.
Γινόταν, πράγματι, μέχρι σήμερα αλλά στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Και, όπως είναι γνωστό, τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται στην υφαλοκρηπίδα ενός κράτους έχουν να κάνουν με τον βυθό. Όχι τα υπερκείμενα ύδατα. Συνεπώς, ζήτημα αναφύεται με τους Ιταλούς ψαράδες, τώρα, με την οριοθέτηση της ΑΟΖ που αφορά τα νερά πάνω από τον βυθό (και τον βυθό) και όχι της υφαλοκρηπίδας στην οποία είχαν κάθε δικαίωμα να ψαρεύουν μέχρι σήμερα οι Ιταλοί ψαράδες.
Αυτή είναι και η υποχώρηση της ελληνικής πλευράς προκειμένου να οριοθετήσει την ΑΟΖ της με την Ιταλία σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο. Προφανώς, η κρισιμότητα αυτή είναι που ανάγκασε σε υποχωρήσεις. Η παραδοχή να ψαρεύουν οι Ιταλοί ψαράδες στην ελληνική ΑΟΖ μπορεί να γίνει αποδεκτή από μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης. Εκείνο, όμως, που προβληματίζει είναι η υποχώρηση στο θέμα της αλιείας σε ελληνικά χωρικά ύδατα αν ανακηρυχθεί η επέκτασή τους από τα 6 ναυτικά μίλια που είναι σήμερα στα 12. Απαράδεκτο.
Αλλά, από τη συμφωνία αναδεικνύεται ένα άλλο ζήτημα το οποίο δεν είχε γίνει τόσο κατανοητό από τους δημοσιολογούντες Έλληνες. Ότι ναι μεν μια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη μπορεί να ανήκει σε μια χώρα, εν προκειμένω στην Ελλάδα, γειτονικές χώρες, όμως, όταν καλούνται να συμφωνήσουν στην οριοθέτησή της μπορεί να θέσουν ζητήματα που τις αφορούν, όπως εν προκειμένω η Ιταλία για τους ψαράδες της. Άρα, ενδεχομένως, να μην είναι απόλυτος ο προσδιορισμός της.
Αυτή είναι μια πρακτική που μπορεί να χρησιμοποιήσει και η Ελλάδα
στις συμφωνίες που θα συνάψει.
Με αυτήν την αντίληψη, προφανώς, η Ελλάδα προσεγγίζει τις συμφωνίες που επιδιώκει με Αίγυπτο και Αλβανία. Με μια τέτοια αντίληψη μπορεί να προσεγγισθούν και οι μονομερείς αιτιάσεις της Τουρκίας. Αλλά αυτή η πρακτική προϋποθέτει πως η γειτονική χώρα αναγνωρίζει την ΑΟΖ της Ελλάδας, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά θέτει ζητήματα συμφερόντων της σ’ αυτήν τα οποία διαπραγματεύεται. Όπως έπραξε η Ιταλία και όπως δεν θέλει να πράξει η Τουρκία. Η Άγκυρα δεν θέλει να αναγνωρίσει ότι τα νησιά έχουν πλήρη επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες, όπως ρητά προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας, διότι έχει συγκεκριμένες αξιώσεις όπως περιγράφηκαν από την εξαγγελία της Γαλάζιας Πατρίδας.
Αλλά δεν είναι αυτό το πρόβλημα με την Τουρκία. Το πρόβλημα είναι η αντίληψη της γειτονικής χώρας να κυριαρχήσει ασκώντας βία ή προβάλλοντας την απειλή βίας. Είναι η πολιτική της κουλτούρα. Η Τουρκία θα μπορούσε να πετύχει μεγάλο μέρος των επιδιώξεών της με μια ήπια προσέγγιση των χωρών με τις οποίες σήμερα βρίσκεται σε αντιπαλότητα. Εν ολίγοις δεν επιδιώκει το ήπιο μοντέλο των ευρωπαϊκών χωρών αλλά θέλει να γίνει περιφερειακή δύναμη (στο μυαλό του Ερντογάν παγκόσμια δύναμη) με την προβολή σκληρής ισχύος. Και αυτός είναι ο λόγος που το είδος της συμφωνίας στην οποία κατέληξαν Αθήνα και Ρώμη δεν μπορεί να εφαρμοστεί με την Τουρκία.
