Γιατί η Γαλλία άνοιξε πόλεμο με την Τουρκία – Σε βαθιά κρίση οι σχέσεις των δύο χωρών.
Γιατί η Γαλλία άνοιξε πόλεμο με την Τουρκία
– Σε βαθιά κρίση οι σχέσεις των δύο χωρών.
Η νέα ένταση ανάμεσα στην Τουρκία και τη Γαλλία έρχεται να υπογραμμίσει τις ανακατατάξεις στην περιοχή αλλά και ανταγωνισμούς με σημαντικό ιστορικό βάθος.
Η Γαλλία δεν άφησε ποτέ ούτε την Αφρική ούτε τη Μεσόγειο. Μπορεί να μην είναι πια η αποικιακή δύναμη του παρελθόντος, όταν τόσο στο Μαχρέμπ όσο και στην υποσαχάρια Αφρική υπήρχαν μεγάλες γαλλικές αποικίες (ή στην περίπτωση τα Αλγερίας και προσαρτημένες περιοχές), όμως δεν έπαψε ποτέ να θεωρεί ότι έχει λόγο για τα τεκταινόμενα στην περιοχή. Το ίδιο ισχύει και για την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπου καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι η διεκδίκηση των «εντολών» για τη διοίκηση της Συρίας και του Λιβάνου την επαύριον του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επίσης αντανακλούσε μια θεώρηση «σφαιρών επιρροής» που θα παραμείνει ένα μόνιμο στοιχείο της γαλλικής θεώρησης των πραγμάτων.
Μάλιστα, δεν θα πρέπει κανείς να παραβλέψει ότι η Γαλλία επίσης ποτέ δεν έπαψε να θεωρεί ότι δεν είναι μόνο μια ευρωπαϊκή δύναμη αλλά και μία «μεγάλη δύναμη». Αυτό αποτυπώθηκε, άλλωστε, και στην επιμονή της Γαλλίας να διατηρεί ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, να έχει αεροπλανοφόρα (το σήμα κατατεθέν της ικανότητας επέμβασης εκτός συνόρων) και φυσικά να διατηρεί το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο, συμπεριλαμβανομένων υποβρυχίων με στρατηγικούς πυραύλους. Δεν είναι τυχαίο ότι πολύ συχνά η Γαλλία υπογραμμίζει ότι μέσα στην ΕΕ, μετά την αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας, είναι η μόνη χώρα που διαθέτει μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ένοπλες δυνάμεις με δυνατότητα διεξαγωγής μείζονος σύγκρουσης εκτός συνόρων και πυρηνική αποτρεπτική δύναμη.
Άλλωστε, μετά τις ΗΠΑ και τη Ρωσία η Γαλλία θα μπορούσε να θεωρηθεί από τις πιο ενεργητικές χώρες σε παρουσία εκτός συνόρων, έχοντας μια σταθερή στρατιωτική παρουσία στην Υποσαχάρια Αφρική, όπου ουσιαστικά έχει αναλάβει το μεγαλύτερο βάρος ως προς την αντιμετώπιση των ένοπλων ισλαμιστικών οργανώσεων που δρουν εκεί, ενώ διατηρεί στρατιωτική παρουσία και σε άλλα σημεία όπως το Τζιμπουτί.
Για όλους αυτούς τους λόγους είναι εύλογο η Γαλλία να έχει ένα σημαντικό ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στη Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική.
Η σύγκρουση για τη Λιβύη
Η σύγκρουση για τη Λιβύη αποτυπώνει τους διαφορετικούς προσανατολισμούς Τουρκίας και Γαλλίας πάνω στη συγκεκριμένη εμφύλια σύγκρουση.
