Πόλεμος και οι σύγχρονες μορφές του.
Πόλεμος και οι σύγχρονες μορφές του.
Σύμφωνα με τον Εφέσιο φιλόσοφο Ηράκλειτο (544 – 484 π.Χ.) ο «Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους.». Ο μεγάλος αυτός φιλόσοφος εντοπίζει ότι ο πόλεμος είναι πατέρας όλων των πραγμάτων που καθορίζουν την ζωή των ανθρώπων.
Άλλη μία κορυφαία μορφή της φιλοσοφικής σκέψης ο Πλάτων (427 – 347 π.Χ) από την Αθήνα λέει ότι «Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται.» δίνοντας την οικονομική διάσταση του σκοπού του πολέμου που είναι η απόκτηση υλικών αγαθών. Ο ίδιος φιλόσοφος ταυτόχρονα διατυπώνει προτροπή προς τους πολιτικούς λέγοντας ότι «Ο σωστός πολιτικός πρέπει να θεσπίζει τους νόμους που αφορούν τον πόλεμο αποβλέποντας στην ειρήνη και όχι το αντίθετο.». Επιβεβαιώνοντας ότι οι πολεμικές συγκρούσεις είναι το εργαλείο για την επίτευξη οικονομικών αποτελεσμάτων και όχι αυτοσκοπός.
Με τον ίδιο τρόπο σκέφτεται και ο κορυφαίος Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώντας (418 – 362 π.Χ.) που λέει ότι «Η κατάκτηση της ειρήνης γίνεται μέσω του πολέμου και αυτοί που την απολαμβάνουν για πολύ πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για τον πόλεμο.» Η σκέψη του Επαμεινώντα είναι στρατιωτική, ανθρώπου εξοικειωμένου με τον πόλεμο και τις συνέπειες του, όμως και αυτή η σκέψη του στοχεύει στην περίοδο της ειρήνης.
Ο διδάσκαλος του Αλέξανδρου, ο Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ) από τα Στάγιρα θέτει το θέμα των αξιών στον πόλεμο, λέγοντας «Πόλεμος γαρ σχολείον αρετής εστί.» Ο μεγάλος φιλόσοφος θέτει το θέμα των αξιών στη διάρκεια του πολέμου που επιβάλλεται να επικρατούν, διατηρώντας τις ύψιστες ανθρώπινες αξίες.
Η λογική του πολέμου είναι απλή και συνδεμένη με τα απλά ζωώδη ένστικτα επιβίωσης του κάθε είδους. Δεν είναι προνόμιο μόνο των ανθρώπων ο πόλεμος και στο ζωικό βασίλειο επικρατούν οι πολεμικές συγκρούσεις όχι βέβαια σε αυτή την αναπτυγμένη μορφή βαρβαρότητας στις οποίες καταφεύγει ο άνθρωπος στους πολέμους του. Η λογική του πολέμου είναι : « – Για να αυξήσω τα υλικά αγαθά μου παίρνω τα αγαθά του γείτονα. Εάν δεν τα παραχωρήσει οικιοθελώς τα παίρνω με τη βία (σφάζοντας τον). Το ηθικό θέμα ότι και αυτός χρειάζεται τα αγαθά που μπορεί να τα έχει δημιουργήσει ο ίδιος για το εαυτό του και την οικογένεια (γένος) του είναι δευτερεύουσας σημασίας. Μετά τη σφαγή του γείτονα και την οικειοποίηση των αγαθών του, ξανά μιλάμε ελεύθερα για ηθική, ειρήνη και για το πόσο κακός είναι ο πόλεμος, μέχρι τον επόμενο πόλεμο (σφαγή).»