Διότι προϋποθέτει αναγνώριση των ελληνικών δικαιωμάτων
και αλλαγή νοοτροπίας από την Άγκυρα.
Όσοι επιφανείς έχουν διαχειριστεί τις ελληνοτουρκικές σχέσεις προτείνουν μπροστά σ αυτό το αδιέξοδο προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τη διαφορά περί την ΑΟΖ. Αλλά ούτε και αυτήν την κίνηση θα αποδεχθεί η Τουρκία διότι θέλει να συμπεριλάβει στην προσφυγή και μια σειρά άλλων ζητημάτων τα οποία η Ελλάδα δεν είναι δυνατόν να αποδεχθεί την αμφισβήτησή τους (π.χ. 18 ελληνικά νησιά μερικά από τα οποία κατοικημένα).
Άρα το πρόβλημα με την Τουρκία δεν είναι ο «μοναχοφαϊσμός» της Ελλάδας, που στην περίπτωση της Ιταλίας αποδείχθηκε πως δεν ισχύει, αλλά η παράδοση και δορυφοροποίηση της χώρας. Με αυτήν την έννοια, ειρηνική συμφωνία με την Τουρκία δεν μπορεί να υπάρξει, που δεν θα έχει τα χαρακτηριστικά πλήρους αποδοχής των εξωφρενικών απαιτήσεών της. Δυστυχώς, η ανάλυση αυτή οδηγείται στο συμπέρασμα ότι μια κλιμάκωση της κρίσης με την Τουρκία ανήκει στα προβλεπτά σενάρια, οπότε το ερώτημα είναι τι κάνουμε.
Η Τουρκία έχει πολλούς λόγους να αποφύγει στρατιωτική εμπλοκή με την Ελλάδα, φθάνει να λάβει τα κατάλληλα μηνύματα.
Και επειδή ο χώρος αναλώθηκε στη συμφωνία Ελλάδας – Ιταλίας, επισημαίνω επιγραμματικά μερικές σκέψεις που προέκυψαν από συζητήσεις με ανθρώπους που είναι σε θέση να γνωρίζουν. Ουσιαστικά είναι δικές τους προτάσεις:
- Πρώτον, πολεμάς με ό,τι έχεις και ό,τι μπορείς να διαμορφώσεις στο διπλωματικό πεδίο.
- Αν εξαιρέσουμε τοπικά επεισόδια που δεν παράγουν αποτελέσματα αλλά εκτονώνουν προσωρινές εντάσεις, η Ελλάδα κάνει σαφές πως θερμό επεισόδιο με αρνητικά γι’ αυτήν αποτελέσματα δεν νοείται. Θα ακολουθήσει μακροχρόνια αντιπαράθεση.
- Διαμόρφωση συνεργασιών αλλά και συμμαχιών, που θα περιλαμβάνουν και στρατιωτική διάσταση, με χώρες που έχουν συμφέρον να ανακόψουν την τουρκική επιθετικότητα. Αλλά και με υποστάσεις όπως οι Κούρδοι. Είναι εγκληματικό να μην γίνεται προεργασία, αν δεν γίνεται, στην κατεύθυνση αυτή. Σε περίπτωση σύρραξης προέχει το εθνικό συμφέρον. Όλα τα υπόλοιπα έπονται.
- Διασφάλιση από τις σύμμαχες και συνεργαζόμενες χώρες του στρατιωτικού ανεφοδιασμού των Ενόπλων Δυνάμεων.
- Διαμόρφωση αραγούς εσωτερικού μετώπου, πολιτικού και κοινωνικού.
Σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, χρειάζονται πέραν του εξοπλισμού των Ενόπλων Δυνάμεων μεγάλες αλλαγές στη νοοτροπία και τον τρόπο λειτουργίας του στρατεύματος. Δυστυχώς, επιβιώνουν νοοτροπίες του παρελθόντος, που αποθαρρύνουν ενθουσιώδεις νέους που θέλουν να υπηρετήσουν την πατρίδα. Σ’ αυτό θα επανέλθουμε αναλυτικά.