Η Γαλλία είχε εξαρχής ανάμειξη, ήδη από την εποχή των δυτικών βομβαρδισμών το 2011. Όταν ξέσπασε η αντιπαράθεση ανάμεσα στη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση στην Τρίπολη και το Κοινοβούλιο στο Τομπρούκ (και τις ένοπλες δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ) Τουρκία και Γαλλία στήριξαν αντίπαλες παρατάξεις. Η Τουρκιά μαζί με το Κατάρ υποστήριξαν την κυβέρνηση της Τρίπολης, συνεχίζοντας με τον έναν τον τρόπο το νήμα της στήριξης κυβερνήσεων που παραπέμπουν στη γραμμή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Αντίθετα, η Γαλλία θεώρησε ότι ήταν προτιμότερη η στήριξη του Χαφτάρ (που είχε και τη στήριξη της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Ρωσίας) θεωρώντας ότι αυτό θα αποτελούσε ανάχωμα εναντίον των Ισλαμιστών. Προφανώς και πέραν των γεωπολιτικών επιδιώξεων η Λιβύη είχε μια σημασία και ως χώρα με σημαντικά ενεργειακά αποθέματα.
Με την κλιμάκωση της εμφύλιας σύγκρουση στη Λιβύη κλιμακώθηκε και η εμπλοκή της Γαλλίας και της Τουρκίας. Ειδικά η Άγκυρα θεώρησε ότι εδώ είχε την ευκαιρία αφενός να κατοχυρωθεί ως περιφερειακή δύναμη αφετέρου να προωθήσει τα σχέδιά της για τη «Γαλάζια Πατρίδα» βρίσκοντας την πρώτη χώρα της Μεσογείου που ήταν διατεθειμένη να υπογράψει μαζί της συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ. Κομβική πλευρά του υπολογισμού της το γεγονός ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης παρέμενε η κυβέρνηση που ήταν αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ ως τέτοια.
Αυτό έφερε τις δύο χώρες σε μεγάλη αντιπαράθεση καθώς από όλες τις δυτικές χώρες η Γαλλία ήταν που περισσότερο εμφανώς στήριζε την πλευρά Χαφτάρ, την ώρα που η Τουρκία αναβάθμιζε τη στρατιωτική εμπλοκή της στέλνοντας εξοπλισμό και διευκολύνοντας τη μετάβαση μισθοφόρων από τη Συρία. Τμήμα της σύγκρουσης και οι όροι εφαρμογής της συμφωνίας για το απαγόρευση μεταφοράς όπλων στη Λιβύη.
Αποκορύφωμα της αντιπαράθεσης το περιστατικό της 10ης Ιουνίου όταν η Γαλλία υποστήριξε ότι τουρκικά σκάφη «κλείδωσαν» στα ραντάρ τους τη φρεγάτα Κουρμπέ όταν αυτή προσπάθησε να ελέγξει εμπορικό πλοίο, συνοδευόμενο από τουρκικά πολεμικά σκάφη, το οποίο θεώρησε ύποπτο για παράνομη μεταφορά όπλων. Εξαιτίας αυτής της κατά τη γνώμη της εχθρικής ενέργειας η Γαλλία αποχώρησε από τη σχετική αποστολή. Η Τουρκιά υποστηρίζει ότι τα πράγματα δεν είχαν έτσι και ότι έδωσε όλες τις εξηγήσεις στη σχετική εσωτερική έρευνα του ΝΑΤΟ, με τον τούρκο ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούτογλου να ζητά πρόσφατα από την Τουρκία να ζητήσει συγγνώμη.
Ωστόσο, η μεγάλη δυσκολία της Γαλλίας σε σχέση με τη λιβυκή κρίση είναι ότι επειδή η Ρωσία έχει προσφέρει έστω και εν μέρει υποστήριξη στην πλευρά Χαφτάρ, οι ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις τείνουν να υποστηρίζουν την πλευρά της κυβέρνησης της Τρίπολης. Επιπλέον, η Γερμανία διεκδικεί επίσης να έχει ένα ρόλο δύναμης που θα μπορούσε να βοηθήσει σε ένα συμβιβασμό.