Είναι γνωστό ότι οι Ρωμαίοι δεν δημιούργησαν την τεράστια αυτοκρατορία τους με σκέψεις και συσκέψεις, την έκαναν εξοντώνοντας (η κομψή έκφραση του σφάζοντας) όποιον τους αντιστέκονταν. Από τα διατυπωμένα των κορυφαίων αρχαίων φιλοσόφων συμπεραίνεται ότι ο πόλεμος είναι τμήμα της ανθρώπινης ζωής η οποία στην πραγματικότητα αποτελείται από περιόδους ειρήνης και πολέμου που εναλλάσσονται με τις περιόδους των αξιών τους. Στη διάρκεια του πολέμου τα υλικά αγαθά αποκτούν μεγαλύτερη αξία από την ανθρώπινη ζωή και στην περίοδο της ειρήνης το αντίθετο η ανθρώπινη ζωή αποκτά την αξία της έναντι των υλικών αγαθών. Αυτό διδάσκει και η ιστορία κάθε τόπου και λαού.
Στο μεσαίωνα την άποψη του για τον πόλεμο εξέφρασε ο Ιταλός πολιτικός και φιλόσοφος Niccolò Machiavelli (1469-1527) στο βιβλίο του «Ο ηγεμών» ως συμβουλές του προς τους άρχοντες ότι «Δεν πρέπει ποτέ να αφήνει κανείς να συνεχίζεται μια ανωμαλία για να αποφύγει έναν πόλεμο, γιατί δεν τον αποφεύγει, αλλά μόνο αλλάζουν οι συνθήκες προς όφελος των αντιπάλων του.» Ο κλασσικός αυτός διανοητής λέει καθαρά ότι ο πόλεμος δεν αποφεύγεται σε περίπτωση που δημιουργηθούν οι συνθήκες, άρα για να ζήσει κανείς ελεύθερα εν ειρήνη θα πρέπει να είναι συνεχώς έτοιμος για πόλεμο, σωματικά, ψυχικά και με την τεχνική υποδομή του, τα άρματα. Αυτό που σήμερα ονομάζεται αποτρεπτική ισχύ.
Ο Πρώσος θεωρητικός του πολέμου Κarl von Clausewitz (1780-1831) στο βιβλίο του «Περί πολέμου» στις αρχές του 19ου αιώνα συνδέει τον πόλεμο με την οικονομία που καθορίζει την πολιτική της κάθε κρατικής οντότητας με την γνωστή του φράση ότι «Ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα.» Δεδομένου ότι η πολιτική εκφράζει την οικονομία, η φράση του πρώσου στρατηγού σημαίνει ότι κάθε οικονομική στενότητα που παρουσιάζεται σε μία κοινωνία ενδέχεται να εκφραστεί ως πολεμική σύγκρουση με υπαρκτό ή κατασκευασμένο εχθρό.
Τα μέσα των συμβατικών πολέμων διαφοροποιούνται με την πάροδο του χρόνου που μέχρι και σήμερα δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά. Με την έννοια συμβατικός, θερμός πόλεμος εννοείται αιματοχυσία για επίτευξη οικονομικών αποτελεσμάτων ανεξάρτητα από το τεχνολογικό επίπεδο των εκτοξευόμενων βελών, σφαιρών, οβίδων, πυραύλων ή ακτινών Lazer και χρήση άλλων οπλικών συστημάτων μαζικότερης παραγωγής θανάτου. Τα οικονομικά αποτελέσματα του πολέμου συνήθως συσχετίζονται με την κατάκτηση εδαφών που σημαίνει αύξηση πρώτων υλών και πεδίο αγορών. Όμως η αναπόφευκτη αύξηση των θανάτων στον πόλεμο μειώνει το μέγεθος των πιθανών αγοραστών άρα και τα αναμενόμενα άμεσα κέρδη στις σύγχρονες κοινωνίες που συμμετέχουν στην παγκόσμια αγορά αγαθών. Γι’ αυτό ο στρατηγός Κarl von Clausewitz σωστά διατυπώνει ένα βασικό ερώτημα για τον πόλεμο στον οποίο και μόνος του απαντά.« – Πότε θεωρείται ότι ο πόλεμος έχει επιτύχει ; όταν κατακτηθεί η πόλη ; όταν καταστραφούν τα κτίρια της ; όταν εξοντωθεί ο πληθυσμός της ; ή όταν αναγκαστεί ο αντίπαλος να σκέφτεται όπως θέλεις ; »
Οι πρώτες τρεις περιπτώσεις ανήκουν σε λογικές πολέμου παλαιότερων εποχών ενώ η τελευταία είναι σύγχρονη εκλεπτυσμένη μορφή πολέμου η οποία μπορεί και να μην είναι συνδεμένη με αιματοχυσίες όμως τα οικονομικά αποτελέσματα της που είναι ο σκοπός του πολέμου μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερα. Εύκολα παρατηρείται ότι η σύγχρονη αυτή πολεμική λογική ανταποκρίνεται στα λόγια του Ηράκλειτου, του Πλάτωνα, του Επαμεινώντα, του Αριστοτέλη, του Νικολό Μακιαβέλι και του Κarl von Clausewitz ταυτόχρονα, χωρίς τις αιματοχυσίες και τις καταστροφές που συνοδεύουν τους συμβατικούς πολέμους.
Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι γερμανικές εταιρείες πουλούσαν πολεμικό εξοπλισμό στη γερμανική κυβέρνηση για το στρατό της, βγάζοντας αμύθητα κέρδη. Ο γερμανικός στρατός λεηλάτησε όλες τις χώρες τις οποίες είχε καταλάβει στον πόλεμο. Μικρό παράδειγμα είναι οι περιουσίες των 50.000 εβραίων της Θεσσαλονίκης που αναγκάστηκαν οι άνθρωποι να μετατρέψουν σε πολωνικά ζλότι «για να έχουν χρήματα εκεί που θα πάνε». Τους ανθρώπους τους πήγανε στα κρεματόρια του Auschwitz, τα χρήματα που τους δώσανε ήταν φωτοτυπίες, ενώ οι γερμανοί τσεπώσανε σε πραγματικό χρήμα τα υπάρχοντά τους. Οι αμαξοστοιχίες της οπισθοχώρησης των Γερμανών είναι η μικρότερη λεία που πήραν μαζί τους φεύγοντας από την Ελλάδα. Μετά τον πόλεμο η γερμανική κυβέρνηση ζήτησε κούρεμα των χρεών της από τους διεθνείς δανειστές της. Δεν στράφηκε προς τις εταιρείες της που ευεργετήθηκαν από τον πόλεμο και είχαν τα χρήματά τους στην Ελβετία. Η διεθνής κοινότητα μεγαλόψυχα ενέκρινε το 1953 στο Λονδίνο κούρεμα χρεών 62,6 % και η Γερμανία πλήρωσε μόνο το 37,4% των πολεμικών και προπολεμικών χρεών της για να επιβεβαιωθούν τα λόγια του Πλάτωνα «Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται.».
Μετά τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο (τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) που διεξήχθη με συμβατικές μεθόδους, εισήχθησαν νέες έννοιες στη λέξη πόλεμος, όπως ψυχρός πόλεμος, οικονομικός πόλεμος, πολιτισμικός πόλεμος κλπ. Στον ψυχρό πόλεμο που άρχισε μετά το τέλος του θερμού δεν χρησιμοποιούνταν πυροβόλα όπλα, πυρπόληση σπιτιών, ένθερμοι στρατιώτες που δρουν εν βρασμό ψυχής προκαλώντας να ρέει ζεστό αίμα κλπ όπως στους συμβατικούς θερμούς πολέμους. Ο ψυχρός πόλεμος δεν διεξαγόταν ανάμεσα σε κρατικές οντότητες αλλά ανάμεσα σε αντίπαλα στρατόπεδα κρατών με διαφορετικές πολιτικές αρχές που μπορεί μέχρι της 9-5-1945 να ήταν και σύμμαχοι. Το κάθε στρατόπεδο του ψυχρού πολέμου εκτόξευε ιδεολογικά βέλη αντί για σφαίρες πυροβόλων όπλων, παρουσιάζοντας τα επιτεύγματά του σε σχέση με του αντίπαλου. Μία από τις κύριες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου ήταν το μέτρημα και ανακοίνωση των πυρηνικών κεφαλών που έχει το αντίθετο στρατόπεδο και την ισχύ τους εκφρασμένη σε ισοδύναμες βόμβες Χιροσίμα. Πιθανόν από εκεί να πήρε και το όνομα ψυχρός πόλεμος από τον ψυχρό ιδρώτα που λούζει κάποιον υπολογίζοντας πόσες φορές μπορεί να καταστραφεί η γη μας με την ισχύ των πυρηνικών κεφαλών που