Η ΑΔΙΣΠΟ (Ανωτάτη Διακλαδική Σχολή Πολέμου), που λειτουργεί στην Θεσσαλονίκη, θα πρέπει να αποκτήσει ένα τμήμα εμβάθυνσης σε στρατηγικές σπουδές. Χωρίς στρατηγική σύλληψη και περιοριζόμενοι, μόνο, στο επιχειρησιακό επίπεδο είναι αδύνατον σήμερα να υπάρξει συνολική αντίληψη των συμφερόντων της χώρας και προτάσεων για την προάσπισή τους. Για παράδειγμα, η Τουρκία προσδιόρισε στρατηγικά, στις αρχές του 2000, τι θα επιδιώξει τα επόμενα 20 χρόνια και με βάση αυτόν τον προσδιορισμό πραγματοποίησε τις κινήσεις της.
Υστέρηση παρατηρείται και στην ευελιξία και την παραγωγή πολιτικής από την ελληνική διπλωματία.
Μια αναβαθμισμένη, σε ανώτατο επίπεδο, Διπλωματική Ακαδημία που θα εκπαιδεύει διπλωμάτες, που θα αναλάβουν υψηλές θέσεις στους μηχανισμούς παραγωγής πολιτικής, είναι αναγκαία. Εκτός Αθηνών για να απεγκλωβιστεί λίγο το πνεύμα τους από το νοσηρό κλίμα των αδιεξόδων που παράγει η ελληνική πρωτεύουσα. Υπάρχει, βεβαίως, η Σχολή Δημόσιας Διοίκησης αλλά ο ρόλος της είναι διαφορετικός.
Η Τουρκία απειλεί αλλά δεν θα κλιμακώσει στρατιωτικά. Ξέρει πως μακροχρόνια θα χάσει. Αρκεί να συναντήσει την ελληνική αποφασιστικότητα. Αλλά αν κάτι πρέπει να οδηγήσει στην αποδόμηση αυτού που ονομάστηκε «αθηναϊκό κράτος» είναι η αντίληψή του ότι του εθνικού προέχει το κομματικό ή, ακόμη, και το προσωπικό.
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ
14/6/2020
ΣXETIKA ΚΕΙΜΕΝΑ
ΣXETIKA ΚΕΙΜΕΝΑ
1.
Ρώσος Πρέσβης στην Αθήνα:
Τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ!
Την ανάγκη αυστηρής τήρησης του Διεθνούς Δικαίου, αποφυγής προκλητικών ενεργειών, καθώς και επίλυσης οποιωνδήποτε προβλημάτων με ειρηνικά μέσα, προτάσσει σε συνέντευξή του o πρεσβευτής της Ρωσίας στην Ελλάδα Αντρέι Μάσλοβ.
«Ο μοναδικός φάρος για μας εδώ είναι το Διεθνές Δίκαιο. Η αιγιαλίτιδα ζώνη, η υφαλοκρηπίδα, η ΑΟΖ των νησιών, η απαγόρευση της απειλής ή χρήσης βίας είναι αυτονόητα πράγματα. Όποιος ενδιαφέρεται για το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο, αρκεί να διαβάσει τη Συνθήκη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982, π.χ. άρθρο 121 για τα νησιά» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ρώσος πρέσβης και χαρακτηρίζει το Δίκαιο της Θάλασσας τον ακρογωνιαίο λίθο του καθεστώτος των θαλασσών.
Ερωτηθείς σχετικά με τη θέση της Μόσχας για τα μνημόνια Άγκυρας-κυβέρνησης Σάρατζ, ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας στη χώρα μας επισημαίνει πως η Ρωσία γνωρίζει πολύ καλά τη θέση της Ελλάδας για τα μνημόνια και είναι σε στενή επικοινωνία με την Αθήνα για το εν λόγω θέμα, ακόμα και σε επίπεδο των υπουργών Εξωτερικών. «Η Ρωσία εγκαίρως κάλεσε τα μέρη των μνημονίων να επιδείξουν πολιτική σύνεση και να αποφύγουν βήματα που μπορούν να οξύνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση στη Λιβύη και τη Μεσόγειο. Δώσαμε προσοχή στην αντίδραση και τις εκτιμήσεις της Ελλάδος, της Κύπρου, καθώς και της Αιγύπτου ότι το μνημόνιο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών δεν συνάδει με τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας και καταπατεί τα δικά τους συμφέροντα» σημείωσε ο Αντρέι Μάσλοβ.
