Το 2021 ως ματαίωση του 1821 (EUROKINISSI)
Τα θεμελιώδη αιτήματα του 1821 εξακολουθούν να παραμένουν
λιγότερο ή περισσότερο εκκρεμή.
Διακόσια χρόνια μετά την 25ης Μαρτίου του 1821 κυριαρχεί η ματαίωση και η αμηχανία· σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για εορτή.
Σύσσωμος ο ελληνισμός περίμενε κάτι διαφορετικό, χωρίς να συμφωνούμε στο τι ακριβώς περιμέναμε.
Η αμηχανία μας απέναντι στο 1821 φαίνεται και από το ότι ενώ φέτος τιμούμε την εθνεγερσία, ταυτόχρονα οικτίρουμε το κράτος και την κοινωνία που προέκυψαν ως συνέπειές της.
Το 1821, από όποια πλευρά και αν το δει κανείς, μας πληγώνει, επειδή ο πήχης που έθεσαν οι επαναστάτες του 1821 ήταν εξαρχής πολύ ψηλός.
Ίσως δυσανάλογος προς τις δυνάμεις του ελληνισμού, επειδή οι Επαναστάτες κοίταζαν προς το παρελθόν, προς τη δόξα της ελληνικής αρχαιότητας και του Βυζαντίου, προσπαθώντας να ανασυγκροτήσουν εποχές μεγαλείου.
Παρά τις προσδοκίες που καλλιεργήθηκαν, τα θεμελιώδη αιτήματα του 1821 εξακολουθούν να παραμένουν λιγότερο ή περισσότερο εκκρεμή, εξαιτίας και του μεγαλόπνοου χαρακτήρα τους, ο οποίος ήταν όμως αναγκαίος για την κινητοποίηση των λαϊκών μαζών στην αρχή του Αγώνα.
Διακόσια χρόνια μετά, ο ελληνισμός δεν έχει αποκαταστήσει το αρχαίο κάλλος του· δεν έχει ολοκληρώσει τον πολιτικό, πολιτισμικό και κοινωνικό μετασχηματισμό του, ώστε να συμπεριλαμβάνεται στους ισχυρούς του 21ου αιώνα.
Διακόσια χρόνια μετά την έναρξη της Επανάστασης, ο ελληνισμός εξακολουθεί να παραμένει εκκρεμής, στροβιλιζόμενος σε περιοδικές κρίσεις, προσπαθώντας να διαχειριστεί τους μεγάλους στόχους του 1821: την δημιουργία ενός ισχυρού ελληνικού κράτους και την ανανέωση του ελληνισμού, την επαναβεβαίωση της ταυτότητάς του.
Φρονώ ότι δεν θα μπορούσε να ήταν αλλιώς από τη στιγμή που το βασικό εθνικό αφήγημα παραμένει αυτό της μειονεξίας του νεοελληνικού κράτους και της νεοελληνικής κοινωνίας έναντι της προηγμένης Δύσης.
Η σκιά των οραμάτων του 1821 εξακολουθεί να πέφτει βαριά πάνω μας.
Τόσο βαριά που πλακώνει τις ψυχές μας και γίνεται αβάσταχτη. Από τη μια το μεγαλείο των ηρώων, οι θυσίες ενός γενναίου λαού.
Και από την άλλη το σύγχρονο κράτος που παρουσιάζεται ως ο παρίας του προηγμένου κόσμου· που στην σύγκριση με την αφηρημένη ιδέα του προηγμένου ευρωπαϊκού κράτους υπολείπεται. Ένας λαός που οι ηγεσίες του, πολιτικές και πνευματικές, του ζητούν να αλλάξει, να μιμηθεί αλλότρια πρότυπα.
Στη θέση του οράματος των Επαναστατών για ένα ισχυρό ελληνικό κράτος, έχουμε ένα μάλλον αδύναμο κράτος που συχνά προκαλεί περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει.
Ένα κράτος που ο Έλληνας το αντιμετωπίζει εχθρικά, ως τον κατακτητή μεταμορφωμένο. Ένα κράτος που δεν είναι κατά φύση ελληνικό, επειδή ιδανικό του έχει γίνει -από τα σπάργανά του ήδη- η μίμηση επείσακτων προτύπων.
Αντί της ανανέωσης του ελληνισμού, επικρατεί μια διάχυτη κουλτούρα περιφρόνησης και υποτίμησης καθετί ελληνικού: όλων αυτών δηλαδή των πολιτισμικών χαρακτηριστικών που καθόρισαν το 1821 και συνέβαλαν αποφασιστικά στο να ξεκινήσει και να τελεσφορήσει η Επανάσταση με την απελευθέρωση από την τυραννία του οθωμανικού ζυγού.
Η ελληνικότητα εκλαμβάνεται συχνά ως συνώνυμη της υστέρησης και ανασχετική της πορείας εξευρωπαϊσμού και εκσυγχρονισμού.
