Πρόταση για ένα σύγχρονο εργαλείο δωρεών που θα χρηματοδοτήσει τις ανάγκες του κράτους.
Athens, Greece - 9/11/2016: People walk around the Greece parliament on Syntagma square on summer sunny day in Athens (LAVENDERTIME VIA GETTY IMAGES)
Πρόταση για ένα σύγχρονο εργαλείο δωρεών
που θα χρηματοδοτήσει τις ανάγκες του κράτους.
Πρόκειται για μια πρόταση που θα έρθει να καλύψει μια ανάγκη τόσο των πολιτών όσο και του κράτους μας, θα χτίσει μια νέα σχέση μεταξύ τους.
Με αφορμή τις πρόσφατες καταστάσεις τις οποίες διαχειρίστηκε το ελληνικό κράτος μέσα στο 2020 θα ήθελα να καταθέσω στο δημόσιο διάλογο κάποιες προτάσεις για τη δημιουργία μιας πλατφόρμας στην οποία ο κάθε πολίτης (Έλληνας/ομογενής ή ακόμα και φιλέλλην) θα μπορεί να συνδράμει το κράτος/πολιτεία κτλ. σε περιόδους κρίσης και όχι μόνο.
Οι αφορμές
Το πρώτο γεγονός ήταν η διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, του υβριδικού πολέμου που εξαπέλυσε στις αρχές του έτους η Τουρκία και το οποίο ανέδειξε ένα συγκινητικό ρεύμα αλτρουισμού από χιλιάδες Έλληνες. Το δεύτερο γεγονός ήρθε λίγο αργότερα, τον Απρίλιο, όταν κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε την πανδημία της COVID 19, όπου εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, υπήρξαν οι εταιρείες οι οποίες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Υπουργείου Υγείας για κάλυψη αναγκών, ενώ τέλος στην πρόσφατη κρίση, πάλι με την Τουρκία, για μια ακόμη φορά προμηθευτές των Ενόπλων Δυνάμεων έδειξαν να δρουν πρωτίστως με πατριωτικά και δευτερευόντως με επιχειρηματικά κίνητρα. Φυσικά στο διάστημα αυτό μεσολάβησαν και οι εξόχως σημαντικές δωρεές του κ. Λασκαρίδη στο Πολεμικό Ναυτικό, οι συζητήσεις για τις αναγκαίες αγορές του ΠΝ (κυρίως αλλά και όχι μόνο), αλλά και ένα γεγονός που μας άφησε πικρή γεύση.
Πιο συγκεκριμένα, οι αποκαλύψεις της εφημερίδας Καθημερινής και οι ανατριχιαστικοί διάλογοι όπως δημοσιεύθηκαν, έκαναν την κοινή γνώμη να παγώσει για τις πιθανές μεθοδεύσεις κάποιων σε θέσεις ευθύνης αυτά τα χρόνια. Όμως στα ψιλά γράμματα πέρασε και ένα σημείο των διαλόγων για το οποίο εγώ, σαν πολίτης, θα ήθελα μια ξεκάθαρη απάντηση από την πολιτεία και μιλάω για το εξής: «Έτσι είναι το παιχνίδι στην Ελλάδα. Το 2007 στον Πύργο φάγανε και τα λεφτά που είχε μαζέψει ο κόσμος και μοίρασαν και τις αποζημιώσεις μετά εισαγγελείς και δικηγόροι.»
Στο σημείο αυτό γεννάται ένα τεράστιο πρόβλημα. Από τη μία βλέπουμε πως το ελληνικό κράτος (για ακόμη μια φορά) δε διαθέτει τους πόρους να εκτελέσει βασικές του λειτουργίες λόγω ευθυνών που βαρύνουν εξίσου πολίτες και πολιτικούς, για αυτό την ώρα της κρίσης πολλοί πολίτες βάζουν πλάτη και είναι πάντα έτοιμοι να προσφέρουν από το υστέρημά τους, ενώ τέλος, η καχυποψία για το πως μοιράζονται οι πόροι που συγκεντρώνονται με κόπο, είναι βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία μας και μάλλον υπάρχει κάποιος λόγος για αυτό.
Πάμε λοιπόν να δούμε μια πρόταση που μπορεί να καταστεί επωφελής για όλα τα μέρη.
