Να ξεκινήσουμε διεθνή καμπάνια για τα μνημεία της Ορθοδοξίας στην Τουρκία.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:
Βανδάλισαν την Παναγία Σουμελά στον Πόντο.
Να ξεκινήσουμε διεθνή καμπάνια
για τα μνημεία της Ορθοδοξίας στην Τουρκία.
Μέρες μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την πυρπόληση της Σμύρνης, τον Σεπτέμβριο του 1922, οι νικητές και κυρίαρχοι πλέον, ξεθεμέλιωσαν τον μητροπολιτικό ναό της, την Αγία Φωτεινή, χρησιμοποιώντας ακόμα και δυναμίτιδα, ώστε να τη σβήσουν από προσώπου γης. Εκείνους τους ταραγμένους καιρούς, τα θρησκευτικά μνημεία της ορθοδοξίας λεηλατήθηκαν και βανδαλίστηκαν, ενώ άλλαξε η χρήση τους (=βεβηλώθηκαν, άρα ταπεινώθηκαν). Συν τω χρόνω, έγιναν αποθήκες, ακόμα και στάβλοι, ή αφέθηκαν να ρημάξουν, όπως και γίνεται.
Βρισκόμαστε έναν αιώνα μετά (98 χρόνια για την ακρίβεια) την τελευταία αναμέτρηση σε πολεμικό πεδίο με την Τουρκία. Ας εξαιρέσουμε την Κύπρο, ωστόσο και εκεί, οι εκκλησίες των κατεχομένων, ακόμα και τα νεκροταφεία, υπέφεραν και υποφέρουν τα πάνδεινα. Θα περίμενε κανείς ότι τα πάθη θα είχαν κατευναστεί, αλλά στην δική μας περίπτωση δεν συμβαίνει. Παραμένουν εξημμένα και στρέφονται γύρω και από τα μνημεία του «άλλου».
Αν δεν διαθέτουμε παραδείγματα για τη συμπεριφορά της Ελλάδας απέναντι στα οθωμανικά μνημεία, είναι επειδή δεν έχει καταγραφεί. Το πρώτο που έρχεται στον νου είναι πως γκρεμίστηκαν όλοι οι μιναρέδες κτιρίων τα οποία λειτουργούσαν ως τζαμιά, εκτός ελαχιστότατων εξαιρέσεων. Πώς αλλιώς θα πείτε, αφού συμβόλιζαν το θρήσκευμα του κατακτητή. Κατανοητό για 100 χρόνια πριν, αλλά όχι συγχωρητέο. Εν πάση περιπτώσει, η χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες έχει φροντίσει πρώην οθωμανικά μνημεία, κυρίως με κοινοτικά κονδύλια, έχοντας συνταχθεί με τις συνθήκες και τα πρωτόκολλα διεθνών οργανισμών. Ισως όχι όσα θα έπρεπε, αλλά για την οικονομία της συζήτησης ας δεχτούμε όσα μπορούσε. Και έτσι πρέπει να συνεχίσει. Ήρθε η ώρα, όμως, να απαιτήσει ανάλογες κινήσεις και από την Τουρκία.
Λέγοντας ανάλογες κινήσεις, δεν νοείται σε καμία περίπτωση ως κίνηση δημοκρατικού και πολιτισμένου κράτους η μη λειτουργία τζαμιών, ή και του νέου τζαμιού στον Ελαιώνα, όπως κραυγάζουν φανατικοί. Το ακριβώς αντίθετο. Νοείται όμως, όπως εμείς αναστηλώσαμε και συντηρήσαμε κτίρια της οθωμανικής διοίκησης και της μουσουλμανικής θρησκείας, να ζητήσουμε, επιτέλους, στους διεθνείς οργανισμούς παρόμοιες κινήσεις και στην γείτονα. (Ισχύει για όλες τις χώρες του Ισλάμ, αλλά δεν είναι φρόνιμο να ανοίγεις πολλά μέτωπα. Τα περισσότερα ιστορικά μνημεία μας είναι στην άλλη πλευρά του Αιγαίου).
Τι συνέβη τον τελευταίο καιρό; Ο πρόεδρος Ερντογάν μετέτρεψε την Αγία Σοφία σε τζαμί, με το ίδιο σκεπτικό είχε μετατραπεί σε τζαμί και θα λειτουργήσει σύντομα η Μονή της Χώρας, και αποκαλύφθηκαν βανδαλισμοί σε όλες τις τοιχογραφίες της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο. Κορυφαία γεγονότα, ενώ εκκλησίες, μικρές και μεγάλες, που ερειπώνονται σ’ όλο το μήκος της μικρασιατικής ακτής και στην ενδοχώρα. Φυσικά, δεν μπορεί η επίσημη πολιτική και διπλωματία, να ασχοληθεί παρά μόνο με ελάχιστα. Επομένως, με τα πιο σημαντικά.
