Ο Μεγάλος αν-Ισοπεδωτής. Η πανδημία προκαλεί μεγάλες διαφορές στο εισόδημα, τον πλούτο και τις ευκαιρίες.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Η ακόμη μεγαλύτερη του 2008 ύφεση στην Αμερική
θα κρατήσει χρόνια.
Άνθρωποι περιμένουν στην ουρά σε μια τράπεζα τροφίμων στο Queens, στη Νέα Υόρκη, τον Μάιο του 2020. Brendan McDermid / Reuters
Ο Μεγάλος αν-Ισοπεδωτής.
Η πανδημία προκαλεί μεγάλες διαφορές στο εισόδημα,
τον πλούτο και τις ευκαιρίες.
Η κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει την τρέχουσα πορεία της του μετριασμού του οικονομικού σοκ της πανδημίας με στοχευμένα μέτρα που επεκτείνουν το δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας και βοηθούν τα ζημιωμένα και ευάλωτα τμήματα του ιδιωτικού τομέα, εστιάζοντας περισσότερο στους ανθρώπους παρά στις εταιρείες.
Καθώς τμήματα των Ηνωμένων Πολιτειών αρχίζουν να ανοίγουν μετά από μήνες lockdown λόγω του κορωνοϊού, αυξάνεται η ελπίδα ότι κάτι που να μοιάζει με οικονομική ομαλότητα θα μπορούσε να βρίσκεται στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτή η ελπίδα θα μπορούσε ακόμη να εξαλειφθεί λόγω των παρατεταμένων αβεβαιοτήτων για την υγεία, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, οποιαδήποτε από τις οποίες θα μπορούσε να επιβραδύνει την ανάκαμψη. Αλλά για τα λιγότερο τυχερά τμήματα του πληθυσμού, ο περισσότερος οικονομικός πόνος είναι σχεδόν μια βεβαιότητα. Μακριά από τον «μεγάλο ισοπεδωτή» (“great equalizer”) όπως ορισμένοι αρχικά ονόμαζαν την πανδημία, η COVID-19 χτύπησε την οικονομία των ΗΠΑ με τρόπο που επιδείνωσε τις ανισότητες στο εισόδημα, τον πλούτο και τις ευκαιρίες. Ελλείψει μιας έγκαιρης πολιτικής απόκρισης, αυτή η αρνητική τάση θα μπορούσε να αρχίσει να αυτο-ενισχύεται, καθώς το ένα εξουθενωτικό εμπόδιο για τους μειονεκτούντες αυξάνει τις πιθανότητες ενός άλλου.
Τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα και ανησυχητικά και θα επιδεινωθούν προτού βελτιωθούν. Το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί κατά 30% ή περισσότερο αυτό το τρίμηνο. Περισσότεροι από 40 εκατομμύρια εργαζόμενοι, ή περίπου το ένα τέταρτο του εργατικού δυναμικού των ΗΠΑ, έχουν υποβάλει αιτήσεις ανεργίας τους τελευταίους τρεις μήνες. Το ποσοστό ανεργίας είναι πιθανό να πλησιάσει –και θα μπορούσε ακόμη και να ξεπεράσει– το ρεκόρ του 25% που τέθηκε κατά την διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Και όλα αυτά παρά την τεράστια προσπάθεια ανακούφισης της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής που κοστίζει σχεδόν 6 τρισεκατομμύρια δολάρια ή το 28% του ΑΕΠ των ΗΠΑ το 2019.
Τα διανεμητικά χαρακτηριστικά των απωλειών εργασίας και εισοδήματος είναι ακόμη πιο ανησυχητικά. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, το 39% των εργαζομένων σε νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα κάτω των 40.000 δολαρίων απολύθηκε ή τέθηκε σε διαθεσιμότητα. Οι γυναίκες έχουν πληγεί ιδιαίτερα σκληρά, όπως και οι μειονότητες: από τις 20,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας που εξαφανίστηκαν τον Απρίλιο, το 55% αφορούσε στις γυναίκες, αυξάνοντας το ποσοστό ανεργίας για τις γυναίκες στο 15% και το ποσοστό για τις Αφροαμερικανίδες και τις ισπανόφωνες στο 16,4% και 20,2%, αντίστοιχα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημία υπήρξε άνιση στις πιθανότητες για την ανεργία.