Την ίδια στιγμή βέβαια η Γαλλία εξακολουθεί να έχει μια ιδιαίτερα ισχυρή παρουσία στην Αφρική συνολικά και ειδικότερα στη Βόρεια Αφρική και το Μαχρέμπ. Μπορεί η Τουρκία να έχει αποκτήσει πρόσβαση σε μια από τις παρατάξεις της Λιβύης, όμως η Γαλλία διατηρεί σχέσεις και συναλλαγές με πολύ περισσότερες χώρες της περιοχής
Το βάθος της αντιπαράθεσης
Η αντιπαράθεση δεν αφορά απλώς συγκρουόμενα σχέδια πάνω στη διαχείριση περιφερειακών κρίσεων. Ούτε καν απλώς το πώς η Γαλλία βλέπει με μεγάλη επιφύλαξη την προσπάθεια μιας ακόμη δύναμης να αποκτήσει πρόσβαση σε μια περιοχή στην οποία θεωρεί ότι έχει τον πρώτο λόγο.
Η Γαλλία βλέπει ούτως ή άλλως με επιφύλαξη την προσπάθεια μιας χώρας την οποία κυβερνά μια παραλλαγή «πολιτικού Ισλάμ» να αποκτήσει αυξημένη διεθνή παρουσία. Σε πείσμα της δημοκρατικής ρητορικής των γαλλικών κυβερνήσεων, η Γαλλία είναι από τις χώρες που βλέπει με τη μεγαλύτερη επιφύλαξη την εμφάνιση μιας ισλαμικής πολιτικής ή πολιτιστικής ταυτότητας, ξεκινώντας από το πώς αντιμετωπίζει σχετικά ζητήματα στο εσωτερικό της ως προς τους μουσουλμάνους πολίτες της. Ήταν η χώρα που ήδη από τη δεκαετία του 2000 πήρε την ευθύνη πρακτικά να ανακόψει την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας. Παραμένει η χώρα που πιο εύκολα συζητά κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας εντός ΕΕ. Όλα αυτά παραπέμπουν σε μια γαλλική εκτίμηση ότι ούτως ή άλλως πρέπει να ανακοπούν οι φιλοδοξίες της Τουρκίας.
Σε όλα αυτά προστίθενται και τα ζητήματα που αφορούν τα ενεργειακά της Νοτιοανατολικής Μεσογείου όπου η Γαλλία, που για παράδειγμα ήδη έχει εξασφαλίσει «οικόπεδα» της Κυπριακής ΑΟΖ δεν βλέπει με καλό μάτι τη διαρκή αμφισβήτηση από την Τουρκία των κυπριακών κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Μια σύγκρουση εντός του ΝΑΤΟ
Η αντιπαράθεση Γαλλίας και Τουρκίας είναι και μια σύγκρουση εντός του ΝΑΤΟ. Μάλιστα, έχει ενδιαφέρον ότι η Τουρκία σε διάφορες στιγμές έχει τοποθετηθεί ως υπερασπιστής του ΝΑΤΟ, σε αντιδιαστολή με την απαξιωτική αναφορά που είχε κάνει ο πρόεδρος Μακρόν στο «εγκεφαλικά νεκρό ΝΑΤΟ». Βέβαια από την άλλη, η γαλλική πλευρά πάντα υπογραμμίζει ότι η Τουρκία επιμένει στα ρωσικά πυραυλικά συστήματα S-400, ενώ το Παρίσι κατηγορεί την Άγκυρά για την άρνησή της να αποδεχτεί το σχέδιο Eagle Defender για την Πολωνία και τις Βαλτικές χώρες, σχέδιο το οποίο η Τουρκία έχει πει ότι θα μπλοκάρει όσο το ΝΑΤΟ δεν κατατάσσει τις κουρδικές πολιτοφυλακές PYD ανάμεσα στις τρομοκρατικές οργανώσεις. Αίτημα δύσκολο να γίνει δεκτό, εάν σκεφτούμε ότι οι ΗΠΑ στηρίχτηκαν σε αυτές κατά τις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία.