Η πρόταση για τις δαπάνες
Η άποψη που καταθέτω θέλω να τονίσω πως δεν είναι θέσφατο, είναι όμως πρόσκληση και προς άλλους για να συμβάλουν στο διάλογο και να σχεδιαστεί μια χειροπιαστή λύση. Η χώρα μας έχει κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες οι οποίες είναι άμεση προτεραιότητα για την επιβίωση μας σαν έθνος και σαν κράτος. Αν ξεκινούσα να κάνω μια λίστα με αυτές, σίγουρα θα ετοίμαζα δεκάδες σελίδες, όμως θα περιοριστώ σε κάποιες μεγάλες δαπάνες οι οποίες δεν μπορούν να καθυστερήσουν.
Θα ξεκινήσω λοιπόν από την Εθνική Άμυνα γιατί αν δεν είμαστε ισχυροί την επόμενη δεκαετία, τότε δε θα υπάρχει κράτος για να συζητάμε για το πως θα κατευθύνουμε κονδύλια σε αυτό, ενώ η γειτονιά μας βρίσκεται σε έναν αναβρασμό και θα μείνουμε έξω από αυτόν, μόνο αν είμαστε ισχυροί και έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε γείτονες αλλά και ασύμμετρες απειλές. Ένας ακόμη λόγος που ξεκινάω από αυτόν τον τομέα είναι και το γεγονός πως με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σχεδόν όλες οι υπόλοιπες ανάγκες μπορούν να χρηματοδοτηθούν και με κονδύλια της Ε.Ε., ή ακόμα και με μέρος των 72δις που θα εισπράξουμε με βάση τις πρόσφατες ανακοινώσεις (θέμα στο οποίο θα επανέλθω σύντομα και πιο αναλυτικά).
Το ΥΠΕΘΑ έχει θέσει κάποιες προτεραιότητες (δε θα αναφερθώ στα τεχνικά χαρακτηριστικά των αγορών) οι οποίες ναι μεν ανέρχονται σε κάποια δις ευρώ, όμως επειδή οι πληρωμές μπορεί να πραγματοποιηθούν σε βάθος χρόνου, ένα υποπολλαπλάσιο αυτών των χρημάτων είναι απαιτητό σήμερα. Εκτός από την κάλυψη μέρους των εξόδων, η ύπαρξη «ζεστού χρήματος» 1-2 δις μπορεί να βοηθήσει τις διαπραγματεύσεις που κατά καιρούς πραγματοποιούν οι ομάδες των επιτελών για να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα και να καλύψει τις ετήσιες δόσεις της επόμενης 5ετίας για εκσυγχρονισμό του συνόλου των Ε.Δ., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παράλληλα δε θα πρέπει να υλοποιηθούν οι απαραίτητες τομές στις οποίες έχω αναφερθεί αναλυτικά εδώ και εδώ.
Μια δεύτερη κατηγορία δαπανών θα μπορούσε να περιλαμβάνει τομείς που μπορούν να δώσουν πολλαπλασιαστική ισχύ στην οικονομία και στην κοινωνία μας. Αυτό θα μπορούσε να είναι η επένδυση στην Παιδεία (εδώ), στην πιο αποτελεσματική και γρήγορη λειτουργία της Δικαιοσύνης, η αναστήλωση αρχαιολογικών μνημείων-συμβόλων (όπως για παράδειγμα η σχολή του Αριστοτέλη στη Μίεζα για το οποίο θα αναφερθώ σύντομα με το μονοπάτι του Μεγάλου Αλεξάνδρου), καθώς και άλλες μικρές και όχι πολύ δαπανηρές παρεμβάσεις σε διάφορους τομείς, όπως για παράδειγμα η στελέχωση και η αγορά εξοπλισμού/τηλεϊατρική για κάποιο κέντρο υγείας ακριτικής περιοχής κτλ.
