Μόσχα και Άγκυρα στο Καραμπάχ, όπως και στη Συρία;
Μόσχα και Άγκυρα στο Καραμπάχ, όπως και στη Συρία;
Η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, η οποία είναι επεκτατική και νεοοθωμανική, είναι γενικώς απαράδεκτη, αλλά μόνο με καταδικαστικά λόγια δεν κατέστη δυνατή έως τώρα η ανάσχεσή της.
Το τελευταίο επεισόδιο ήταν η άμεση εμπλοκή της Άγκυρας στον πρόσφατο πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ υπέρ του Αζερμπαϊτζάν, καθώς και η συμμετοχή της στην τελική «διευθέτηση» του ζητήματος σε συνεργασία με τη Μόσχα.
Το ιδιότυπο ρωσο-τουρκικό modus vivendi
Η Τουρκία έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια ένα ιδιότυπο modus vivendi με τη Ρωσία σε αποσταθεροποιημένες χώρες της περιοχής, όπως η Συρία και η Λιβύη, το οποίο και επέκτεινε πλέον και στον Καύκασο, κι έχει ως χαρακτηριστικό του τον, εκ μέρους τους, παραγκωνισμό της Δύσης.
Αυτό βέβαια είναι εν γνώσει της Ουάσινγκτον, των Βρυξελλών, του Παρισιού, του Βερολίνου και άλλων δυτικών πρωτευουσών, που όλο το προηγούμενο διάστημα «έκαναν πως δεν βλέπουν» τον απροκάλυπτο επεκτατισμό της Άγκυρας, ακόμη και στην Ανατολική Μεσόγειο, υποβαθμίζοντας την απειλή ενός τοξικού γεωπολιτικού παίκτη στο προαύλιο της Ευρώπης.
Γαλλία: «απαράδεκτη» η συμπεριφορά της Τουρκίας στο Καραμπάχ
Φαίνεται πως η «σταγόνα» που ξεχύλησε το ποτήρι της αγανάκτησης Δύσης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι της Τουρκίας υπήρξε η στάση της Άγκυρας στον πρόσφατο πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ειδικά η Γαλλία, η οποία αποτελεί μέλος της «Ομάδας του Μινσκ» μαζί με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, εμφανίστηκε ιδιαίτερα δυσαρεστημένη για τον παραγκωνισμό της.
Όπως δήλωσε το Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2020 ο υπουργός Εξωτερικού Εμπορίου της Γαλλίας Φρανκ Ριστέρ, λόγω της «απαράδεκτης» συμπεριφοράς της στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που θα διεξαχθεί τον Δεκέμβριο, θα εξετάσει το θέμα της Τουρκίας και ενδέχεται να την πιέσει «πολύ περισσότερο».
Σύμφωνα με τον Φρανκ Ριστέρ αυτός «είναι ένας λόγος που φέρει η Ευρώπη και όχι απλά η Γαλλία και είναι ο λόγος για τον οποίο, για μία ακόμη φορά στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αυτό το τουρκικό ζήτημα θα αναφερθεί για να δούμε με ποιον τρόπο θα πιέσουμε ίσως λίγο περισσότερο, ή πολύ περισσότερο, την Τουρκία, διότι η συμπεριφορά της, ιδίως στην κρίση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, είναι απαράδεκτη».
Λαβρόφ: ο εγωισμός της Δύσης «πληγώθηκε»
Από την πλευρά του ο Ρώσος υπουργός εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ μίλησε για «πληγωμένο εγωισμό», τον οποίο διέκρινε στους εκπροσώπους των ΗΠΑ και της Γαλλίας στο θέμα της διένεξης του Ναγκόρνο Καραμπάχ. «Στις επαφές μου με τους Αμερικανούς και τους Γάλλους συναδέλφους μου, όπως και στις επαφές του προέδρου Μακρόν με τον πρόεδρο Πούτιν για το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ τις τελευταίες μέρες, είναι εμφανής παρόλα αυτά ένας πληγωμένος εγωισμός. Και αυτό είναι λυπηρό», δήλωσε ο Λαβρόφ.
