Η οικονομική κρίση κάμπτει την ισχύ του Ταγίπ Ερντογάν.

 Toυρκάλες σε δρόμο της Αγκυρας. Η κυβέρνηση δέχεται επικρίσεις για αδιαφορία απέναντι στις ελλείψεις κοινωνικών υπηρεσιών (φωτ. A.P.).
CARLOTTA GALL / THE NEW YORK TIMES

Η οικονομική κρίση κάμπτει την ισχύ του Ταγίπ Ερντογάν.
  
Αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις της υποχώρησης της αξίας της λίρας και με τον ήδη υψηλό πληθωρισμό, ολοένα και περισσότεροι Τούρκοι βυθίζονται στα χρέη, ενώ πολλοί από αυτούς αντιμετωπίζουν το φάσμα της λιμοκτονίας. Σύμφωνα με πρόσφατη σφυγμομέτρηση, το 25% των ερωτηθέντων ανέφερε ότι δεν θα μπορέσουν να αγοράσουν ούτε τα στοιχειώδη κατά τη διάρκεια των γιορτών. Για τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έχει τραβήξει την προσοχή της διεθνούς κοινότητας εξαιτίας της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής και των στρατιωτικών παρεμβάσεων στο εξωτερικό, τα πράγματα δυσκόλεψαν σημαντικά στις αρχές Νοεμβρίου. Η κυβέρνηση παραδέχθηκε τότε ότι απέφευγε να μετρά τα ασυμπτωματικά κρούσματα κορωνοϊού, εμφανίζοντας πλασματικά στοιχεία για το ποσοστό μολύνσεων.

Η τουρκική λίρα έχει υποστεί, στο μεταξύ, πρωτοφανή διολίσθηση, χάνοντας φέτος ποσοστό 30% της αξίας της έναντι του δολαρίου, με τα συναλλαγματικά αποθέματα να έχουν συρρικνωθεί σημαντικά. Τα παραπάνω, μαζί με τον διψήφιο πληθωρισμό, έκαναν αναλυτές του οίκου Moody’s να μιλούν για κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών.

Η νέα αυτή κρίση ξεσπά την ώρα κατά την οποία ο πρόεδρος Ερντογάν ετοιμάζεται να αποχαιρετήσει τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αποδείχθηκε ισχυρός σύμμαχός του. Η Τουρκία αντιμετωπίζει ήδη κυρώσεις από τις ΗΠΑ εξαιτίας της αγοράς του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος S-400, με την προοπτική νέων κυρώσεων –από την Ε.Ε. αυτή τη φορά– να διαφαίνεται πιθανή, εξαιτίας των ερευνών της για αέριο στα ανοικτά της Κύπρου. Η παρέμβαση Τραμπ υπήρξε καθοριστική για την προσωρινή αναστολή των κυρώσεων κατά της Τουρκίας από την Ουάσιγκτον. Ο Ερντογάν καθυστέρησε όσο μπορούσε να συγχαρεί τον Τζο Μπάιντεν για τη νίκη του στις εκλογές του Νοεμβρίου, με τους αναλυτές να εκτιμούν ότι η επερχόμενη κυβέρνηση των Δημοκρατικών θα είναι πιο αυστηρή απέναντι στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών από πλευράς Αγκυρας. 

Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την υποχώρηση της τουρκικής οικονομίας, ο Ερντογάν υιοθέτησε αδίστακτη στρατηγική. Διόρισε νέο επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, ενώ εξέπληξε τους πάντες όταν αποδέχθηκε αμέσως την παραίτηση του υπουργού Οικονομικών και γαμπρού του. Οι δεσμεύσεις του Ερντογάν για οικονομική και δικαστική μεταρρύθμιση και οι δηλώσεις του, που μοιάζουν να προμηνύουν την αποφυλάκιση πολιτικών κρατουμένων, αποτελούν σημάδια της πρόθεσης του προέδρου και του κόμματός του να βελτιώσουν τις σχέσεις με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Στα μέσα Δεκεμβρίου, ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε δέσμη μέτρων με στόχο τη στήριξη των μικρών επιχειρήσεων, ενώ το περασμένο Σαββατοκύριακο ψώνισε σε φούρνο, θέλοντας να φανεί ότι στηρίζει έμπρακτα τον εμπορικό κόσμο.

Οι επικριτές του προέδρου υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι οι πρωτοβουλίες του είναι μικρής κλίμακας και υιοθετήθηκαν καθυστερημένα. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, τις οποίες ο Ερντογάν παρακολουθεί συστηματικά, δείχνουν ότι η δημοτικότητα του ιδίου και του κυβερνώντος κόμματος AKP βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 19 ετών. Αυτό μπορεί να σημάνει το τέλος της συνεργασίας του AKP με το ακροδεξιό MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, κάτι που θα στερήσει από τον Ερντογάν το 50% των αναγκαίων ψήφων της Εθνοσυνέλευσης για την επανεκλογή του. 

«Οι πιθανότητες επανεκλογής του Ερντογάν δεν ξεπερνούν το 50%. Το ερώτημα αφορά το αν είναι αρκετά ευφυής για να διευρύνει τον συνασπισμό του και να προσελκύσει ψηφοφόρους της αντιπολίτευσης», λέει η Ασλί Αϊτισμπάς, του ινστιτούτου European Council on Foreign Relations. Οι δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν ότι οι Τούρκοι δεν είναι αισιόδοξοι, με το 63% να πιστεύει ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν.

Παρότι τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας είχαν εκδηλωθεί πριν από την πανδημία, μέλη οργανώσεων κοινωνικής αρωγής επικρίνουν την κυβέρνηση και τις τοπικές αρχές για έλλειψη στρατηγικής με στόχο την ανάσχεση της φτώχειας και αδιαφορία απέναντι στις ελλείψεις κοινωνικών υπηρεσιών. Η κατρακύλα της τουρκικής οικονομίας ξεκίνησε μετά τη διεύρυνση των εξουσιών του Ερντογάν, το 2018. «Η προβληματική διακυβέρνηση αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες της πιστωτικής αδυναμίας της Τουρκίας και αυτή που μας οδήγησε στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας κατά πολλές βαθμίδες, μετά την υιοθέτηση του “προεδρικού συστήματος”, στα μέσα του 2018», ανέφερε η Moody’s σε έκθεσή της αυτόν τον μήνα.


29/12/2020