Το μοντέλο λειτουργίας
Η αρχή πρέπει να γίνει με τη δημιουργία μιας πλατφόρμας στην οποία η κεντρική κυβέρνηση θα αναρτά 3-4 μεγάλες και κοστοβόρες ανάγκες (π.χ. 200 εκατομμύρια για ναυπήγηση πλοίων, 100 εκατομμύρια για ένα ηλεκτρονικό σύστημα στη Δικαιοσύνη που θα μειώσει κατά 30% το χρόνο έκδοσης αποφάσεων, 100 εκατομμύρια για δημιουργία γυμναστηρίων σε 100 σχολεία σε όλη την Ελλάδα, κάτι πολύ σημαντικό όπως έχουμε τονίσει και στο παρελθόν, και τέλος 100 εκατομμύρια για την αναστήλωση του Θεάτρου της Μίεζας, ή μέρους του Παρθενώνα κτλ. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπάρχει πρόνοια ώστε σε μια ενδεχόμενη καταστροφή όπως π.χ. στο Μάτι ή όπως πρόσφατα στην Παναγία των Παρισίων, όπου η διεθνής κοινότητα θα στρέψει το βλέμμα της στη χώρα μας, να μπορούν όσοι επιθυμούν να συνδράμουν οικονομικά, από όλες τις πλευρές του πλανήτη, μέσω αυτού του εργαλείου. Στις καταστάσεις αυτές θα μπορούν τα χρήματα να δίνονται προκαταβολικά κατ΄εξαίρεση, όμως ο απολογισμός του που πήγαν θα γίνεται μπροστά στην Ολομέλεια της Βουλής και σε πανελλήνια μετάδοση.
Έπειτα, θα ακολουθούν οι περιφέρειες, όπου κάθε μία θα μπορεί να ζητάει βοήθεια για τη χρηματοδότηση 1-2 προγραμμάτων σε κάθε νομό (π.χ. όπως αναφέρθηκε κάποια σχολεία, κέντρα υγείας, κάλυψη δαπανών Πυροσβεστικού/Λιμενικού Σώματος σε κάποιο ακριτικό σημείο κτλ).
Καλό είναι η λίστα των προγραμμάτων να μην είναι μεγάλη, γιατί θα χαθεί η δυνατότητα να συγκεντρωθούν όντως χρήματα και στο τέλος αυτό θα ατονήσει αφού δε θα υπάρχει πραγματικό αποτέλεσμα.
Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό θα διατηρηθούν οι δεσμοί των ετεροδημοτών/ομογενών με τις ιδιαίτερες πατρίδες τους, αλλά θεωρώ ότι και ένα παράπλευρο όφελος θα είναι το τέλος της «χαλαρής» ψήφου στις τοπικές εκλογές και ότι οι δημότες θα θέλουν να ελέγχουν πιο έντονα τις τοπικές διοικήσεις. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα με τον καιρό οι περιφέρειες να αποκτήσουν μεγαλύτερη αξιοπιστία και σιγά σιγά η κεντρική κυβέρνηση να τους αναθέσει κάποιες επιπλέον εξουσίες. Οι δεσμοί του απόδημου Ελληνισμού με την κυρίως Ελλάδα άλλωστε, είναι μια από τις μεταβλητές της τεράστιας και ανεκμετάλλευτης soft power που διαθέτουμε και έχει αναλυθεί νωρίτερα.
Η πλατφόρμα αυτή, όπως σωστά καταλάβατε θα είναι ένα είδος κοινωνικού kickstarter (πλατφόρμα στην οποία start up επιχειρήσεις παρουσιάζουν μια πρόταση και επενδυτές/πολίτες τη χρηματοδοτούν). Πώς όμως το κράτος θα δώσει κίνητρα στον πολίτη για να δώσει κάποια χρήματα;
«Των πολλών επιδίωξη η ηδονή, των εκλεκτών η δόξα, των επιλέκτων η αρετή», μας είχε πει ο Αριστοτέλης.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που κινητοποιήθηκαν στις 4 κρίσεις που ανέφερα στην αρχή δεν το έκαναν για κάποιο όφελος/ηδονή. Το έκαναν για τη δόξα και την αρετή. Οι περισσότεροι λοιπόν θα συνεχίσουν να το πράττουν για τον ίδιο σκοπό, όμως αυτή τη φορά θα πρέπει το κράτος να τους ευχαριστήσει, αλλά και να προσπαθήσει να δώσει κίνητρα και σε άλλους. Για το σκοπό αυτό, μετά από συζήτηση από το Υπ. Οικονομικών, θα μπορούσαν οι δωρεές στις πλατφόρμες αυτές να μειώνουν το φορολογητέο εισόδημα των πολιτών/επιχειρήσεων σε ένα ποσοστό και τέλος, τα έργα που κατασκευάζονται να παίρνουν το όνομα του πλειοδότη στις δαπάνες.