Εκείνοι των οποίων οι δουλειές άντεξαν στο σοκ της COVID-19 είναι δυσανάλογα περισσότερες σε σχετικά υψηλά αμειβόμενα επαγγέλματα που μπορούν να διευθετήσουν ρυθμίσεις για εργασία από το σπίτι. Σύμφωνα με ερευνητές στο Ινστιτούτο Becker Friedman του Πανεπιστημίου του Σικάγο, περίπου το ένα τρίτο των θέσεων εργασίας των ΗΠΑ μπορεί να γίνει εξ αποστάσεως, αλλά υπάρχουν τεράστιες αποκλίσεις ανά τομέα -αποκλίσεις που διευρύνονται περαιτέρω όταν προσαρμόζονται στα εισοδήματα. Για παράδειγμα, ενώ το 76% των (κυρίως καλά αμειβομένων) εργασιών στα χρηματοοικονομικά και στις ασφάλειες μπορεί να γίνει από το σπίτι, το ίδιο ισχύει για μόλις το 3% των (κυρίως χαμηλά αμειβομένων) θέσεων εργασίας στον τομέα των τροφίμων και των υπηρεσιών.
Στο κάτω άκρο της μισθολογικής κλίμακας, οι θέσεις εργασίας που δεν έχουν εξαφανιστεί βρίσκονται συχνά σε περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου, όπως νοσοκομεία, γηροκομεία και σούπερ μάρκετ. Όταν οι εργαζόμενοι σε αυτές τις θέσεις εργασίας αρρωσταίνουν, είναι λιγότερο πιθανό να έχουν ασφάλιση υγείας ή προληπτικές αποταμιεύσεις για να βασιστούν.
Όσο πιο αργή είναι η οικονομική ανάκαμψη, τόσο μεγαλύτερες θα είναι οι απώλειες θέσεων εργασίας και εισοδήματος και τόσο περισσότερο θα οδηγήσουν σε οικονομική, θεσμική και κοινωνικοπολιτική αστάθεια. Οι εργαζόμενοι που έχουν τεθεί σε διαθεσιμότητα θα διακινδυνεύσουν να ενταχθούν στις τάξεις των μακροχρόνια ανέργων ή να αποχωρήσουν εντελώς από το εργατικό δυναμικό. Η ταχεία υιοθέτηση του αυτοματισμού και της ψηφιοποίησης θα προσθέσει στο πρόβλημα της απασχόλησης. Ακόμη και τα παιδιά των ανέργων μπορεί να υποφέρουν: είναι πιθανό να είναι λιγότερο σε θέση να προσαρμοστούν στην ηλεκτρονική εκπαίδευση κατά την διάρκεια της πανδημίας και λιγότερο πιθανό να έχουν τον εξοπλισμό και το περιβάλλον για να το κάνουν. Τα εκπαιδευτικά κενά θα συνεχίσουν να διευρύνονται, διαιωνίζοντας τον κύκλο της οικονομικής ανασφάλειας.
Για να επιταχυνθεί ο ρυθμός ανάκαμψης και να αποφευχθεί το να μετατραπεί η εμβάθυνση των ανισοτήτων σε χιονοστιβάδα, η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και το Κογκρέσο θα πρέπει να αυξήσουν αμέσως τα διαγνωστικά τεστ και την ανίχνευση επαφών, κάτι που θα επιταχύνει την επιστροφή δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν επαφή και κίνηση, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών. Τέτοια μέτρα θα γίνουν ακόμη πιο σημαντικά καθώς όλο και περισσότερες κοινότητες ξανανοίγουν και μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν την COVID-19. Θα συμβάλουν επίσης στην ευθυγράμμιση των οικονομικών και των υγειονομικών στόχων μειώνοντας τον κίνδυνο των συνήθων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, περιορίζοντας την αντίληψη περί μιας ανταλλαγής μεταξύ ζωών και βιοποριστικών μέσων.
Η κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει την τρέχουσα πορεία της του μετριασμού του οικονομικού σοκ της πανδημίας με στοχευμένα μέτρα που επεκτείνουν το δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας και βοηθούν τα ζημιωμένα και ευάλωτα τμήματα του ιδιωτικού τομέα, εστιάζοντας περισσότερο στους ανθρώπους παρά στις εταιρείες και περισσότερο στην Main Street [στμ: εννοεί τον απλό κόσμο της εργασίας] παρά στην Wall Street. Αλλά θα πρέπει να κινηθεί γρηγορότερα και πιο αποτελεσματικά. Προκειμένου οι δημόσιοι πόροι να έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση, πρέπει να φτάσουν γρήγορα στους παραλήπτες για τους οποίους προορίζονται. Η μακροπρόθεσμη ζημία στους ανθρώπους και στην οικονομία συσσωρεύεται καθώς περνά ο χρόνος, και γίνεται ακόμη πιο δαπανηρό να αντιστραφεί.