Ο ίδιος δικαιολόγησε την ταχύτητα της ρωσικής διαμεσολάβησης και της ειρηνευτικής αποστολής των ρωσικών στρατευμάτων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ως αναγκαία «για να μη σκοτώνεται ο κόσμος, να μην φεύγει ο κόσμος από τα μέρη στα οποία ζούσε, να μην γιγαντώνεται ο αριθμός των προσφύγων και των μετοικούντων».
Για την Γαλλία και τις ΗΠΑ όμως ο στόχος της ρωσο-τουρκικής προσέγγισης ήταν να παραγκωνιστούν από τον Καύκασο, και τμήμα του ρόλου τους να αναλάβει η ερντογανική Τουρκία, η οποία έχει εξελιχθεί σ' έναν τοξικό γεωπολιτικό παίκτη σε όλη την περιφέρεια της, κάτι που το γνωρίζει από πρώτο χέρι η Ελλάδα και η Κύπρος.
Επιτυχία για τους Ρώσους, αποτυχία για τη Δύση
Η συμφωνία της 9ης Νοεμβρίου 2020, η οποία τερμάτισε τον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, αποτρέποντας την είσοδο του στρατού του Αζερμπαϊτζάν στο Στεπανακέρτ, την πρωτεύουσα του αρμενικού θύλακα, και την μαζική έξοδο των Αρμενίων από ολόκληρο το Καραμπάχ, και όχι μόνο από τις γύρω ζώνες που είχαν καταλάβει στον πόλεμο του 1992-94, επέτρεψε επίσημα στους Ρώσους και στους Τούρκους να εισέλθουν και να εγκαταστήσουν δυνάμεις στο Αζερμπαϊτζάν -μια χώρα που τροφοδοτεί με ενέργεια την Ευρώπη.
Αναμφίβολα είναι μεγαλύτερη επιτυχία για τους Ρώσους από ό, τι για τους Τούρκους, επειδή περίπου δύο χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες αναπτύχθηκαν, με πλήρες στρατιωτικό εξοπλισμό, στο έδαφος του Καραμπάχ.
Η έδρα της ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης βρίσκεται στην πρωτεύουσα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, το Στεπανακέρτ, η οποία είναι από κάθε άποψη σε εξαιρετική θέση έχοντας κατά νου την «πορτοκαλί επανάσταση» στην Αρμενία το 2018 και την φιλοδυτική πορεία που ακολούθησε ο Νικόλ Πασιανάν και απομάκρυνε το Ερεβάν από το σφιχτό εναγκαλισμό του με τη Μόσχα.
Εκτός από την ήδη υπάρχουσα στρατιωτική βάση στην βορειοδυτική Αρμενία, η Μόσχα έχει πλέον εισέλθει σε τμήμα του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν, περισσότερο κοντά στα κοιτάσματα της Κασπίας.
Ικανοποίηση στην Τουρκία για τους Τούρκους «παρατηρητές»
στο Αζερμπαϊτζάν
Η Τουρκία φαίνεται ικανοποιημένη με αυτήν τη συμφωνία, όχι μόνο λόγω της επιστροφής του εδάφους του «αδελφικού λαού», όπως θεωρούν τους Αζέρους, αλλά και λόγω της απόκτησης επίσημης άδειας για παρουσία Τούρκων «παρατηρητών» στο Αζερμπαϊτζάν. Μέχρι τώρα η παρουσία του τουρκικού στρατού στο Αζερμπαϊτζάν μπορούσε να γίνει περιστασιακά κατά τη διάρκεια στρατιωτικών ασκήσεων ή παράνομα, όπως έγινε κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου.
