Οι πυρκαγιές και το βαθύ συστημικό αδιέξοδο του ελληνικού παρασιτικού μοντέλου.
Οι πυρκαγιές
Η συστημική αστάθεια ήρθε για να μείνει και αυτό απαιτεί από την Ελλάδα και τους Έλληνες υπερβάσεις σε όλα τα επίπεδα.
Ογδόντα ένα δασικές πυρκαγιές, και 40 ενεργά πύρινα μέτωπα ξέσπασαν σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις στο 24ώρο της 3ης Αυγούστου 2021. Μεταξύ αυτών, στην Βαρυμπόμπη και την Λίμνη Ευβοίας όπου οι καταστροφές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές, είναι τεράστιες.
Στην
περίπτωση του Λεκανοπεδίου δεν είναι μόνον τα δεκάδες σπίτια που κάηκαν
ολοσχερώς· είναι οι συχνές διακοπές ρεύματος, αλλά και το κιτρινωπό
νέφος που κάλυψε όλη την Αθήνα και εξανάγκασε τους κατοίκους που
βρισκόταν στις πιο επιβαρυμένες περιοχές να κλειστούν μέσα στα σπίτια
τους.
https://scontent.fskg1-2.fna.fbcdn.net/v/t1.6435-9/228101978_4175252929236828_3039681354216077669_n.png?_nc_cat=1&ccb=1-3&_nc_sid=730e14&_nc_ohc=tnNzf9Uim1EAX9Tkmag&tn=ScFwVRg0VZudo_zl&_nc_ht=scontent.fskg1-2.fna&oh=781f716848a0e643804c700f62aa8e55&oe=612EB71C
Το ξέσπασμα, η εξέλιξη της πυρκαγιάς καθώς και οι συνέπειές της ξεδίπλωσαν σε όλη του την έκταση το συστημικό πρόβλημα που συνεπάγεται η ραγδαία μεταβολή των θερμοκρασιών λόγω της κλιματικής κρίσης.
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, η φωτιά προκλήθηκε από αλλεπάλληλες εκρήξεις σε μετασχηματιστές της ΔΕΗ. Βέβαια δεν θα πρέπει να αποκλείουμε και άλλες αιτίες, έπειτα από την συστηματική διερεύνηση που θα ακολουθήσει.
Η τρομακτική εξάπλωσή της, σύμφωνα με το meteo.gr, και το αστεροσκοπείο Αθηνών, οφείλεται στην αλληλεπίδραση φαινομένων που οφείλονται στις πολύ υψηλές θερμοκρασίες:
«Κατά την ώρα εκδήλωσης της πυρκαγιάς (13:25) και κατά τη διάρκεια των πρώτων 2 ωρών εξάπλωσής της (13:30 - 15:30), στην ευρύτερη περιοχή έπνεαν άνεμοι με μέσες εντάσεις 2 - 4 Bf και ριπές στα 5 Bf, όπως προκύπτει από τις μετρήσεις των αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών του δικτύου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) - meteo.gr .
Από τις καταγραφές που υπάρχουν, η πυρκαγιά φαίνεται ότι εκδηλώθηκε αρχικά σε πυκνόφυτη δασική έκταση. Η πυκνή και εξαιρετικά ξηρή διαθέσιμη καύσιμη ύλη, σε συνδυασμό με την απουσία ισχυρού ανέμου, επέτρεψε στην πυρκαγιά να αναπτύξει ισχυρή επαγωγική στήλη, η οποία έγινε ορατή ως ένα πυκνό νέφος καπνού που ανέρχεται σχεδόν κατακόρυφα πάνω από την πυρκαγιά και το οποίο αποτυπώθηκε πολύ χαρακτηριστικά στο επόμενο χρονογράφημα από τις κάμερες του ΕΑΑ - meteo.gr στην Πεντέλη.
Μία πυρκαγιά αναπτύσσει επαγωγική στήλη μέσα από την καύση πυκνής και ξηρής καύσιμης ύλης, η οποία θερμαίνει τον υπερκείμενο αέρα και τελικά οδηγεί σε ισχυρά ανοδικά ρεύματα. Ενδεικτικό της έντασης των ανοδικών ρευματών στην πυρκαγιά της Βαρυμπόμπης είναι το γεγονός πως καταγράφηκαν παροδικά νέφη πυροσωρειτών, ακριβώς πάνω από το πλούμιο του καπνού.
