Ανθρωπόπαυση: Όταν η ανθρωπότητα κάνει... διάλειμμα.


 Ανθρωπόπαυση: 
Όταν η ανθρωπότητα κάνει... διάλειμμα. 

Το ανθρώπινο είδος, το “κυρίαρχο είδος” στον πλανήτη Γη, που εξουσιάζει και ελέγχει το μεγαλύτερο τμήμα των οικοσυστημάτων, εκμεταλλεύοντας και καταδυναστεύοντας την άγρια ζωή και τη φύση, για πρώτη φορά στην ιστορία αναγκάστηκε να μείνει, σε πρωτοφανή κλίμακα, κλεισμένο στα σπίτια του για μεγάλο χρονικό διάστημα, φοβούμενο την πανδημία της Covid-19. Το γεγονός από τη μία καταβαράθρωσε την παγκόσμια οικονομία, δημιουργώντας ένα τσουνάμι χρεοκοπιών, εκτόξευση της ανεργίας και της φτώχειας, και μείωση της ανθρώπινης οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Από την άλλη όμως ήταν μια αναπάντεχα ευχάριστη εξέλιξη για την άγρια ζωή και τη φύση γενικότερα, η οποία κατάφερε έτσι να επωφεληθεί, να πάρει μια “μεγάλη ανάσα” από την επίμονη και ολοένα αυξανόμενη πίεση της ανθρωπότητας, και του καπιταλιστικού υπερκαταναλωτικού μοντέλου, στο περιβάλλον. Αυτή η περίοδος ήταν για τη φύση μια καλοδεχούμενη ανάπαυλα, μια ανακούφιση, μια μικρή δεύτερη ευκαιρία για τη διατήρηση της παγκόσμιας βιοποικιλότητας, της ακεραιότητας των οικοσυστημάτων, αλλά και για την ευημερία της άγριας ζωής.

Anthropopause (Ανθρωποπαύση): μια ευκαιρία για τη φύση

Το εκτεταμένο Lockdown λόγω της Covid-19 επέτρεψε, για πρώτη φορά σε πλανητική κλίμακα, στους ερευνητές να ποσοτικοποιήσουν τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στην άγρια φύση. Η αισθητά μειωμένη ανθρώπινη κινητικότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας αποκάλυψε και θα αποκαλύψει κρίσιμες πτυχές των επιπτώσεών των δραστηριοτήτων μας στα άγρια ζώα και φυτά, παρέχοντας σημαντική καθοδήγηση σχετικά με τον καλύτερο τρόπο για να μοιραστούμε το χώρο σε αυτόν τον πολυσύχναστο πλανήτη. Χάρη στο Lockdown, στο οποίο κατέφυγαν τους τελευταίους μήνες πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο προκειμένου να ελέγξουν τη διάδοση της Covid-19, οι ειδικοί και οι ερευνητές έχουν πλέον στη διάθεσή τους αρκετές και σημαντικές πληροφορίες για τις αλληλεπιδράσεις ανθρώπου-άγριας ζωής κατά τον 21ο αιώνα.

Πρότειναν μάλιστα κι έναν νέο όρο, που προέρχεται κι αυτός από την πλούσια ελληνική γλώσσα, την Anthropopause (Ανθρωποπαύση) ή Anthropause σε πιο σύντομη μορφή, η οποία περιγράφει μια περίοδο ασυνήθιστα μειωμένης ανθρώπινης κινητικότητας ή επιβράδυνσής της, κυρίως των ταξιδιών και των μεταφορών. Η συγκεκριμένη μελέτη και ο σκοπός της παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο περιοδικό Nature Ecology and Evolution.

Το “μεγάλο διάλειμμα” της ανθρωπότητας

Οι εκτεταμένες παρατηρήσεις και καταγραφές οδηγούν στο αρχικό συμπέρασμα ότι πολλά είδη άγριων ζώων απόλαυσαν αυτή τη νέα ηρεμία και την ησυχία, το “μεγάλο διάλειμμα”, ενώ άλλα, που ήταν κυνηγημένα και πιεσμένα από τους ανθρώπους όλο το προηγούμενο διάστημα, επιχείρησαν να επεκτείνουν την ακτίνα δράσης τους ανακτώντας τμήμα από το χαμένο τους φυσικό χώρο, εισχωρώντας ακόμη και στα προάστια των πόλεων.