μετρά. Οι μάχες μεταξύ των αντιπάλων ήταν σαν τον πόλεμο χαρακωμάτων, προσπάθεια φθοράς του αντιπάλου χωρίς να μετριούνται οι απώλειες και οι φθορές στο ίδιο το στρατόπεδο. Τα αντίπαλα στρατόπεδα όμως ήλεγχαν πλήρως τις οικονομικές δραστηριότητες των υπηκόων των στρατοπέδων τους, περιορίζοντας το πεδίο δράσης, το ύψος των κερδών τους και μέρος των ελευθεριών τους. Στην ψυχροπολεμική περίοδο που θεωρείται η διαρκέστερη περίοδο ειρήνης, έγιναν σοβαρές ανακατατάξεις των συμμαχιών έτσι ώστε πρώην αντίπαλοι έγιναν συνέταιροι. Νικητής του τελευταίου θερμού πολέμου έχασε την αυτοκρατορία του παραχωρώντας την ως πεδίο αγορών στον ηττημένο, ενώ ο ηττημένος του ιδίου θερμού πολέμου αξιοποίησε τη λεία του πολέμου και την πολλαπλασίασε, παρουσιάζοντας μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Ο ψυχρός πόλεμος δεν αποτρέπει να γίνει χρήση και των παλαιών τακτικών του θερμού πολέμου. Όπως κάθε καλός στρατηγός επιλέγει το πεδίο που θα διεξαχθεί η μάχη έτσι και οι στρατηγοί του ψυχρού πολέμου επέλεγαν το πεδίο των μαχών, στο οποίο θεωρούσαν ότι ο αντίπαλος είναι αδύνατος, όπως τα επιτεύγματα στον αθλητισμό, με τον κινηματογράφο, τα επιτεύγματα στο διάστημα κλπ.
Βέβαια, οι παλιές πολεμικές μέθοδοι συνεχίζουν να εφαρμόζονται όπου το πεδίο το επιτρέπει. Παράδειγμα είναι ο γείτονάς μας εξ ανατολάς, ως πιο παραδοσιακός στις μεθόδους διεξαγωγής του πολέμου και μη συμμετέχοντας στον τελευταίο θερμό πόλεμο εφαρμόζει λογική συμβατικού πολέμου. « – Για να αυξήσω τα υλικά αγαθά μου παίρνω τα αγαθά του γείτονα. Εάν δεν τα παραχωρήσει οικιοθελώς τα παίρνω με τη βία, ή την απειλή της βίας.»
Στην παραδοσιακή διεξαγωγή του πολέμου σημαντικό οπλικό σύστημα είναι ο τρόμος που μπορεί να παραλύει τους μαχητές και τους στρατηγούς του αντιπάλου διευκολύνοντας τη νίκη. Με την εμπειρία από την εισβολή το 1974 στην Κύπρο και με την ευκαιρία της δεκαετούς οικονομικής κρίσης που περνά η χώρα μας ο γείτονας μας θεωρεί ότι οι Έλληνες θα υποχωρήσουν παραχωρώντας τα ενεργειακά τους κοιτάσματα που τον ενδιαφέρουν (συμβατικός τρόπος πολεμικής σκέψης). Ο τρόμος που εφαρμόζεται στους παραδοσιακούς πολέμους από τον ένα αντίπαλο όμως μπορεί να λειτουργήσει και αντίθετα, ατσαλώνοντας περισσότερο το σθένος των μαχητών του άλλου αντιπάλου, όπως απεδείχθη πριν 200 χρόνια από τους έλληνες μαχητές που χωρίς να συλλογιούνται τις ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες, πολεμώντας μία αυτοκρατορία, ξαναεδραίωσαν το Ελληνικό κράτος.