Ας δούμε τι έκανε η Ελλάδα μέχρι σήμερα για την Αγία Σοφία: διαμαρτυρήθηκε σθεναρά, έφτασε μέχρι διεθνείς οργανισμούς ζητώντας παρέμβαση και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου έστειλε επιστολή σε αρχηγούς κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζητώντας στήριξη. Το επόμενο βήμα, που είναι άκρως απαραίτητο, είναι να προσπαθήσουμε να εντάξουμε την Αγία Σοφία στον κατάλογο των 7 μνημείων σε κίνδυνο, που εκδίδει η Europa Nostra, η οποία συνεργάζεται με το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η υποβολή προτάσεων λήγει σε ένα μήνα και το ΥΠΕΞ της χώρας μας θα πρέπει πάση θυσία να προλάβει να καταθέσει σχετικό φάκελο.
Από τώρα, και πριν ξεκινήσει η λειτουργία της Μονής της Χώρας ως τζαμιού, κάτι που δεν θα αργήσει, θα πρέπει να ανακινήσουμε το ζήτημα και να το στείλουμε σε διεθνείς οργανισμούς και fora. Πρόκειται για ένα πολύ σπουδαίο μνημείο με μοναδικά ψηφιδωτά, τα οποία, βεβαίως, σε κάποια φάση θα σκεπαστούν, όπως θα γίνει και με την Αγία Σοφία. Όπως σκεπάζονται ήδη στην Αγία Σοφία Τραπεζούντας, αποκόπτοντας το μνημείο από την ιστορική του πορεία και αξία, κάθε φορά που γίνεται μουσουλμανική προσευχή (συνολικά πέντε φορές καθημερινά). Δεν είναι όμως «στιγμιαίο» το αδίκημα. Για να σκεπαστούν οι μορφές, τις οποίες δεν επιτρέπει το Ισλάμ, έχουν γίνει εγκαταστάσεις, που «πληγώνουν» και αλλοιώνουν το μνημείο.
Τρίτο και εξίσου σπουδαίο μνημείο που πρέπει να προστατευθεί είναι η Παναγία Σουμελά στον Πόντο. Αυτή η απαράδεκτη κατάσταση των βανδαλισμών και των βεβηλώσεων στις αγιογραφίες, πρέπει να κοπεί με το μαχαίρι. Το θέαμα είναι συνηθισμένο σε όλες τις ισλαμικές χώρες, όπου η βεβήλωση κάθε εικόνας ξεκινά με καταστροφή των ζωγραφισμένων ματιών και συνεχίζεται έως ότου όλη η τοιχογραφία καλυφθεί με χαρακιές από μαχαίρια, ή, παλιότερα σπαθιά. Όμως, η Παναγία Σουμελά είναι πλέον μουσείο. Η Ελλάδα θα μπορούσε μάλιστα να προτείνει την αποκατάσταση των τοιχογραφιών με δικά της έξοδα και δικούς της τεχνίτες. Αλλά απαιτείται πίεση για τον σεβασμό των αγιογραφιών εδώ και τώρα. Ως γνωστόν, αν αφήσουμε ένα φαινόμενο να εξελίσσεται ανενόχλητο, στο τέλος θα εξελίσσεται ραγδαία.
Ανεξάρτητα από τους επιμέρους χειρισμούς, ο κεντρικός θα πρέπει να είναι επιθετικός και επιτακτικός. Τα μνημεία των Ορθοδόξων Ελλήνων θα πρέπει να μπουν κάποτε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τη σοβαρότητα που τους αξίζει. Δεν είναι υποδεέστερα της εδαφικής μας ακεραιότητας και των χωρικών διατάξεων, αποτελούν καίρια στοιχεία του πολιτισμού μας. Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν να γίνει και για τα προγενέστερα μνημεία που δημιούργησαν οι πρόγονοί μας στο έδαφος της σημερινής Τουρκίας, καθώς θα επρόκειτο για σκόρπισμα δυνάμεων, που δεν θα οδηγούσε πουθενά. Ας στηρίξουμε όμως όπως μπορούμε τα μνημεία της Ορθοδοξίας. Με την Εκκλησία της Ελλάδας, παρούσα, Μακαριώτατε.