Ο αντίκτυπος στην ΕΕ
Η γαλλικά αντιπαλότητα προς την Τουρκία μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο εντός ΕΕ, ιδίως τώρα που η Βρετανία έχει αποχωρήσει. Βέβαια, η ενταξιακή διαδικασία είναι ήδη παγωμένη και άρα εκεί δεν υπάρχουν περιθώρια πίεσης. Υπάρχουν, όμως, σε άλλα ζητήματα όπως η βίζα για τους τούρκους πολίτες ή το πότε θα θεωρηθεί η Τουρκία ασφαλής για τον τουρισμό εν μέσω πανδημίας. Από την άλλη, όμως, υπάρχει πάντα το όριο που είναι η Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό, την οποία ιδίως το Βερολίνο θέλει να προστατεύσει.
Οι αναμνήσεις της αποικιοκρατίας και οι πραγματικοί συσχετισμοί
Η κατεύθυνση που θα πάρει η σύγκρουση θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό και από τις εξελίξεις στη Λιβύη και από το εάν η πολιτική εξέλιξη εκεί θα κατοχυρώσει ή θα διακυβεύσει τη θέση της Τουρκίας. Η παρέμβασή της μπόρεσε να διαμορφώσει ένα συσχετισμό που ακύρωσε την επίθεση Χαφτάρ. Δεν εξασφάλισε, όμως, και την πλήρη ειρήνευση με πλευρές της σύγκρουσης να παραμένουν ενεργές.
Η Τουρκία διεκδικεί να έχει έναν ρόλο περιφερειακής δύναμης, όπως έδειξε στη Συρία ή με τον τρόπο που υποστηρίζει τα αιτήματα των Παλαιστινίων. Καθόλου τυχαίο ότι πολύ συχνά υπογραμμίζει ότι χώρες όπως η Γαλλία έχουν ένα αποικιοκρατικό παρελθόν. Όμως, δεν είναι δεδομένο ότι αυτό θα την καταστήσει ηγετική δύναμη, ιδίως όταν ο Ερντογάν διεκδικεί και την οθωμανική κληρονομιά. Ο ρόλος περιφερειακής δύναμης απαιτεί μια ευρύτερη ικανότητα διαχείρισης κρίσεων και εκπροσώπησης μιας ισορροπίας δυνάμεων, που δεν είναι δεδομένο ότι αυτή τη στιγμή τη διαθέτει η Τουρκία.
Η Γαλλία από την άλλη έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος ως προς την παρουσία και ιστορικούς δεσμούς, όμως επίσης είναι μια δύναμη που δεν έχει δείξει ότι μπορεί να εκπροσωπήσει μια προοπτική επίλυσης κρίσεων στην ευρύτερη περιοχή, την ώρα που ο τρόπος που κάποιες φορές φέρεται ως να θέλει να είναι το ανάχωμα έναντι του Ισλάμ θα μπορούσε όντως να αναγνωσθεί ως ανάμνηση της αποικιοκρατίας.
Σε κάθε περίπτωση η συγκεκριμένη αντιπαράθεση θα συνεχίσει να είναι μία από τις βασικές παραμέτρους των ευρύτερων συγκρούσεων στην περιοχή.
Σωτήρης Παναγιώτης
15/7/2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Είναι υποκριτικό να μιλά η Γαλλία για τη Λιβύη;
Χθες το βράδυ, ο Εμανουέλ Μακρόν θύμωσε με την Τουρκία, κατηγορώντας την ότι διεξάγει ένα "επικίνδυνο παιχνίδι στη Λιβύη". Στη Λιβύη, όπου συνεχίζεται εμφύλιος πόλεμος μεταξύ της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, του Φαγέζ αλ-Σάρατζ, με την υποστήριξη της Τουρκίας, και του Εθνικού Στρατού της Λιβύης, υπό τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, με τη στήριξη της Ρωσίας. Αλλά το Παρίσι, που δίνει μαθήματα για τη Λιβύη, ίσως δεν θα έπρεπε.