Ακόμα και στο καλύτερο σενάριο, οι απώλειες εσόδων και παραγωγής από την COVID-19 δεν θα ανακάμψουν αμέσως. Πολλά άτομα και επιχειρήσεις θα αναγκαστούν να αναλάβουν χρέη που μακροπρόθεσμα θα εμποδίσουν τις δαπάνες και τις επενδύσεις. Αλλά δεν θα επηρεαστούν όλοι εξίσου. Η ζημιά θα βαρύνει δυσανάλογα περισσότερο τα φτωχότερα νοικοκυριά, τα οποία με την σειρά τους θα καταναλώνουν λιγότερο και θα επιβραδύνουν την αναβίωση της ζήτησης και ως εκ τούτου τον ρυθμό της ανάκαμψης. Τα μέτρα ανακούφισης θα πρέπει συνεπώς να συνδυαστούν με μέτρα τόνωσης που αποσκοπούν στην οικονομική επανένταξη των πιο ευάλωτων, μεταξύ άλλων μέσω προγραμμάτων διατήρησης της εργασίας και προγραμμάτων επανεξοπλισμού, που θα εφαρμόζονται από την κυβέρνηση και από συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Χωρίς τέτοια μέτρα, η αποξένωση και η περιθωριοποίηση θα ανθίσουν, θέτοντας υπό πίεση τον κοινωνικό ιστό και αυξάνοντας τον κίνδυνο άμεσης αναταραχής.
Η πανδημία του κορωνοϊού είναι μια κρίση που θα καθορίσει αυτή την γενιά. Κατέλαβε εξαπίνης τις Ηνωμένες Πολιτείες (και άλλες χώρες) και τις βρήκε εξαιρετικά απροετοίμαστες. Ήδη, ένα δυσανάλογο μερίδιο του υγειονομικού και οικονομικού βάρους έχει πέσει σε αυτούς που είναι λιγότερο ικανοί να το αντέξουν. Η κυβέρνηση Τραμπ και το Κογκρέσο πρέπει να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τις ήδη ιστορικές παρεμβάσεις έκτακτης ανάγκης τους για να ελαφρύνουν μέρος αυτού του βάρους και να προωθήσουν την ανάπτυξη. Διαφορετικά, τα οικονομικά προβλήματα θα επιδεινωθούν με την πάροδο του χρόνου και οι ανισότητες θα βαθαίνουν, αυξάνοντας τον κίνδυνο οικονομικής, θεσμικής και κοινωνικής αστάθειας.
Στα αγγλικά:
Mohamed A. El-Erian και Michael Spence
Ο MOHAMED A. EL-ERIAN είναι επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος στην Allianz, καθηγητής Πρακτικής στην Σχολή Wharton και ανώτερος παγκόσμιος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Lauder, ανώτερος σύμβουλος στο Gramercy Funds Management, και εκλεγμένος πρόεδρος του Queens’ College, στο Cambridge. Ο MICHAEL SPENCE είναι ομότιμος καθηγητής Οικονομικών και ανώτερος συνεργάτης του Ιδρύματος Hoover, πρώην κοσμήτορας της Μεταπτυχιακής Σχολής Επιχειρήσεων του Στάνφορντ, διακεκριμένος επισκέπτης συνεργάτης στο Council on Foreign Relations και συν-αποδέκτης του βραβείου Νόμπελ Οικονομίας του 2001.
3/6/2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Η ακόμη μεγαλύτερη του 2008 ύφεση στην Αμερική
θα κρατήσει χρόνια.
Το αμερικανικό Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών επιβεβαίωσε τη Δευτέρα εκείνο που ήδη γνώριζαν όλοι: οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε ύφεση. Ωστόσο υπάρχουν και μερικά καλά νέα: η κατάσταση της απασχόλησης βελτιώθηκε ελαφρώς τον Μάιο, με το ποσοστό της ανεργίας να πέφτει στο 13,3%, από 14,7% τον Απρίλιο.