Η μείωση της ανθρώπινης δραστηριότητας και κινητικότητας στην ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα κατά τη διάρκεια της αυτής της ανθρωπόπαυσης είναι απαράμιλλη στην πρόσφατη ιστορία. Τα αποτελέσματα του παγκόσμιου lockdown ήταν δραστικά, ξαφνικά και διαδεδομένα. Οι χώρες έχουν ανταποκριθεί με παρόμοιο τρόπο σε μεγάλα και διαφορετικά μέρη του κόσμου, παρουσιάζοντας ανεκτίμητα στοιχεία, ως αποτέλεσμα αυτής της διαταραχής. Λοιπόν, πώς ακριβώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε στο έπακρο αυτές τις εξαιρετικές περιστάσεις;

Απροσδόκητες συναντήσεις με την άγρια ζωή

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αφθονούν πλέον οι αναρτήσεις με φωτογραφίες από τις  απροσδόκητες συναντήσεις της άγριας ζωής με τους ανθρώπους κατά την περίοδο του Lockdown. Κοιτάζοντας έξω από τα παράθυρά μας ή απολαμβάνοντας μια σύντομη βόλτα στο πάρκο, παρατηρούμε τη φύση να έχει αλλάξει, ειδικά στα πολυσύχναστα αστικά περιβάλλοντα. Όχι μόνο φαίνεται να υπάρχουν περισσότερα ζώα από ό,τι συνήθως, αλλά υπάρχουν και μερικοί απροσδόκητοι επισκέπτες.

Οι άνθρωποι έχουν αναφέρει εμφανίσεις πούμα στο κέντρο του Σαντιάγο της Χιλής, και τσακαλιών στο φως της ημέρας σε αστικά πάρκα στο Τελ Αβίβ του Ισραήλ. Στις ΗΠΑ τζάγκουαρ και αγριόγατες έφτασαν ως τους κεντρικούς δρόμους πόλεων. Στην Ισπανία τα αγριογούρουνα έκαναν ξανά την εμφάνισή τους στους αγρούς. Αλλού οι χήνες βόλταραν ανενόχλητες σε κατοικημένες περιοχές, ενώ άλλα πτηνά εκμεταλλεύτηκαν την καθήλωση των αεροπλάνων και “κατέλαβαν” αεροδρόμια. Οι αρκούδες της Πίνδου μπόρεσαν και περάσαν την Εγνατία Οδό, ώστε να βρουν ταίρι τους, χωρίς να κινδυνεύουν να πέσουν πάνω σε διερχόμενα αυτοκίνητα.

Τα δελφίνια ανέβηκαν, έπειτα από δεκαετίες, την Αδριατική θάλασσα κι έφτασαν μέχρι τη Βενετία και στα ασυνήθιστα ήρεμα νερά στο λιμάνι της Τεργέστης της Ιταλίας. Ενώ προηγουμένως ήταν κρυμμένα και φοβισμένα, τα ζώα ενδέχεται επίσης να αρχίσουν να περιφέρονται πιο ελεύθερα στους ωκεανούς του κόσμου, μετά την ελάττωση της κυκλοφορίας των πλοίων αλλά και των επιπέδων ηχορύπανση. Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές η έλλειψη ανθρώπων, και ειδικά δασοφυλάκων, έχει βλάψει την άγρια φύση αυξάνοντας τη λαθροθηρία.