Επιπλέον, τονίζει ότι η Ελλάδα ως χώρα της Μεσογείου, η οποία αντιμετωπίζει άμεσα τις αρνητικές συνέπειες της λιβυκής κρίσης, δικαιούται να συμμετέχει πλήρως στις πολυμερείς προσπάθειες για την επίλυση της σύγκρουσης στη Λιβύη.
Στη συνέχεια ο Ρώσος πρέσβης εκφράζει τη θέση της Ρωσίας στο λιβυκό ζήτημα, ενώ για το μεταναστευτικό κύμα προς τα ελληνοτουρκικά σύνορα παρατήρησε πως τα δυο τρίτα των μεταναστών δεν ήταν καν Σύροι, αλλά Αφγανοί, Ιρακινοί, πολίτες των αφρικανικών χωρών. «Ζήτημα καίριας σημασίας είναι η επιστροφή προσφύγων στη Συρία όπου η ειρηνική ζωή αποκαθίσταται» προσέθεσε.
Στη συνέντευξή του στο ΑΠΕ, ο κ. Μάσλοφ ερωτάται εάν πιστεύει ότι η Τουρκία θα επιχειρήσει εκ νέου να εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό και προσφυγικό πρόβλημα, όπως έκανε τον Φεβρουάριο, στον Έβρο και στο Αιγαίο.
Απαντά: «Θα ήταν πιο κατάλληλο να απευθύνεται αυτή η ερώτηση στους εκπροσώπους της Τουρκίας. Όσον αφορά τα γεγονότα που αναφέρατε, μπορώ να σας υπενθυμίσω τις εκτιμήσεις του ρωσικού Κέντρου ειρήνευσης των αντιμαχόμενων πλευρών στη Συρία. Το μεταναστευτικό κύμα προς τα ελληνοτουρκικά σύνορα δεν είχε σχέση με τις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις του συριακού στρατού στο Ιντλίμπ. Τα δυο τρίτα των μεταναστών δεν ήταν καν Σύριοι, αλλά Αφγανοί, Ιρακινοί, πολίτες των αφρικανικών χωρών».
Σε ερώτηση για τη θέση της Μόσχας επί των μνημονίων Άγκυρας-κυβέρνησης Σάρατζ, σημειώνει:
«Γνωρίζουμε πολύ καλά τη θέση της Ελλάδας για τα μνημόνια και είμαστε σε στενή επικοινωνία με την Αθήνα για το εν λόγω θέμα, ακόμα και σε επίπεδο των Υπουργών Εξωτερικών μας. Επιπλέον, θεωρούμε ότι η Ελλάδα ως χώρα της Μεσογείου, η οποία αντιμετωπίζει άμεσα τις αρνητικές συνέπειες της λιβυκής κρίσης, δικαιούται να συμμετέχει πλήρως στις πολυμερείς προσπάθειες για την επίλυση της σύγκρουσης στη Λιβύη.
Η Ρωσία εγκαίρως κάλεσε τα μέρη των μνημονίων να επιδείξουν πολιτική σύνεση και να αποφύγουν βήματα που μπορούν να οξύνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση στη Λιβύη και τη Μεσόγειο. Δώσαμε προσοχή στην αντίδραση και τις εκτιμήσεις της Ελλάδος, της Κύπρου, καθώς και της Αιγύπτου ότι το μνημόνιο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών δεν συνάδει με τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας και καταπατεί τα δικά τους συμφέροντα.