Η Μεγάλη Ύφεση του '29 βρήκε "ανταγωνιστή" στην ύφεση του κορονοϊού, τουλάχιστον ως προς τα επίπεδα της ανεργίας
Υπάρχει μια μικρή διαμάχη σχετικά με το πραγματικό επίπεδο της ανεργίας - αν προσμετρούσε κανείς τους εργαζόμενους οι οποίοι εξακολουθούν να πληρώνονται χωρίς ωστόσο να εμφανίζονται στην εργασία τους, το ποσοστό της ανεργίας στην πραγματικότητα θα έφθανε το 19,7% τον Απρίλιο και το 16,3% τον Μάιο.
Πολλοί από αυτούς τους εργαζομένους είναι πιθανόν σε προσωρινή άδεια μετ' αποδοχών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτή ακριβώς την κίνηση σχεδιάστηκε για να ενθαρρύνει το Paycheck Protection Program. Αυτή η ασάφεια, ωστόσο, δεν έχει μεγάλη σημασία, διότι ο υπολογισμός αυτών των προσωρινά ανενεργών εργαζομένων ως ανέργων θα αύξανε σημαντικά το μέγεθος της βελτίωσης που συντελέστηκε τον Μάιο σε σχέση με τον Απρίλιο.
Η τάση αισιοδοξίας
Αυτή η ταχεία μετάβαση από την οικονομική επιδείνωση στην ανάκαμψη - μολονότι τα κρούσματα του Covid-19 συνεχίζουν να αυξάνονται - έχει αναπτερώσει το ηθικό σε ολόκληρη τη χώρα. Στην τελευταία ύφεση, οι δείκτες της απασχόλησης συνέχισαν να επιδεινώνονται για περισσότερο από έναν χρόνο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, το 2008.
Τώρα, τα πράγματα μοιάζουν να παίρνουν την "άνω βόλτα" λίγους μήνες μετά την εμφάνιση του ιού. Υπάρχει τουλάχιστον μια αχνή ελπίδα ότι η ύφεση του κορονοϊού θα αποδειχθεί ανάλογη της ισπανικής γρίπης έναν αιώνα πριν - ένα άγριο οικονομικό "μακελειό", ακολουθούμενο από μια γρήγορη ανάκαμψη.
Κορυφαίοι οικονομολόγοι, εξειδικευμένα στα μακροοικονομικά, όπως ο Ben Bernanke και ο Paul Krugman, έχουν επιχειρηματολογήσει υπέρ της άποψης ότι μια γρήγορη ανάκαμψη σχήματος "V" είναι πιθανή.
Οι "ζηλωτές" της αισιοδοξίας, ωστόσο, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Η μικρή πρόοδος του Μαΐου μπορεί να αποτελεί απλώς μια "αναπήδηση της νεκρής γάτας".
Το άνοιγμα της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας ανά πολιτεία των ΗΠΑ αποκαθιστά ορισμένες θέσεις εργασίας, ωστόσο ο φόβος του ιού πιθανότατα θα κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα έως ότου είναι διαθέσιμες θεραπείες ή εμβόλιο. Αυτό σημαίνει ότι τα νέα "ανοίγματα" θα αποκαταστήσουν μόνον εν μέρει την δραστηριότητα των επιχειρήσεων.
Οι μακροχρόνια άνεργοι συνεχίζουν να αυξάνονται
Η αύξηση των θέσεων εργασίας πιθανόν να επιβραδυνθεί όταν οι εργαζόμενοι που βρίσκονται σε προσωρινή αναστολή εργασίας θα έχουν επιστρέψει πλήρως στις θέσεις τους. Εκείνοι οι οποίοι εργάζονταν για επιχειρήσεις οι οποίες πλέον έχουν χρεοκοπήσει δεν θα μπορούν να επιστρέψουν στις παλιές τους δουλειές.
Ο Jed Kolko, οικονομικός αναλυτής στον ιστότοπο αναζήτησης εργασίας Indeed, εκτιμά ότι η μόνιμη ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ιδιαίτερα ανησυχητικό παράγοντα, καθώς οι άνθρωποι που μένουν εκτός εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα ενδεχομένως να χάσουν τις δεξιότητές και τις διασυνδέσεις τους και να δουν να πλήττεται το ηθικό τους, καθιστώντας πιο δύσκολο να βρουν νέες θέσεις εργασίας σε μεταγενέστερο χρόνο.
Έτσι, η οικονομία μπορεί μεν να βιώσει μια αναπήδηση σχήματος V, αυτή θα μπορούσε ωστόσο να είναι ελλιπής. Η ανεργία μπορεί να μειωθεί περισσότερο, αλλά να παραμείνει για ορισμένο διάστημα απαράδεκτα ψηλά και στη συνέχεια να ξεκινήσει μια αργή αποκλιμάκωση, πιο χαρακτηριστική της ύφεσης σε σχήμα U.