Το λέει και ο αρχιστράτηγος των επαναστατημένων ελλήνων του 1821, ο Θόδωρος Κολοκοτρώνης στην ομιλία του στην Πνύκα το 1838: «Ὅταν ἀποφασίσαμε νὰ κάμωμε τὴν Ἐπανάσταση, δὲν ἐσυλλογισθήκαμε οὔτε πόσοι εἴμεθα, οὔτε πὼς δὲν ἔχομε ἄρματα, οὔτε ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἐβαστοῦσαν τὰ κάστρα καὶ τὰς πόλεις, οὔτε κανένας φρόνιμος μᾶς εἶπε «ποῦ πᾶτε ἐδῶ νὰ πολεμήσετε μὲ σιταροκάραβα βατσέλα», ἀλλὰ ὡς μία βροχὴ ἔπεσε εἰς ὅλους μας ἡ ἐπιθυμία τῆς ἐλευθερίας μας, καὶ ὅλοι, καὶ ὁ κλῆρος μας καὶ οἱ προεστοὶ καὶ οἱ καπεταναῖοι καὶ οἱ πεπαιδευμένοι καὶ οἱ ἔμποροι, μικροὶ καὶ μεγάλοι, ὅλοι ἐσυμφωνήσαμε εἰς αὐτὸ τὸ σκοπὸ καὶ ἐκάμαμε τὴν Ἐπανάσταση.» Φαίνεται ότι η επιθυμία για την ανεξαρτησία του γένους ήταν πιο δυνατή από το οπλικά συστήματα που διέθετε ο εχθρός. Σήμερα όμως δεν είναι 1821, είναι 2021 και χρειάζονται άρματα.
Η διαρκής ειρήνη επιτυγχάνεται με τον πόλεμο λέει ο κορυφαίος Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώντας «Η κατάκτηση της ειρήνης γίνεται μέσω του πολέμου και αυτοί που την απολαμβάνουν για πολύ πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για τον πόλεμο.» όμως δεν εισακούεται από τους σημερινούς πολιτικούς μας. Ανεξάρτητα εάν το θεωρούν ξεπερασμένο ή λειτουργούν υπό πίεση εξωτερικών συμβουλών, οι πολιτικοί μας συνέβαλαν ώστε η πολεμική μας βιομηχανία να είναι ανεπαρκής για να τροφοδοτήσει με οπλικά συστήματα και πολεμοφόδια τις ένοπλες δυνάμεις μας. Αντίθετα ο γείτονας εξ ανατολών αναπτύσσει τη πολεμική του βιομηχανία με γοργούς ρυθμούς. Αφομοιώνει νέες τεχνολογίες, σχεδιάζει και κατασκευάζει άρματα μάχης, θωρακισμένα οχήματα, ελικόπτερα, αεροσκάφη άνευ πληρώματος, φρεγάτες και άλλο πολεμικό εξοπλισμό, αναπτύσσοντας την πολεμική του ικανότητα και την οικονομική του δύναμη.
Η επικρατούσα για πολλά χρόνια άποψη οικονομολόγων ότι το εμπόριο είναι συντελεστής ειρήνης, άρα ως τέτοιο εξημερώνει τα ήθη, από καιρό αμφισβητείται. Οι οικονομικοί πόλεμοι επίσης προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στις κοινωνίες, παρόμοιες με τις επιπτώσεις των θερμών πολέμων. Ο σκοπός τους επίσης είναι το χρήμα όπως λέει ο Πλάτων «Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται.» όμως οι οικονομικοί πόλεμοι διεξάγονται χωρίς τις αιματοχυσίες που μειώνουν τη πηγή άντλησης των χρημάτων. Το πεδίο μαχών των οικονομικών πολέμων είναι η διεθνοποιημένη αγορά εμπορευμάτων. Τα οικονομικά βέλη με τα οποία ο επιτιθέμενος βάλει τον αντίπαλό του είναι οι χαμηλές τιμές των εμπορευμάτων. Αρχικά δεν φαίνεται η επίθεση, διότι «τι καλύτερο από τις χαμηλές τιμές». Όμως μία διαρκής επίθεση εισαγωγών πολλών εμπορευμάτων με χαμηλές τιμές αναγκάζει τις εγχώριες επιχειρήσεις που παράγουν τέτοια προϊόντα να κλείσουν και για τους εργαζόμενους σκοτεινιάζει ο ουρανός όπως σκοτεινιάζει και με ένα σύννεφο από βέλη που εκτοξεύονται ενάντια τους, επιβεβαιώνοντας μία από τις βασικές αρχές στη φιλοσοφία ότι «η ποσοτική συσσώρευση οδηγεί στην ποιοτική αλλαγή». Ο αμυνόμενος δεν έχει πολλές επιλογές, η οικονομική ασπίδα με την οποία μπορεί να προστατευτεί είναι η επιβολή φόρου εισαγωγών που τον απομακρύνει από την προβαλλόμενη από τον ίδιο φιλελεύθερη θεωρία για τη δύναμη των αγορών να λύνουν τα προβλήματα της κοινωνίας. Εκτός αυτού η επιβολή φόρου εισαγωγών μπορεί να φέρει αντίποινα από τη χώρα παραγωγής, να επιβάλει και αυτή προστατευτική ασπίδα, δηλαδή φόρο εισαγωγών σε άλλα προϊόντα που θέλει να εξάγει προς αυτήν η αμυνόμενη χώρα.