Αυτό θα δημιουργήσει και έναν υγιή ανταγωνισμό. Φανταστείτε το πόσο θα θέλουν οι πλούσιες οικογένειες της Ελλάδος να πλειοδοτήσουν στην πιο ακριβή δαπάνη και στον μικρόκοσμο, οι πλούσιες οικογένειες κάθε νομού, να δουν και αυτές το όνομά τους σε κάποιο σχολείο, μουσείο ή κάτι άλλο. Φυσικά με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες κάθε έργου. Κανένα πρόβλημα να αλλάξει όνομα το 4ο Λύκειο μιας πόλης , αλλά φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει στην Ακρόπολη. Αναμφίβολα όμως μπορεί να βρεθεί μια μέση λύση.
Διαφάνεια
Το Α και το Ω της κίνησης αυτής είναι κατά την άποψή μου η διαφάνεια στο πως θα κατευθυνθούν οι πόροι αυτοί. Ένας κράτος που μόλις πριν λίγα χρόνια διέριξε και τους τελευταίους του δεσμούς με την κοινωνία, κουρεύοντας τα ομόλογα και τις αποταμιεύσεις οσων το εμπιστεύτηκαν, ένα κράτος που άφησε 102 άτομα να πεθάνουν στο Μάτι κτλ. έχει μια τελευταία ευκαιρία να χτίσει αυτή τη σχέση με τους πολίτες από την αρχή. Όμως αυτή θα είναι η τελευταία του ευκαιρία. Για το λόγο αυτό στο εγχείρημα αυτό κατά την άποψή μου, σημαντικό ρόλο πρέπει να παίξει η Βουλή. Οι προτάσεις της κεντρικής κυβέρνησης πρέπει να υιοθετούνται αναγκαστικά από αυξημένη πλειοψηφία, ενώ οι τοπικές ανάγκες των Περιφερειών ακόμα και από 250+ βουλευτές. Με τον τρόπο αυτό το σύνολο του πολιτικού κόσμου θα επιλέγει δαπάνες με νόημα και διαφάνεια, ενώ και η εκάστοτε αντιπολίτευση θα παίζει και αυτή σημαντικό ρόλο και θα καλλιεργηθεί πνεύμα ομονοίας. Αν κάποιοι θεωρούν ότι επειδή είναι αντιπολίτευση μπορούν να εισπράττουν 5.000€ το μήνα αλλά να μην προσφέρουν τα μέγιστα στον ελληνικό λαό, πλανώνται πλάνην οικτράν.
Αυτές οι μεγάλες πλειοψηφίες έχουμε δει πως στην Ελλάδα δεν είναι εύκολο να πραγματοποιηθούν, όμως πιστεύω ότι αν κάποιο κόμμα, εσκεμμένα, αρνείται πεισματικά κονδύλια π.χ. στο Π.Ν. ή στην Παιδεία κτλ. για μικροπολιτική, τότε πολύ σύντομα οι τοπικές κοινωνίες θα το καταψηφίσουν και θα θελήσουν να φέρουν νέα πρόσωπα που θα μπορούν να συνεργαστούν για το καλό όλων μας.
Λόγω του επαγγέλματός μου τέλος, πιστεύω ότι οι δαπάνες αυτές, εκτός από τον έλεγχο της Βουλής, θα πρέπει να εξετάζονται από Ορκωτούς Ελεγκτές (όπως γίνεται σήμερα με το πόθεν έσχες των βουλευτών), κάτι που θα ενισχύσει το αίσθημα διαφάνειας. Στο πλαίσιο αυτό, ελεγκτικές εταιρείες θα μπορούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους με χαμηλές αμοιβές ή και δωρεάν μέσω του προγράμματος εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.
Τα προγράμματα αυτά, όπως μας είχε αναφέρει και ο καθηγητής κ. Β. Δαλαμάγκας στο ντοκιμαντέρ Citizend το 2015, θα μπορούσαν να καταρτίζονται με τη μέθοδο του προϋπολογισμού προγραμμάτων, πράγμα που σημαίνει ότι θα γίνεται ένα αναλυτικό κοστολόγιο και θα περιλαμβάνει όλα τα κόστη από την αρχή μέχρι το τέλος του και αυτό θα πρέπει επίσης να καταρτίζεται προσεκτικά, ώστε να μη γίνονται υπερτιμολογήσεις.
