Η Αιθιοπία στο μονοπάτι του εμφυλίου πολέμου
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:
Από το Νόμπελ Ειρήνης στον αιματηρό εμφύλιο:
Τι συμβαίνει στην ΑιθιοπίαΚλιμάκωση της βίας στο Τιγκράι.
17 Νοεμβρίου 2020 - Αιθίοπες πρόσφυγες έχουν συγκεντρωθεί στην περιοχή Qadarif region,στο ανατολικό Σουδάν. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ χιλιάδες πρόσφυγες εγκαταλείπουν τις εστίες τους στο Tigray καθώς οι συγκρούσεις κλιμακώνονται και ο φόβος ανάφλεξης στο κέρας της Αφρικής είναι πολύ πιθανός ( ASSOCIATED PRESS)
Η Αιθιοπία στο μονοπάτι του εμφυλίου πολέμου
Η σταθερότητα της Αιθιοπίας, ενός κράτους με 110.000.000 κατοίκους, είναι θεμελιώδους σημασίας για ολόκληρη την περιοχή.
Την ώρα που τα διεθνή και εγχώρια ΜΜΕ παρακολουθούν με αγωνία την έκβαση των Αμερικανικών Προεδρικών Εκλογών και καταγράφουν την πορεία της πανδημίας του Covid-19, η Αιθιοπία ζει τη δική της οδύσσεια.
Στις 8 Νοεμβρίου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αιθιοπίας ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην αυτόνομη περιοχή Tigray, στα βόρεια της χώρας. Ο λόγος σύμφωνα με τον Αιθίοπα Πρωθυπουργό, αφορούσε επίθεση σε στρατιωτική βάση της περιοχής, η οποία πραγματοποιήθηκε από δυνάμεις του Μετώπου για την Απελευθέρωση του Tigray (TPLF).
Το TPLF αποτελεί το ισχυρότερο πολιτικό κόμμα της Αιθιοπίας, το οποίο βρίσκονταν στην εξουσία από το 1991 έως και το 2018, ως επικεφαλής κυβερνήσεων συνεργασίας με άλλα μικρότερα κόμματα. Ταυτόχρονα το TPFL διαθέτει την ισχυρότερη παραστρατιωτική οργάνωση της χώρας, η οποία αριθμεί, σύμφωνα με διεθνείς παρατηρητές, 250.000 άνδρες. Η δημιουργία αυτής της παραστρατιωτικής οργάνωσης προέκυψε μέσα από την πολυετή συνοριακή διαμάχη της Αιθιοπίας με την Ερυθραία.
Η πρωτοκαθεδρία του TPLF άρχισε να κλονίζεται το 2015, όταν ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις εναντίον της τότε κυβέρνησης. Αιτίες αποτελούσαν τα οικονομικά προβλήματα που είχαν προκύψει εξαιτίας της παρατεταμένης ξηρασίας, η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η μεροληπτική συμπεριφορά της κυβέρνησης υπέρ της φυλής Oromia, η οποία είναι και η πολυπληθέστερη στη χώρα. Οι διαδηλώσεις είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση της κυβέρνησης συνεργασίας, στην οποία ήταν επικεφαλής το TPLF το 2018.
Το 2018 σχηματίστηκε μία νέα κυβέρνηση συνασπισμού με επικεφαλής τον εν ενεργεία πρωθυπουργό Abiy Ahmed,με τη στήριξη του TPLF.
Στόχος του Ahmed ήταν να προωθήσει μεταρρυθμίσεις που θα ενίσχυαν την ενότητα της χώρας, θα επίλυαν τα συνοριακά ζητήματα με την Ερυθραία και θα επανεκκινούσαν τη φθίνουσα οικονομία της Αιθιοπίας.
Το ζήτημα με την Ερυθραία λύθηκε το 2018, μαζί με την σύναψη συμφωνιών για την επίλυση συνοριακών διαφορών με το Σουδάν. Για τις συμφωνίες αυτές ο πρωθυπουργός Ahmed, τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 2019.