Ο κίνδυνος δεν είναι μια νέα χρηματοοικονομική κρίση,
αλλά τα "ζωώδη ένστικτα"
Το ζήτημα είναι πόσον καιρό θα χρειαστεί η ανάκαμψη. Ο συνήθης ύποπτος σε φάσεις αργής ανάκαμψης - μια χρηματοοικονομική κρίση - μοιάζει προς το παρόν απίθανη, χάρη στην ταχεία και αποφασιστική δράση της Federal Reserve. Υπάρχουν όμως άλλοι παράγοντες οι οποίοι ενδέχεται να παρατείνουν τον οικονομικό "πόνο" για αρκετά χρόνια.
Ένας από αυτούς είναι η ανθρώπινη ψυχολογία - εκείνο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν "ζωώδη ένστικτα".
Η άνευ προηγουμένου ταχύτητα και το βάθος της οικονομικής καταστροφής από τον κορονοϊό μπορεί να δημιουργήσει κλίμα απαισιοδοξίας μεταξύ των Αμερικανών επιχειρηματιών, καταναλωτών και επενδυτών, το οποίο να μας "συντροφεύει" για χρόνια.
Ο ενστικτώδης (και όχι απλώς ο λελογισμένος) φόβος έναντι μιας πανδημίας μπορεί να ξεπεράσει κατά πολύ τον χρόνο που θα μας απασχολεί η συγκεκριμένη ασθένεια, με δεδομένο ότι ο κορονοϊός θα βαρύνει ιδιαίτερα ισχυρά ως πρόσφατη και κοινή εμπειρία εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η επίπονη διαρθρωτική προσαρμογή
Ένας δεύτερος παράγοντας - "βαρίδι" μακράς πνοής για την οικονομία θα μπορούσε να προέλθει από τη διαρθρωτική προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Η πανδημία έχει ωθήσει τους ανθρώπους σε στροφή από τα ψώνια σε φυσικά καταστήματα προς τις διαδικτυακές αγορές, από την εργασία στα γραφεία στην τηλεργασία και από την κατανάλωση υπηρεσιών ψυχαγωγίας στο εξωτερικό στην κατανάλωσή τους εντός της χώρας ή και της περιφέρειάς τους.
Αυτές οι αλλαγές/στροφές ως προς τη ζήτηση πιθανότατα δεν θα αντιστραφούν ποτέ πλήρως. Εάν κάτι τέτοιο ισχύσει, σημαίνει αυτομάτως ότι πολλές επιχειρήσεις στους κλάδους του λιανικού εμπορίου, της εστίασης και των εμπορικών ακινήτων θα βρεθούν ενώπιον οικονομικής συρρίκνωσης ή και πλήρους "εξόδου" από την αγόρα.
Οι προμηθευτές διαδικτυακών και ψηφιακών αγαθών θα ευημερήσουν, ωστόσο θα χρειαστεί κάποιο διάστημα για τη μετάβαση των πόρων από την παλιά στη νέα κατάσταση.
Η διαρθρωτική προσαρμογή θα συμβεί επίσης σε διεθνή κλίμακα, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού και τα πρότυπα της ζήτησης όσον αφορά τις εισαγωγές θα μετατοπίζονται. Αυτό θα μπορούσε να πλήξει τους εξαγωγείς των ΗΠΑ, καθώς και εταιρείες που εξαρτώνται από ξένους παραγωγούς.
Ο πόνος των διαρθρωτικών αλλαγών ενδέχεται δε να επιδεινωθεί από εκείνο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν "τοπικές εξωτερικότητες". Εάν το 50% των βιτρινών σε έναν δρόμο είναι άδειες, αυτό αυτομάτως καθιστά τον συγκεκριμένο δρόμο λιγότερο ελκυστικό ως προορισμό για φαγητό, ποτό ή ψώνια.
Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να μειώσει την κίνηση, προκαλώντας συρρίκνωση δραστηριότητας και άλλων επιχειρήσεων στην περιοχή. Ορισμένες γειτονιές και πόλεις ενδέχεται να μην καταφέρουν ποτέ να ανακάμψουν από τον κορονοϊό, ειδικά εάν προστεθεί σε αυτό το φαινόμενο και η επίδραση των πρόσφατων διαμαρτυριών κατά της αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ.
Τα πολιτικά λάθη
Τέλος, η ύφεση θα μπορούσε να παραταθεί εξαιτίας πολιτικών λαθών.