Μία πυρκαγιά που αναπτύσσει επαγωγική στήλη επηρεάζεται ελάχιστα από τον συνοπτικό άνεμο. Αντίθετα, δημιουργεί τη δική της τοπική κυκλοφορία ανέμου (το δικό της καιρό), η οποία ανατροφοδοτείται όσο η πυρκαγιά συνεχίζει να συναντά πλούσια και ξηρή καύσιμη ύλη. Είναι χαρακτηριστικό πώς όταν το πύρινο μέτωπο πλησίασε στην περιοχή που είναι εγκατεστημένος ο αυτόματος μετεωρολογικός σταθμός του ΤατοΪου, καταγράφηκε απότομη αύξηση της ταχύτητας του ανέμου (από 6 σε 20 km/h) και της θερμοκρασίας (από 40 σε 45 oC) . Οι παρατηρήσεις αυτές φαίνεται να επιβεβαιώνουν το γεγονός πως πράγματι η φωτιά της Βαρυμπόμπης δημιούργησε το δικό της καιρό, ενισχύοντας τους επιφανειακούς ανέμους που καθοδηγούν την εξάπλωση των μετώπων. Επιπρόσθετα, η δημιουργία της επαγωγικής στήλης συνετέλεσε στην σημαντική αύξηση της πυκνότητας των κηλιδώσεων, δηλαδή στην μεταφορά καιόμενης ύλης (καύτρες) και την έναρξη νέων εστιών». [πηγή, Meteo.gr και Ναυτεμπορική, 04 Αυγούστου 2021].
Ο δε καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Ευθύμης Λέκκας, σε ανακοίνωση που εξέδωσε, επισημαίνει τρείς επιπλέον παράγοντες που εξέθρεψαν την πυρκαγιά: «Ο μεικτής ζώνης χαρακτήρας της περιοχής (οικιστική & δασική), το υψηλό φορτίο καύσιμης ύλης, η μορφολογία της περιοχής, η οποία σε μεγάλη κλίμακα προσομοιάζει με χοάνη μεταξύ Πάρνηθας και Πεντέλης» (πηγή)
Το τραγικό αυτό συμβάν απέδειξε πόσο εκτεθειμένη είναι η πρωτεύουσα σε τέτοιες συνθήκες, τις οποίες σήμερα ονομάζουμε ακραίες ―αν και οι περισσότερες εκτιμήσεις συνηγορούν στο ότι η συχνότητά επανάληψής τους θα αυξάνει.
Αποτελεί δε, και μια «εικόνα απ’ το μέλλον» για το πως ακριβώς θα συντελεστεί η ερημοποίηση, για την οποία κάνουν λόγο οι επιστήμονες σα συνέπεια της ανόδου της θερμοκρασίας.
Γίνεται σαφές, λοιπόν, πως οι υποδομές της χώρας, πόσο μάλλον στο πυκνά κατοικημένο Λεκανοπέδιο, δεν είναι έτοιμες για παρατεταμένους καύσωνες, συχνότερες πυρκαγιές, υψηλή ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας· έτοιμες οργανωτικά, από άποψη μεγεθών, χρηματοδότησης και διαθεσιμότητας δεν είναι και οι αρμόδιες υπηρεσίες (Πολιτική Προστασία, Πυροσβεστική), ενώ ούτε ο βαθμός συντονισμού τους με την Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να επιτρέψει την εφαρμογή της δέουσας προληπτικής πολιτικής (καθαρισμούς των περιαστικών δασών από την ξερή, καύσιμη ύλη κ.λπ.) .
Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι το γεγονός ότι χθες δεν θρηνήσαμε θύματα οφείλεται στις υπεράνθρωπες προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την έστω και σε τελευταία στιγμή αντιμετώπιση του συμβάντος.
Κυρίως όμως, ανέτοιμο να αντέξει αυτές τις συστημικές ανατροπές είναι το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό μοντέλο της Ελλάδας.