Φοβούμαι ότι ο φετινός αναστοχασμός δεν αυξάνει την εθνική μας αυτοπεποίθηση, αλλά αντίθετα μεγεθύνει την εθνική μας μειονεξία.
Η επιχειρούμενη για χρόνια έκπτωση του 1821 από τη θέση που κατέχει στο συλλογικό φαντασιακό, συνδυαζόμενη με τη σύγκριση των οραμάτων του 1821 με την παρούσα πραγματικότητα, προκαλεί στον ελληνισμό θλίψη και συντριβή, παρότι η υπέρβαση του πήχη που έθεσαν οι επαναστατημένοι Έλληνες είναι μάλλον αδύνατη, επειδή εξαρχής ο πήχης τέθηκε πολύ ψηλά
Τελικά, το 2021 μάλλον δεν θα επιτρέψει την επανατοποθέτησή μας στον σύγχρονο κόσμο, ούτε θα αποτελέσει εφαλτήριο για το πέρασμα σε μια άλλη εποχή, μέσω του επαναπροσδιορισμού του ελληνισμού και της ελληνικότητας.
Υπολειπόμαστε των εθνικών στόχων, όπως αυτοί τέθηκαν από τους επαναστάτες του 1821, και ταυτόχρονα δεν μπορούμε να συμβιβαστούμε ούτε με αυτό που είμαστε στη δεδομένη ιστορική συγκυρία, ούτε με αυτό που οι ηγεσίες μας -στην πορεία των διακοσίων ετών- θέλησαν να μας κάνουν.
Γιώργος Στείρης
Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ
24/03/2021 .
ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Από άλλη σκοπιά!
Ελλάδα: 1821-2021.
350 χιλιάδες χρόνια πριν ο Homo sapiens γεννήθηκε στην Αφρικανική σαβάνα. Στάθηκε όρθιος, κοίταξε γύρω του και ξεκίνησε εμπρός να κυριεύσει τη γη.
Πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια δεν υπήρχαν έθνη και κράτη. Μόνο μικρά χωριά. Ομάδες ατόμων που ζούσαν μαζί και θεωρούσαν μεγάλη επιτυχία το γεγονός πως εκείνη την ημέρα θα κατάφερναν να επιζήσουν ή να φάνε.
Έκτοτε ο άνθρωπος άρχισε να οργανώνεται σιγά σιγά σε μεγαλύτερες κοινωνίες. Πόλεις κράτη, φεουδα, φυλές και σήμερα έθνη και κράτη με σύνορα και γραφειοκρατικές μηχανές. Μετά τους μεγάλους πολέμους και μόλις συνειδητοποιήθηκε ότι μπορούμε ολοκληρωτικά να καταστρέψουμε τους εαυτούς μας τα κράτη έθνη έκαναν μεγαλύτερες συμμαχίες.
Η απόλυτη επικράτηση του μοντέλου της ελεύθερης οικονομίας και μαζί της η τεχνολογία που έχει κάνει τον πλανήτη μια γειτονιά και ένα δίκτυο πληροφοριών, θα μας βάλει να τρώμε όλους μαζί στο ίδιο τραπέζι και θα μας ενώσει ξανά. Η τάση είναι σαφής. Μια παγκόσμια φυλή θα γίνουμε γιατί από μια φυλή ξεκινήσαμε. Άλλωστε είμαστε πολύ λίγοι ανάμεσα σε τρισεκατομμύρια πλανήτες για να μείνουμε και μεταξύ μας τσακωμενοι. Και πολύ φθαρτοί ανάμεσα σε δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης ώστε να πιστεύουμε πως σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια που έχει ακόμα το σύμπαν μπροστά του, έχουν σημασία οι τσακωμοι των Ελλήνων με τους Τούρκους.
Αυτή την στιγμή έχουμε κράτη, έθνη και σύνορα. Αυτή είναι η πορεία του δρόμου της κοινωνικής μας συμβίωσης. Και αυτό το μοντέλο είναι πολύ καλύτερο από το αμέσως προηγούμενο γιατί εξασφαλίζει ειρήνη και σταδιακή ώσμωση των πολιτισμών και των φυλών.
Και μάλιστα αυτά τα έθνη ειναι τόσο πιό ισχυρά, όσο πιο ισχυρή εθνική συνείδηση έχουν. Δείτε τις ΗΠΑ. Εντελώς πολυφυλετική αλλά με εξαιρετικά ισχυρή εθνική συνείδηση, είναι το κυρίαρχο έθνος κράτος. Το έκαναν και άλλα έθνη ομοίως πολύ πετυχημένα. Οι Φράγκοι, οι Νορμανδοί, οι Βρετονοι και οι Προβηγκιοι έκαναν την Γαλλία. Οι Σαξονες, οι Πρωσοι και οι Βαυαροί την Γερμανία. Και οι Άγγλοι οι Σκωτσεζοι οι Ουαλλοι και οι Ιρλανδοι την Μεγάλη Βρετανία.