Σύμφωνα με αρμενικά και Δυτικά μέσα ενημέρωσης Τούρκοι στρατιώτες, αλλά και Σύριοι ισλαμιστές μισθοφόροι τους, συμμετείχαν σ' έναν πόλεμο 44 ημερών εναντίον των Αρμενίων με στόχο την επανάκτηση του Καραμπάχ. Μόνον οι Αρμένιοι είχαν περίπου πέντε χιλιάδες νεκρούς (2.500 επίσημα).
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει ήδη ζητήσει από την τουρκική εθνοσυνέλευση άδεια για την αποστολή Τούρκων «παρατηρητών», δηλαδή στρατιωτών, στο Αζερμπαϊτζάν και πλέον βρίσκονται εκεί.
Επειδή εκφράστηκαν αμφιβολίες σχετικά με τον ρόλο των Τούρκων στο Καραμπάχ, ακόμη και από τη Μόσχα, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Χουλούσι Ακάρ είπε δύο φορές ότι οι τουρκικές δυνάμεις θα συμμετάσχουν στην ειρηνευτική αποστολή στο Καραμπάχ μαζί με τη Ρωσία. Εκτός από το γεγονός ότι αυτή η ανακοίνωση προκάλεσε φόβους στον αρμενικό πληθυσμό που παραμένει στον θύλακα, έχει προκύψει σύγχυση και στην κοινή γνώμη.
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κατέστησε σαφές ότι δεν θα σταλεί καμία τουρκική αποστολή στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και ότι αυτό ρυθμίζεται σαφώς από τις διατάξεις της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ αρνήθηκε επίσης δύο φορές τα λεγόμενα του Τούρκου υπουργού.
Η «παρανόηση» διευκρινίστηκε κάπως από την ανακοίνωση ότι υπογράφηκε ένα μνημόνιο για τη δημιουργία ενός κοινού ρωσικού-τουρκικού κέντρου παρακολούθησης της κατάπαυσης του πυρός, το οποίο θα βρίσκεται στο Αζερμπαϊτζάν, στα εδάφη που κατείχαν προηγουμένως οι Αρμένιοι.
Καραμπάχ 2020 - Συρία 2015: οι Τούρκοι καταρρίπτουν ρωσικά αεροσκάφη στέλνοντας «μήνυμα»
Οι σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία, μέσω του Αζερμπαϊτζάν σε αυτήν την περίπτωση, όπως και η κατάσταση στη Συρία, δεν αποφεύγουν την ένταση που εκδηλώνεται μέσω «ατυχημάτων». Η συντριβή του ρωσικού ελικοπτέρου Mi-24, το οποίο καταρρίφθηκε από έναν πύραυλο του Αζερμπαϊτζάν πάνω από την περιοχή της Αρμενίας και ο θάνατος του ρωσικού πληρώματος, σίγουρα δεν ήταν «ατύχημα», όπως άλλωστε και η καταστροφή της αρμενικής εκκλησίας στη Σούσα δεν θα μπορούσε να είναι τυχαία. Αυτό ήταν μήνυμα προς τους Ρώσους, όπως και η κατάρριψη ενός ρωσικού αεροσκάφους στα τουρκο-συριακά σύνορα το 2015.
Μετά από αυτό, επιτεύχθηκε συμφωνία ειρήνης και το Αζερμπαϊτζάν αντέδρασε σχεδόν όπως η Άγκυρα πριν από πέντε χρόνια. Αναγνώρισαν την πράξη τους, ζήτησαν συγγνώμη, διέταξαν επείγουσα έρευνα και ανακοίνωσαν αποζημίωση στις οικογένειες των θυμάτων και στον ρωσικό στρατό. Το μήνυμα ωστόσο εστάλη.