Στα εσωτερικά όμως ζητήματα η πολιτική του δε στέφθηκε από αντίστοιχη επιτυχία. Οι σχέσεις του με το TPLF ήταν από την ανάληψη των καθηκόντων του προβληματικές.
Αρχικά κατηγόρησε τις προηγούμενες κυβερνήσεις για διαφθορά, κακοδιαχείριση και παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κίνηση η οποία για τα μέλη του TPLF στρέφονταν ευθέως εναντίον τους, μαζί με την άρνησή του να συμπεριλάβει σε αυτή ακόμα και εξέχοντα μέλη του TPLF. Μάλιστα η απόφασή του να ενοποιήσει όλα τα κόμματα που στήριζαν την κυβέρνησή του στο ενιαίο Κόμμα της Ευημερίας προκάλεσε την οξεία αντίδραση του TPFL, το οποίο απέσυρε τη στήριξή του από την κυβέρνηση Ahmed.
Ωστόσο η σημαντικότερη διαφορά μεταξύ Ahmed και TPFL, εδράζεται αλλού. Το TPFL κατηγορεί τον πρωθυπουργό Ahmed, ότι επιδιώκει να καταργήσει τον ομοσπονδιακό χαρακτήρα του κράτους, μετατρέποντάς το σε ενιαίο. Μία τέτοια ενέργεια θα έχει ως αποτέλεσμα την κατάργηση των ελευθεριών και τους δικαιώματος αυτοπροσδιορισμού των διαφόρων φυλών της χώρας. Από την άλλη πλευρά ο πρωθυπουργός Ahmed κατηγορεί το TPFL, ότι έχει επιβάλλει στην περιοχή Tigray ένα καθεστώς ωμής βίας και τρομοκρατίας των πέντε εκατομμυρίων κατοίκων της.
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι των διαφωνιών ήταν η απόφαση του πρωθυπουργού Ahmed να αναβάλλει επ’αόριστον τις πανεθνικές εκλογές εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Η απόφαση αυτή οδήγησε το Σεπτέμβριο σε ένα τοπικό δημοψήφισμα στην περιοχή Tigray, σύμφωνα με το οποίο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Ahmed κηρύχθηκε παράνομη.
Παράλληλα η αυτόνομη περιοχή του Tigray απείλησε με απόσχιση από την Αιθιοπία με βάση το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού, το οποίο της παρέχει το Σύνταγμα της χώρας. Αντιδρώντας στις κινήσεις αυτές στις αρχές Οκτωβρίου η ομοσπονδιακή κυβέρνηση διέκοψε κάθε δεσμό και επικοινωνία με το TPLF και την περιοχή Tigray, με ταυτόχρονη διακοπή της κρατικής χρηματοδότησης.
Κάπως έτσι ξεκίνησαν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή Tigray. Παρά τις διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού Ahmed ότι πρόκειται για επιχειρήσεις «συγκεκριμένου σκοπού και περιορισμένης διάρκειας», ολόκληρη η περιοχή του Κέρατος της Αφρικής κινδυνεύει με αποσταθεροποίηση. Ήδη οι εκτοπισμένοι ξεπερνούν τις 20.000, ενώ σύμφωνα με όσα καταγγέλλει η ομοσπονδιακή κυβέρνηση στρατεύματα της Ερυθραίας έχουν αναπτυχθεί εντός του αιθιοπικού εδάφους. Ταυτόχρονα το Σουδάν και το Τζιμπουντί δηλώνουν ανήσυχοι αλλά και έτοιμοι για οποιαδήποτε εξέλιξη.