Υπάρχουν ήδη αναφορές ότι οι Ρεπουμπλικανοί του Κογκρέσου σκοπεύουν να επιβραδύνουν την υιοθέτηση πρόσθετων μέτρων ανακούφισης ή ακόμη και να τα μπλοκάρουν ολοκληρωτικά. Αυτό θα μπορούσε να αναγκάσει τις ιδιαίτερα "στριμωγμένες" όσον αφορά τη ρευστότητά τους πολιτείες των ΗΠΑ σε βαθιές, καταστροφικές περικοπές στον προϋπολογισμό τους ή να οδηγήσει πολλούς άνεργους εργαζόμενους σε ξαφνική αδυναμία να καταβάλουν το ενοίκιό τους.
Η παραίτηση από μέτρα ανακούφισης ενώ η ανεργία κινείται ακόμη και τώρα στα υψηλότερα επίπεδα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τη Μεγάλη Ύφεση του 1929-1933 μέχρι σήμερα, θα ήταν δομικής σημασίας λάθος.
Έτσι, ακόμη και με μια μερική "αναπήδηση" και χωρίς μια νέα χρηματοοικονομική κρίση, υπάρχουν λόγοι εξαιτίας των οποίων η τρέχουσα οικονομική κάμψη ενδέχεται να συνεχιστεί μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 2020.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν πρέπει να εφησυχάζουν απλώς και μόνο επί τη βάσει των στοιχείων ενός καλού μήνα.
BLOOMBERG OPINION
Του Noah Smith
https://www.capital.gr/bloomberg-view/3459964/i-akomi-megaluteri-tou-2008-ufesi-stin-ameriki-tha-kratisei-xronia?fbclid=IwAR2DdPQihI73xi_2tBRT6PdPbIhuD9jTIrPEayjCeWisE560OkdLSGvtUuE
11/6/2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Η ακόμη μεγαλύτερη του 2008 ύφεση στην Αμερική
θα κρατήσει χρόνια.
Το αμερικανικό Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών επιβεβαίωσε τη Δευτέρα εκείνο που ήδη γνώριζαν όλοι: οι ΗΠΑ έχουν εισέλθει σε ύφεση. Ωστόσο υπάρχουν και μερικά καλά νέα: η κατάσταση της απασχόλησης βελτιώθηκε ελαφρώς τον Μάιο, με το ποσοστό της ανεργίας να πέφτει στο 13,3%, από 14,7% τον Απρίλιο.
Υπάρχει μια μικρή διαμάχη σχετικά με το πραγματικό επίπεδο της ανεργίας - αν προσμετρούσε κανείς τους εργαζόμενους οι οποίοι εξακολουθούν να πληρώνονται χωρίς ωστόσο να εμφανίζονται στην εργασία τους, το ποσοστό της ανεργίας στην πραγματικότητα θα έφθανε το 19,7% τον Απρίλιο και το 16,3% τον Μάιο.
Πολλοί από αυτούς τους εργαζομένους είναι πιθανόν σε προσωρινή άδεια μετ' αποδοχών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αυτή ακριβώς την κίνηση σχεδιάστηκε για να ενθαρρύνει το Paycheck Protection Program. Αυτή η ασάφεια, ωστόσο, δεν έχει μεγάλη σημασία, διότι ο υπολογισμός αυτών των προσωρινά ανενεργών εργαζομένων ως ανέργων θα αύξανε σημαντικά το μέγεθος της βελτίωσης που συντελέστηκε τον Μάιο σε σχέση με τον Απρίλιο.
Η τάση αισιοδοξίας
Αυτή η ταχεία μετάβαση από την οικονομική επιδείνωση στην ανάκαμψη - μολονότι τα κρούσματα του Covid-19 συνεχίζουν να αυξάνονται - έχει αναπτερώσει το ηθικό σε ολόκληρη τη χώρα. Στην τελευταία ύφεση, οι δείκτες της απασχόλησης συνέχισαν να επιδεινώνονται για περισσότερο από έναν χρόνο μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, το 2008.
Τώρα, τα πράγματα μοιάζουν να παίρνουν την "άνω βόλτα" λίγους μήνες μετά την εμφάνιση του ιού. Υπάρχει τουλάχιστον μια αχνή ελπίδα ότι η ύφεση του κορονοϊού θα αποδειχθεί ανάλογη της ισπανικής γρίπης έναν αιώνα πριν - ένα άγριο οικονομικό "μακελειό", ακολουθούμενο από μια γρήγορη ανάκαμψη.