Μια επιφύλαξη στην πρόταση, αποτελεί το γεγονός ότι πρέπει να γίνει πρόβλεψη έπειτα, ποιος φορέας θα αναλάβει τη συντήρησή του κάθε έργου, γιατί πολλές φορές στο ελληνικό δημόσιο παρατηρείται το γεγονός της παράδοσης ενός μεγάλου έργου (έστω και με δωρεές), αλλά το ελληνικό κράτος να μην μπορεί ή να μην έχει ορίσει ποιος θα το συντηρήσει, με αποτέλεσμα η όλη προσπάθεια να τελειώνει πρόωρα, οι δωρητές να απαξιώνονται και το έργο να αποσυντίθεται, ενώ να μην υπάρχει πρόνοια ώστε αυτό να εντάσσεται στα πλαίσια ενός ευρύτερου σχεδιασμού.
Κριτήρια επιλογής
Όπως αντιλαμβάνεστε, αμέσως θα δημιουργηθούν μεγάλες πιέσεις από πολλές κοινωνικές ομάδες που θα θελήσουν να εντάξουν ενέργειές τους σε αυτήν την πλατφόρμα. Για το λόγο αυτό πρέπει να δημιουργηθούν κριτήρια επιλογής. Κάποια από αυτά θα μπορούσε να είναι:
Πιθανότητα υλοποίησης (π.χ. αν ένας Δήμος ζητήσει 2 δις για να φτιάξει ένα λιμάνι, τα χρήματα αυτά δε θα βρεθούν ποτέ).
Πολλαπλασιαστικά οφέλη. Το να κατασκευαστεί κάτι και να δαπανηθούν χρήματα δημιουργεί ζήτηση με βάση την οικονομική επιστήμη. Πλέον όμως πρέπει να επιλέγονται αυτές οι επενδύσεις, που θα φέρουν πίσω τα περισσότερα κεφάλαια όσο το δυνατόν πιο σύντομα. Ενδεικτικά θα πρέπει να υπάρχει υπολογισμός του Εσωτερικού Ποσοστού Απόδοσης, της Περιόδου Επανείσπραξης κτλ. αλλά και μεταβλητές μη οικονομικές. Για παράδειγμα ένα σχολείο στο σύμπλεγμα Καστελορίζου δε θα επιστρέψει τα χρήματά του (αν και μακροπρόθεσμα θα το κάνει μιας και η εκπαίδευση είναι πάντα η καλύτερη επένδυση), όμως θα βοηθήσει κοινωνικά αλλά και φυσικά θα είναι ένα σημαντικό όφελος στα επιχειρήματά μας για ανακήρυξη ΑΟΖ.
Επαρκής προϋπολογισμός. Αν ένας Δήμος/Υπουργείο ζητήσει να χρηματοδοτηθεί μια δαπάνη του, τότε αυτό θα γίνει με βάση έναν συγκεκριμένο προϋπολογισμό. Αν όμως ο φορέας αυτός δεν καταφέρει να το υλοποιήσει με τον προϋπολογισμό που είχε ορίσει, τότε μελλοντικά θα έχει μια ποινή/penalty στη μοριοδότηση μιας και δεν κατάφερε να είναι αποτελεσματικός.
Αυτά είναι κάποια ενδεικτικά κριτήρια, σίγουρα όμως οι φορείς αλλά και οι Έλληνες πολιτικοί μπορούν να συζητήσουν και να βρουν όλα τα κριτήρια που θα διασφαλίσουν την ένταξη εκεί των πιο αποδοτικών προτάσεων.
Πρόκειται για μια πρόταση που θα έρθει να καλύψει μια ανάγκη τόσο των πολιτών όσο και του κράτους μας, θα χτίσει μια νέα σχέση μεταξύ τους και ελπίζω και άλλοι ενεργοί πολίτες να συνδράμουν με τις γνώσεις και τις ιδέες τους προς την βελτιστοποίηση της.
Νικόλαος Γ. Σαμπάτης
Οικονομολόγος, ασκ. Ορκωτός Ελεγκτής
26/08/2020