Η σταθερότητα της Αιθιοπίας, ενός κράτους με 110.000.000 κατοίκους, είναι θεμελιώδους σημασίας για ολόκληρη την περιοχή. Αν η παρούσα σύγκρουση κλιμακωθεί είναι πιθανό, εκτός από τις τεράστιες ροές προσφύγων που θα δημιουγήσει, να χαράξει νέα σύνορα και να διαμορφώσει νέες εύθραυστες ισορροπίες στην ευαίσθητη περιοχή του Κέρατος της Αφρικής. Η διεθνής κοινωνία παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις και καλεί τις αντιμαχόμενες πλευρές να επιδείξουν ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση, προκειμένου να υπάρξει αποκλιμάκωση της έντασης.
Η πιθανότητα εξεύρεσης λύσης αποτελεί συνδυασμό παραγόντων με σημαντικότερο την ικανότητα των εμπλεκόμενων μερών να παραμερίσουν τις προσωπικές τους κόντρες και/ή φιλοδοξίες και να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Έως ότου αυτό συμβεί η Αιθιοπία θα αιμορραγεί και το Κέρας της Αφρικής θα κλυδωνίζεται.
Γρηγόρης Αγγελίδης
Απόφοιτος του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Αρθρογράφος
17 Νοεμβρίου 2020
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
TIKSA NEGERI / REUTERS
Από το Νόμπελ Ειρήνης στον αιματηρό εμφύλιο:
Τι συμβαίνει στην ΑιθιοπίαΚλιμάκωση της βίας στο Τιγκράι.
Μεγάλη είναι η κλιμάκωση της βίας τις τελευταίες εβδομάδες στο Τιγκράι, πολιτείας της βόρειας Αιθιοπίας, όπου εκατοντάδες στρατιώτες και πολλοί άμαχοι έχουν σκοτωθεί σε μια διαμάχη η οποία φαίνεται να χειροτερεύει μεταξύ των τοπικών δυνάμεων και της εθνικής κυβέρνησης. Η Βία απειλεί να εξαπλωθεί σε ολόκληρο Κέρας της Αφρικής, με ρουκέτες των αντικυβερνητικών δυνάμεων να έχουν πέσει ήδη στην Ασμάρα, πρωτεύουσα της Ερυθραίας, και χιλιάδες στρατιώτες να αποσύρονται από τη γειτονική Σομαλία, όπου περιφερειακές δυνάμεις μάχονται κατά ισλαμιστικής εξέγερσης.
Η κατάσταση παρουσιάζεται υπό τη μορφή ερωταπαντήσεων σε δημοσίευμα του Politico.
Τι συνέβη
Μετά από συγκρούσεις νωρίτερα μέσα στο έτος, σοβαρές μάχες ξέσπασαν στις 4 Νοεμβρίου αφού ο Νομπελίστας πρωθυπουργός, Άμπι Αχμέντ, διέταξε τις δυνάμεις του να αντιδράσουν σε μια φερόμενη επιδρομή σε στρατόπεδο στο Τιγκράι. Το κύριο κόμμα της περιοχής, που κυβερνούσε τη χώρα ως μέλος συνασπισμού για τριάντα χρόνια πριν αναλάβει την εξουσία ο Άμπι το 2018, αντέδρασε καταλαμβάνοντας τμήματα της περιοχής ευθύνης της βόρειας διοίκησης του ομοσπονδιακού στρατού, αποκτώντας εξοπλισμό και στρατιώτες κατά τη διαδικασία. Δύο εβδομάδες από την έναρξη της σύγκρουσης, η οποία φαίνεται να εξελίσσεται σε γενικευμένο εμφύλιο, η κυβέρνηση ισχυρίζεται πως έχει καταλάβει σειρά πόλεων στο δυτικό Τιγκράι, που θεωρείται στρατηγικής σημασίας λόγω της σύνδεσης με το Σουδάν, από όπου θα μπορούσαν να προέλθουν εφόδια για τις δυνάμεις του Τιγκράι. Επίσης κυβερνητικές δυνάμεις έχουν ανακτήσει τον έλεγχο περιοχών στα νότια, κατά μήκος των συνόρων με την Αμχάρα της Αιθιοπίας.