Μια σημαντική ευκαιρία για τους ερευνητές 

Αναμφίβολα ο κορωνοιός ωφέλησε την άγρια ζωή. Ο καθηγητής Κρίστιαν Ρατς (Christian Rutz) του Πανεπιστημίου του Αγίου Ανδρέα, πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Βιοκαλλιέργειας, εξήγησε ότι συγκεντρώθηκαν, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πολλές πληροφορίες και χάρη στους μικρούς καταγραφείς, που ήταν από πριν τοποθετημένοι σε προστατευόμενα άγρια ζώα για να καταγράψουν τις κινήσεις και τη συμπεριφορά τους. «Υπάρχει μια σημαντική ερευνητική ευκαιρία, που προκαλείται από μια τραγική περίσταση, αλλά μια ευκαιρία που δεν μπορούμε να χάσουμε», δήλωσε ο Rutz στο BBC. Συνήθως, μελέτες που προσπαθούν να προσδιορίσουν τον αντίκτυπο της ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας στα ζώα περιορίζονται στη σύγκριση κατοικημένων περιοχών με ακατοίκητες περιοχές. «Κατά τη διάρκεια της περιόδου απομόνωσης, αυτό το φαινόμενο επαναλήφθηκε παγκοσμίως, σε διαφορετικές περιοχές, όπου ορισμένα είδη είχαν μια συσκευή εντοπισμού εγκατεστημένη κατά τη διάρκεια της πανδημίας», δήλωσε ο καθηγητής Rutz.
Δε λέμε κλείστε τους ανθρώπους μέσα

«Κανείς δεν λέει ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι μόνιμα απομονωμένοι. Αλλά αν δούμε έναν σημαντικό αντίκτυπο από την αλλαγή του τρόπου χρήσης των δρόμων; Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις πληροφορίες για να κάνουμε μικρές αλλαγές με μεγάλα οφέλη», είπε  ο καθηγητής Rutz, επισημαίνοντας στη μελέτη του ότι «οι επιστημονικές ανακαλύψεις που έγιναν κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης θα μας επιτρέψουν να αναπτύξουμε καινοτόμες στρατηγικές για να διαιρέσουμε πιο παραγωγικά τον χώρο σε αυτόν τον ολοένα και πιο πολυσύχναστο πλανήτη, ευεργετικό τόσο για την άγρια ζωή όσο και για τον άνθρωπο».

Δε λέμε κλείστε τους ανθρώπους μέσα για να μπορούν τα άγρια ζώα να κυκλοφορούν ελεύθερα, αλλά παρατηρήστε την άγρια ζωή και την αλλαγή της συμπεριφοράς της, ώστε να βγάλετε χρήσιμα συμπεράσματα, που θα ωφελήσουν τόσο τη φύση, όσο και τον άνθρωπο. Ουδέν κακόν αμιγές καλού.

Μια “αφυπνιστική κλήση” της Φύσης

Η συντονισμένη παγκόσμια έρευνα για τα άγρια ζώα, κατά τη διάρκεια της ανθρωπόπαυσης θα συμβάλει πολύ πέρα από την ενημέρωση της επιστήμης για τη διατήρηση της άγριας ζωής. Θα κινητοποιήσει την ανθρωπότητα ώστε να επανεξετάσει το μέλλον της στη Γη. Θα υπάρξουν απρόβλεπτες ευκαιρίες για να ανακαλύψουμε εκ νέου τον τρόπο που ζούμε και να δημιουργήσουμε μια αμοιβαία επωφελής συνύπαρξη με άλλα είδη. Θα ήταν υπέροχο εάν η προσεκτική έρευνα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου κρίσης θα μας βοηθούσε να ανακαλύψουμε καινοτόμους τρόπους για να επαναξιολογογήσουμε τον ολοένα και πιο επεκτατικό τρόπο ζωής μας. Να ανακαλύψουμε ξανά πόσο σημαντικό είναι ένα υγιές περιβάλλον για τη δική μας ευημερία και να αντικαταστήσουμε την αίσθηση της ιδιοκτησίας με αίσθηση του ανήκειν. Οι ερευνητές ελπίζουν πως οι άνθρωποι θα επιλέξουν τελικά να ακούσουν αυτή την ύστατη κλήση αφύπνισης, που μας στέλνει η μητέρα φύση.

Γιώργος Στάμκος


5/7/2020