Όσο για τις σχέσεις μας με την Τουρκία, αυτές είναι εποικοδομητικές και αναπτύσσονται δυναμικά. Οι επαφές με την Άγκυρα περιλαμβάνουν και τα θέματα της διευθέτησης των οξέων περιφερειακών κρίσεων. Συνεργαζόμαστε ενεργά στο πλαίσιο της Διαδικασίας Αστανά – του πλέον αποτελεσματικού μηχανισμού που επέτρεψε να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στη Συρία και να ξεκινήσει ο ενδοσυριακός πολιτικός διάλογος. Οι Ρώσοι και οι Τούρκοι στρατιωτικοί πραγματοποιούν τακτικές κοινές περιπολίες στη ζώνη αποκλιμάκωσης στο Ιντλίμπ της Συρίας, κάτι που εξασφάλισε τη σημαντική μείωση των τρομοκρατικών επιθέσεων στην περιοχή».
Οσον αφορά για την ρωσική οπτική επί της κλιμάκωσης της τουρκικής έντασης στο Αιγαίο, αλλά και την παραβίαση της κυπριακής ΑΟΖ;, αναφέρει:
«Ο μοναδικός φάρος για μας εδώ είναι το Διεθνές Δίκαιο. Η αιγιαλίτιδα ζώνη, η υφαλοκρηπίδα, η ΑΟΖ των νησιών, η απαγόρευση της απειλής ή χρήσης βίας είναι αυτονόητα πράγματα. Όποιος ενδιαφέρεται για το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο, αρκεί να διαβάσει τη Συνθήκη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας 1982, π.χ. άρθρο 121 για τα νησιά. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία, σε αντίθεση με κάποιους άλλους, είναι μέρος της Συνθήκης, την εφαρμόζει πιστά και την θεωρεί ακρογωνιαίο λίθο του καθεστώτος των θαλασσών.
Ταυτόχρονα δεν νομίζω ότι οι τρίτες χώρες μπορούν να επιβάλουν τον εαυτό τους ως «διαμεσολαβητές» στο εν λόγω ζήτημα χωρίς την επιθυμία των άμεσα ενδιαφερόμενων μερών, είτε να εμπλέκονται εν απουσία της εντολής του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Για τη δίκαια επίλυση τέτοιων προβλημάτων προβλέπονται συγκεκριμένες νομικές διαδικασίες και ανάλογοι μηχανισμοί.
Όσο σ’ αυτό το ζήτημα, τόσο και στο θέμα της ΑΟΖ της Κύπρου πάντα κάνουμε έμφαση στην ανάγκη αυστηρής τήρησης του Διεθνούς Δικαίου, αποφυγής προκλητικών ενεργειών, καθώς και στην επίλυση οποιωνδήποτε προβλημάτων με ειρηνικά μέσα».
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ
https://www.onalert.gr/kosmos/rosia-ta-nisia-echoyn-yfalokripida-kai-aoz/387227/?fbclid=IwAR2wrN9a0tBXKFaVTz8STmZCLhEY2n4J4j2L8dBTWfVVc2VThfmzupalCZc
14/06/2020
2.
Aνάλυση: Η oριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας.
Την 21 Ιουνίου 1978, η Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας δημοσίευε το Νόμο Υπ’ αριθ. 786/1978. Έγραφε στο Άρθρο πρώτον: «Κυρούται και έχει ισχύν νόμου η εν Αθήναις την 24ην Μαΐου 1977 υπογραφείσα Συμφωνία, μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας «περί οριοθετήσεως των ζωνών υφαλοκρηπίδος των ανηκουσών εις έκαστον των δύο κρατών…». Στη παράγραφο 3 του ιδίου Άρθρου, ο νόμος, προέβλεπε: «Τα συμβαλλόμενα Μέρη συμφωνούν όπως προς το παρόν η οριοθέτηση μη επεκταθή προς Βορράν πέραν του σημείου 1 και προς Νότον πέραν του σημείου 16. Η οριοθέτησις αυτή θα επεκταθεί μεταγενεστέρως προς τας αυτάς κατευθύνσεις προς τας δύο πλευράς μέχρι των σημείων συναντήσεως μετά των ζωνών της υφαλοκρηπίδας των αντιστοίχων γειτονικών χωρών».