Κορυφαίοι οικονομολόγοι, εξειδικευμένα στα μακροοικονομικά, όπως ο Ben Bernanke και ο Paul Krugman, έχουν επιχειρηματολογήσει υπέρ της άποψης ότι μια γρήγορη ανάκαμψη σχήματος "V" είναι πιθανή.
Οι "ζηλωτές" της αισιοδοξίας, ωστόσο, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί. Η μικρή πρόοδος του Μαΐου μπορεί να αποτελεί απλώς μια "αναπήδηση της νεκρής γάτας".
Το άνοιγμα της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας ανά πολιτεία των ΗΠΑ αποκαθιστά ορισμένες θέσεις εργασίας, ωστόσο ο φόβος του ιού πιθανότατα θα κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα έως ότου είναι διαθέσιμες θεραπείες ή εμβόλιο. Αυτό σημαίνει ότι τα νέα "ανοίγματα" θα αποκαταστήσουν μόνον εν μέρει την δραστηριότητα των επιχειρήσεων.
Οι μακροχρόνια άνεργοι συνεχίζουν να αυξάνονται
Η αύξηση των θέσεων εργασίας πιθανόν να επιβραδυνθεί όταν οι εργαζόμενοι που βρίσκονται σε προσωρινή αναστολή εργασίας θα έχουν επιστρέψει πλήρως στις θέσεις τους. Εκείνοι οι οποίοι εργάζονταν για επιχειρήσεις οι οποίες πλέον έχουν χρεοκοπήσει δεν θα μπορούν να επιστρέψουν στις παλιές τους δουλειές.
Ο Jed Kolko, οικονομικός αναλυτής στον ιστότοπο αναζήτησης εργασίας Indeed, εκτιμά ότι η μόνιμη ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται. Το στοιχείο αυτό αποτελεί ιδιαίτερα ανησυχητικό παράγοντα, καθώς οι άνθρωποι που μένουν εκτός εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα ενδεχομένως να χάσουν τις δεξιότητές και τις διασυνδέσεις τους και να δουν να πλήττεται το ηθικό τους, καθιστώντας πιο δύσκολο να βρουν νέες θέσεις εργασίας σε μεταγενέστερο χρόνο.
Έτσι, η οικονομία μπορεί μεν να βιώσει μια αναπήδηση σχήματος V, αυτή θα μπορούσε ωστόσο να είναι ελλιπής. Η ανεργία μπορεί να μειωθεί περισσότερο, αλλά να παραμείνει για ορισμένο διάστημα απαράδεκτα ψηλά και στη συνέχεια να ξεκινήσει μια αργή αποκλιμάκωση, πιο χαρακτηριστική της ύφεσης σε σχήμα U.
Ο κίνδυνος δεν είναι μια νέα χρηματοοικονομική κρίση,
αλλά τα "ζωώδη ένστικτα"
Το ζήτημα είναι πόσον καιρό θα χρειαστεί η ανάκαμψη. Ο συνήθης ύποπτος σε φάσεις αργής ανάκαμψης - μια χρηματοοικονομική κρίση - μοιάζει προς το παρόν απίθανη, χάρη στην ταχεία και αποφασιστική δράση της Federal Reserve. Υπάρχουν όμως άλλοι παράγοντες οι οποίοι ενδέχεται να παρατείνουν τον οικονομικό "πόνο" για αρκετά χρόνια.
Ένας από αυτούς είναι η ανθρώπινη ψυχολογία - εκείνο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν "ζωώδη ένστικτα".
Η άνευ προηγουμένου ταχύτητα και το βάθος της οικονομικής καταστροφής από τον κορονοϊό μπορεί να δημιουργήσει κλίμα απαισιοδοξίας μεταξύ των Αμερικανών επιχειρηματιών, καταναλωτών και επενδυτών, το οποίο να μας "συντροφεύει" για χρόνια.
Ο ενστικτώδης (και όχι απλώς ο λελογισμένος) φόβος έναντι μιας πανδημίας μπορεί να ξεπεράσει κατά πολύ τον χρόνο που θα μας απασχολεί η συγκεκριμένη ασθένεια, με δεδομένο ότι ο κορονοϊός θα βαρύνει ιδιαίτερα ισχυρά ως πρόσφατη και κοινή εμπειρία εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η επίπονη διαρθρωτική προσαρμογή
Ένας δεύτερος παράγοντας - "βαρίδι" μακράς πνοής για την οικονομία θα μπορούσε να προέλθει από τη διαρθρωτική προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Η πανδημία έχει ωθήσει τους ανθρώπους σε στροφή από τα ψώνια σε φυσικά καταστήματα προς τις διαδικτυακές αγορές, από την εργασία στα γραφεία στην τηλεργασία και από την κατανάλωση υπηρεσιών ψυχαγωγίας στο εξωτερικό στην κατανάλωσή τους εντός της χώρας ή και της περιφέρειάς τους.