Ως μόνος τρόπος προστασίας του αμυνόμενου μένει η τεχνολογική και οργανωτική ανάπτυξη των πληττόμενων επιχειρήσεων για την αύξηση της παραγωγικότητας και τη μείωση των τιμών των αντίστοιχων στα εισαγόμενα προϊόντα. Διαδικασία που δεν επιτυγχάνεται σε μικρό χρονικό διάστημα. Στην Ντιτρόιτ τις ΗΠΑ, πόλη σύμβολο της αμερικάνικης βιομηχανίας αυτοκινήτων έχουν κλείσει τα εργοστάσια των αμερικάνικων εταιριών αυτοκινήτων μετά την επίθεση που έκαναν οι ιαπωνικές αυτοκινητοβιομηχανίες με τις χαμηλές τιμές και την υψηλή ποιότητα των αυτοκινήτων που πρόσφεραν στην Αμερικάνική αγορά. Μετά από χρόνια μαρασμό η πόλη δέχτηκε τα εργοστάσια των ιαπωνικών εταιριών αυτοκινήτων και σήμερα η ίδια πόλη δέχεται τα εργοστάσια των κινέζικων εταιριών αυτοκινήτων στο έδαφός της. Παρά τα μεγάλα λόγια και τις προσπάθειες του προέδρου Τραμπ να ανακάμψουν οι αμερικάνικες βιομηχανίες αυτοκινήτων αυτό δεν φαίνεται να μπορεί να πραγματοποιηθεί. Η μάχη μεταξύ των αμερικανικών και ασιατικών εταιριών οχημάτων πρέπει να έχει χαθεί, με ήττα των αμερικανικών αυτοκινητοβιομηχανιών, πιθανόν και ο πόλεμος.
Στη χώρα μας με την ευκαιρία της οικονομικής κρίσης, στην οποία μας βάλανε οι πολιτικοί μας, οι παλιοί εχθροί μας βρήκαν την ευκαιρία να αποκτήσουν τον έλεγχο των λιμανιών, αεροδρομίων, σιδηροδρόμων, τηλεπικοινωνιών και όποιας πολεμικής βιομηχανίας μας είχε απομείνει, δηλαδή τα κομβικά σημεία τα οποία θα είχαν καταλάβει και σε περίπτωση θερμού πολέμου. Την ίδια στιγμή που οι γείτονές μας έχουν αποθρασυνθεί οι πολιτικοί μας συνεχίζουν τα μεγάλα λόγια, σαν να μην έχουν διαβάσει ελληνική ιστορία.
Οι πόλεμοι θερμοί, ψυχροί ή οικονομικοί κλπ δεν κερδίζονται με μεγάλα λόγια, αλλά με πολύ δουλειά και οργάνωση την ώρα της μάχης και περισσότερη δουλειά πριν την μάχη. Τα μεγάλα λόγια οδηγούν σε μεγάλες ιδέες που μικραίνουν την εθνική επικράτεια (εμείς οι έλληνες το γνωρίζουμε καλά αυτό).