Παίζει η Τουρκία ένα επικίνδυνο παιχνίδι στη Λιβύη; Η απάντηση είναι ναι.
Πρώτον από νομική άποψη: όπως σημειώνει ο Εμανουέλ Μακρόν, η Τουρκία παραβιάζει, σε πλήρη συμφωνία όλων των απόψεων, το εμπάργκο όπλων σε μαχητές στη χώρα. Αποστέλλοντας εμφανώς στην κυβέρνηση Σάρατζ, στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες, συστήματα επικοινωνίας και μπλοκαρίσματος επικοινωνίας, και ειδικά drone, το Bayraktar και τo Anka που γέρνουν την πλάστιγγα του πολέμου.
Στη συνέχεια, η Τουρκία διατρέχει τον κίνδυνο η "πυρκαγιά" που καίει στη Λιβύη να εξαπλωθεί στην περιφέρεια. Θέλοντας να κυνηγήσει τα όνειρα για το μεγαλείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη νοσταλγία του γι' αυτήν και την αδιαμφισβήτητη υποστήριξή του προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, βρίσκεται αντιμέτωπος με τη Ρωσία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο, που υποστηρίζουν τον στρατάρχη Χαφτάρ. Το Κάιρο εξαπολύει ακόμη και την απειλή του πολέμου. Η μικρή Τυνησία, γείτονας της Λιβύης, έχει δίκιο να φοβάται.
Τέλος, αυτή η παρέμβαση αυξάνει τους κινδύνους μιας "συριοποίησης": πλήρης κατάρρευση της χώρας, ισλαμιστική τρομοκρατία, κρίση μετανάστευσης. Σε όλα αυτά ας προστεθούν οι επιβεβαιωμένα παρόντες αντικαθεστωτικοί της Συρίας, που πληρώνονται από το καθεστώς του Ερντογάν, όπως η ταξιαρχία Al Mutasim ή η Sultan Murad. Όλα αυτά είναι επικίνδυνα όχι μόνο στα λόγια.
Το χάος που δημιούργησε η Γαλλία
Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το σχόλιο δεν είναι σωστό όταν βγαίνει από το στόμα της Γαλλίας. Γιατί; Ας ξεκινήσουμε με το διεθνές δίκαιο. Εάν υπάρχει ένας που πρέπει να παραμείνει σιωπηλός σχετικά με τον νόμο στη Λιβύη, είναι το Παρίσι.
Πρώτον αξίζει απλά να θυμηθούμε ότι το "προπατορικό αμάρτημα" στη Λιβύη είναι γαλλικό. Ήταν το Παρίσι, σε αυτή την περίπτωση ο Νικόλας Σαρκοζί, το 2011, που ξεκίνησε το Λιβυκό χάος, πηγαίνοντας πολύ πέρα από το ψήφισμα του ΟΗΕ για το θέμα. Με στρατιωτική επέμβαση που στόχευσε στην εκκαθάριση του Μοαμάρ Καντάφι, χωρίς να έχει προετοιμάσει το έδαφος για το πιθανό αποτέλεσμα.
Δεύτερον και πιο πρόσφατο, το Παρίσι πρέπει επίσης να είναι σιωπηλό σχετικά με την παραβίαση του εμπάργκο όπλων. Δεδομένου ότι πολλές ενδείξεις μαρτυρούν τη γαλλική στρατιωτική βοήθεια στον στρατάρχη Χαφτάρ: ο θάνατος στη Βεγγάζη τριών μελών των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών, το 2016 και η ανακάλυψη επί τόπου αμερικανικών πυραύλων, που πωλούνταν αποκλειστικά από το Παρίσι.