Ποιοι μάχονται και γιατί
Η σύγκρουση είναι μεταξύ του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου του Τιγκράι (TPLF) που κυβερνούσε για 27 χρόνια την Αιθιοπία πριν πάρει την εξουσία ο Άμπι, και της αιθιοπικής κυβέρνησης. Οι πολίτες του Τιγκράι, αν και είναι μόνο το 6% του πληθυσμού της χώρας, κάποτε κυριαρχούσαν στην εθνική πολιτική, μα έχασαν τη στήριξη λόγω υψηλών επιπέδων διαφθοράς, ευρείας καταστολής και μιας σειράς παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως βασανιστήρια αντιφρονούντων σε μυστικές φυλακές. Αν και η κυβέρνηση λέει πως εργάστηκε σκληρά για να ενσωματώσει το TPLF, παρέχοντας του θέσεις όπως αυτή του προέδρου του εθνικού κοινοβουλίου και υπουργικών πόστων, το Τιγκράι δεν το πίστεψε ποτέ, καθώς τα μέλη του TPLF θεωρούσαν ότι ο Άμπι ήθελε να υπονομεύσει την πολυεθνοτική ομοσπονδία της Αιθιοπίας, που δημιουργήθηκε το 1991 μετά την ανατροπή του μαρξιστικού καθεστώτος.
Καθώς οι εντάσεις κλιμακώνονταν, το TPLF έκανε τις δικές του εκλογές τον Σεπτέμβριο, αφού κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι αγνόησε το σύνταγμα καθυστερώντας τις εθνικές εκλογές. Η κυβέρνηση χαρακτήρισε παράνομη την ψηφοφορία και το TPLF αρνήθηκε να αναγνωρίσει την εξουσία του Άμπι. Τον προηγούμενο μήνα το TPLF μπλόκαρε τον διορισμό του νέου επικεφαλής της βόρειας διοίκησης, κάτι που αποτέλεσε την «τελευταία σταγόνα».
Ποια είναι τα συμφέροντα της ΕΕ στην Αιθιοπία
Η Αιθιοπία, όπου βρίσκεται και το αρχηγείο της Αφρικανικής Ένωσης, ήταν η πρώτη χώρα την οποία επέλεξε να επισκεφθεί η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αφού ανέλαβε επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Αιθιοπία του Άμπι αποτελούσε πυλώνα ελπίδας και μεγάλων οικονομικών δυνατοτήτων αφού ο Άμπι απελευθέρωσε πολιτικούς κρατουμένους, υποσχέθηκε ελεύθερες εκλογές και ελευθερία του Τύπου, υποδέχτηκε εξόριστους και επέτρεψε σε οργανώσεις της αντιπολίτευσης που προηγουμένως χαρακτηρίζονταν τρομοκράτες να ενταχθούν στο πολιτικό φάσμα. Ο πρωθυπουργός ταίριαζε με τη στροφή της ΕΕ προς την Αφρική, που αποσκοπεί στη δημιουργία μιας πιο προοδευτικής σχέσης, πέρα από την κλασική παροχή βοήθειας και το αποικιακό παρελθόν. Μια ασταθής Αιθιοπία εν μέσω εμφυλίου πολέμου θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει όλη την περιοχή και να φέρει επανεξέταση της στρατηγικής αυτής, τουλάχιστον στην ανατολική Αφρική.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις των συγκρούσεων;
Πάνω από 25.000 Αιθίοπες πρόσφυγες έχουν ήδη καταφύγει στο Σουδάν, όπου οργανώσεις αρωγής και ο ΟΗΕ σπεύδουν να βοηθήσουν. Η Ερυθραία, η οποία είχε εμπλακεί σε πόλεμο με την Αιθιοπία από το 1998 ως το 2000 που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο περίπου 100.000 ανθρώπων, έχει ήδη εμπλακεί στη σύγκρουση. Η ηγεσία του TPLF κατηγορεί την Ερυθραία πως μάχεται στο πλευρό της αιθιοπικής κυβέρνησης- κάτι που η κυβέρνηση αρνείται- και το Σαββατοκύριακο το TPLF επιβεβαίωσε πως εκτόξευσε τρεις ρουκέτες εναντίον της Ασμάρα, πλήττοντας το διεθνές της αεροδρόμιο.