Της υπογραφής της πιο πάνω Συμφωνίας, στις 24 Μαΐου 1977, είχαν προηγηθεί οι απειλές της Τουρκίας (15 Απριλίου) ότι την 1η Μαΐου, θα απόστελλε το σεισμογραφικό σκάφος «Σισμίκ» για πετρελαϊκές έρευνες στο Αιγαίο, ένα επιχείρημα που απέβλεπε σε επίδειξη ισχύος σε βάρος της Ελλάδας, ενώ στις 7 Μαΐου, παράκτιο πυροβολείο της Σάμου άνοιξε πυρ κατά τουρκικής ακταιωρού που είχε παραβιάσει δύο φορές τα ελληνικά χωρικά ύδατα προσπαθώντας να συλλάβει ένα ελληνικό αλιευτικό.
Σε ένα πρώτο συμπέρασμα που μπορεί κάποιος να φτάσει, χωρίς βέβαια αυτό να έχει αποδειχθεί ή επιβεβαιωθεί ποτέ, είναι ότι η Συμφωνία είχε πολιτικές προεκτάσεις και προθέσεις. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι με αυτήν ως πρότυπο, θα άνοιγε ο δρόμος για μία αντίστοιχη Συμφωνία με την Τουρκία σε ό, τι αφορούσε στο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Εκτιμώ ότι, αυτήν την πεποίθηση είχε, τουλάχιστον, η τότε ελληνική ηγεσία. Αυτό βέβαια, δεν έγινε ποτέ.
Από αυτή, όμως, καθαυτή την οριοθέτηση προκύπτουν κάποια σημεία τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ένα σημαντικό σημείο για την Ελλάδα φαίνεται να είναι ότι η Συμφωνία, συνομολογήθηκε με βάση τις διατάξεις της τότε εν ισχύ Σύμβασης της Γενεύης του 1958 για την Υφαλοκρηπίδα. Αυτό που γίνεται φανερό είναι ότι, μπορεί να μην αμφισβητήθηκε η απόδοση επήρειας των νησιών σε υφαλοκρηπίδα, δεν αναγνωρίσθηκε όμως η πλήρης επήρεια τους. Στη νησιωτική συστάδα των Οθωνών νήσων, στο βόρειο Ιόνιο και στην αντίστοιχη των Στροφάδων (Άρπυια και Σταμφάνη), στο νότιο Ιόνιο, αποδόθηκε μειωμένη επήρεια, γεγονός που δεν έτυχε καμίας ένστασης από την ελληνική πλευρά. Ένα άλλο σημείο είναι ότι η τελική γραμμή οριοθέτησης, φαίνεται ότι έχει μετρηθεί από τις Ευθείες Γραμμές Βάσεως, που υιοθέτησε με νόμο η Ιταλία, μετά την υπογραφή της Συμφωνίας και από τη φυσική ακτογραμμή του ηπειρωτικού εδάφους της Ελληνικής επικράτειας. Ως αποτέλεσμα αυτού του υπολογισμού ήταν ο, υπέρ της Ιταλίας, επηρεασμός αυτή της οριοθετικής γραμμής της τάξεως μερικών τετραγωνικών ναυτικών μιλίων. Αυτή η Γραμμή δημιουργείται από 16 σημεία. Όπως προκύπτει από τη Συμφωνία, το βόρειο σημείο του βρίσκεται περίπου 7 νμ νοτιότερα του τριεθνούς Ελλάδας, Ιταλίας και Αλβανίας, ενώ το νότιο, περίπου 10 νμ ή 29 νμ βορειότερα από το τριεθνές Ελλάδας, Ιταλίας και Λιβύης, να υπολογιστεί με κλειστό ή ανοικτό τον κόλπο της Σύρτης αντίστοιχα. Σε ό, τι αφορά, τώρα, στο ζήτημα της αλιείας, ένα θέμα που οι Ιταλοί τότε δεν ήθελαν να συζητήσουν, αφού με βάση το Άρθρο V της Συμφωνίας, «Ουδεμία των διατάξεων της Συμφωνίας θίγει το καθεστώς των υπερκειμένων υδάτων και του εναερίου χώρου», (λογικό, αφού για υφαλοκρηπίδα συζητούσαν) δεν επήλθε καμία συμφωνία. Φαίνεται ότι αυτό, αποτελούσε προϋπόθεση. Τέλος, το πιο σημαντικό σημείο αυτής παλιάς ιστορίας είναι ότι, η Συμφωνία του 1977, έδιδε το δικαίωμα στην Ελλάδα να εκμεταλλευτεί τον υποθαλάσσιο πλούτο της περιοχής αφού, υφαλοκρηπίδα σημαίνει βυθός και υπέδαφος αυτού.