Μία άλλη μορφή πολέμου είναι ο πολιτισμικός πόλεμος, στον οποίο ο στόχος του δεν είναι να ηττηθεί σωματικά ο αντίπαλος μαχητής (το hardware) αλλά η ψυχή του (το software). Ο πολιτισμός είναι η τέχνη των πολλών ανθρώπων να ζουν σε μία πόλη (πολιτεία) ειρηνικά. Για το σκοπό αυτό έχουν ίδια γλώσσα, ίδια παιδεία, ίδιους θεούς, ίδια έθιμα, γιορτάζουν ίδιες γιορτές, έχουν κοινές αξίες. Στον πολιτισμικό πόλεμο επίσης χρησιμοποιούνται οπλικά συστήματα όπως βέλη και ασπίδες όμως είναι πολιτισμικές ασπίδες και πολιτισμικά βέλη. Οι πολιτισμικές ασπίδες μπορεί να είναι τόσο ισχυρές ώστε να λειτουργούν και στους συμβατικούς θερμούς πολέμους δίνοντας τη δυνατότητα στο μαχητή να πει «Μολών Λαβέ» στον μυριάδων στρατού εχθρό του ή να πει «Εγώ Γραικός εγεννήθηκα, Γραικός θε να αποθάνω!» διατηρώντας το πνεύμα του να ζει αιώνια. Σαν αποτέλεσμα της πολιτισμικής ασπίδας στις μάχες μπορεί να αναφερθεί η αντίσταση του ελληνικού στρατού διάρκειας 216 ημερών μαχών στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο έναντι στρατευμάτων των επιτιθέμενων 5 κρατών (Ιταλία, Γερμανία, Αυστρία, Βουλγαρία και Αλβανία) ενώ οι μάχες της Γερμανίας για την κατάκτηση 10 Ευρωπαϊκών κρατών (Τσεχοσλοβακία, Πολωνία, Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο Γαλλία, Γιουγκοσλαβία και Αλβανία) διήρκησαν μόλις 172 ημέρες. Η διάρκεια της αντίστασης του ελληνικού στρατού πιθανόν να ήταν μεγαλύτερη εάν ο γερμανομαθής στρατηγός, ομοϊδεάτης του επιτιθέμενου και προφανώς με διαβρωμένη την πολιτισμική του ασπίδα σε σχέση με τους στρατιώτες του, δεν είχε υπογράψει την παράδοση του στρατού και ουσιαστικά την παράδοση της χώρας.
Ένα παράδειγμα πολιτισμικού πολέμου είναι η περίπτωση της Ρωσίας και του Βυζαντίου. Οι Ρώσοι τον 10ο αιώνα ήταν μεγάλο κράτος και σημαντική πολεμική δύναμη. Ο βασιλιάς τους ο Σβιάτοσλαβ Α’ του Κιέβου το 970 είχε υποτάξει τους Χαζάρους, κατέλαβε και λεηλάτησε τη Βουλγαρία και προχωρούσε να επιτεθεί στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Στο δρόμο προς την Κωνσταντινούπολη, στην Αρκαδιούπολη ο στρατός του συνάντησε το βυζαντινό όπου ηττήθηκε. Το βασιλιά Σβιατοσλάβ Α’ τον διαδέχτηκε ο υιός του ο Βλαδίμηρος ο οποίος αντί να συνεχίσει την παράδοση του πατέρα του πολεμώντας το Βυζάντιο, ασπάστηκε το 988 την ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Αιτία της απόφασης του Βλαδίμηρου ήταν η επίσκεψη του στον Ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη όπου μαγεμένος από τους ψαλμούς κατά τη λειτουργία αποφάσισε να βαπτιστεί ορθόδοξος χριστιανός όπως και ο λαός του, υιοθέτησε την κυριλλική γραφή (που αποτελείται κυρίως από γράμματα της βυζαντινής γραφής του ελληνικού αλφαβήτου) δημιούργημα των Θεσσαλονικέων αδελφών Κύριλλο και Μεθόδιο το 862 και από τότε η μεγάλη αυτή δύναμη δεν πολέμησε το Βυζάντιο. Αντί αυτού οι ρώσοι υπερασπίζονται υποδειγματικά την πατρίδα τους και μεγαλόπρεπα ψάλουν στις εκκλησίες τους στη γλώσσα τους, ακολουθώντας τη βυζαντινή παράδοση.