Αυτές οι αλλαγές/στροφές ως προς τη ζήτηση πιθανότατα δεν θα αντιστραφούν ποτέ πλήρως. Εάν κάτι τέτοιο ισχύσει, σημαίνει αυτομάτως ότι πολλές επιχειρήσεις στους κλάδους του λιανικού εμπορίου, της εστίασης και των εμπορικών ακινήτων θα βρεθούν ενώπιον οικονομικής συρρίκνωσης ή και πλήρους "εξόδου" από την αγόρα.
Οι προμηθευτές διαδικτυακών και ψηφιακών αγαθών θα ευημερήσουν, ωστόσο θα χρειαστεί κάποιο διάστημα για τη μετάβαση των πόρων από την παλιά στη νέα κατάσταση.
Η διαρθρωτική προσαρμογή θα συμβεί επίσης σε διεθνή κλίμακα, καθώς οι αλυσίδες εφοδιασμού και τα πρότυπα της ζήτησης όσον αφορά τις εισαγωγές θα μετατοπίζονται. Αυτό θα μπορούσε να πλήξει τους εξαγωγείς των ΗΠΑ, καθώς και εταιρείες που εξαρτώνται από ξένους παραγωγούς.
Ο πόνος των διαρθρωτικών αλλαγών ενδέχεται δε να επιδεινωθεί από εκείνο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν "τοπικές εξωτερικότητες". Εάν το 50% των βιτρινών σε έναν δρόμο είναι άδειες, αυτό αυτομάτως καθιστά τον συγκεκριμένο δρόμο λιγότερο ελκυστικό ως προορισμό για φαγητό, ποτό ή ψώνια.
Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να μειώσει την κίνηση, προκαλώντας συρρίκνωση δραστηριότητας και άλλων επιχειρήσεων στην περιοχή. Ορισμένες γειτονιές και πόλεις ενδέχεται να μην καταφέρουν ποτέ να ανακάμψουν από τον κορονοϊό, ειδικά εάν προστεθεί σε αυτό το φαινόμενο και η επίδραση των πρόσφατων διαμαρτυριών κατά της αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ.
Τα πολιτικά λάθη
Τέλος, η ύφεση θα μπορούσε να παραταθεί εξαιτίας πολιτικών λαθών.
Υπάρχουν ήδη αναφορές ότι οι Ρεπουμπλικανοί του Κογκρέσου σκοπεύουν να επιβραδύνουν την υιοθέτηση πρόσθετων μέτρων ανακούφισης ή ακόμη και να τα μπλοκάρουν ολοκληρωτικά. Αυτό θα μπορούσε να αναγκάσει τις ιδιαίτερα "στριμωγμένες" όσον αφορά τη ρευστότητά τους πολιτείες των ΗΠΑ σε βαθιές, καταστροφικές περικοπές στον προϋπολογισμό τους ή να οδηγήσει πολλούς άνεργους εργαζόμενους σε ξαφνική αδυναμία να καταβάλουν το ενοίκιό τους.
Η παραίτηση από μέτρα ανακούφισης ενώ η ανεργία κινείται ακόμη και τώρα στα υψηλότερα επίπεδα από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τη Μεγάλη Ύφεση του 1929-1933 μέχρι σήμερα, θα ήταν δομικής σημασίας λάθος.
Έτσι, ακόμη και με μια μερική "αναπήδηση" και χωρίς μια νέα χρηματοοικονομική κρίση, υπάρχουν λόγοι εξαιτίας των οποίων η τρέχουσα οικονομική κάμψη ενδέχεται να συνεχιστεί μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 2020.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν πρέπει να εφησυχάζουν απλώς και μόνο επί τη βάσει των στοιχείων ενός καλού μήνα.
BLOOMBERG OPINION
Του Noah Smith
https://www.capital.gr/bloomberg-view/3459964/i-akomi-megaluteri-tou-2008-ufesi-stin-ameriki-tha-kratisei-xronia?fbclid=IwAR2DdPQihI73xi_2tBRT6PdPbIhuD9jTIrPEayjCeWisE560OkdLSGvtUuE
11/6/2020