Μια νέα ιστορία με …πολιτικές προεκτάσεις
Η Συμφωνία της 9ης Ιουνίου 2020, μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας, που στην ουσία αποτελεί μια μεταβολή της Συμφωνίας του 1977 σε μία αντίστοιχη ενιαίων θαλασσίων συνόρων, ως εκ του αποτελέσματος, είναι σίγουρο ότι και αυτή πρόκειται μία συμφωνία με πολιτικές προεκτάσεις και μηνύματα προς όλες τις γείτονες χώρες, ότι η Ελλάδα είναι προσηλωμένη στο Διεθνές Δίκαιο και νομιμότητα. Η οριοθέτηση της ΑΟΖ συμπίπτει με αυτή της Ηπειρωτικής Υφαλοκρηπίδας του 1977, όπως άλλωστε επιβάλλει η σύγχρονη τάση για κοινή οριοθέτηση των υπόψη λειτουργικών ζωνών. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση σε αυτή την περίπτωση, θα αποτελούσε παραδοξότητα χωρίς πρακτικό όφελος, για διάφορούς λόγους. Αποτελεί συμφωνία ιστορικής σημασίας; Προφανώς και εκτιμώ ότι ουδείς μπορεί να πει το αντίθετο. Προσδίδει πρόσθετη αξία στην ήδη υφιστάμενη συμφωνία; Θα ήταν παράλογο κάποιος να ισχυρισθεί το αντίθετο διότι η ΑΟΖ, εκτός από τις προβλέψεις για βυθό και υπέδαφος αφορά στη στήλη του θαλάσσιου ύδατος και στην επιφάνεια. Δηλαδή, πλήρη εκμετάλλευση του θαλασσίου χώρου. Η Ιταλία, ωστόσο, ακολούθησε την ίδια τακτική, όπως και το 1977, σε ό, τι αφορά στα «ιστορικά» αλιευτικά δικαιώματα της και αυτό που βγαίνει ως κύριο συμπέρασμα είναι ότι η συμφωνία του 2020, έγινε δυνατή αφού η ελληνική πλευρά συμβιβάστηκε με αυτό, με τα δικαιώματα, βεβαίως, των Ιταλών αλιέων να περιγράφονται σαφώς ως προς τους περιορισμούς της αλιείας. Αν αυτό βέβαια φαίνεται κάπως παράδοξο, το απαράδεχτο κατά την άποψη μου είναι η επιπλέον συμφωνία για διατήρηση της ίδιας αλιευτικής πολιτικής, έστω και με τους περιορισμούς της, στα ελληνικά χωρικά ύδατα, όταν η Ελλάδα αποφασίσει να τα επεκτείνει από τα 6 νμ στα 12 νμ, στην περιοχή που θα βρίσκεται μεταξύ των 6 νμ και των 12 νμ.
Αυτό καταργεί την έννοια της ΑΟΖ και αποδεικνύει ότι η Συμφωνία έχει πολιτική χροιά παρά οικονομική. Κατά πόσον όμως αυτό ισχύει; Τι κερδίζει η Ελλάδα στον πολιτικό στίβο; Από επίσημες δηλώσεις βγαίνει ότι η Συμφωνία επιβεβαιώνει το δικαίωμα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες και επισημαίνεται η αυτονόητη σημασία του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων κατά μήκος όλων των ηπειρωτικών ακτών της επικράτειας. Σε ό, τι αφορά στο πρώτο θέμα, όλη σχεδόν η διεθνής νομολογία έχει επιβεβαιώσει ότι όλα τα νησιά (όπως καθορίζεται στο Άρθρο 121 της Σύμβασης του 1982) έχουν δικαίωμα σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες η έκταση όμως αυτού του δικαιώματος διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση και εξαρτάται από τη θέση στην οποία βρίσκονται στην περιοχή οριοθετήσεως και το μέγεθος τους. Δυστυχώς αυτό το θέμα στις εργασίες για την Συμφωνία του 1977 φαίνεται ότι δε συζητήθηκε και το καθεστώς της μειωμένης επήρειας, κυρίως των Οθωνών νήσων, είναι σίγουρο ότι θα αποτελέσει προηγούμενο σε τυχόν προσπάθεια επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων με την Αλβανία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Είναι επίσης σίγουρο ότι η Άγκυρα δε θα το αφήσει ανεκμετάλλευτο και θα το εντάξει στα ήδη παράλογα επιχειρήματα της.