Ο πολιτισμικός πόλεμος, όπως όλα τα εργαλεία έχει τη θετική και την αρνητική του χρήση. Δόμηση πολιτισμικών αξιών υψηλότερου επιπέδου (όπως αναφέρθηκε η περίπτωση της Ρωσίας) ή διάβρωση της πολιτισμικής ασπίδας του αντιπάλου. Στη δεύτερη περίπτωση μπορεί να ενταχθούν οι προβαλλόμενες πολλές τηλεοπτικές σειρές παραγωγής του γείτονα μας εξ ανατολάς από τους ελληνικούς τηλεοπτικούς σταθμούς. Τηλεοπτικά έργα πολιτισμικά άσχετα με την κοινωνία μας, ούτε με τα υψηλής αξίας θεατρικά ελλήνων και ευρωπαίων δραματουργών και κωμικών με τα οποία είναι εξοικειωμένο το τηλεοπτικό μας κοινό. Το πολιτισμικό αποτύπωμα των προβαλλόμενων σειρών μπορεί να είναι η εξοικείωσή μας με την ισλαμική μαντίλα και την αντίστοιχη υποβιβασμένη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, να συνηθίσει ο θεατής στο ότι οι διαφορές επιλύονται με τη βία, να εξοικειωθεί ο τηλεθεατής με τη γλώσσα του γείτονα εξ ανατολάς πληρώνοντας και το αντίστοιχο αντίτιμο ώστε να έχουν τα αεροσκάφη τους καύσιμα για τις τακτικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου μας.
Η φράση του Ουμπέρτο Έκο ”Σήμερα μόνο οι ηλίθιοι κάνουν δικτατορίες με τανκς, από τη στιγμή που υπάρχει η τηλεόραση.” είναι χαρακτηριστική για τη δράση των τηλεοπτικών εκπομπών ως πολιτισμικά βέλη. Παράδειγμα για την αποτελεσματικότητα των πολιτισμικών βελών μπορεί να αναφερθεί η αλλοίωση της παραδοσιακής για τον ελληνικό πολιτισμό λογική «τά έν οἴκῳ μή έν δήμῳ», η προστατευτική ασπίδα της προσωπικής ζωής σύμφωνα με τις παραδοσιακές αρχές μας, με τα γνωστά τηλεοπτικά παιχνίδια δημόσιας προβολής της ιδιωτικής ζωής των παικτών με πρόσχημα το οικονομικό έπαθλο, όπως και άλλες τηλεοπτικές εκπομπές ‘’αληθινών σεναρίων’’ κλπ. Όταν κάποιος δεν προστατεύει την προσωπικότητα του θα δεχθεί να πολεμήσει για το κοινό καλό, για τον λαό του και την πατρίδα του; Θα θυσιαστεί για το λαό του ή θα πουληθεί στην συμφέρουσα προσφερόμενη τιμή ; Θα πάρει παράδειγμα από τον Λεωνίδα ή από τον Εφιάλτη ;
Οι πόλεμοι όποια μορφή και εάν έχουν θερμοί, ψυχροί, οικονομικοί, πολιτισμικοί κλπ έχουν τον ίδιο οικονομικό στόχο «…των χρημάτων…», διαφέρουν στη μεθοδολογία, όμως κανένας πόλεμος δεν σταματά με ευχές και προσευχές, οι πόλεμοι δεν εξαφανίζονται με ξόρκια και μεγάλα λόγια, θέλουν δουλειά, πολύ δουλειά στη μάχη και περισσότερη δουλειά πριν τη μάχη, για να μην γίνεις δούλος, για να είσαι ελεύθερος, όπως λέει ο Ηράκλειτος «Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί, πάντων δε βασιλεύς. Και τους μεν θεούς έδειξε, τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε, τους δε ελευθέρους».
Βασίλης Κουμπάκης
Από Militaire News -01/02/2021