Η κυβέρνηση είναι ιδεολογικά απαράσκευη, καθώς ξεκίνησε την θητεία της με προσδοκίες ότι το στοίχημα της ελληνικής ανάκαμψης θα παιχτεί σε επενδύσεις όπως αυτή του Ελληνικού, καθώς και στη γενναία απελευθέρωση της ελληνικής οικονομίας. Αντί αυτών, όμως, βρήκε την όξυνση των ελληνοτουρκικών, τον κορωνοϊό, και εσχάτως, τις τρανταχτές ενδείξεις της κλιματικής κρίσης.
Δεν είχε εφόδια, επομένως, να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως η απολιγνιτοποίηση. Την οποία κοσκίνιζαν… επί 20ετίας όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις δίχως να διαμορφώσουν μια συγκεκριμένη πολιτική, και υπερεπιτάχυνε εντελώς βεβιασμένα με τις εξαγγελίες του ο ίδιος ο τωρινός πρωθυπουργός. Κι αυτό, δίχως να εξετάσει την πολύπλοκη εξίσωση που βρίσκεται πίσω από την δέουσα ενεργειακή πολιτική της χώρας.
Αυτή, περιλαμβάνει τις παραμέτρους της εθνικής ενεργειακής αυτοδυναμίας, την αποκέντρωση στην παραγωγή με την χρήση ήπιων μορφών ενέργειας, την διατήρηση της βιομηχανικής βάσης της χώρας, και τέλος, την αντιμετώπιση των κοινωνικο-οικονομικών κινδύνων που συνεπάγεται η απολιγνιτοποίηση για τις λιγνιτοπαραγωγικές περιοχές.
Αντί να υπάρξει μια εκτεταμένη συζήτηση στο κοινοβούλιο, και ευρύτερα στη δημόσια σφαίρα για όλα αυτά τα ζητήματα, περάσαμε σε ένα μοντέλο βίαιης, ολιγοπωλιακής απολιγντοποίησης. Όπου κυριαρχούν τα βιομηχανικά πάρκα ηλιοσυλλεκτών και ανεμογεννητριών, στο πλαίσιο ενός ενεργειακού μοντέλου που δεν αντέχει τις τεράστιες αυξήσεις στην ζήτηση που συνεπάγονται οι ακραίες μεταβολές στη θερμοκρασία.
Σαν αποτέλεσμα αυτών των ανισορροπιών, χθες η «τιμή επόμενης ημέρας» στο Χρηματιστήριο της ενέργειας, εκτοξεύθηκε στα 185,59€/μεγαβατώρα – η υψηλότερη στην ευρωπαϊκή αγορά.
Την ίδια στιγμή το δίκτυο, προκειμένου να καλύψει το κενό που υπήρχε στηρίχτηκε αποφασιστικά στις εισαγωγές (από την Αλβανία, τα Σκόπια, την Βουλγαρία και την Τουρκία) και παράλληλα κλιμάκωσε την λιγνιτοπαραγωγή.
Το μείγμα εχθές ήταν:φυσικό αέριο 47%, 16% εισαγωγές, 16% λιγνίτης, 15% ΑΠΕ και 5,7% υδροηλεκτρικά [πηγή], με τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου, τις ακριβές εισαγωγές, και το ‘περιβαλλοντικό καπέλο’ που συνοδεύει την λιγνιτοπαραγωγή να είναι οι κύριες αιτίες εκτόξευσης των τιμών, οι οποίες, το Σεπτέμβριο θα μεταφραστούν σε αυξήσεις των τιμολογίων (πάνω από 30%, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ένωσης Τεχνικών ΔΕΗ, Κώστα Μανιάτη) για τους καταναλωτές.
Ωστόσο δεν είναι μόνο η κυβέρνηση· η αξιωματική αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ απέδειξε για άλλη μια φορά το σπιθαμιαίο της μέγεθος, και πόνταρε στην καταστροφή για να ξεπλύνει το άγος από το Μάτι. Απέδειξε έτσι, ότι δεν διαθέτει θέσεις αρχής ή προγραμματικές θέσεις.
Στο δε πεδίο των κοινωνικών προβληματισμών, έτσι όπως εκφράζονται στρεβλά από τα ΜΚΔ (Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης) επικρατεί μια Βαβέλ αγανάκτησης, καβγάδων και αλληλοκατηγοριών, πασπαλισμένη με τις απαραίτητες θεωρίες άρνησης της βαθιάς κλιματικής κρίσης που διέρχεται ο πλανήτης.