Αγγελική Κώττη
9 Αυγούστου 2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Μια μεγάλη, ανίερη πρόκληση δέχεται η Ελλάδα στην Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στον Πόντο. Αγνωστοι προξένησαν τεραστίων διαστάσεων καταστροφές στις περίφημες και ιστορικές τοιχογραφίες της Μονής, κατά το διάστημα που ήταν κλειστή για επισκευές. Ενόψει της πατριαρχικής λειτουργίας στις 15 Αυγούστου, η καταστροφή θα γίνει γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο. Προς το παρόν αποτυπώνεται στην τουρκική σελίδα Arkeofili https://arkeofili.com/ με φωτογραφικό υλικό που γεννά οργή και θλίψη.
Σύμφωνα με τον συντάκτη του κειμένου Erman Ertuğrul έχουν σβηστεί ή έχουν γραφτεί ονόματα επάνω σε όλα τα πρόσωπα των τοιχογραφιών, εκτός από όσες βρίσκονται στην οροφή και δεν μπορούσαν να τα φτάσουν οι βάνδαλοι. Τις καταστροφές είδαν και αποτύπωσαν επισκέπτες από τις 28 Ιουλίου και μετά οπότε και άνοιξε ξανά η Μονή ως μουσείο, (ήταν κλειστή πέντε χρόνια για αναστηλώσεις και συντηρήσεις). Γενικά, οι αγιογραφίες δεν βρίσκονται και στην καλύτερη κατάσταση, λόγω του ότι δεν συντηρούνται κανονικά, αλλά στην προκείμενη περίπτωση είναι φανερό δια γυμνού οφθαλμού πως πρόκειται για εκτεταμένους, θρασύτατους βανδαλισμούς.
Κάποιοι λένε πως καταστροφές υπήρχαν και πριν, ωστόσο άλλοι αναφέρουν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης πως έχουν αναλάβει αυτό το «ιερό» καθήκον. Καθώς η αυτοψία στην μακρινή περιοχή στην οποία βρίσκεται είναι αδύνατη, θα πρέπει να αναμένουμε την επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου τον Δεκαπενταύγουστο για να μάθουμε την αλήθεια και την έκταση των καταστροφών. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός είναι απολύτως καταδικαστέο και αποτελεί πρόκληση προς την ορθοδοξία. Αλλωστε, κάτω από το δημοσίευμα, Τούρκοι πολίτες σχολιάζουν πως σε ένα σοβαρό κράτος αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει, καταδικάζοντας τις ανόσιες πράξεις.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά έχει μπει στον προσωρινό κατάλογο μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Η χώρα μας θα πρέπει να ζητήσει αποκατάσταση των αγιογραφιών, που έχουν πολύ μεγάλη ιστορική και εικαστική αξία. Θα μπορούσε, μάλιστα, να προσφερθεί να στείλει Ελληνες συντηρητές, οι οποίοι έχουν πείρα και σεβασμό προς τα μνημεία.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά ή Μονή Σουμελά (ποντιακά: σου Μελά, από το όρος Μελά), κοντά στην Τραπεζούντα, σύμβολο επί 16 αιώνες του Ποντιακού Ελληνισμού.
Σύμφωνα με την παράδοση, το 386 οι Aθηναίοι μοναχοί Bαρνάβας και Σωφρόνιος οδηγήθηκαν στις απάτητες βουνοκορφές του Πόντου μετά από αποκάλυψη της Παναγίας, με σκοπό να ιδρύσουν το μοναχικό της κατάλυμα. Eκεί, σε σπήλαιο της απόκρημνης κατωφέρειας του όρους, σε υψόμετρο 1063 μέτρα, είχε μεταφερθεί από αγγέλους η ιερή εικόνα της Παναγίας της Aθηνιώτισσας, την οποία, πάντα κατά την παράδοση, εικονογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
Tο σοβαρό πρόβλημα της ύδρευσης του μοναστηριού λύθηκε, επίσης σύμφωνα με την παράδοση, κατά θαυματουργό τρόπο, καθώς αναβλύζει νερό μέσα από ένα γρανιτώδη βράχο. Oι θεραπευτικές του ιδιότητες έκαναν πασίγνωστο το μοναστήρι όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους μουσουλμάνους.