Τρίτον και τελευταίον, η γαλλική διπλωματική υποστήριξη την οποία μόλις και μετά βίας προσπάθησε να αποκρύψει ο Χαφτάρ τα τελευταία χρόνια, εγείρει ερωτήματα. Δεδομένου ότι η κυβέρνηση που αναγνωρίζεται ως νόμιμη από τον ΟΗΕ, είναι η άλλη, η κυβέρνηση Σάρατζ, αυτή που υποστηρίζεται από τους Τούρκους. Έτσι, για αυτόν τον λόγο, η Άγκυρα φαίνεται πιο νόμιμη από το Παρίσι. Και ειρωνικά μπορεί να πει:
"Είναι μάλλον η Γαλλία που παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι στη Λιβύη", όπως και είπε.
Αμφίβολοι σύμμαχοι
Κάποιος μπορεί να αντιπαραβάλει ότι ο νόμος είναι κάτι δευτερεύον και ότι στην πολιτική, μετράνε μόνο τα αποτελέσματα, όπως έμμεσα κινείται και πράττει η Τουρκία. Ας το δεχτούμε. Η Γαλλία σε αυτόν τον τομέα (των αποτελεσμάτων) δεν έχει να επιδείξει τίποτα. Στο γήπεδο, "πόνταρε" σε λάθος άλογο. Στοιχημάτισε στον Χαφτάρ επειδή ήθελε έναν ισχυρό άνδρα στην Τρίπολη, μπροστά στις απειλές για τζιχάντ από το Σαχέλ και πιο συγκεκριμένα, τη Νιγηρία, τον Νίγηρα, το Τσαντ και το Μάλι. Το Παρίσι δεν έκανε σωστό υπολογισμό.
Επιπλέον, η Γαλλία έχει μπλέξει με αμφίβολους εταίρους, τους υποστηρικτές του Χαφτάρ: Ίσως με τα Εμιράτα να μπορεί να υπάρξει συνεννόηση. Όμως οι Ρώσοι μισθοφόροι της Wagner και ο στρατάρχης αλ-Σίσι στην Αίγυπτο, δεν θεωρούνται και υποδείγματα αρετής. Δεν είναι επουδενί κοντά η μέρα που ένας τέτοιος συνασπισμός θα φέρει μια δημοκρατική αλλαγή στη Λιβύη, ή σε οποιαδήποτε χώρα.
H Ευρώπη παραμένει "μια παραφωνία" στο θέμα της Λιβύης, καθώς άλλοι δεν εκφράζουν άποψη, άλλοι όπως η Γαλλία στήριξαν τον Χαφτάρ και άλλοι όπως η Ιταλία στάθηκαν εναντίον του Χαφτάρ.
Ως αποτέλεσμα, η Τουρκία και η Ρωσία κινούν τώρα τα νήματα στη Λιβύη. Όπως και στη Συρία, η Ευρώπη βρίσκεται απ' έξω, με κίνδυνο να χάσει ακόμη και τους οικονομικούς της στόχους, στα πετρελαϊκά πεδία της ερήμου ή στα πολυπόθητα πεδία φυσικού αερίου στη Μεσόγειο.
Εν ολίγοις, μέχρι στιγμής, αυτή η Λιβυκή πολιτική της Γαλλίας είναι κάθε άλλο παρά θρίαμβος. Δεν υπάρχει λόγος να είναι κάποιος περήφανος γι' αυτό. Η Ευρώπη για άλλη μια φορά αργεί και ο κίνδυνος να ενδυναμωθούν κι άλλο ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι κάτι παραπάνω από σίγουρος.
Πέτρος Κράνιας
https://www.capital.gr/diethni/3463422/einai-upokritiko-na-mila-i-gallia-gia-ti-libui?fbclid=IwAR0X-UyIrgp8xMlMu2ujEp-msRyb6o6bSG_wfj-wcLi4BoMvFNElDtTKUJY
24/7/2020