Σχολιάζοντας την κατάρριψη του ρωσικού ελικοπτέρου, ο Αζέρος πρέσβης είπε τότε στους δημοσιογράφους ότι «στον πόλεμο οτιδήποτε μπορεί να συμβεί». Στο ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών δεν άρεσε καθόλου αυτό το σχόλιο. Οπότε απάντησαν ότι ήταν ένα μεγάλο λάθος και ελπίζουν ότι το Μπακού δεν θα υιοθετήσει αυτή τη δήλωση σχετικά με αυτήν την τραγική υπόθεση. «Εάν η Ρωσία καθοδηγούταν από την αρχή "ο πόλεμος είναι πόλεμος", τότε η απάντησή της στην κατάρριψη του Mi-24 θα ήταν καταστροφική», δήλωσε η ρωσική διπλωματική υπηρεσία.
Το προεδρικό υπουργικό συμβούλιο του Αλίεφ αντέδρασε αμέσως και ο αναπληρωτής του είπε ότι το σχόλιο του πρέσβη ήταν ακατάλληλο και ότι οι άλλοι αξιωματούχοι θα πρέπει να απέχουν από αυθαίρετες δηλώσεις που αντιβαίνουν στην επίσημη θέση της χώρας.
Στρατηγός Ρόσταμ Μουράτοφ: το ρωσικό «γεράκι του Καυκάσου»
Το γεγονός ότι η συμφωνία που επιτεύχθηκε θα είναι μόνο ένα ενδιάμεσο στάδιο στην γεωπολιτική ανασύνθεση στο νότιο Καύκασο αποδεικνύεται επίσης από το γεγονός ότι η Ρωσία διόρισε τον στρατηγό του Ρόσταμ Μουράτοφ, ο οποίος έχει μια εντυπωσιακή καριέρα, ως διοικητή του ειρηνευτικού σώματος.
Έλαβε το αξίωμα του στρατηγού σε ηλικία μόλις 39 ετών, χωρίς ποτέ να κάθεται σε γραφείο, καθώς έχει συμμετάσχει στους δύο πολέμους της Τσετσενίας και σε μια «αντιτρομοκρατική επιχείρηση» στη Συρία.
Το 2016, ήταν εκπρόσωπος της Ρωσίας στο «κέντρο Ρωσίας-Ουκρανίας για τον έλεγχο και τον συντονισμό της κατάπαυσης του πυρός», και ήδη το 2017, στάλθηκε στη Συρία ως στρατιωτικός σύμβουλος. Υπό την ηγεσία του, πραγματοποιήθηκε μια επιτυχημένη επίθεση στον Dair el Zor, και στη συνέχεια έλαβε ένα ακόμη μετάλλιο για γενναιότητα από τον Πούτιν. Ο διοικητής που προσγειώθηκε στο Ερεβάν με το πρώτο ρωσικό αεροπλάνο μεταφοράς και μετά στο Στεπανακέρτ, κατάγεται από τον Καύκασο, και συγκεκριμένα από το Νταγκεστάν...
Οι Αρμένιοι φεύγοντας καίνε τα σπίτια τους
Στο μεταξύ οι Αρμένιοι που αποχωρούν από περιοχές που κατείχαν γύρω και μέσα στο Καραμπάχ φεύγουν καίγοντας συχνά τα σπίτια τους. Για παράδειγμα Αρμένιοι που ζούσαν στην πόλη Καρβατσάρ στο Ναγκόρνο Καραμπάχ άρχισαν να καίνε τα σπίτια τους μετά την ανακοίνωση της παράδοσης τμημάτων αυτής της περιοχής στο Αζερμπαϊτζάν.
Οι κάτοικοι του Καρβατσάρ παίρνουν προμήθειες, έπιπλα και ζώα από τα σπίτια τους πριν φύγουν από την πόλη. Οι άνθρωποι καίνε την περιουσία τους για να μην την παραδώσουν στο Αζερμπαϊτζάν, γράφει το ρωσικό ειδησεογραφικό Σπούτνικ, δείχνοντας εικόνες από φλεγόμενα σπίτια. Προτιμούν να αφήσουν πίσω τους καμμένη γη.