H μονή κατά καιρούς υπέφερε από τις επιδρομές των αλλόπιστων και των κλεπτών, εξ αιτίας της φήμης και του πλούτου που απέκτησε. Σε κάποια από αυτές τις επιδρομές λεηλατήθηκε από ληστές και, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, καταστράφηκε, για να ανασυσταθεί από τον Tραπεζούντιο Όσιο Xριστόφορο το 644. Tη μονή προίκισαν με μεγάλη περιουσία και πολλά προνόμια, κτήματα, αναθήματα και κειμήλια οι αυτοκράτορες του Bυζαντίου και αργότερα κυρίως οι αυτοκράτορες της Tραπεζούντας Iωάννης B΄ Kομνηνός (1285-1293), Aλέξιος B΄ Kομνηνός (1293-1330), Bασίλειος Α΄ Kομνηνός (1332-1340).
Mεγάλοι ευεργέτες της ήσαν ο Mανουήλ Γ΄ Kομνηνός (1390-1417), και ο Aλέξιος Γ΄ (1349-1390). Πολλά από τα προνόμια που χορήγησαν οι Kομνηνοί στη μονή επικυρώθηκαν και επεκτάθηκαν επί Tουρκοκρατίας με σουλτανικά φιρμάνια και πατριαρχικά σιγίλλια. Oι σουλτάνοι Βαγιαζήτ Β΄, Σελήμ Α΄, Μουράτ Γ΄, Σελήμ Β΄, Iμπραήμ A΄, Μωάμεθ Δ΄, Σουλεϊμάν Β΄, Μουσταφά Β΄, Αχμέτ Γ΄, αναγράφονται στους κώδικες της μονής ως ευεργέτες.
Πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι τον ξεριζωμό. Mέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο ερευνητής Σάββας Iωαννίδης το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Aκρίτα.
Tα μοναστήρια του Πόντου υπέφεραν από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Nεότουρκων και των Kεμαλικών, οι οποίοι φανάτιζαν τις άγριες και ληστρικές μουσουλμανικές ομάδες. Πολλές φορές έπεσαν θύματα ληστειών και καταστροφών. Tο 1922 οι Tούρκοι προξένησαν καταστροφές το μοναστήρι. Aφού πρώτα λήστεψαν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα που υπήρχαν μέσα στη μονή, μετά έβαλαν φωτιά.
Τον Ιούνιο του 2010 το Τουρκικό Κράτος έδωσε άδεια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για να τελεστεί στην ιστορική μονή η λειτουργία για την γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου 2010. Οι μοναχοί μετέφεραν στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο όσα κειμήλια μπόρεσαν να διασώσουν.
Η τουρκική πλευρά διαψεύδει αυτό που δείχνουν τα τεκμήρια. Ο Yahya Coşkun, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και
Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, δήλωσε στο πρακτορείο "Ανατολή" ότι δεν υπήρξε πρόσφατη ζημιά στις τοιχογραφίες
στη Μονή.
Αγγελική Κώττη
https://www.liberal.gr/news/bandalisan-tin-panagia-soumela-ston-ponto/316941
7 Αυγούστου 2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Βανδάλισαν την Παναγία Σουμελά στον Πόντο.
Μια μεγάλη, ανίερη πρόκληση δέχεται η Ελλάδα στην Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά στον Πόντο. Αγνωστοι προξένησαν τεραστίων διαστάσεων καταστροφές στις περίφημες και ιστορικές τοιχογραφίες της Μονής, κατά το διάστημα που ήταν κλειστή για επισκευές. Ενόψει της πατριαρχικής λειτουργίας στις 15 Αυγούστου, η καταστροφή θα γίνει γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο. Προς το παρόν αποτυπώνεται στην τουρκική σελίδα Arkeofili https://arkeofili.com/ με φωτογραφικό υλικό που γεννά οργή και θλίψη.
Σύμφωνα με τον συντάκτη του κειμένου Erman Ertuğrul έχουν σβηστεί ή έχουν γραφτεί ονόματα επάνω σε όλα τα πρόσωπα των τοιχογραφιών, εκτός από όσες βρίσκονται στην οροφή και δεν μπορούσαν να τα φτάσουν οι βάνδαλοι. Τις καταστροφές είδαν και αποτύπωσαν επισκέπτες από τις 28 Ιουλίου και μετά οπότε και άνοιξε ξανά η Μονή ως μουσείο, (ήταν κλειστή πέντε χρόνια για αναστηλώσεις και συντηρήσεις). Γενικά, οι αγιογραφίες δεν βρίσκονται και στην καλύτερη κατάσταση, λόγω του ότι δεν συντηρούνται κανονικά, αλλά στην προκείμενη περίπτωση είναι φανερό δια γυμνού οφθαλμού πως πρόκειται για εκτεταμένους, θρασύτατους βανδαλισμούς.