Εν
κατακλείδι, αν δούμε την σωρευτική επίδραση όλων των τελευταίων
γεγονότων που συντάραξαν την επικαιρότητα –όξυνση των γεωπολιτικών
ανταγωνισμών, κορωνοϊός, κύμα ακραίων καιρικών φαινομένων που με τον
έναν ή τον άλλον τρόπο ξέσπασαν σε όλες τις εύκρατες περιοχές του
πλανήτη τον τελευταίο μήνα– θα αντιληφθούμε ότι το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης έχει παρασυρθεί σε μια βαθιά περιδίνηση.Η
συστημική αστάθεια, λοιπόν, ήρθε για να μείνει και αυτό απαιτεί από την
Ελλάδα και τους Έλληνες υπερβάσεις σε όλα τα επίπεδα. Άραγε μπορούμε;
https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-perkayies-kai-to-vathe-sestemiko-adiexodo-toe-ellenikoe-parasitikoe-monteloe_gr_610a464be4b0552883e71ac6
Οι εικόνες από την πυρκαγιά στην Βαρυμπόμπη και στο Τατόι οδηγούν πολλούς να μιλάνε για καταπατητές, εμπρηστές και διάφορα άλλα σκοτεινά υποκείμενα. Το ίδιο λέγεται και για τις πυρκαγιές σε όλη την ελληνική ύπαιθρο.
Αν και υπάρχουν πολλοί αφελείς, συνήθως μεγάλης ηλικίας που ανάβουν φωτιές για να κάψουν ξερά κλαδιά, οι πυρκαγιές οφείλονται στην ύπαρξη μεγάλης ποσότητας ξηρής βιομάζας είτε σε δάση, είτε σε ποώδη λιβάδια και θαμνολίβαδα (φρύγανα και πουρναροτόπια), είτε στην ύπαρξη εγκαταλελειμμένων αγρών.
Αυτή η ξηρή βιομάζα συσσωρεύεται καθώς:
στα δάση, κατά τις υλοτομικές εργασίες, δεν συγκεντρώνονται και δεν χρησιμοποιούνται τα κλαδιά όπως παλαιότερα αλλά αφήνονται επιτόπου
Αυτά ξεραίνονται δημιουργώντας την βάση για την έναρξη της πυρκαγιάς ή για την γρήγορη εξάπλωση της. Είδαμε μάλιστα ότι αυτήν την ολιγωρία κατά την δασοπονία ακολούθησαν ορισμένοι δήμοι που προχώρησαν σε κλαδεύσεις αλλά δεν ολοκλήρωσαν το έργο με την απομάκρυνση των κλαδιών.
η εκτατική κτηνοτροφία στην χώρα μας έχει περιοριστεί σοβαρά. Οι λόγοι είναι οι χαμηλές τιμές των προϊόντων (κρέας και γάλα) για τον παραγωγό, η απαξίωση του επαγγέλματος, ακόμα και στην περίπτωση που είναι καλύτερο οικονομικά από μία θέση εργασίας υπαλλήλου γραφείου, και η στροφή προς την ενσταυλισμένη κτηνοτροφία.
Αποτέλεσμα της μείωσης αυτής είναι η συγκέντρωση μεγάλων ποσοτήτων ξηρής βιομάζας είτε λόγω ανάπτυξης ποωδών φυτών, που τρώγονται από γελάδια και πρόβατα, είτε λόγω πυκνής ανάπτυξη κλαδιών τα οποία καταναλώνονται μόνο από τις κλαδοφάγες γίδες ή τα ζαρκάδια. Όσοι κατάγονται από χωριά πού βρίσκονται σε περιοχές με λιβάδια και θαμνοτόπια θα έχουν σίγουρα μία ιδία εμπειρία της πύκνωσης των θαμνώνων.
οι αγροτικές εκτάσεις στην ημιορεινή ζώνη έχουν εγκαταλειφθεί στην μεγάλη τους πλειοψηφία.