«Είναι το σπίτι μου, δεν μπορώ να το αφήσω στους Τούρκους», καθώς οι Αρμένιοι αποκαλούν συχνά «Τούρκους» τους Αζέρους, είπε ο ιδιοκτήτης ενός από τα σπίτια, στο χωριό Sharektar, στην περιοχή Kalbajar, που θα αφεθεί στο Αζεμπαϊτζάν, ενώ την ίδια στιγμή ανάβει σανίδες και κουρέλια εμποτισμένα με βενζίνη για να πυρπολήσει το ίδιο του το σπίτι.
Ολόκληρα χωριά και οικισμοί πυρπολούνται από τους ίδιους τους κατοίκους τους που τα εγκαταλείπουν. Αφήνουν πίσω τους καμμένη γη ώστε οι Αζέροι να βρουν μόνον αποκαΐδια, κατεστραμμένους δρόμους και υποδομές. «Δεν θέλουμε οι Αζέροι να ζουν στα σπίτια μας. Ας χτίσουν μόνοι τους τα δικά τους» , λέει ένας κάτοικος του χωριού Charektar, ενώ οι συγγενείς του έβαλαν σε βαλίτσες ότι μπορούσαν να μεταφέρουν καθώς και κάποια έπιπλα στην καρότσα ενός φορτηγού.
Αλίεφ σε Πούτιν: «Θα προστατεύσουμε τις εκκλησίες στο Καραμπάχ»
Κάποιοι Αρμένιοι σκάβουν μάλιστα στα νεκροταφεία τους για να πάρουν μαζί τους και τα οστά των συγγενών τους, καθώς φοβούνται πως οι Αρμένιοι θα τα βανδαλίσουν και θα τα καταστρέψουν, καθώς σε τέτοιους εθνικιστικούς πολέμους ούτε οι νεκροί μπορούν να αναπαυθούν ήσυχα. Παίρνουν μαζί και τις καμπάνες και τις εικόνες από τις εκκλησίες τους, ό,τι μπορεί να μεταφερθεί.
Στην Αρμενία, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι πολλά από τα μνημεία και τις εκκλησίες τους θα καταστραφούν, όταν οι Αζέροι εισέλθουν σε αυτές τις περιοχές και ότι στο τέλος δεν θα υπάρχει κανένα ίχνος Αρμενίων που ζούσαν κάποτε εκεί.
Στο Kalbajar υπάρχει ένα φημισμένο μοναστήρι της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας. Μια ημέρα πριν από την παράδοση της περιοχής, πολλά ιερά αντικείμενα απομακρύνθηκαν από το μοναστήρι. Οι Αρμένιοι φοβούνται ότι οι εκκλησίες θα μπορούσαν να καταστραφούν ή να κλείσουν όταν το μουσουλμανικό Αζερμπαϊτζάν αναλάβει τον έλεγχο της περιοχής.
Επειδή η ενδεχόμενη καταστροφή των χριστιανικών αρμενικών εκκλησιών και μνημείων είναι κάτι που δεν αφήνει ασυγκίνητους τους Ρώσους, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίγιεφ υποσχέθηκε, σε τηλεφωνική συνομιλία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ότι θα προστατεύσει τις εκκλησίες στο Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου, οι Αρμένιοι πρέπει να επιστρέψουν τρεις περιοχές, γύρω από το Καραμπάχ, στο Αζερμπαϊτζάν: το Λατσίν, το Κελμπαρτζάν και το Αγκτάμ. Πολλοί αγανακτισμένοι Αρμένιοι το θεωρούν αυτό ως «μια εθνική καταστροφή, όπως η γενοκτονία που υποφέραμε στις αρχές του 20ού αιώνα στην Τουρκία. Είμαστε μόνοι μας, αυτή είναι η μεγαλύτερη προδοσία στην ιστορία μας».
Γιώργος Στάμκος
23/11/2020