Κάποιοι λένε πως καταστροφές υπήρχαν και πριν, ωστόσο άλλοι αναφέρουν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης πως έχουν αναλάβει αυτό το «ιερό» καθήκον. Καθώς η αυτοψία στην μακρινή περιοχή στην οποία βρίσκεται είναι αδύνατη, θα πρέπει να αναμένουμε την επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου τον Δεκαπενταύγουστο για να μάθουμε την αλήθεια και την έκταση των καταστροφών. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός είναι απολύτως καταδικαστέο και αποτελεί πρόκληση προς την ορθοδοξία. Αλλωστε, κάτω από το δημοσίευμα, Τούρκοι πολίτες σχολιάζουν πως σε ένα σοβαρό κράτος αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει, καταδικάζοντας τις ανόσιες πράξεις.
Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά ή Μονή Σουμελά (ποντιακά: σου Μελά, από το όρος Μελά), κοντά στην Τραπεζούντα, σύμβολο επί 16 αιώνες του Ποντιακού Ελληνισμού.
H μονή κατά καιρούς υπέφερε από τις επιδρομές των αλλόπιστων και των κλεπτών, εξ αιτίας της φήμης και του πλούτου που απέκτησε. Σε κάποια από αυτές τις επιδρομές λεηλατήθηκε από ληστές και, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, καταστράφηκε, για να ανασυσταθεί από τον Tραπεζούντιο Όσιο Xριστόφορο το 644. Tη μονή προίκισαν με μεγάλη περιουσία και πολλά προνόμια, κτήματα, αναθήματα και κειμήλια οι αυτοκράτορες του Bυζαντίου και αργότερα κυρίως οι αυτοκράτορες της Tραπεζούντας Iωάννης B΄ Kομνηνός (1285-1293), Aλέξιος B΄ Kομνηνός (1293-1330), Bασίλειος Α΄ Kομνηνός (1332-1340).
Mεγάλοι ευεργέτες της ήσαν ο Mανουήλ Γ΄ Kομνηνός (1390-1417), και ο Aλέξιος Γ΄ (1349-1390). Πολλά από τα προνόμια που χορήγησαν οι Kομνηνοί στη μονή επικυρώθηκαν και επεκτάθηκαν επί Tουρκοκρατίας με σουλτανικά φιρμάνια και πατριαρχικά σιγίλλια. Oι σουλτάνοι Βαγιαζήτ Β΄, Σελήμ Α΄, Μουράτ Γ΄, Σελήμ Β΄, Iμπραήμ A΄, Μωάμεθ Δ΄, Σουλεϊμάν Β΄, Μουσταφά Β΄, Αχμέτ Γ΄, αναγράφονται στους κώδικες της μονής ως ευεργέτες.
Πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι τον ξεριζωμό. Mέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο ερευνητής Σάββας Iωαννίδης το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Aκρίτα.
Tα μοναστήρια του Πόντου υπέφεραν από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Nεότουρκων και των Kεμαλικών, οι οποίοι φανάτιζαν τις άγριες και ληστρικές μουσουλμανικές ομάδες. Πολλές φορές έπεσαν θύματα ληστειών και καταστροφών. Tο 1922 οι Tούρκοι προξένησαν καταστροφές το μοναστήρι. Aφού πρώτα λήστεψαν όλα τα πολύτιμα αντικείμενα που υπήρχαν μέσα στη μονή, μετά έβαλαν φωτιά.
Τον Ιούνιο του 2010 το Τουρκικό Κράτος έδωσε άδεια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για να τελεστεί στην ιστορική μονή η λειτουργία για την γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στις 15 Αυγούστου 2010. Οι μοναχοί μετέφεραν στην Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο όσα κειμήλια μπόρεσαν να διασώσουν.
Η τουρκική πλευρά διαψεύδει αυτό που δείχνουν τα τεκμήρια. Ο Yahya Coşkun, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και
Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, δήλωσε στο πρακτορείο "Ανατολή" ότι δεν υπήρξε πρόσφατη ζημιά στις τοιχογραφίες
στη Μονή.
Αγγελική Κώττη
https://www.liberal.gr/news/bandalisan-tin-panagia-soumela-ston-ponto/316941
7 Αυγούστου 2020