Σε ό, τι αφορά στο ζήτημα των χωρικών υδάτων, η εκτίμηση μου είναι ότι δεν απαιτείται Συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ, ως προϋπόθεση, για άσκηση του αναφαίρετου δικαιώματος καθορισμού των, με βάση τη Σύμβαση του 1982 η οποία στο θέμα αυτό είναι ξεκάθαρη. Πόσο μάλλον με την διευθέτηση που έγινε σχετικά με την αλιεία.
Βέβαια, αυτή η Συμφωνία, μπορεί να δημιουργεί ένα διπλωματικό προηγούμενο για την Ελλάδα, πλην όμως εκτιμώ ότι δε μπορεί να θεωρηθεί ως ο προπομπός για παρόμοιες συμφωνίες με άλλα γειτονικά κράτη.
Συμπεράσματα και Κομβικά σημεία
Η Ελλάδα έχει θαλάσσια σύνορα με έξι κράτη – Αλβανία, Ιταλία, Λιβύη, Αίγυπτο, Κύπρο και Τουρκία – και αυτή η Συμφωνία με την Ιταλία θα ήταν πιο αποτελεσματική και αποφασιστική αν ταυτόχρονα με αυτήν η Ελλάδα κατάθετε επίσημα στον ΟΗΕ τις συντεταγμένες ολόκληρης της ΑΟΖ της. Με λίγα λόγια να καθιερώσει το δικαίωμα απόκτησης αυτών των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Με αυτόν το τρόπο θα αποφευχθεί η δημιουργία «κενών» περιοχών που προκύπτουν με τη διαδικασία των τμηματικών συμφωνιών εν αναμονή συμφωνίας με τα λοιπά ενδιαφερόμενα κράτη, όπως λ.χ. συμβαίνει αυτή τη στιγμή με την επήρεια του Καστελόριζου. Μπορεί τώρα να πει κάποιος ότι η συμφωνία έγινε μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου και τα κυριαρχικά δικαιώματα του Καστελόριζου δεν υπάρχουν. Ο νοών νοείτω. Όλοι σχεδόν, που παρακολουθούν τα πράγματα από την πλευρά της Ελλάδας, συμφωνούν ότι το κομβικό και πιο κρίσιμο σημείο είναι η επίτευξη συμφωνίας με την Αίγυπτο. Οι συνομιλίες με αυτήν άρχισαν το 2006 χωρίς βέβαια κάποιο αποτέλεσμα. Παρόλο που αποδέχεται ως μέθοδο οριοθέτησης την Μέση Γραμμή και ότι τα νησιά παράγουν πλήρη επήρεια, οι τουρκικές διεκδικήσεις στην Αν. Μεσόγειο, την έχουν καταστήσει δισταχτική καθότι δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε διένεξη τρίτων. Αν τώρα η Ελλάδα επιμείνει στην συνέχιση της πρακτικής των τμηματικών συμφωνιών και δεν υπάρξει θετικό αποτέλεσμα με την Αίγυπτο, τότε αυτό που θα συμβεί είναι η παραμονή του παράνομου μνημονίου Τουρκίας – Λιβύης, η απώλεια των λειτουργικών ζωνών του Καστελόριζου και η απώλεια κοινών θαλασσίων συνόρων με την Κύπρο.
Κυριάκος Ν. Ποχάνης,
αρχιπλοίαρχος (εα) Π.Ν. (πρώην διοικητής του Κυπριακού Ναυτικού).
https://www.kathimerini.gr/1082532/article/epikairothta/ellada/analysh-h-orio8ethsh-aoz-meta3y-elladas-kai-italias
12/6/2020