Πολλά χωριά στη νησιωτική ή την ηπειρωτική χώρα περιβάλλονται από αγροτικές εκτάσεις οι οποίες έχουν εγκαταλειφθεί. Τα χόρτα ψηλώνουν και το καλοκαίρι είναι ξηρά και εύφλεκτα. Η μόνη παρέμβαση που γίνεται είναι η κοπή με χορτοκοπτικό σε μία μικρή ακτίνα γύρω από τα σπίτια, καθώς όλοι έχουν επίγνωση του κινδύνου.
κοντά στις πόλεις και στα τουριστικά μέρη οι αγροτικές εκτάσεις θεωρούνται οικόπεδα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ακόμα και αν το πρώην χωράφι είναι επίπεδο και εύκολα καλλιεργήσιμο, σήμερα είναι χωρισμένο σε μικρότερα τμήματα και περιφραγμένο περιμένοντας πότε θα βρεθεί αγοραστής οικοπέδου. Τα σπίτια που χτίζονται περιβάλλονται από εγκαταλελειμμένους αγρούς, κατακερματισμένους και περιφραγμένους με συρματοπλέγματα. Σε αυτές αναπτύσσονται χόρτα, ακόμα και θάμνοι ή και πεύκα. Όταν πιάσει φωτιά σε ένα τέτοιο “οικόπεδο” γρήγορα θα επεκταθεί και θα εξελιχθεί σε ραγδαία πυρκαγιά, καίγοντας τα σπίτια αυτών που επέλεξαν να χτίζουν εκτός σχεδίου στην εξοχή.
Αν λοιπόν αυτά είναι τα βασικά αίτια, οι λύσεις είναι προφανείς:
αυστηρή εφαρμογή της απομάκρυνσης των κλαδιών κατά την διάρκεια των υλοτομιών και επίβλεψη της εφαρμογής αυτού του κανόνα από τα δασαρχεία αλλά και έλεγχος από τις περιφερειακές διευθύνσεις δασών με αυστηρές ποινές σε περίπτωση ολιγωρίας.
σοβαρή στήριξη της εκτατικής κτηνοτροφίας με υποδομές και συντήρηση του υφιστάμενου οδικού δικτύου, χωρίς διάνοιξη νέου, και λοιπών υποδομών όπως ποτίστρες και μικρά λιμνία νερού. Διασφάλιση καλύτερων τιμών για τους παραγωγούς εκτατικής κτηνοτροφίας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, που περιλαμβάνουν τιμολογιακή πολιτική και ενίσχυση των συνεταιρισμών ή άλλων συνεργασιών τοπικά.
διασφάλιση του πληθυσμού των άγριων οπληφόρων στα δάση, επανεισαγωγή του ελαφιού σε απομακρυσμένες περιοχές όπου περιορίζεται σοβαρά η εκτατική κτηνοτροφία και αυστηρές ποινές για τους λαθροθήρες του ζαρκαδιού.
επιβολή του καθαρισμού ή της καλλιέργειας σε χωράφια ή οικόπεδα που βρίσκονται κοντά σε περιοχές οικιστικής ανάπτυξης με αποφάσεις των δήμων με επιβολή προστίμου σε περίπτωση μη τήρησης. Αυτό θα οδηγήσει, στην περίπτωση που δεν επιλεγεί ο καθαρισμός από τον ιδιοκτήτη, στην βόσκηση είτε στην άροση για καλλιέργεια, περιορίζοντας με κάθε επιλογή την συσσώρευσης ξηρής βιομάζας.
αποτροπή της εκτός σχεδίου δόμησης με πλήρη απαγόρευση στις περιοχές NATURA και ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού στις περιοχές με τάση οικιστικής ανάπτυξης· χωροταξικά που θα έχουν ως αρχή το τέλος της διάσπαρτης δόμησης.
Η πυροπροστασία δεν πρέπει να περιοριστεί στην πυρόσβεση. Είναι ένας φαύλος κύκλος μιας πάλης χωρίς τέλος.Η βασική λύση για τον περιορισμό του αριθμού και του μεγέθους των πυρκαγιών είναι ο περιορισμός της καύσιμης εύφλεκτης ύλης. Το κράτος, που βρίσκεται κυριολεκτικά σε εύφλεκτη ζώνη, πρέπει να πάρει ριζικά μέτρα.