Οι αιθιοπικές δυνάμεις στη Σομαλία, ειδικά στο Γκέντο, που συνορεύει με την Αιθιοπία και την Κένυα, έχουν αποσυρθεί από τις θέσεις τους και έχουν αντικατασταθεί από βαριά οπλισμένες δυνάμεις της αστυνομίας από το σομαλικό κομμάτι της Αιθιοπίας. Η ανάκληση των αιθιοπικών δυνάμεων «θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα κενό ασφαλείας, δημιουργώντας ευκαιρίες για την ισλαμιστική οργάνωση αλ Σεμπάμπ», σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο της ΕΕ που είδε το Politico.
Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι ευρύτερες συνέπειες της βίας
Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, μέχρι και 100.000 άνθρωποι θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν την Αιθιοπία μέσα στους επόμενους 12 μήνες. Οι άλλες περιοχές της Αιθιοπίας, ειδικά η μεγαλύτερή της, Ορόμια, είναι επιρρεπείς σε αναταραχές λόγω εθνοτικών διαφορών και διαμαρτυριών κατά της κυβέρνησης. Βίαιες διαδηλώσεις μετά τον φόνο του δημοφιλούς μουσικού Χαχαλού Χουντέσα κόστισαν τη ζωή σε περίπου 200 ανθρώπους. Επίσης, οι συγκρούσεις στις κοινότητες του Μπενισανγκούλ- Γκουμούζ τον Σεπτέμβριο άφησαν πίσω τους τουλάχιστον 140 νεκρούς. Με ομοσπονδιακές δυνάμεις να έχουν πάει βόρεια για να βοηθήσουν στη μάχη κατά του Τιγκράι, οι περιοχές αυτές έχουν αφεθεί έκθετες σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση.
Η οικονομία της Αιθιοπίας έχει ήδη πληγεί από την πανδημία του κορονοϊού, κλιματικά σοκ και ακρίδες που έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στις φάρμες. Νέες συγκρούσεις θα επιδείνωναν ακόμα περισσότερο την κατάσταση ως προς τη φτώχεια και τη δυσαρέσκεια.
Τι σημαίνει αυτό για τη στροφή της ΕΕ στην Αφρική
Μέχρι τώρα οι επίσημες αντιδράσεις της ΕΕ ήταν πολύ χαμηλών τόνων. Μετά από αναφορά περί σφαγής αμάχων στο Τιγκράι την προηγούμενη εβδομάδα, ο επίτροπος Διαχείρισης Κρίσεων, Γιάνεζ Λέναρτσιτς, είπε στο γερμανικό RND πως υπήρχε κίνδυνος η βία να εξαπλωθεί. «Φοβάμαι πως αυτή η κρίση θα έχει καταστροφικές ανθρωπιστικές επιπτώσεις για όλη τη χώρα» είπε, προσθέτοντας πως η στρατιωτική κλιμάκωση στην αιθιοπία απειλεί τη σταθερότητα όλης της χώρας και της ευρύτερης περιοχής. Πολλοί ειδικοί συμφωνούν, καθώς, δεδομένου του μεγέθους και της σημασίας της Αιθιοπίας, ένας γενικευμένος εμφύλιος ή μια κατάρρευση θα ήταν δύσκολο να προβλεφθεί πόσο μεγάλες συνέπειες θα είχαν.
Εάν η βία συνεχιστεί, η ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να αξιολογήσει εκ νέου την αρωγή που δίνει στη χώρα, η οποία είναι η δεύτερη πολυπληθέστερη της Αφρικής μετά τη Νιγηρία- ενώ θα γινόταν πιο δύσκολη η συνέχιση της συνεργασίας με τον Άμπι.
19/11/2020