Και όσο πιο δεμένη και στιβαρή εθνική συνείδηση, τόσο πιο πετυχημένα τα κράτη.
Σαν σήμερα πριν διακόσια χρόνια οι πρόγονοι μας αποφάσισαν να ακολουθήσουμε τον δικό μας δρόμο εθνικής συνείδησης. Γιατί είχαν το DNA του Μεγαλέξανδρου, του Σοφοκλή ή του Πλάτωνα; Όχι. Αλλά γιατί είχαν γλώσσα, θύμησες, μυρωδιές, χρώματα καί παραδόσεις Ελλάδας. Μπείτε σε μια εκκλησία και ακούστε ένα ευαγγέλιο. Όχι για να προσευχηθείτε αν δεν θέλετε. Αλλά για να ακούσετε την γλώσσα των Ευαγγελιων. Κάποιος με απλές γνώσεις γυμνασίου θα μπορέσει να καταλάβει το 95 % της κοινής ελληνιστικής γλώσσας που διέδωσαν σε όλο τον κόσμο οι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των υπολοίπων Ελλήνων. Μπορούμε ακόμα να διαβάσουμε τι γράφουν οι επιγραφές στην Βεργίνα και στην αρχαία Ολυμπία. Κάπου ανάμεσα μας ίσως είναι και το DNA του Μεγαλέξανδρου αλλά άντε βρεστο ανάμεσα σε Παπαδόπουλους, Δαρζέντες, Αχτσιογλου, Τσαμηδες και Αντεντοκούμπο. Και τι σημασία έχει άραγε. Αφού ανάμεσα σε κάθε DNA Λεωνίδα θα έχει μπλεχτεί και το DNA του Εφιάλτη.
Και όλοι οι παραπάνω μετά από εθνικούς θριαμβους, εθνικές ήττες, εμφύλιους, προδοσίες, λαμογιές και χρεοκοπίες καταφέραμε και φτιάξαμε ένα κράτος που ακόμα και σήμερα που είναι γονατισμένο ανήκει στα πλουσιότερα 40 του κόσμου. Μια μικρή γωνιά εδώ στα Βαλκάνια με μια χούφτα ανθρώπων κατάφερε πάρα πολλά και μπορεί ακόμα περισσότερα.
Όσοι νομίζουν πως η θάλασσα και η ξηρά δεν έχουν σύνορα και μπορούμε τα αμέσως επόμενα χρόνια να αγκαλιάσουμε όλο τον κόσμο είναι αφελείς και ανόητοι. Θα γίνει ίσως κάποτε, αλλά στο αρκετά μακρινό μέλλον. Αν γίνει τώρα και βίαια, δεν θα φέρει ελευθερία, αλλά ρατσιστικό χάος. Είναι τεράστιο λάθος να πιστεύει κάποιος πως αν δεν είχαμε εθνικισμό θα ζούσαμε σε έναν παγκόσμιο παράδεισο αγκαλιασμενοι όλοι μαζί . Αντίθετα θα είχαμε ασταμάτητες φυλετικές διαμάχες και πολέμους , όπως είχαμε στην περισσότερη ιστορία της γης, από την γέννηση του ανθρώπου έως και κάποιες εκατοντάδες χρόνια πριν. Τα εθνικά κράτη είναι το αναγκαίο στάδιο οργάνωσης για να περάσουμε από την προϊστορία στην ιστορία. Και για να πάμε στο επόμενο βήμα. Ακριβώς και όσοι νομίζουν πως το ελληνικό DNA θα μείνει αθάνατο, αναλλοίωτο και είναι καλύτερο των υπολοίπων. Αυτό δεν θα γίνει ποτέ. Γιατί είναι βιολογικά αδύνατο. Άσε που δεν ξέρουμε ποιο DNA θα επικρατήσει. Του Κολοκοτρώνη ή του Πήλιου Γούση;
Το έθνος κράτος που λέγεται Ελλάδα με την γλώσσα της Φιλοσοφίας, των Ευαγγελίων, του Σεφέρη και του Ελύτη. Με το συναίσθημα του Ελ Γκρέκο, τα χρώματα του Θεόφιλου και τις μυρωδιές των πουρναριών του Αιγαίου και των πεύκων του Ιονίου, θα είναι εδώ για καιρό ακόμα. Μέχρι να μας καλέσει η ιστορία να καθίσουμε με όλους τους λαούς της γης μαζί στο ίδιο τραπέζι όπως έκανε η πρώτη οικογένεια Sapiens πριν από 350 χιλιάδες χρόνια. Κουβαλώντας πια την ιστορία μας, την γαλανόλευκη σημαία μας και την κοσμοπολίτικη, ανοιχτή ματιά που μας έμαθε ο καθαρός ορίζοντας και η γαλάζια μας θάλασσα. Ούτε εθνικιστές, ούτε εθνομηδενιστές .
Απλά Έλληνες και Πατριώτες.
Antonios Darzentas,25/3/2021
https://www.facebook.com/profile.php?id=100008672956784
